Coordinates: 26°54′N 75°48′E / 26.9°N 75.8°E / 26.9; 75.8

జైపూర్: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search
చరిత్రలో దిద్దుబాట్లను ఎంపిక చేసుకుంటూ తేడాలు చూడండి
← మునుపటి తేడాతరువాతి తేడా →
Content deleted Content added
విజువల్వికీటెక్స్ట్
చి →‎విద్యా సౌకర్యాలు: సముదాయం నిర్ణయం మేరకు సకలజనుల సమ్మె విభాగం తొలగించాను
"Jaipur" పేజీని అనువదించి సృష్టించారు
ట్యాగులు: విశేషణాలున్న పాఠ్యం వ్యాసాల అనువాదం ContentTranslation2
పంక్తి 1: పంక్తి 1:
{{అయోమయం}}'''జైపూర్,''' [[తెలంగాణ]] రాష్ట్రం,[[మంచిర్యాల  జిల్లా]]లో [[జైపూర్ మండలం|జైపూర్]] మండలంలో ఉన్న గ్రామం.<ref>తెలంగాణ ప్రభుత్వ ఉత్తర్వు సంఖ్య GO Ms No 222 Revenue (DA-CMRF) Department, Dated: 11-10-2016</ref>


{{Infobox settlement
ఇది సమీప పట్టణమైన [[మంచిర్యాల]] నుండి 16 కి. మీ. దూరంలో ఉంది.కొత్త జిల్లాల ఏర్పాటుకు ముందు, జైపూర్ [[తెలంగాణ]] రాష్ట్రములోని [[ఆదిలాబాదు జిల్లా]]<nowiki/>లో భాగంగా ఉండేది.
| name = Jaipur
| native_name = <!-- Please do not add any Indic script in this infobox, per WP:INDICSCRIPT policy. -->
| settlement_type = [[Metropolis]]
| image_skyline = Jaipur Montage.png
| image_alt =
| image_caption = Clockwise from top: [[Jal Mahal]], [[Birla Mandir, Jaipur]], [[Albert Hall Museum]], [[Hawa Mahal]], [[Jantar Mantar (Jaipur)|Jantar Mantar]]
| nickname = Pink City
| map_alt =
| map_caption =
| pushpin_map = India Rajasthan#India
| pushpin_label_position = left
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption =
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 431
| coordinates = {{coord|26.9|N|75.8|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = [[List of sovereign states|Country]]
| subdivision_name = [[India]]
| subdivision_type1 = [[States and territories of India|State]]
| subdivision_name1 = [[Rajasthan]]
| subdivision_type2 = [[List of districts of India|District]]
| subdivision_name2 = [[Jaipur district|Jaipur]]
| established_title = Establishment
| established_date = 1727
| founder = [[Jai Singh II]]
| named_for = Jai Singh II
| government_type = [[Mayor-council]]
| governing_body =
| leader_title = [[Mayor]]
| leader_name = Vishnu Laata<ref name="Newsnation Laata">{{Cite web |url=https://www.newsnation.in/cities/jaipur-news/rebel-bjp-councillor-elected-as-mayor-of-jaipur-municipal-corporation--article-212160.html |title=Archived copy |access-date=23 January 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190123121710/https://www.newsnation.in/cities/jaipur-news/rebel-bjp-councillor-elected-as-mayor-of-jaipur-municipal-corporation--article-212160.html |archive-date=23 January 2019 |dead-url=no |df=dmy-all }}</ref>
| unit_pref = Metric
| area_footnotes = <ref>{{cite web |url=http://jaipurmc.org/Presentation/AboutMcjaipur/CityProfile.aspx |title=City Profile |publisher=Jaipur Municipal Corporation |access-date=24 April 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180425032103/http://jaipurmc.org/Presentation/AboutMcjaipur/CityProfile.aspx |archive-date=25 April 2018 |dead-url=no |df=dmy-all }}</ref>
| area_rank = [[List of cities and towns in Rajasthan|1st in Rajasthan]]
| area_total_km2 = 467
| population_total = 3,046,189
| population_as_of = 2011
| population_rank = [[List of most populous cities in India|10th India]]
| population_density_km2 = auto
| population_demonym = Jaipurite
| population_footnotes = <ref name="census">{{cite web|title=District Census Handbook - Jaipur|url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/0812_PART_B_DCHB_JAIPUR.pdf|website=Census of India|accessdate=10 February 2016|pages=30|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20151114010348/http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/0812_PART_B_DCHB_JAIPUR.pdf|archive-date=14 November 2015|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref>
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +05:30
| postal_code_type = [[Postal Index Number|Pincode(s)]]
| postal_code = 3020xx
| area_code_type = [[Telephone numbering plan|Area code(s)]]
| area_code = +91-141
| registration_plate = RJ-14 (Jaipur South) <br/> RJ-45 (Jaipur North) <br/> RJ-52 (Shahpura) <br/> RJ-41 (Chomu) <br/> RJ-47 (Dudu) <br/> RJ-32 (Kotputli)
| demographics_type1 = [[Language]]
| demographics1_title1 = Official
| demographics1_info1 = [[Hindi language|Hindi]]<ref name="langoff">{{cite web|title=52nd REPORT OF THE COMMISSIONER FOR LINGUISTIC MINORITIES IN INDIA|url=http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM52ndReport.pdf|website=nclm.nic.in|publisher=[[Ministry of Minority Affairs]]|accessdate=2 May 2019|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170525141614/http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM52ndReport.pdf|archivedate=25 May 2017|df=dmy-all}}</ref>
| website = {{URL|jaipurmc.org}}
| footnotes = {{designation list | embed=yes
| designation1 = WHS
| designation1_offname = Jaipur City, Rajasthan
| designation1_date = [[List of World Heritage Sites by year of inscription#2019 (43rd session)|2019]] <small>(43rd [[World Heritage Committee|session]])</small>
| designation1_type =
| designation1_criteria = {{UNESCO WHS type|(ii), (iv), (vi)}}(ii), (iv), (vi)
| Year = 2019
| area = 710 ha
| buffer_zone = 2,205 ha
| designation1_number = [https://whc.unesco.org/en/list/1605 1605]
| designation1_free1name = State Party
| designation1_free1value = [[India]]
| designation1_free2name = Region
| designation1_free2value = [[List of World Heritage Sites in Southern Asia|Southern Asia]]
}}
}}
'''జైపూర్''' ( / dʒ aɪ p ʊər / ( [[null|link=| ఈ ధ్వని గురించి ]] వినండి ) ) <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> రాజస్తాన్ [[భారత దేశ రాష్ట్ర, కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాల రాజధానులు|రాజధానిగా]] మరియు అతిపెద్ద నగరం . 2011 నాటికి, ఈ నగరం 3.1 మిలియన్ల జనాభాను కలిగి ఉంది, ఇది దేశంలో [[భారతదేశంలో మిలియన్ జనాభా నగరాలు|అత్యధిక జనాభా కలిగిన పదవ నగరంగా]] నిలిచింది. జైపూర్ దాని భవనాల ఆధిపత్య రంగు పథకం కారణంగా ''పింక్ సిటీ'' అని కూడా పిలుస్తారు. <ref name="Pink">{{వెబ్ మూలము}}</ref> ఇది దేశ రాజధాని నుండి {{Convert|268|km|mi|0|abbr=in}} ఉంది.


జైపూర్‌ను 1727 లో [[రాజపుత్రులు|రాజ్‌పుట్]] పాలకుడు [[మహారాజా జైసింగ్ II|జై సింగ్ II]], <ref name="EB1911">{{cite EB1911|wstitle=Jaipur|volume=15|pages=128–129}}</ref> అమెర్ పాలకుడు స్థాపించాడు, అతని పేరు మీద ఈ నగరానికి పేరు పెట్టారు. ఆధునిక భారతదేశంలో ప్రారంభ ప్రణాళికాబద్ధమైన నగరాల్లో ఇది ఒకటి, దీనిని విద్యాధర్ భట్టాచార్య రూపొందించారు. <ref name="Hist">{{వెబ్ మూలము|url=http://jaipur.rajasthan.gov.in/content/raj/jaipur/en/about-jaipur/history.html|title=About Jaipur|publisher=Government of Rajasthan}}</ref> బ్రిటిష్ వలసరాజ్యాల కాలంలో, ఈ నగరం జైపూర్ రాష్ట్ర రాజధానిగా పనిచేసింది. 1947 లో స్వాతంత్ర్యం తరువాత, జైపూర్ కొత్తగా ఏర్పడిన [[రాజస్థాన్]] రాజధానిగా మారింది.
==గణాంక వివరాలు==


