ఎర్నాకులం
Ernakulam | |
|---|---|
Downtown (CBD) of Kochi city | |
 Cochin Shipyard in the Ernakulam Side of Kochi | |
  Ernakulam Location in Kerala, India  Ernakulam Ernakulam (India) | |
| Coordinates: 9°59′N 76°17′E / 9.98°N 76.28°E | |
| Country |  India |
| State | Kerala |
| District | Ernakulam |
| Government | |
| • Body | Kochi Municipal Corporation |
| Elevation | 4 మీ (13 అ.) |
| Languages | |
| • Official | Malayalam |
| Time zone | UTC+5:30 (IST) |
| Telephone code | 0484 |
| Vehicle registration | KL-07 |
| Lok Sabha constituency | Ernakulam |
ఎర్నాకులం, భారతదేశం, కేరళలోని కొచ్చి నగరంలో ప్రముఖ వ్యాపార కేంద్ర జిల్లా ప్రాంతం లేదా కొచ్చి నగరంలోని డౌన్‌టౌన్ (సెంట్రల్ బిజినెస్ డిస్ట్రిక్టు / సిబిడి ) దాని పేరును ఎర్నాకులం జిల్లాకు పెట్టారు.[1] కేరళ ఉన్నత న్యాయస్థానం,కొచ్చి నగరపాలక సంస్థ కార్యాలయం, కొచ్చిన్ నౌకాశ్రయం సహా అనేక ప్రధాన సంస్థలు ఇక్కడ ఉన్నాయి.
చరిత్ర[మార్చు]
సాంప్రదాయ చరిత్ర[మార్చు]
పురాతన, మధ్యయుగ కాలంలో కేరళ, బయటి ప్రపంచం మధ్య వాణిజ్య సంబంధాలను పెంపొందించడంలో ఈ ప్రాంతం గణనీయమైన పాత్ర పోషించింది. [2] ఎర్నాకులం ప్రారంభ రాజకీయ చరిత్ర కేరళ, తమిళనాడులోని విస్తారమైన భాగాలను పాలించిన సంగం కాలానికి చెందిన చేరా రాజ వంశంతో ముడిపడి ఉంది. చేరుల తరువాత ఈ ప్రదేశం తరువాత కొచ్చిన్ రాజ్యం (పెరుంపదపు స్వరూపం)చే పాలించబడింది.[3]
1814 ఆంగ్లో-డచ్ ఒప్పందం నుండి బ్రిటిష్ ఆధిపత్యం (ప్రత్యేకంగా ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ) కింద ఉన్నప్పటికీ, [4] కొచ్చిన్ రాజ్యానికి చెందిన రామవర్మ XII తన రాజధానిని మట్టన్‌చేరి నుండి త్రిపుణితురకు సుమారు 1840లో మార్చాడు [5] ఫోర్ట్ కొచ్చిన్ పురపాలక సంఘం 1865 మద్రాస్ పట్టణ అభివృద్ధి చట్టం ప్రకారం 1866లో ఏర్పడింది.[5] 1910లో ఎర్నాకులం పురపాలక సంఘంగా మారింది [5] 1911 మొదటి రాష్ట్ర జనాభా లెక్కల ప్రకారం, ఎర్నాకులం పట్టణంలో 21,901 మంది జనాభా ఉన్నారు. వారిలో 11,197 మంది హిందువులు, 9,357 మంది క్రైస్తవులు, 935 మంది ముస్లింలు, 412 మంది యూదులు ఉన్నారు . [6]
భౌగోళిక శాస్త్రం[మార్చు]
ఎర్నాకులం జిల్లా భారతదేశంలోని మధ్య కేరళలో ఉంది. ఎర్నాకులం 9°59′N 76°17′E / 9.98°N 76.28°E వద్ద 4 m (13 ft) సముద్ర మట్టానికి సగటు ఎత్తులో ఉంది. [7]
వాతావరణం[మార్చు]
కొప్పెన్ వాతావరణ వర్గీకరణ ప్రకారం,ఎర్నాకులంనగరం ఉష్ణమండల రుతుపవన వాతావరణం కలిగి ఉంటుంది.ఈ ప్రాంతంనైరుతి తీర రాష్ట్రమైన కేరళలో ఉన్నందున, ఉష్ణమండల వాతావరణంతో కలిగి ఉంటుంది.పగలు, రాత్రి మధ్య, అలాగే సంవత్సరం పొడవునా ఉష్ణోగ్రతలలో స్వల్ప తేడాలు మాత్రమే ఉంటాయి. వేసవికాలం మార్చినుండి మే వరకు ఉంటుంది. జూన్ నుండి సెప్టెంబరు వరకు నైరుతి రుతుపవనాలు ప్రభావం ఉంటుంది. అక్టోబరు, నవంబరు రుతుపవనాల అనంతర తిరోగమన రుతుపవనాలు ఉంటాయి. పశ్చిమ కనుమల నుండి వచ్చే గాలులకారణంగా డిసెంబరు నుండి ఫిబ్రవరి వరకు శీతాకాలం కొద్ది చల్లగా ఉంటుంది. గాలులు వీస్తాయి.