జైపూర్ భారతదేశం లో పర్యాటక మరియు పశ్చిమ భాగంగా గోల్డెన్ ట్రయాంగిల్ పాటు పర్యాటక సర్క్యూట్ [[ఢిల్లీ]] మరియు [[ఆగ్రా]] {{Convert|240|km|mi|0|abbr=on|disp=comma}} ). <ref>{{Cite news|url=https://www.independent.co.uk/travel/asia/the-complete-guide-to-indias-golden-triangle-434773.html|title=The Complete Guide To: India's Golden Triangle|date=3 February 2007|publisher=[[The Independent]]|accessdate=15 December 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171230120319/https://www.independent.co.uk/travel/asia/the-complete-guide-to-indias-golden-triangle-434773.html|archivedate=30 December 2017|deadurl=no}}</ref> ఇది రెండు [[భారతదేశంలోని ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాల జాబితా|యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాలకు]] నిలయం - [[జంతర్ మంతర్ వేధశాల|జంతర్ మంతర్]] మరియు [[అంబర్ కోట|అమెర్ కోట]] . ఇది [[రాజస్థాన్ పర్యాటకం|రాజస్థాన్ లోని]] జోధ్పూర్ ( {{Convert|348|km|mi|0|abbr=on|disp=comma}} వంటి ఇతర [[రాజస్థాన్ పర్యాటకం|పర్యాటక ప్రదేశాలకు]] ప్రవేశ ద్వారంగా కూడా పనిచేస్తుంది ), జైసల్మేర్ ( {{Convert|571|km|mi|0|abbr=on|disp=comma}} ), [[ఉదయపూర్]] ( {{Convert|421|km|mi|0|abbr=on|disp=comma}} ), కోటా (252 కిమీ, 156 మైళ్ళు) మరియు [[మౌంట్ అబూ]] ( {{Convert|520|km|mi|0|abbr=on|disp=comma}} ). జైపూర్ [[సిమ్లా]] నుండి 616 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది.
2011 భారత జనగణన గణాంకాల ప్రకారం ఈ గ్రామం 627 ఇళ్లతో, 2492 జనాభాతో 2185 హెక్టార్లలో విస్తరించి ఉంది. గ్రామంలో మగవారి సంఖ్య 1254, ఆడవారి సంఖ్య 1238. షెడ్యూల్డ్ కులాల సంఖ్య 1169 కాగా షెడ్యూల్డ్ తెగల సంఖ్య 243. గ్రామం యొక్క జనగణన లొకేషన్ కోడ్ 570628<ref>{{Cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_Village_Release_2800.xlsx|title=Office of the Registrar General & Census Commissioner, India - Village amenities of 2011}}</ref>.
== విద్యా సౌకర్యాలు ==
గ్రామంలో ఒక ప్రైవేటు బాలబడి ఉంది. ప్రభుత్వ ప్రాథమిక పాఠశాలలు నాలుగు, ప్రైవేటు ప్రాథమిక పాఠశాలలు రెండు, ప్రభుత్వ ప్రాథమికోన్నత పాఠశాలలు మూడు , ప్రైవేటు ప్రాథమికోన్నత పాఠశాలలు రెండు, ప్రభుత్వ మాధ్యమిక పాఠశాలలు రెండు, ప్రైవేటు మాధ్యమిక పాఠశాల ఒకటి ఉన్నాయి.ఒక ప్రభుత్వ జూనియర్ కళాశాల ఉంది.సమీప ప్రభుత్వ ఆర్ట్స్ / సైన్స్ డిగ్రీ కళాశాల, ఇంజనీరింగ్ కళాశాల [[మంచిర్యాల]]లో ఉన్నాయి. సమీప వైద్య కళాశాల కరీంనగర్లోను, మేనేజిమెంటు కళాశాల, పాలీటెక్నిక్‌లు మంచిర్యాలలోనూ ఉన్నాయి. సమీప వృత్తి విద్యా శిక్షణ పాఠశాల, అనియత విద్యా కేంద్రం మంచిర్యాలలోను, దివ్యాంగుల ప్రత్యేక పాఠశాల [[నస్పూర్ (మంచిర్యాల)|నస్పూర్]] లోనూ ఉన్నాయి.
== వైద్య సౌకర్యం ==
=== ప్రభుత్వ వైద్య సౌకర్యం ===
జైపూర్లో ఉన్న ఒకప్రాథమిక ఆరోగ్య కేంద్రంలో ఇద్దరు డాక్టర్లు , నలుగురు పారామెడికల్ సిబ్బందీ ఉన్నారు. ఒక ప్రాథమిక ఆరోగ్య ఉప కేంద్రంలో డాక్టర్లు లేరు. ఒకరు పారామెడికల్ సిబ్బంది ఉన్నారు. ఒక పశు వైద్యశాలలో ఒక డాక్టరు, ఒకరు పారామెడికల్ సిబ్బందీ ఉన్నారు.సమీప సామాజిక ఆరోగ్య కేంద్రం, మాతా శిశు సంరక్షణ కేంద్రం, టి. బి వైద్యశాల గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి. అలోపతి ఆసుపత్రి, ప్రత్యామ్నాయ ఔషధ ఆసుపత్రి, డిస్పెన్సరీ, సంచార వైద్య శాల, కుటుంబ సంక్షేమ కేంద్రం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి.


6 జూలై 2019 న జైపూర్ [[యునెస్కో]] [[ఆసియా మరియు ఆస్ట్రలేషియాలోని ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాల జాబితా|ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశంగా]] చెక్కబడింది. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=https://en.unesco.org/news/seven-cultural-sites-inscribed-unescos-world-heritage-list|title=Seven cultural sites inscribed on UNESCO’s World Heritage List|date=6 July 2019}}</ref>
=== ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యం ===
గ్రామంలో4 ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యాలున్నాయి. ఎమ్బీబీయెస్ డాక్టర్లు ఇద్దరు,
ఎమ్బీబీయెస్ కాకుండా ఇతర డిగ్రీలు చదివిన డాక్టర్లు ఇద్దరు ఉన్నారు. ఒక మందుల దుకాణం ఉంది.


అరుదైన యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ జాబితాలో చేరింది. ప్రపంచ వారసత్వ సందర్శనీయప్రాంతంగా గుర్తింపు ఇచ్చింది. ఈ మేరకు యునెస్కో(యునైటెడ్ నేషన్స్ ఎడ్యుకేషనల్, సైంటిఫిక్ మరియు కల్చరల్ ఆర్గనైజేషన్) శనివారం(06 జూన్ 2019) ట్విట్టర్‌లో అధికారికంగా ఓ ప్రకటన చేసింది
== తాగు నీరు ==
గ్రామంలో కుళాయిల ద్వారా రక్షిత మంచినీటి సరఫరా జరుగుతోంది. కుళాయిల ద్వారా శుద్ధి చేయని నీరు కూడా సరఫరా అవుతోంది.గ్రామంలో ఏడాది పొడుగునా చేతిపంపుల ద్వారా నీరు అందుతుంది.చెరువు ద్వారా గ్రామానికి తాగునీరు లభిస్తుంది.
== పారిశుధ్యం ==


== చరిత్ర ==
గ్రామంలో భూగర్భ మురుగునీటి వ్యవస్థ ఉంది. మురుగునీరు బహిరంగ కాలువల ద్వారా కూడా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీరు బహిరంగంగా, కచ్చా కాలువల ద్వారా కూడా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీటిని శుద్ధి ప్లాంట్‌లోకి పంపిస్తున్నారు. గ్రామంలో సంపూర్ణ పారిశుధ్య పథకం అమలవుతోంది. సామాజిక మరుగుదొడ్డి సౌకర్యం లేదు. ఇంటింటికీ తిరిగి వ్యర్థాలను సేకరించే వ్యవస్థ లేదు. సామాజిక బయోగ్యాస్ ఉత్పాదక వ్యవస్థ లేదు.
[[దస్త్రం:1_Maharaja_Sawai_Jai_Singh_II_ca_1725_Jaipur._British_museum.jpg|ఎడమ|thumb| జైపూర్ వ్యవస్థాపకుడు [[మహారాజా జైసింగ్ II|జై సింగ్ II]] ]]
చెత్తను వీధుల పక్కనే పారబోస్తారు.
జైపూర్ నగరాన్ని నిర్మించిన [[మహారాజా జైసింగ్ II|జై సింగ్ II]] అమెర్ ను 1699 నుండి 1743 వరకు పరిపాలించారు. అతను తన రాజధానిని {{Convert|11|km|mi|0}} అమెర్ నుండి మార్చాలని అనుకున్నాడు పెరుగుతున్న జనాభా మరియు పెరుగుతున్న నీటి కొరతను తీర్చడానికి జైపూర్‌కు. <ref name="Hist">{{వెబ్ మూలము|url=http://jaipur.rajasthan.gov.in/content/raj/jaipur/en/about-jaipur/history.html|title=About Jaipur|publisher=Government of Rajasthan}}</ref> జైపూర్ యొక్క లేఅవుట్ను ప్లాన్ చేస్తున్నప్పుడు జై సింగ్ ఆర్కిటెక్చర్ మరియు వాస్తుశిల్పులపై అనేక పుస్తకాలను సంప్రదించారు. విద్యాధర్ భట్టాచార్య యొక్క నిర్మాణ మార్గదర్శకత్వంలో, [[వాస్తు శాస్త్రం]] మరియు శిల్ప [[వాస్తు శాస్త్రం|శాస్త్ర]] సూత్రాల ఆధారంగా జైపూర్ ప్రణాళిక చేయబడింది. <ref name="Jaipur history">{{వెబ్ మూలము}}</ref> నగరం నిర్మాణం 1726 లో ప్రారంభమైంది మరియు ప్రధాన రహదారులు, కార్యాలయాలు మరియు రాజభవనాలు పూర్తి చేయడానికి నాలుగు సంవత్సరాలు పట్టింది. నగరాన్ని తొమ్మిది బ్లాక్‌లుగా విభజించారు, వాటిలో రెండు రాష్ట్ర భవనాలు మరియు రాజభవనాలు ఉన్నాయి, మిగిలిన ఏడు ప్రజలకు కేటాయించబడ్డాయి. భారీ ప్రాకారాలు నిర్మించబడ్డాయి, ఏడు బలవర్థకమైన ద్వారాలతో కుట్టినవి. <ref name="Hist">{{వెబ్ మూలము}}</ref>


జైపూర్ భారతదేశంలో అత్యంత సామాజికంగా గొప్ప వారసత్వ పట్టణ ప్రాంతాలలో ఒకటి. 1727 వ సంవత్సరంలో స్థాపించబడిన ఈ నగరానికి ఈ నగరానికి ప్రాధమిక నిర్వాహకుడిగా ఉన్న మహారాజా జై సింగ్ II పేరు పెట్టారు. అతను కచ్వాహా రాజ్‌పుత్ మరియు 1699 మరియు 1744 పరిసరాల్లో ఈ ప్రాంతాన్ని పరిపాలించాడు.
== సమాచార, రవాణా సౌకర్యాలు ==
జైపూర్లో పోస్టాఫీసు సౌకర్యం, సబ్ పోస్టాఫీసు సౌకర్యం, పోస్ట్ అండ్ టెలిగ్రాఫ్ ఆఫీసు ఉన్నాయి.
లాండ్ లైన్ టెలిఫోన్, పబ్లిక్ ఫోన్ ఆఫీసు, మొబైల్ ఫోన్ మొదలైన సౌకర్యాలు ఉన్నాయి. ఇంటర్నెట్ కెఫె / సామాన్య సేవా కేంద్రం, ప్రైవేటు కొరియర్ గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి.


సవాయి రామ్ సింగ్ I పాలనలో, 1876 లో వేల్స్ యువరాజు అయిన హెచ్ఆర్హెచ్ ఆల్బర్ట్ ఎడ్వర్డ్ (తరువాత కింగ్ ఎడ్వర్డ్ VII, భారత చక్రవర్తి అయ్యాడు) కు స్వాగతం పలకడానికి నగరం గులాబీ రంగులో చిత్రీకరించబడింది. <ref name="POW">{{వెబ్ మూలము|url=http://www.lonelyplanet.com/india/rajasthan/jaipur/history|title=History of Jaipur|publisher=Lonely Planet}}</ref> అనేక మార్గాలు గులాబీ రంగులో పెయింట్ చేయబడ్డాయి, జైపూర్‌కు విలక్షణమైన రూపాన్ని మరియు ''పింక్ సిటీ'' అనే పేరును ఇచ్చింది. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.bbc.co.uk/history/british/britain_wwone/edward_vii_02.shtml|title=History in depth: Edward VII: The First Constitutional Monarch|publisher=BBC}}</ref> 19 వ శతాబ్దంలో, నగరం వేగంగా అభివృద్ధి చెందింది మరియు 1900 నాటికి 160,000 జనాభా ఉంది. విస్తృత బౌలెవార్డులు సుగమం చేయబడ్డాయి మరియు దాని ప్రధాన పరిశ్రమలు లోహాలు మరియు పాలరాయిల పని, వీటిని 1868 లో స్థాపించిన కళల పాఠశాల ప్రోత్సహించింది. <ref name="EB1911">{{cite EB1911|wstitle=Jaipur|volume=15|pages=128–129}}</ref> ఈ నగరంలో మూడు కళాశాలలు ఉన్నాయి, వీటిలో [[సంస్కృతము|సంస్కృత]] కళాశాల (1865) మరియు బాలికల పాఠశాల (1867) మహారాజా రామ్ సింగ్ II పాలనలో ప్రారంభించబడ్డాయి. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V13_405.gif|title=Jaipur City or Jainagar|publisher=[[The Imperial Gazetteer of India]]}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?volume=13&objectid=DS405.1.I34_V13_388.gif|title=Jaipur State|publisher=[[The Imperial Gazetteer of India]]}}</ref>
గ్రామానికి సమీప ప్రాంతాల నుండి ప్రభుత్వ రవాణా సంస్థ బస్సులుప్రైవేటు బస్సులు తిరుగుతున్నాయి.
ఆటో సౌకర్యం గ్రామానికి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. రైల్వే స్టేషన్, ట్రాక్టరు సౌకర్యం మొదలైనవి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి.


విమానాశ్రయంతో సహా నగరంలోని పెద్ద ప్రాంతాలు 1981 ఆగస్టులో వరదలకు గురయ్యాయి, ఫలితంగా ఎనిమిది మంది మరణించారు మరియు నగరంలోని ద్రవ్యవతి నదికి చాలా నష్టం జరిగింది. <ref name="jda-May2016">{{వెబ్ మూలము|title=Rejuvenation of Amanishah Nallah including Area Development|url=http://environmentclearance.nic.in/writereaddata/FormB/EC/EIA_EMP/05052016GHYEVHEZAnnexure-documentofEIAEMP.pdf|date=5 May 2016}}</ref> మూడు రోజుల మేఘాల పేలుడు వల్ల వార్షిక సగటు కంటే ఎక్కువ వర్షాలు కురిశాయి. <ref>{{Cite book|last=Jain|first=Sharad K.|last2=Agarwal|first2=Pushpendra K.|last3=Singh|first3=Vijay P.|title=Hydrology and Water Resources of India|date=2007|publisher=Springer Science & Business Media|isbn=9781402051807|page=883|url=https://books.google.co.uk/books?id=ZKs1gBhJSWIC|language=en|access-date=31 January 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180201075232/https://books.google.co.uk/books?id=ZKs1gBhJSWIC|archive-date=1 February 2018|dead-url=no}}</ref>
జాతీయ రహదారి, ప్రధాన జిల్లా రహదారి, జిల్లా రహదారి గ్రామం గుండా పోతున్నాయి. రాష్ట్ర రహదారి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది.
గ్రామంలో తారు రోడ్లు, కంకర రోడ్లు ఉన్నాయి.


== భౌగోళిక ==
== మార్కెటింగు, బ్యాంకింగు ==
గ్రామంలో ఏటీఎమ్, వాణిజ్య బ్యాంకు, సహకార బ్యాంకు, వ్యవసాయ పరపతి సంఘం ఉన్నాయి. గ్రామంలో స్వయం సహాయక బృందం, పౌర సరఫరాల కేంద్రం, వారం వారం సంత, వ్యవసాయ మార్కెటింగ్ సొసైటీ ఉన్నాయి.
== ఆరోగ్యం, పోషణ, వినోద సౌకర్యాలు ==
గ్రామంలో సమీకృత బాలల అభివృద్ధి పథకం, అంగన్ వాడీ కేంద్రం, ఇతర పోషకాహార కేంద్రాలు, ఆశా కార్యకర్త ఉన్నాయి. గ్రామంలో గ్రంథాలయం, పబ్లిక్ రీడింగ్ రూం ఉన్నాయి. గ్రామంలో వార్తాపత్రిక పంపిణీ జరుగుతుంది. అసెంబ్లీ పోలింగ్ స్టేషన్, జనన మరణాల నమోదు కార్యాలయం ఉన్నాయి. ఆటల మైదానం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది. సినిమా హాలు గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది.


=== వాతావరణం ===
== విద్యుత్తు ==
'''కొప్పెన్ యొక్క వాతావరణ వర్గీకరణలో''' జైపూర్ వేడి సెమీ-శుష్క వాతావరణం (Bsh) కలిగి ఉంది. ఇది సంవత్సరానికి 63 సెంటీమీటర్ల వర్షపాతం పొందుతుంది. కానీ జూన్ మరియు సెప్టెంబర్ మధ్య వర్షాకాలంలో చాలా వర్షాలు కురుస్తాయి. ఏప్రిల్ నుండి జూలై ఆరంభం వరకు వేసవిలో ఉష్ణోగ్రతలు చాలా ఎక్కువగా ఉంటాయి, సగటు రోజువారీ ఉష్ణోగ్రతలు 27.6ºC (82ºF). వర్షాకాలంలో, తరచుగా, భారీ వర్షాలు మరియు ఉరుములతో కూడిన వర్షాలు కురుస్తాయి, కాని వరదలు సాధారణం కాదు. నవంబర్ నుండి ఫిబ్రవరి వరకు శీతాకాలాలు తేలికపాటి మరియు ఆహ్లాదకరంగా ఉంటాయి, సగటు ఉష్ణోగ్రతలు 18ºC (64ºF) నుండి మరియు అధిక తేమతో ఉంటాయి, కానీ అప్పుడప్పుడు చల్లని తరంగాలతో ఉంటాయి. జైపూర్, ప్రపంచంలోని అనేక ఇతర ప్రధాన నగరాల మాదిరిగా, గణనీయమైన పట్టణ వేడి ద్వీపం జోన్, చుట్టుపక్కల గ్రామీణ ఉష్ణోగ్రతలు అప్పుడప్పుడు శీతాకాలంలో గడ్డకట్టే స్థాయికి పడిపోతాయి. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.worldweather.org/066/c00531.htm|title=World Weather Information Service}}</ref> {{వాతావరణ పెట్టె}}{{bar box|title=Religion in Jaipur city (2011)|align=left|titlebar=#ddd|left1=Religion|right1=Percent(%)|float=right|bars={{bar percent|[[Hinduism]]|Orange|77.9}}{{bar percent|[[Islam]]|Green|18.6}}{{bar percent|[[Jainism]]|yellow|2.4}}{{bar percent|Other|grey|1.2}}}} 2011 జనాభా లెక్కల తాత్కాలిక నివేదిక ప్రకారం, జైపూర్ నగరంలో 3,073,350 జనాభా ఉంది. <ref name="Cities1Lakhandabove">{{వెబ్ మూలము|url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_2_PR_Cities_1Lakh_and_Above.pdf|title=Provisional Population Totals, Census of India 2011; Cities having population 1 lakh and above|publisher=Office of the Registrar General & Census Commissioner, India}}</ref> నగరానికి మొత్తం అక్షరాస్యత రేటు 84.34%. 90.61% పురుషులు, 77.41% స్త్రీలు అక్షరాస్యులు. <ref name="Cities1Lakhandabove" /> లింగ నిష్పత్తి 1,000 మంది పురుషులకు 898 మంది మహిళలు. పిల్లల లింగ నిష్పత్తి 854 వద్ద ఉంది. <ref name="Cities1Lakhandabove" /> 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం, నగర జనాభాలో హిందువులు 77.9% మంది ఉన్నారు, తరువాత ముస్లింలు (18.6%), [[జైన మతము|జైనులు]] (2.4%) మరియు ఇతరులు (1.2%) ఉన్నారు. <ref name="religion2011">{{వెబ్ మూలము|title=Population By Religious Community - Rajasthan|url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-01.html|publisher=Office of The Registrar General and Census Commissioner, Ministry of Home Affairs, Government of India}}</ref> {{IndiaCensusPop|1881=142600|1891=158900|1901=160000|1911=137100|1921=120200|1931=144200|1941=175800|1951=291000|1961=403400|1968=533200|1971=636800|1981=1004700|1991=1518200|2001=2322575|2011=3073350|title=Population Growth of Jaipur City|footnote=Source:[[Census of India]]<ref name="Census data">{{cite web|url=http://mospi.gov.in/comenv2000tab7.2.11.htm |title=Census of India |publisher=mospi.gov.in |access-date=23 June 2008 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080813081037/http://mospi.gov.in/comenv2000tab7.2.11.htm |archivedate=13 August 2008 |df= }}</ref><ref name="censusindia1">{{cite web|url=http://www.populstat.info/Asia/indiat.htm|title=Historical Census of India|access-date=5 November 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20130217053707/http://www.populstat.info/Asia/indiat.htm|archive-date=17 February 2013|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref><ref name=Cities1Lakhandabove/>}}
గ్రామంలో గృహావసరాల నిమిత్తం విద్యుత్ సరఫరా వ్యవస్థ ఉంది. రోజుకు 5 గంటల పాటు వ్యవసాయానికి, 10 గంటల పాటు వాణిజ్య అవసరాల కోసం కూడా విద్యుత్ సరఫరా చేస్తున్నారు.
== భూమి వినియోగం ==
జైపూర్లో భూ వినియోగం కింది విధంగా ఉంది:


== పరిపాలన మరియు రాజకీయాలు ==
* అడవి: 944 హెక్టార్లు
[[దస్త్రం:Rajasthan_Vidhan_Sabha.jpg|thumb| రాజస్థాన్ విధానసభ ]]
* వ్యవసాయేతర వినియోగంలో ఉన్న భూమి: 433 హెక్టార్లు
జైపూర్ మునిసిపల్ కార్పొరేషన్ నగరం యొక్క పౌర మౌలిక సదుపాయాలను నిర్వహించడం మరియు అనుబంధ పరిపాలనా విధులను నిర్వహించడం. మున్సిపల్ కార్పొరేషన్ మేయర్ నేతృత్వంలో ఉంది. <ref>{{వెబ్ మూలము|title=Jaipur MC|url=http://jaipurmc.org/}}</ref> 91 వార్డులు ఉన్నాయి మరియు ప్రతి వార్డుకు ఎన్నుకోబడిన సభ్యుడు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాడు. జైపూర్ డెవలప్మెంట్ అథారిటీ (జెడిఎ) జైపూర్ ప్రణాళిక మరియు అభివృద్ధికి బాధ్యత వహించే నోడల్ ప్రభుత్వ సంస్థ. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=https://www.jaipurjda.org/page.aspx?pid=10&mid=10|title=Jaipur Development Authority}}</ref> జైపూర్ రెండు [[లోక్‌సభ|పార్లమెంటరీ]] నియోజకవర్గాలు జైపూర్ మరియు జైపూర్ రూరల్ ఉన్నాయి . <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://ceorajasthan.nic.in/PC-ACWISE-ELECTORS.pdf|title=Parliamentary & Assembly Constituencies wise Polling Stations & Electors}}</ref> జనవరి 2019 లో విష్ణు లాతా జైపూర్ మేయర్‌గా ఎన్నికయ్యారు.
* వ్యవసాయం సాగని, బంజరు భూమి: 14 హెక్టార్లు


== పర్యాటకం ==
* వ్యవసాయం చేయదగ్గ బంజరు భూమి: 20 హెక్టార్లు
[[భారత దేశం|భారతదేశంలో]] జైపూర్ ఒక ప్రధాన పర్యాటక కేంద్రం, ఇది గోల్డెన్ ట్రయాంగిల్‌లో భాగం. 2008 కొండే నాస్ట్ ట్రావెలర్ రీడర్స్ ఛాయిస్ సర్వేలో, జైపూర్ [[ఆసియా|ఆసియాలో]] సందర్శించడానికి 7 వ ఉత్తమ ప్రదేశంగా నిలిచింది. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.bharatonline.com/news/details/jaipur-seventh-best-tourist-destination-41.php|title=Jaipur Seventh Best Tourist Destination in Asia&nbsp;– Conde Nast Traveller Survey}}</ref> ట్రిప్అడ్వైజర్ యొక్క 2015 ట్రావెలర్స్ ఛాయిస్ అవార్డ్స్ ఫర్ డెస్టినేషన్ ప్రకారం, జైపూర్ ఈ సంవత్సరం భారత గమ్యస్థానాలలో 1 వ స్థానంలో ఉంది. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.natgeotraveller.in/web-exclusive/web-exclusive-month/the-worlds-best-destinations-2015/|title=World's best destinations}}</ref> రాజ్ ప్యాలెస్ హోటల్‌లో ప్రెసిడెన్షియల్ సూట్, రాత్రికి 45,000 డాలర్లు, 2012 లో సిఎన్ఎన్ యొక్క ''ప్రపంచంలోని 15 అత్యంత ఖరీదైన హోటల్ సూట్లలో'' రెండవ స్థానంలో ఉంది. <ref>{{Cite news|last=Arnold, Helen|url=http://www.cnngo.com/explorations/escape/worlds-15-most-expensive-hotel-suites-747256|title=World's 15 most expensive hotel suites|publisher=CNN Go|date=25 March 2012|accessdate=11 April 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102235454/http://www.cnngo.com/explorations/escape/worlds-15-most-expensive-hotel-suites-747256|archivedate=2 November 2012|deadurl=yes}}</ref>


జైపూర్ ఎగ్జిబిషన్ & కన్వెన్షన్ సెంటర్ (జెఇసిసి) రాజస్థాన్ యొక్క అతిపెద్ద కన్వెన్షన్ అండ్ ఎగ్జిబిషన్ సెంటర్. <ref>{{వెబ్ మూలము|title=Accor to manage Jaipur's new convention centre|url=http://www.meetbizindia.com/jaipur-exhibition-convention-centre-to-be-managed-by-accor/}}</ref> ఇది వస్తారా, జైపూర్ జ్యువెలరీ షో, స్టోన్‌మార్ట్ 2015 మరియు పునరుజ్జీవన రాజస్థాన్ పార్ట్‌నర్‌షిప్ సమ్మిట్ 2015 వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించడానికి ప్రసిద్ధి చెందింది. <ref>{{వెబ్ మూలము|title=Jaipur Exhibition and Convention Centre will make Pink City a meetings, incentives, conferences, and exhibitions hub - Times of India|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/jaipur/Jaipur-Exhibition-and-Convention-Centre-will-make-Pink-City-a-meetings-incentives-conferences-and-exhibitions-hub/articleshow/44778821.cms}}</ref>
* బంజరు భూమి: 680 హెక్టార్లు
* నికరంగా విత్తిన భూమి: 92 హెక్టార్లు
* నీటి సౌకర్యం లేని భూమి: 750 హెక్టార్లు
* వివిధ వనరుల నుండి సాగునీరు లభిస్తున్న భూమి: 22 హెక్టార్లు
*జైపూర్ మండలంలో వ్యవసాయ యోగ్యమైన భూమి ఖరీఫ్‌లో 3210 హెక్టార్లు మరియు రబీలో 2496 హెక్టార్లు


సందర్శకులకు ఆకర్షణలు ఉన్నాయి [[హవా మహల్]], [[జల్ మహల్]], [[జైపూర్ (రాజస్థాన్)|సిటీ ప్యాలెస్]], [[అంబర్ కోట|అమర్ కోట]], [[జంతర్ మంతర్, ఢిల్లీ|జంతర్ మంతర్]], Nahargarh ఫోర్ట్, జైఘర్ ఫోర్ట్, బిర్లా మందిర్, Galtaji, గోవింద్ దేవ్ జీ ఆలయం, గర్ గణేష్ ఆలయం, మోతీ Dungri గణేష్ ఆలయం, Sanghiji జైన దేవాలయం మరియు జైపూర్ జూ . <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.jaipur.org.uk/temples/galataji.html|title=Temples of Jaipur}}</ref> [[జంతర్ మంతర్ వేధశాల|జంతర్ మంతర్]] అబ్జర్వేటరీ మరియు [[అంబర్ కోట|అమెర్ ఫోర్ట్]] [[ఆసియా మరియు ఆస్ట్రలేషియాలోని ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాల జాబితా|ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాలలో ఒకటి]] . <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://whc.unesco.org/en/list/1338|title=The Jantar Mantar, Jaipur&nbsp;– UNESCO World Heritage Centre|date=31 July 2010}}</ref> హవా మహల్ ఐదు అంతస్థుల పిరమిడ్ ఆకారపు స్మారక చిహ్నం, ఇది 953 కిటికీలు <ref>{{వెబ్ మూలము|title=Hawa Mahal Jaipur - History, Architecture, Visiting Hours|url=http://www.jaipur.org.uk/forts-monuments/hawa-mahal.html}}</ref> {{Convert|50|ft|m|order=flip}} దాని అధిక స్థావరం నుండి. సిసోడియా రాణి బాగ్ మరియు కనక్ బృందావన్ జైపూర్ లోని ప్రధాన పార్కులు. <ref name="JDA">{{వెబ్ మూలము|url=https://www.jaipurjda.org/page.aspx?pid=11&mid=27#|title=About Jaipur}}</ref> రాజ్ మందిర్ జైపూర్ లోని ఒక ప్రముఖ సినిమా హాల్. <gallery widths="200" heights="200">
==నీటిపారుదల సౌకర్యాలు==
దస్త్రం:Amber Fort (आमेर का किला ).jpg|<nowiki> </nowiki>[[Amer Fort|అమెర్ కోట]]
దస్త్రం:1985.04.15 31 Fort Amber India.jpg|<nowiki> </nowiki>అమెర్ కోట యొక్క గణేష్ పోల్
దస్త్రం:Rajasthan-Jaipur-Jaigarh-Fort-compound-Apr-2004-00.JPG|<nowiki> </nowiki>[[Jaigarh Fort|జైగ Fort ్ కోట]]
దస్త్రం:Nahargarh 09.jpg|<nowiki> </nowiki>[[Nahargarh Fort|నహర్‌గ h ్ కోట]]
దస్త్రం:Jalmahal Restored.jpeg|<nowiki> </nowiki>[[Jal Mahal|జల్ మహల్]]
దస్త్రం:Hawa Mahal Final 1.jpg|<nowiki> </nowiki>[[Hawa Mahal|హవా మహల్]]
దస్త్రం:Jaipur 03-2016 19 City Palace complex.jpg|<nowiki> </nowiki>[[City Palace, Jaipur|సిటీ ప్యాలెస్, జైపూర్]]
దస్త్రం:Vishnu Narayan Temple Jaipur.JPG|<nowiki> </nowiki>[[Birla Mandir, Jaipur|బిర్లా మందిర్, జైపూర్]]
దస్త్రం:Sangheji jain temple,sanganer,jaipur.JPG|<nowiki> </nowiki>[[Sanghiji|సంఘిజీ యొక్క దిగంబర్ జైన దేవాలయం]]
దస్త్రం:Индия47.jpg|<nowiki> </nowiki>[[Jantar Mantar|జంతర్ మంతర్]]
దస్త్రం:City Palace Jaipur 1.jpg|<nowiki> </nowiki>[[Albert Hall Museum|ఆల్బర్ట్ హాల్ మ్యూజియం]]
</gallery>