వర్షాకాలంలో కురుస్తున్న భారీ వర్షాలతో నగరం తడిసి ముద్దవుతోంది. సగటు వార్షిక వర్షపాతం ౩౦౦ మి.మీ (120 అం.) నైరుతి రుతుపవనాలు సాధారణంగా మే చివరివారంలో ప్రారంభమవుతాయి. జూలై తర్వాత వర్షపాతం తగ్గుతుంది. సంవత్సరానికి సగటున సుమారు 124 వర్షపు రోజులు ఉంటాయి. వేసవికాలంలో నగర గరిష్ట సగటు ఉష్ణోగ్రత 33 °C (91 °F) కనిష్ట ఉష్ణోగ్రత 22.5 °C (72.5 °F) గా నమోదైంది. శీతాకాలం సగటున గరిష్టంగా 29 °C (84 °F), కనిష్టంగా సగటున 20 °C (68 °F) నమోదు చేస్తుంది
ఆర్థిక వ్యవస్థ[మార్చు]
భారతదేశంలో 2012 నవంబరు నాటికి, ఎర్నాకుళం 100% బ్యాంకు సదుపాయం కలిగిన మొదటి జిల్లాగా అవతరించాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. స్వచ్ఛంద మినహాయింపులు మినహా అన్ని కుటుంబాలు బ్యాంకు ఖాతాలను కలిగిఉండేలా చూసుకుంది. [8]
ఎర్నాకులం సెంట్రల్ బిజినెస్ డిస్ట్రిక్ట్, కొచ్చి, గత కొన్ని దశాబ్దాలుగా అధిక పట్టణీకరణను చూసింది. తద్వారా ఇది నగర ఆర్థిక కేంద్రంగా మారింది. 1972లో రావిపురం, కచేరిప్పాడిని కలిపే ఎం.జి. రోడ్డు ప్రారంభించిన తర్వాత దీని రూపాంతరం మొదటి జాడలు కనిపించాయి. 70వ దశకం చివరిలో కొచ్చిన్ మహానగర అభివృద్ధి సంస్థ ఎం.జి. రోడ్‌కు పశ్చిమాన మెరైన్ డ్రైవ్‌ను నిర్మించిన తర్వాత అభివృద్ధి కొత్త రూపాన్ని సంతరించుకుంది. ఆ విధంగా మెరైన్ , ఎం.జి. రోడ్లు కొచ్చి ఆర్థిక కార్యకలాపాలకు వెన్నెముకగా మారాయి. ఆ తర్వాత నగరం అన్ని దిశలలో విస్తరించేందుకు స్థావరంగా పనిచేశాయి. ఎర్నాకులం ప్రస్తుత ఉప రహదారి కొత్తదిగా మారింది. [9]
రవాణా[మార్చు]
త్రోవ[మార్చు]
ఎర్నాకులం, నాలుగువరుసల జాతీయ రహదారి 66 , అలాగే జాతీయ రహదారి 544 ద్వారా ఉత్తర-దక్షిణ , తూర్పు -పశ్చిమ కారిడార్ జాతీయ రహదారి వ్యవస్థకు అనుసంధానించిన నగరం. తిరువనంతపురం నుండి ప్రారంభమయ్యే ఎం.సి. రోడ్డు అంగమాలిలో ముగుస్తుంది.జాతీయ రహదారి వివిధ ప్రాంతాల నుండి నగరం గుండా వెళుతుంది .త్రిస్సూర్, పాలక్కాడ్, సేలం, కోయంబత్తూర్ వంటి సమీప నగరాలకు ప్రవేశాన్ని అందిస్తుంది. జాతీయ రహదారి 66 కొచ్చి నగరానికి ఉపమార్గంగా పనిచేస్తుంది. అయితే కొచ్చి నగరం వేగవంతమైన విస్తరణకారణంగా ఉపమార్గం త్వరగాదాని మధ్యలో ఉన్న నగర రహదారిగా మారింది. తద్వారా భారత జాతీయ రహదారుల నిర్వాహణ సంస్థ కొత్తఉపమార్గం ఏర్పాటుకు ప్రతిపాదించవలసి వచ్చింది. [10]
ప్రభుత్వ యాజమాన్యం లోని కేరళ రాష్ట్ర రోడ్డు రవాణా సంస్థ (కె.ఎస్.ఆర్.టి.సి) అంతరరాష్ట్ర, అంతరజిల్లా, నగర సేవలను అందిస్తుంది. ఎక్కువగా ఎర్నాకులం (కె.ఎస్.ఆర్.టి.సి) బస్ స్టాండ్ నుండి కొచ్చిలో వైటిల్లా మొబిలిటీ హబ్ తర్వాత, అత్యంత రద్దీగా ఉండే బస్ స్టాండ్. కేరళ రాష్ట్ర రోడ్డు రవాణా సంస్థ కొచ్చి నగరంలోని ఎర్నాకులం ప్రాంతంలో "ఎర్నాకులం జెట్టీ", "తేవరా డిపో" అనే మరోరెండు బస్ స్టేషన్లను నిర్వహిస్తోంది.
రైల్వే[మార్చు]
ఎర్నాకులం రైల్వే స్టేషన్ ఎర్నాకులం మహాత్మా గాంధీ రోడ్‌లో ఉన్న నగర ప్రధాన షాపింగ్ ప్రాంతానికి సమీపంలో ఉంది. భారతీయ రైల్వేలు దక్షిణ రైల్వే మండలి ఎర్నాకులంలో ప్రధాన రైలు రవాణా వ్యవస్థను నిర్వహిస్తుంది.
ఎర్నాకులం కూడలి రైల్వే స్టేషన్ ప్రయాణీకులు, ఎక్స్‌ప్రెస్ జంక్షన్ రైళ్లు బయలుదేరే స్టేషన్,దక్షిణం వైపు అలప్పుజ్హ వైపు వెళ్లే రైళ్లకు ఇది ఆపే స్థానం. ఉత్తర, దక్షణ రైల్వే స్టేషన్లు రెండింటినీ రైల్వే మంత్రిత్వ శాఖ ద్వారా విమానాశ్రయాల తరహాలో ఉన్నత స్థాయిగా మార్చటానికి ఎంపికచేసింది. ఎర్నాకులం జంక్షన్ రైల్వే స్టేషన్ పునరాభివృద్ధి ఇటీవలే ప్రారంభమైంది.[11]
గాలి[మార్చు]
ఎర్నాకులం నుండి కొచ్చిన్ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం (నెడుంబస్సేరి, కొచ్చిలో) 27 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది.
కొచ్చిలోని పాత పౌరవిమానాశ్రయం ఎర్నాకులంకు చాలా సమీపంలో విల్లింగ్డన్ ద్వీపం వద్ద ఉంది.దీనిని ఇప్పుడు అధికారికంగా ఐ.ఎన్.ఎస్. గరుడ అని పిలుస్తారు.ఇది సదరన్ నేవల్ కమాండ్ హెచ్‌క్యూలో భాగం.