== జనాదరణ పొందిన సంస్కృతిలో ==
జైపూర్లో వ్యవసాయానికి నీటి సరఫరా కింది వనరుల ద్వారా జరుగుతోంది.
[[దస్త్రం:Jaipur_03-2016_26_Hawa_Mahal_Road_at_the_City_Palace.jpg|thumb| హవా మహల్ రోడ్, జైపూర్ ]]
జైపూర్‌లో ఆర్కిటెక్ట్ [[చార్లెస్ కొరియా]] మరియు రవీంద్ర మంచ్‌లు ఏర్పాటు చేసిన జవహర్ కాలా కేంద్రం వంటి అనేక సాంస్కృతిక ప్రదేశాలు ఉన్నాయి. ప్రభుత్వ సెంట్రల్ మ్యూజియంలో అనేక కళలు మరియు పురాతన వస్తువులు ఉన్నాయి. [[హవా మహల్]] వద్ద ప్రభుత్వ మ్యూజియం మరియు విరాట్ నగర్ వద్ద ఆర్ట్ గ్యాలరీ ఉన్నాయి. నగరం చుట్టూ రాజస్థానీ సంస్కృతిని వర్ణించే విగ్రహాలు ఉన్నాయి. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.jaipur.org.uk/culture.html|title=Culture Of Jaipur - Cultural Heritage, Art & Architecture of Jaipur|publisher=jaipur.org}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము|url=https://www.jaipurfabric.com/blog/jaipur-fabric-defines-the-culture-and-creativity|title=Culture of Jaipur|publisher=}}</ref> జైపూర్‌లో పురాతన వస్తువులు మరియు హస్తకళలను విక్రయించే అనేక సాంప్రదాయ దుకాణాలు ఉన్నాయి. జైపూర్ యొక్క పూర్వ పాలకులు అనేక కళలు మరియు చేతిపనులను పోషించారు. నగరంలో స్థిరపడిన భారతదేశం మరియు విదేశాల నుండి వచ్చిన నైపుణ్యం కలిగిన చేతివృత్తులవారు, కళాకారులు మరియు హస్తకళాకారులను వారు ఆహ్వానించారు. కళలు కొన్ని బంధాని, బ్లాక్ ప్రింటింగ్, రాతి శిల్పం మరియు [[శిల్పం]], tarkashi, Zari, gota -patti, kinari మరియు zardozi, వెండి ఆభరణాలు, రత్నాలు, కుందన్, meenakari మరియు [[ఆభరణాలు]], [[గాజు (ఆభరణం)|లక్షల కి Chudiya]], సూక్ష్మ చిత్రాలు, బ్లూ కుండల, దంతపు చెక్కడానికి, [[లక్క|షెల్లాక్ వర్క్]] మరియు లెదర్ వేర్ . <ref name="Pink">{{వెబ్ మూలము}}</ref> <ref name="JDA">{{వెబ్ మూలము|url=https://www.jaipurjda.org/page.aspx?pid=11&mid=27#|title=About Jaipur}}</ref>


పురాతన రాజ వారసత్వం మరియు అల్ట్రా-మోడరన్ జీవన పద్ధతి యొక్క అద్భుతమైన కలయికతో, జైపూర్ పట్టణ జీవనశైలి యొక్క చక్కని ప్రదర్శనను ప్రదర్శిస్తుంది.
* బావులు/బోరు బావులు: 20 హెక్టార్లు
* చెరువులు: 2 హెక్టార్లు


జైపూర్‌కు సొంత ప్రదర్శన కళలు ఉన్నాయి. [[కథక్]] కోసం జైపూర్ ఘరానా [[కథక్]] యొక్క ప్రధాన ఉత్తర భారత శాస్త్రీయ నృత్య రూపంలోని మూడు ఘరానాల్లో ఒకటి. <ref name="KK">{{వెబ్ మూలము}}</ref> కథక్ యొక్క జైపూర్ ఘరానా దాని వేగవంతమైన క్లిష్టమైన నృత్య రూపాలు, చైతన్యవంతమైన శరీర కదలికలు మరియు సూక్ష్మమైన అభినయలకు ప్రసిద్ది చెందింది. <ref name="KK" /> ఘూమర్ ఒక ప్రసిద్ధ జానపద నృత్య శైలి. <ref>{{Cite book|last=Manorma Sharma|title=Tradition of Hindustani Music|url=https://books.google.com/books?id=YdtqrooCo-oC&pg=PA49|year=2006|publisher=APH Publishing|isbn=978-81-7648-999-7|pages=49–51|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170318034948/https://books.google.com/books?id=YdtqrooCo-oC&pg=PA49|archive-date=18 March 2017|dead-url=no}}</ref> <ref>{{Cite book|last=Jeffrey Michael Grimes|title=The Geography of Hindustani Music: The Influence of Region and Regionalism on the North Indian Classical Tradition|url=https://books.google.com/books?id=8eoNVmfGBLoC&pg=PA142|year=2008|publisher=ProQuest|isbn=978-1-109-00342-0|pages=142–|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170317234017/https://books.google.com/books?id=8eoNVmfGBLoC&pg=PA142|archive-date=17 March 2017|dead-url=no}}</ref> <ref>{{Cite book|last=Kumāraprasāda Mukhopādhyāẏa|title=The Lost World of Hindustani Music|url=https://books.google.com/books?id=-MR_6Gr26hAC&pg=PA154|year=2006|publisher=Penguin Books India|isbn=978-0-14-306199-1|pages=154–|access-date=3 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170318101927/https://books.google.com/books?id=-MR_6Gr26hAC&pg=PA154|archive-date=18 March 2017|dead-url=no}}</ref> తమషా ఒక కళారూపం, ఇక్కడ కథుపుత్లి తోలుబొమ్మ నృత్యం ఆట రూపంలో చూపబడుతుంది. <ref name="jaipur.org.uk">{{వెబ్ మూలము}}</ref> జైపూర్‌లో జరుపుకునే ప్రధాన పండుగలలో ఎలిఫెంట్ ఫెస్టివల్, గంగౌర్, [[మకర సంక్రాంతి]], [[హోళీ|హోలీ]], [[దీపావళి]], [[దసరా|విజయదశమి]], తీజ్, [[ఈద్-ఉల్-ఫితర్|ఈద్]], మహావీర్ జయంతి మరియు [[క్రిస్టమస్|క్రిస్మస్ ఉన్నాయి]] . జైపూర్ సాహిత్య ఉత్సవానికి కూడా ప్రసిద్ది చెందింది, ఇది ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద ఉచిత సాహిత్య ఉత్సవం, దీనిలో దేశవ్యాప్తంగా రచయితలు, రచయితలు మరియు సాహిత్య ప్రేమికులు పాల్గొంటారు. <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref>
== ఉత్పత్తి==
జైపూర్లో ఈ కింది వస్తువులు ఉత్పత్తి అవుతున్నాయి.
===ప్రధాన పంటలు===
[[వరి]], [[ప్రత్తి]], [[మామిడి]],[[జొన్నలు]].<ref>మన ఆదిలాబాదు, రచయిత మడిపలి భద్రయ్య, ప్రథమ ముద్రణ 2008, పేజీ 216</ref>
==మూలాలు==
{{మూలాలజాబితా}}


1727 లో విద్యాధర్ భట్టాచార్య చేత భారతీయ [[వాస్తు శాస్త్రం]] ప్రకారం ఈ నగరం ప్రణాళిక చేయబడింది. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.rajasthantour4u.com/blog/index.php/2009/10/20/vidyadhar-garden-in-jaipur-a-tribute-to-chief-architect-of-jaipur-vidyadhar-bhattacharya/|title=Vidyadhar Garden in Jaipur}}</ref> తూర్పు, పడమర, ఉత్తరం వైపు మూడు ద్వారాలు ఉన్నాయి. తూర్పు ద్వారం ''సూరజ్ పోల్'' (సన్ గేట్), పశ్చిమ ద్వారం ''చంద్ పోల్'' (మూన్ గేట్) మరియు ఉత్తర ద్వారం [[అంబర్ కోట|అమెర్]] యొక్క పూర్వీకుల రాజధాని వైపు ఉంది. <ref name="Jaipur history">{{వెబ్ మూలము}}</ref> <ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books/about/Building_Jaipur.html?id=zP9gQgAACAAJ&redir_esc=y|title=Building Jaipur: The Making of an Indian City|last=Vibhuti Sachdev, Giles Henry Rupert Tillotson|publisher=Oxford University Press|year=2002|isbn=978-0-19-566353-2|access-date=5 November 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151208145927/https://books.google.co.in/books/about/Building_Jaipur.html?id=zP9gQgAACAAJ&redir_esc=y|archive-date=8 December 2015|dead-url=no}}</ref>
== వెలుపలి లంకెలు ==