2017 జులై లో ప్రారంభించబడిన కొచ్చి మెట్రోతో ఎర్నాకులం ప్రాంతం కొచ్చి నగరంలోని ఇతర ప్రాంతాలతో కలపబడింది.మొదటి దశ ప్రాజెక్టు పని ₹51.81 బిలియను (US$650 million) అంచనా వ్యయంతో మొదలైంది.[12] ఉత్తరాన అలువా నుండి ఆగ్నేయంలో త్రిపుణితుర రైల్వే స్టేషన్ వరకు ఎర్నాకులం గుండా 28 కిలోమీటర్లకు పైగా విస్తరించింది. ప్రస్తుతం అలువా నుండి పేట వరకు ఫేజ్ 1 కింద 25.6 కిమీ విస్తరణ ప్రజలకు అందుబాటులో ఉంది. పేట నుండి త్రిపుణితుర వరకు మిగిలిన 2.7 కి.మీ. నిర్మాణంలో ఉంది. ప్రస్తుతం ఫేజ్ 1ఎ నుండి ఎస్.ఎన్. జంక్షన్ వరకు 70% పైగా నిర్మాణం విస్తరణ పూర్తయింది. ఈ విస్తరణ సదుపాయం త్వరలో ప్రారంభించవచ్చు అని భావిస్తున్నారు.[13]
నీటి[మార్చు]
ఎర్నాకులంలో అనేక జెట్టీలు ఉన్నాయి. ఫెర్రీలనుండి ప్రయాణికులు బయలుదేరవచ్చు, అలాగే దిగవచ్చు. ఫెర్రీ సేవలు ద్వారా 20 నిమిషాల వ్యవధిలో విల్లింగ్డన్ ద్వీపం, మట్టన్‌చేరి, ఫోర్ట్ కొచ్చి, ములవుకాడు చేరుకోవచ్చు. [14] [15] కేరళ రాష్ట్ర జల రవాణాశాఖ ఈ కింది మార్గాలలో చౌకగా ఫెర్రీ సేవలను అందిస్తుంది.
| ఎర్నాకులం పరిసరాల్లో ఫెర్రీ సేవలు | |||
|---|---|---|---|
| మూలం | గమ్యం | ద్వారా మార్గం | వ్యాఖ్యలు |
| ఎర్నాకులం | ఫోర్ట్ కొచ్చి | ||
| ఫోర్ట్ కొచ్చి | ఎంబార్కేషన్ (విల్లింగ్డన్ ఐలాండ్) | ||
| ఫోర్ట్ కొచ్చి (కమలకడవు జెట్టి) | ఎంబార్కేషన్ (విల్లింగ్డన్ ఐలాండ్) | ఎసి & నాన్-ఎసి సీటింగ్‌తో సూపర్‌ఫాస్ట్ | |
| మట్టంచెరి | ఫోర్ట్ కొచ్చి, టెర్మినల్స్ (విల్లింగ్డన్ ఐలాండ్) | టెర్మినల్స్, మట్టంచేరి మధ్య సేవలు తాత్కాలికంగా నిలిపివేయబడ్డాయి | |
| మట్టంచెరి | ఎంబార్కేషన్ (విల్లింగ్డన్ ఐలాండ్), ఫోర్ట్ కొచ్చి, టెర్మినల్స్ (విల్లింగ్డన్ ఐలాండ్) | టెర్మినల్స్ , మట్టంచేరి మధ్య సేవలు తాత్కాలికంగా నిలిపివేయబడ్డాయి | |
| వైపీన్ | ఎంబార్కేషన్ (విల్లింగ్డన్ ఐలాండ్) | ||
| వైపీన్ | ఎంబార్కేషన్ (విల్లింగ్డన్ ఐలాండ్), ఫోర్ట్ కొచ్చి | ||
| వరపూజ | |||
| ప్రధాన న్యాయస్థానం | ముళవుకాడు పంచాయతీ | ||
| వైటిల్ల | కక్కనాడ్ (రాజగిరి క్యాంపస్ దగ్గర) | ||
| చిత్తూరు | కడమక్కుడి | ||
మీడియా[మార్చు]
ముద్రణ[మార్చు]
ఎర్నాకులంలో మలయాళ మనోరమ, మాతృభూమి, జన్మభూమి, మాధ్యమం, దేశాభిమాని, దీపిక, కేరళ కౌముది, తేజస్, మెట్రో వార్త, సిరాజ్ డైలీ, వర్థమానం, జనయుగం, కొచ్చి వార్త, వీక్షణం అనే ప్రధాన మలయాళ వార్తాపత్రికలు ప్రచురితమవుతాయి
ప్రముఖ ఆంగ్ల వార్తాపత్రికలలో డెక్కన్ క్రానికల్, ది టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా, ది హిందూ, ది న్యూ ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్ ఉన్నాయి. సాయంత్ర సమయంలో నగరం నుండి అనేక అనేక స్థానిక పత్రికలు ప్రచురించబడతాయి. [16] హిందీ, కన్నడ, తమిళం, తెలుగు వంటి ఇతర ప్రాంతీయభాషలలో వార్తాపత్రికలు పెద్ద సంఖ్యలో అమ్ముడవుతాయి.
కొచ్చిన్ స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్ స్థానంకావడంతో, నగరంలో అనేక ఆర్థిక ప్రచురణలు వెలువడతాయి. వీటిలో ది ఎకనామిక్ టైమ్స్, బిజినెస్ లైన్, ది బిజినెస్ స్టాండర్డ్, ది ఫైనాన్షియల్ ఎక్స్‌ప్రెస్ ఉన్నాయి. సత్యదీపం,ది వీక్ వంటి ప్రముఖ పత్రికలు,ఇతర మతపరమైన ప్రచురణలు వెలువడతాయి.
ప్రసార సాధనాలు[మార్చు]
టెలివిజన్[మార్చు]
ఎర్నాకులంలోని టెలివిజన్ స్టేషన్లలో ఏషియానెట్, ఏషియానెట్ ప్లస్, ఏషియానెట్ న్యూస్, జీ కేరళం,సూర్య టీవీ, సూర్య మూవీస్, సూర్య మ్యూజిక్, సూర్య కామెడీ ఛానల్, అమృత టీవీ, మీడియా వన్, ట్వంటీఫోర్ న్యూస్, జీవన్ టీవీ, మనోరమ న్యూస్, మాతృభూమిన్యూస్, జనమ్ టీవీ, రిపోర్టర్ టివి, డిడి ఫ్రీ డిష్, ఎయిర్‌టెల్ డిజిటల్ టీవీ, డిష్ టీవీ, సన్ డైరెక్ట్, టాటా స్కై, ఇండిపెండెంట్ టీవీ (ఇండియా), వీడియోకాన్ డి2ఎచ్ ద్వారా డిటిఎచ్ సేవలు అందుబాటులో ఉన్నాయి.
రేడియో[మార్చు]
ఆల్ ఇండియా రేడియో నగరంలో 102.3 వద్ద పనిచేసే రెండు ఎఫ్.ఎమ్ స్టేషన్లను కలిగి ఉంది.
చదువు[మార్చు]
- విశ్వవిద్యాలయాలు - కొచ్చిన్ యూనివర్శిటీ ఆఫ్ సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ, నేషనల్ యూనివర్శిటీ ఆఫ్ అడ్వాన్స్‌డ్ లీగల్ స్టడీస్, కేరళ యూనివర్సిటీ ఆఫ్ ఫిషరీస్ అండ్ ఓషన్ స్టడీస్, శ్రీ శంకరాచార్య యూనివర్శిటీ ఆఫ్ సంస్కృతం
- కళాశాలలు [17] — మహారాజాస్ కాలేజ్, సెయింట్ థెరిసా కాలేజ్, సెయింట్ ఆల్బర్ట్స్ కాలేజ్, సేక్రేడ్ హార్ట్ కాలేజ్, తేవరా, కొచ్చిన్ యూనివర్శిటీ ఆఫ్ సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ, సెయింట్ పాల్స్ కాలేజ్, కలమసేరి, రాజగిరి కాలేజ్ ఆఫ్ సోషల్ సైన్సెస్, భరత మాతా కాలేజ్, స్కూల్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్, సి.యు.ఎస్.ఎ.టి, గవర్నమెంట్ మెడికల్ కాలేజ్, ఎర్నాకులం, గవర్నమెంట్ మోడల్ ఇంజనీరింగ్ కాలేజ్, డి పాల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ, గవర్నమెంట్ లా కాలేజ్, ఎర్నాకులం, యూనియన్ క్రిస్టియన్ కాలేజ్, అలువా, విశ్వజ్యోతి కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ, ముత్తూట్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ, సైన్స్, పుతెన్‌క్రూజ్, ఫెడరల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సైన్స్, అంగమలీ, నేషనల్ యూనివర్శిటీ ఆఫ్ అడ్వాన్స్‌డ్ లీగల్ స్టడీస్ అనే ప్రముఖ విద్యాసంస్థలు ఉన్నాయి.