{{జైపూర్ మండలంలోని గ్రామాలు}}
ఆధునిక పూర్వ భారతీయ నగరాల్లో ఈ నగరం అసాధారణంగా ఉంది, మరియు వీధుల క్రమబద్ధతలో నగరం మరియు విస్తృత వీధుల ద్వారా నగరాన్ని ఆరు రంగాలుగా విభజించడం 34 &nbsp; m (111 &nbsp; అడుగులు) వెడల్పు. పట్టణ త్రైమాసికాలు గ్రిడ్డ్ వీధుల నెట్‌వర్క్‌ల ద్వారా మరింత విభజించబడ్డాయి. సెంట్రల్ ప్యాలెస్ క్వార్టర్ యొక్క తూర్పు, దక్షిణ మరియు పడమర వైపు ఐదు త్రైమాసికాలు చుట్టుకుంటాయి, ఆరవ త్రైమాసికం వెంటనే తూర్పు వైపు ఉంటుంది. ప్యాలెస్ క్వార్టర్ [[హవా మహల్]] ప్యాలెస్ కాంప్లెక్స్, ఫార్మల్ గార్డెన్స్ మరియు ఒక చిన్న సరస్సును కలిగి ఉంది. రాజు సవాయి జై సింగ్ II నివాసం అయిన నహర్‌గర్ కోట పాత నగరం యొక్క వాయువ్య మూలలో ఉన్న కొండకు కిరీటం ఇస్తుంది. <ref name="JDA">{{వెబ్ మూలము|url=https://www.jaipurjda.org/page.aspx?pid=11&mid=27#|title=About Jaipur}}</ref> <gallery widths="200" heights="200">
Amer Fort - Top View.jpg|<nowiki> </nowiki>జైగర్ కోట నుండి చూసినట్లు అమెర్ కోట.
Ghat ki Guni Tunnel National Highway 11 Jaipur Agra NH11 Rajasthan India 2013.jpg|<nowiki> </nowiki>ఘట్ కి గుని టన్నెల్ జాతీయ రహదారి 11 జైపూర్.
</gallery>

=== వంటకాలు ===
విలక్షణమైన వంటలలో దాల్ బాతి చుర్మా, మిస్సి రోటీ, గట్టే కి సబ్జీ, కెర్ సంగ్రి, మక్కే కి ఘాట్, బజ్రే కి ఘాట్, బజ్రే కి రోటి మరియు లాల్ మాన్స్ ఉన్నాయి. <ref>{{వెబ్ మూలము|title=Cuisines Of Jaipur|url=http://www.pinkcity.com/citizenblogger/cuisines-of-jaipur/|publisher=pinkcity.com|accessdate=31 October 2015}}</ref> జైపూర్ దాని స్వీట్లకు ప్రసిద్ది చెందింది, ఇందులో ఘెవర్, ఫీని, మావా కచోరి, గజాక్, మీథి తులి, చౌగుని కే లడ్డూ మరియు మూంగ్ థాల్ ఉన్నాయి. <ref name="food">{{వెబ్ మూలము|url=http://jaipur-pinkcity.webs.com/foodbeverage.htm|title=Cuisine of Jaipur|publisher=Jaipur-pinkcity.webs.com|accessdate=28 March 2011}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.jaipurtravel.com/what_eat.htm|title=What to eat in Jaipur|publisher=jaipurtravel.com|accessdate=31 October 2015}}</ref>

=== భాషలు ===
జైపూర్ యొక్క అధికారిక భాష [[హిందీ భాష|హిందీ]] మరియు అదనపు అధికారిక భాష [[ఆంగ్ల భాష|ఇంగ్లీష్]] . నగరం యొక్క ప్రధాన భాష రాజస్థానీ . మార్వారీ, [[హిందీ భాష|హిందీ]] మరియు [[ఆంగ్ల భాష|ఇంగ్లీష్]] కూడా నగరంలో మాట్లాడతారు. <ref name="jaipur.org.uk">{{వెబ్ మూలము}}</ref>

== ఆర్థిక వ్యవస్థ మరియు మౌలిక సదుపాయాలు ==
[[దస్త్రం:World_Trade_Park_Jaipur_in_2012.jpg|thumb|300x300px| జైపూర్ లోని వరల్డ్ ట్రేడ్ పార్క్ 2012 లో ప్రారంభమైన షాపింగ్ మాల్. ]]
ప్రాంతీయ రాజధాని, విద్యా మరియు పరిపాలనా కేంద్రంగా తన పాత్రతో పాటు, జైపూర్ ఆర్థిక వ్యవస్థ పర్యాటకం, రత్నాల కోత, ఆభరణాలు మరియు లగ్జరీ వస్త్రాల తయారీ మరియు సమాచార సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ద్వారా ఆజ్యం పోసింది. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://resurgent.rajasthan.gov.in/focus-sectors/it-ites|title=IT & ITeS - Resurgent Rajasthan|accessdate=2016-06-10}}</ref> మూడు ప్రధాన వాణిజ్య ప్రమోషన్ సంస్థలు తమ కార్యాలయాలను జైపూర్‌లో కలిగి ఉన్నాయి. అవి: ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఇండియన్ ఛాంబర్స్ ఆఫ్ కామర్స్ & ఇండస్ట్రీ, (FICCI) PHD ఛాంబర్ ఆఫ్ కామర్స్ అండ్ ఇండస్ట్రీ (PHDCCI) మరియు కాన్ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఇండియన్ ఇండస్ట్రీ (CII) ఇక్కడ ప్రాంతీయ కార్యాలయాలు ఉన్నాయి. 2008 లో, 50 ఎమర్జింగ్ గ్లోబల్ uts ట్‌సోర్సింగ్ నగరాల్లో జైపూర్ 31 వ స్థానంలో ఉంది. <ref>{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/quickiearticleshow/3566253.cms|title=Indian cities among global outsourcing cities|publisher=The Economic Times|accessdate=23 September 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090303211736/http://economictimes.indiatimes.com/quickiearticleshow/3566253.cms|archivedate=3 March 2009|deadurl=no}}</ref> జైపూర్ స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్ భారతదేశంలోని ప్రాంతీయ స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజీలలో ఒకటి మరియు ఇది 1989 లో స్థాపించబడింది. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.jsel.in/|title=JSEL|accessdate=31 October 2015}}</ref> జైపూర్ కళలు మరియు చేతిపనులకు ప్రధాన కేంద్రంగా ఉంది. పురాతన వస్తువులు, ఆభరణాలు, హస్తకళలు, రత్నాలు, గాజులు, కుండలు, తివాచీలు, వస్త్రాలు, తోలు మరియు లోహ ఉత్పత్తులను విక్రయించే అనేక సాంప్రదాయ దుకాణాలు ఇందులో ఉన్నాయి. చేతితో ముడిపెట్టిన రగ్గుల తయారీదారులలో జైపూర్ ఒకటి. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.nextbillion.net/blog/the-top-5-list-best-new-bop-teaching-cases|title=Development through Enterprise|publisher=NextBillion.net|accessdate=2 June 2012}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://articles.economictimes.indiatimes.com/2012-01-26/news/30666627_1_supply-chain-case-study-tribals|title=Churu's Marwari, Nand Kishore Chaudhary's Jaipur Rugs a matter of discourse at Harvard|publisher=Economic Times|accessdate=24 February 2012}}</ref> [[జైపూర్ కాలు|జైపూర్ లెగ్]], మోకాలికి దిగువ విచ్ఛేదనం ఉన్నవారికి రబ్బరు ఆధారిత ప్రొస్తెటిక్ లెగ్ రూపొందించబడింది మరియు దీనిని జైపూర్‌లో ఉత్పత్తి చేస్తారు. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.jaipurfoot.org/03_Technology_history.asp|title=Jaipur foot: History|publisher=jaipurfoot.org|accessdate=5 November 2015}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము|title=Padma Awards Directory (1954–2009)|publisher=[[Ministry of Home Affairs (India)|Ministry of Home Affairs]]|url=http://www.mha.nic.in/pdfs/LST-PDAWD.pdf|accessdate=5 November 2015}}</ref>

=== కమ్యూనికేషన్ ===
జైపూర్‌లో ఎయిర్‌టెల్, వొడాఫోన్, [[జియో]], రిలయన్స్, ఐడియా, బిఎస్‌ఎన్‌ఎల్, వి-గార్డ్, టాటా వంటి సంస్థల కార్యాలయాలు ఉన్నాయి, ఇవి మొబైల్ టెలిఫోనీని అందిస్తున్నాయి మరియు నగరంలో వివిధ ఇంటర్నెట్ సర్వీసు ప్రొవైడర్లు కూడా ఉన్నారు. సెంట్రల్ పార్క్, [[జంతర్ మంతర్, ఢిల్లీ|జంతర్ మంతర్]] వంటి వివిధ బహిరంగ ప్రదేశాలలో రాజస్థాన్ ప్రభుత్వం ఉచిత వైఫైని ప్రారంభించింది.

==== మీడియా ====
జైపూర్‌లోని ప్రధాన దినపత్రికలలో ''అమర్ ఉజాలా'', <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> ''రాజస్థాన్ పత్రిక'', ''దైనిక్ భాస్కర్'', ''దైనిక్ నవజయోతి'' మరియు ''[[ది టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా|టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా ఉన్నాయి]]'' . <ref name="bhaskar.com">{{వెబ్ మూలము}}</ref> <ref name="Dainik Navajyoti">{{వెబ్ మూలము}}</ref> ప్రభుత్వ యాజమాన్యంలోని [[ఆకాశవాణి|ఆల్ ఇండియా రేడియో]] నగరంలోని మీడియం వేవ్ మరియు ఎఫ్ఎమ్ బ్యాండ్‌లో ప్రసారం అవుతుంది. ప్రైవేట్ ఎఫ్ఎమ్ స్టేషన్లలో [[రేడియో మిర్చి]] (98.3) ఉన్నాయి &nbsp; MHz), [[రేడియో సిటీ]] (91.1 &nbsp; MHz), నా FM (94.3 &nbsp; MHz), FM తడ్కా 95 FM (95.0 &nbsp; MHz), [[రెడ్ ఎఫ్.ఎమ్.93.5|రెడ్ FM 93.5]] (93.5 &nbsp; MHz) మరియు [[జ్ఞాన వాణి|జ్ఞాన్ వాణి]] (105.6 &nbsp; MHz). నగరంలో FM రేడియో 7 (90.4) లో కమ్యూనిటీ FM ఛానల్ ఉంది &nbsp; MHz) ఇండియా ఇంటర్నేషనల్ స్కూల్ ఇన్స్టిట్యూషనల్ నెట్‌వర్క్ చేత. పబ్లిక్ బ్రాడ్‌కాస్టర్ [[దూరదర్శన్(టీవి ఛానల్)|దూరదర్శన్]] ( ప్రసార భారతి ) ప్రైవేట్ ప్రసారకర్తలతో పాటు ప్రాంతీయ ఛానెల్‌ను అందిస్తుంది.