రాజకీయం[మార్చు]
ఎర్నాకులం శాసనసభ నియోజకవర్గం, ఎర్నాకులం లోక్‌సభ నియోజకవర్గం లో భాగంగా ఉంది.[18]
ఇది కూడ చూడు[మార్చు]
- అలువా
- అంగమాలి
- ఎర్నాకులం జిల్లా
- కొచ్చి
- కొచ్చుకడవంత్ర
- ఎర్నాకులంలో ప్రార్థనా స్థలాలు
- నాదిర్షా
ప్రస్తావనలు[మార్చు]
- ↑ "Manorama Online | Kochi Beaches". Week.manoramaonline.com. Retrieved 6 June 2012.
- ↑ "History of Ernakulam, Background Details of Ernakulam". www.ernakulamonline.in. Archived from the original on 2020-11-28. Retrieved 2020-12-31.
- ↑ Menon, Anasuya (2013-04-18). "The quaint Ernakulam bazaar". The Hindu. ISSN 0971-751X. Retrieved 2020-12-31.
- ↑ Maloni, Ruby (2021). "Indian Maritime Centres: Foreland and Hinterland". The Route to European Hegemony: India's Intra-Asian Trade in the Early Modern Period (Sixteenth to Eighteenth Centuries). Abingdon, England: Routledge. pp. 41–105, page 77. ISBN 978-0-367-75642-0.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 Pradeep, K. (24 October 2013). "A system in place". The Hindu. Archived from the original on 28 October 2013.
{{cite news}}: CS1 maint: unfit URL (link) - ↑ Imperial Gazetteer of India, Provincial Series, Madras II: The Southern and West Coast Districts, Native States, and French Possessions. 1908. p. 454.
- ↑ "Falling Rain Genomics, Inc – Ernakulam". Fallingrain.com. Retrieved 6 June 2012.
- ↑ "Business Line : Industry & Economy / Banking : Ernakulam to be declared first district with 100% banking". 2013-02-01. Archived from the original on 1 February 2013. Retrieved 2020-12-31.
- ↑ "MG Road losing its prime position: MG Road losing its prime position as central business district | Kochi News - Times of India". The Times of India.
- ↑ "DPR for Kundannoor-Angamaly bypass project suffers delay". The Hindu. 9 February 2021.
- ↑ "Ernakulam Junction railway station development a step closer to reality | Kochi News - Times of India". The Times of India.
- ↑ "Metro rail: DMRC demands prompthanding over of land, funds". The Hindu. Chennai, India. 24 March 2012. Retrieved 24 March 2012.
- ↑ Paul, John L. (12 May 2021). "Pettah-S.N. Junction metro stretch to be commissioned in March 2022". The Hindu.
- ↑ Boat Service from Ernakulam – Boat Schedules – State Water Transport Department, Government of Kerala, India. Swtd.kerala.gov.in (25 July 2016). Retrieved on 2016-11-27.
- ↑ "Passenger ferry services find many takers in Ernakulam - Times of India". The Times of India. Retrieved 2020-12-31.
- ↑ "Keeping Kochi updated". The Hindu. 15 September 2003. Archived from the original on 10 August 2010. Retrieved 2 June 2006.
{{cite news}}: CS1 maint: unfit URL (link) - ↑ Colleges of Ernakulam. Ernakulam.nic.in. Retrieved on 27 November 2016.
- ↑ "Assembly Constituencies – Corresponding Districts and Parliamentary Constituencies" (PDF). Kerala. Election Commission of India. Archived from the original (PDF) on 30 October 2008. Retrieved 19 October 2008.