== రవాణా ==
<gallery widths="200" heights="200">
Jaipur BRTS.jpg|<nowiki> </nowiki>జైపూర్ BRTS
Jaipur 03-2016 34 Jaipur Metro.jpg|<nowiki> </nowiki>[[Jaipur Metro|జైపూర్ మెట్రో]]
Jaipur Airport.JPG|<nowiki> </nowiki>[[Jaipur International Airport|జైపూర్ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం]]
</gallery>

=== రోడ్స్ ===
జైపూర్ [[ఢిల్లీ|Delhi]] ిల్లీ మరియు [[ముంబై|ముంబైలను]] కలిపే జాతీయ రహదారి నంబర్ 8 లో ఉంది . జాతీయ రహదారి 12 జైపూర్‌ను కోటాతో, జాతీయ రహదారి 11 [[బికానెర్|బికానెర్‌ను]] [[ఆగ్రా|ఆగ్రాతో]] జైపూర్ గుండా వెళుతుంది. [[రాజస్థాన్]], [[క్రొత్త ఢిల్లీ|న్యూ Delhi ిల్లీ]], [[ఉత్తర ప్రదేశ్]], [[హర్యాణా|హర్యానా]], [[మధ్య ప్రదేశ్|మధ్యప్రదేశ్]], [[మహారాష్ట్ర]], [[పంజాబ్]] మరియు [[గుజరాత్]] [[రాజస్థాన్|లోని]] ప్రధాన నగరాలకు ఆర్ఎస్ఆర్టిసి బస్సు సేవలను నిర్వహిస్తోంది. సిటీ బస్సుల ద్వారా నిర్వహించబడుతున్నాయి జైపూర్ సిటీ ట్రాన్స్పోర్ట్ సర్వీసెస్ లిమిటెడ్ (JCTSL) <ref name="jcstl">{{వెబ్ మూలము|url=http://www.jaipurbus.com/|title=JCSTL Website|publisher=Jaipurbus.com}}</ref> యొక్క RSRTC . <ref>{{వెబ్ మూలము|title=Rajasthan State Road Transportation Company info|url=http://www.indiatransit.com/public_transport/rajasthan_state_road.aspx#RSRTCOverview|publisher=India Transit}}</ref> ఈ సేవ 400 కంటే ఎక్కువ సాధారణ మరియు తక్కువ అంతస్తుల బస్సులను నడుపుతుంది. ప్రధాన బస్సు డిపోలు వైశాలి నగర్, విద్యాధర్ నగర్ మరియు సంగనేర్ వద్ద ఉన్నాయి .

జైపూర్ బీఆర్టీఎస్‌ను ఆగస్టు 2006 లో ప్రభుత్వం ఆమోదించింది. జైపూర్ బిఆర్‌టిఎస్‌ను జైపూర్ డెవలప్‌మెంట్ అథారిటీ మరియు జైపూర్ నగర్ నిగం ఏర్పాటు చేసిన ప్రత్యేక ప్రయోజన వాహనం జెసిఎస్‌టిఎల్ నిర్వహిస్తుంది. మొదటి దశలో, రెండు కారిడార్లు ప్రతిపాదించబడ్డాయి: సికార్ రోడ్ నుండి టోంక్ రోడ్ వరకు "నార్త్-సౌత్ కారిడార్" మరియు అజ్మీర్ రోడ్ నుండి Delhi ిల్లీ రోడ్ వరకు "ఈస్ట్-వెస్ట్ కారిడార్". హర్మాడ సమీపంలో బైపాస్ నుండి పాని పెచ్ వరకు ఉత్తర-దక్షిణ కారిడార్ యొక్క ఒక విభాగం 2010 లో పనిచేసింది. <ref name="brts">{{వెబ్ మూలము|url=http://jaipurjda.org/page.aspx?pid=69&mid=6|title=BRTS&nbsp;– JDA Website|date=}}</ref> <ref name="brts" /> <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://praja.in/en/blog/nitinjhanwar/2008/11/13/traffic-diversion-and-flow-during-construction-brts|title=Traffic Diversion and Flow During Construction of BRTS}}</ref>

జైపూర్ రింగ్ రోడ్ అనేది జైపూర్ నగరం యొక్క పెరుగుతున్న ట్రాఫిక్ను తగ్గించడానికి జైపూర్ డెవలప్మెంట్ అథారిటీ యొక్క ప్రాజెక్ట్ <ref>{{Cite news|url=http://www.pib.nic.in/Pressreleaseshare.aspx?PRID=1523269|title='Development of New Express Highways',}}</ref> ఇది NH-11 (ఆగ్రా రోడ్), NH-8 (అజ్మీర్ రోడ్), NH-12 (టోంక్ రోడ్) మరియు NH-12 లను కలుపుతుంది. (మాల్పురా రోడ్) 150 కిలోమీటర్ల పొడవు కలిగి ఉంది <ref>{{Cite news|url=https://www.dnaindia.com/jaipur/report-jaipur-development-authority-to-commence-land-acquisition-for-ring-road-2714055|title='Jaipur Development Authority to commence land acquisition for Ring Road',}}</ref> . 150 కిలోమీటర్ల పొడవైన ఆరు లేన్ల జైపూర్ రింగ్ రోడ్‌లో 57 కిలోమీటర్లు 1217 కోట్ల రూపాయల వ్యయంతో పూర్తయ్యాయి, దీనిని [[సుష్మాస్వరాజ్|సుష్మా స్వరాజ్]], [[అరుణ్ జైట్లీ]] మరియు [[నితిన్ గడ్కరి|నితిన్ గడ్కరీ ప్రారంభించారు]] .

=== రైల్ ===
జైపూర్ భారత రైల్వే యొక్క నార్త్ వెస్ట్రన్ జోన్ యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.nwr.indianrailways.gov.in/view_section.jsp?lang=0&id=0,1|title=NW Railway|publisher=Indian Railways}}</ref> జైపూర్ జంక్షన్ రైల్వే స్టేషన్ India [[ఢిల్లీ|ిల్లీ]], [[ముంబై]], [[హైదరాబాదు|హైదరాబాద్]], [[కోల్‌కాతా|కోల్‌కతా]], [[చెన్నై]], [[బెంగుళూరు|బెంగళూరు]], [[ఇండోర్]], [[లక్నో]] మరియు అహ్మదాబాద్ వంటి అన్ని ప్రధాన నగరాలకు బాగా అనుసంధానించబడి ఉంది. ఇతర స్టేషన్లలో గాంధీనగర్, దుర్గాపురా, జగత్పురా, నినాద్ బెనాడ్ మరియు సంగనేర్ ఉన్నాయి.

=== మెట్రో ===
జైపూర్ మెట్రో 3 జూన్ 2015 న వాణిజ్య కార్యకలాపాలను ప్రారంభించింది. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=https://www.jaipurmetrorail.in/pdf/2724JMRC%20English.jpg|title=JMRC Notification for commercial operations of metro|publisher=Jaipur Metro}}</ref> మన్సరోవర్, చంద్‌పోల్ మధ్య 9 స్టేషన్లు ఉన్నాయి, అవి మన్సరోవర్, న్యూ ఆటిష్ మార్కెట్, వివేక్ విహార్, శయం నగర్, రామ్ నగర్, సివిల్ లైన్, రైల్వే స్టేషన్, సింధి క్యాంప్ మరియు చాంద్‌పోల్. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=https://www.jaipurmetrorail.in/Metro%20Stations|title=Metro Stations|publisher=jaipurmetrorail.in}}</ref> దశ -1 బి నిర్మాణంలో ఉంది. ప్రాజెక్టు అంచనా వ్యయం ₹ 550 కోట్ల <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.cici.co.in/index.php?option=com_content&task=view&id=247&Itemid=282|title=Jaipur Metro Phase-1B Estimated Cost|publisher=citi.co.in}}</ref> మరియు ఇది 2018 నాటికి పూర్తవుతుందని భావిస్తున్నారు.

=== ఎయిర్ ===
జైపూర్ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం సంగనేర్, {{Convert|12.2|km|mi|0|abbr=in}} . విమానాశ్రయం 2015–2016లో 363,899 అంతర్జాతీయ, 2,540,451 దేశీయ ప్రయాణీకులను నిర్వహించింది. <ref name="airport">{{వెబ్ మూలము|url=http://aai.aero/allAirports/jaipur_generalinfo.jsp|title=Jaipur International Airport}}</ref> జైపూర్ విమానాశ్రయం ఎయిర్ కార్గో సేవలను కూడా అందిస్తుంది. శీతాకాలంలో, కొన్నిసార్లు వైపు విమానాలు [[ఇందిరాగాంధీ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం|ఇందిరా మహాత్మా గాంధీ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం]] కారణంగా భారీ పొగమంచు జైపూర్ విమానాశ్రయం మళ్ళించారు [[ఢిల్లీ]] . <ref name="fog">{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-newdelhi/article1467200.ece|title=Flights diverted to Jaipur|accessdate=19 February 2011|publisher=The Hindu|location=Chennai, India|date=18 February 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110629124423/http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-newdelhi/article1467200.ece|archivedate=29 June 2011|deadurl=no}}</ref> ఈ విమానాశ్రయం అహ్మదాబాద్, [[బెంగుళూరు|బెంగళూరు]], [[బెంగుళూరు|చండీగ]], [[చండీగఢ్|్]], [[రాయ్‌పుర్|రాయ్పూర్]], [[చెన్నై]], [[ఢిల్లీ|Delhi]] [[గౌహతి|ిల్లీ]], [[గౌహతి|గువహతి]], [[హైదరాబాదు|హైదరాబాద్]], [[ఇండోర్]], [[కోల్‌కాతా|కోల్‌కతా]], [[లక్నో]], [[ముంబై]], [[పూణే]], [[సూరత్]], [[ఉదయపూర్]] మరియు [[కాశీ|వారణాసిలతో]] సహా ప్రధాన భారతీయ నగరాలకు దేశీయ సేవలను నిర్వహిస్తుంది. అంతర్జాతీయ గమ్యస్థానాలు [[దుబాయ్]], [[మస్కట్]], [[బ్యాంకాక్]], [[షార్జా]] మరియు [[కౌలాలంపూర్]] .

== చదువు ==
[[దస్త్రం:Placement_and_Training_Cell.jpg|thumb| మాలావియా నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ ]]
జైపూర్‌లోని ప్రభుత్వ మరియు ప్రైవేట్ పాఠశాలలను సెంట్రల్ బోర్డ్ ఆఫ్ సెకండరీ ఎడ్యుకేషన్ లేదా రాజస్థాన్ బోర్డ్ ఆఫ్ సెకండరీ ఎడ్యుకేషన్, ఇంటర్నేషనల్ బోర్డ్ ఆఫ్ ఎడ్యుకేషన్ నిర్వహిస్తుంది మరియు "10 + 2" ప్రణాళికను అనుసరిస్తాయి. ఈ ప్రణాళిక ఎనిమిది సంవత్సరాల ప్రాథమిక విద్య మరియు నాలుగు సంవత్సరాల మాధ్యమిక విద్యను కలిగి ఉంటుంది. సెకండరీ పాఠశాలలో రెండు సంవత్సరాల ఉన్నత మాధ్యమిక విద్య ఉంటుంది, ఇది రెండు సంవత్సరాల లోయర్ సెకండరీ విద్య కంటే ముందు మరియు మరింత వైవిధ్యమైనది. <ref>{{వెబ్ మూలము|title=Education in India|url=https://wenr.wes.org/2006/02/wenr-feb-2006-education-in-india|publisher=World Education Services}}</ref> బోధనా భాషలలో [[ఆంగ్ల భాష|ఇంగ్లీష్]] మరియు [[హిందీ భాష|హిందీ ఉన్నాయి]] .

జైపూర్‌లోని గ్రాడ్యుయేషన్ కాలేజీల్లో ప్రవేశం, వీటిలో చాలావరకు రాజస్థాన్ టెక్నికల్ యూనివర్శిటీకి అనుబంధంగా ఉన్నాయి, RPET ద్వారా, ఇప్పుడు RPET స్థానంలో REAP (రాజస్థాన్ ఇంజనీరింగ్ అడ్మిషన్ ప్రాసెస్) ద్వారా భర్తీ చేయబడింది. ప్రముఖ సంస్థలలో ఎస్ఎంఎస్ మెడికల్ కాలేజ్, సెయింట్ జేవియర్స్ కాలేజ్, రాజస్థాన్ విశ్వవిద్యాలయం, <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ హెల్త్ మేనేజ్మెంట్ రీసెర్చ్, మాల్వియా నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ జైపూర్, <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> జైపూర్ నేషనల్ యూనివర్శిటీ, <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> మణిపాల్ విశ్వవిద్యాలయం, ది ఎల్ఎన్ఎమ్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇన్ఫర్మేషన్ టెక్నాలజీ, ఐఐఎస్ విశ్వవిద్యాలయం <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref>, గ్లోబల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> మరియు సురేష్ జ్ఞాన్ విహార్ విశ్వవిద్యాలయం <ref>[http://www.ugc.ac.in/oldpdf/privateuni/sureshgyanvihar.pdf UGC inspection report of sgvu, pg.5 claims Dr.Sudhanshu as Vice Chancellor and Founder]</ref>

== క్రీడలు ==
నగరంలోని ప్రధాన క్రికెట్ స్టేడియం, సవాయి మాన్సింగ్ స్టేడియంలో 23,185 మంది కూర్చునే సామర్థ్యం ఉంది మరియు జాతీయ మరియు అంతర్జాతీయ క్రికెట్ మ్యాచ్‌లకు ఆతిథ్యం ఇచ్చింది. <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> సవాయి మాన్సింగ్ ఇండోర్ స్టేడియం, చౌగన్ స్టేడియం మరియు రైల్వే క్రికెట్ గ్రౌండ్ నగరంలోని ఇతర క్రీడా రంగాలు. ఈ నగరాన్ని [[ఇండియన్ ప్రీమియర్ లీగ్|ఐపిఎల్‌లో]] [[రాజస్తాన్ రాయల్స్|రాజస్థాన్ రాయల్స్]] <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> 2015 వరకు, రెండు సీజన్లలో సస్పెండ్ చేసినప్పుడు మరియు ప్రో కబడ్డీ లీగ్‌లో జైపూర్ పింక్ పాంథర్స్ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది. <ref>{{Cite news|title=Big B, Aamir, SRK cheer for Abhishek's Pink Panthers|url=http://www.thehindu.com/entertainment/big-b-aamir-srk-cheer-for-abhisheks-pink-panthers/article6254534.ece|date=27 July 2014|agency=[[The Hindu]]|location=Mumbai|accessdate=Jul 28, 2014}}</ref>

పాల్ మాక్కార్ట్నీ జైపూర్ నివాళి పాట "రైడింగ్ ఇన్ జైపూర్" (4:08) ను వ్రాసారు మరియు రికార్డ్ చేశారు: దీని కనీస సాహిత్యం ఇలా చెబుతోంది: Jaipur జైపూర్‌కు వెళ్లడం, రాత్రిపూట స్వారీ చేయడం, నా బిడ్డతో స్వారీ చేయడం, ఓహ్ ఏమి ఆనందం, ఓహ్ ఏమి ఆనందం, అది ఉంది. 2001 ఈ పాట అతని 2001 స్టూడియో ఆల్బమ్ ''డ్రైవింగ్ రైన్'' లో విడుదలైంది.

== ఇది కూడ చూడు ==
 

* గ్రామ భారతి సమితి

== ప్రస్తావనలు ==
{{Reflist|30em}}

== మరింత చదవడానికి ==

* భట్, కవి శిరోమణి; శాస్త్రి, మధురనాథ్ (1948). ''జైపూర్ వైభవం'' ( ''జైపూర్'' చరిత్ర సంస్కృతంలో వ్రాయబడింది). జైపూర్లోని మంజునాథ్ స్మృతి సంస్థాన్, కలనాథ్ శాస్త్రి 2002 లో తిరిగి ప్రచురించారు.
* ఖంగరోట్, ఆర్ఎస్, నాథవత్, పిఎస్ (1990) ''జైగ h ్- ది ఇన్విన్సిబుల్ ఫోర్ట్ ఆఫ్ అమెర్'' . ఆర్‌బిఎస్‌ఎ పబ్లిషర్స్, జైపూర్.
* సచ్‌దేవ్, విభూతి; టిలోట్సన్, గైల్స్ హెన్రీ రూపెర్ట్ (2002). ''[https://books.google.com/books?id=7F_MJcTjDOQC బిల్డింగ్ జైపూర్: ది మేకింగ్ ఆఫ్ ఇండియన్ సిటీ] .'' రియాక్షన్ బుక్స్, లండన్.   [[International Standard Book Number|ISBN]] &nbsp; [[Special:BookSources/1-86189-137-7|1-86189-137-7]] .
* సర్కార్, జదునాథ్ (1984). ''[https://books.google.com/books?id=O0oPIo9TXKcC జైపూర్ చరిత్ర]'' . ఓరియంట్ లాంగ్మన్ లిమిటెడ్, న్యూ Delhi ిల్లీ.   [[International Standard Book Number|ISBN]] &nbsp; [[Special:BookSources/81-250-0333-9|81-250-0333-9]] .
* వోల్వాహ్సేన్, ఆండ్రియాస్ (2001). ''భారతదేశంలో కాస్మిక్ ఆర్కిటెక్చర్: ది ఆస్ట్రోనామికల్ మాన్యుమెంట్స్ ఆఫ్ మహారాజా జై సింగ్ II,'' ప్రెస్టెల్ మాపిన్, మ్యూనిచ్ .

== బాహ్య లింకులు ==

* {{osmrelation-inline|1950062}}
[[వర్గం:భారతదేశంలోని రాజధాని నగరాలు]]
[[వర్గం:రాజస్థాన్ నగరాలు మరియు పట్టణాలు]]
[[వర్గం:Articles with hAudio microformats]]
[[వర్గం:Coordinates on Wikidata]]
[[వర్గం:Pages with unreviewed translations]]

06:09, 8 జూలై 2019 నాటి కూర్పు

Jaipur
Metropolis
Clockwise from top: Jal Mahal, Birla Mandir, Jaipur, Albert Hall Museum, Hawa Mahal, Jantar Mantar
Clockwise from top: Jal Mahal, Birla Mandir, Jaipur, Albert Hall Museum, Hawa Mahal, Jantar Mantar
Nickname: 
Pink City
Jaipur is located in Rajasthan
Jaipur
Jaipur
Jaipur is located in India
Jaipur
Jaipur
Coordinates: 26°54′N 75°48′E / 26.9°N 75.8°E / 26.9; 75.8
CountryIndia
StateRajasthan
DistrictJaipur
Establishment1727
Founded byJai Singh II
Named forJai Singh II
Government
 • TypeMayor-council
 • MayorVishnu Laata[1]
Area
[2]
 • Total467 km2 (180 sq mi)
 • Rank1st in Rajasthan
Elevation
431 మీ (1,414 అ.)
Population
 (2011)[3]
 • Total30,46,189
 • Rank10th India
 • Density6,500/km2 (17,000/sq mi)
DemonymJaipurite
Language
 • OfficialHindi[4]
Time zoneUTC+05:30 (IST)
Pincode(s)
3020xx
Area code(s)+91-141
Vehicle registrationRJ-14 (Jaipur South)
RJ-45 (Jaipur North)
RJ-52 (Shahpura)
RJ-41 (Chomu)
RJ-47 (Dudu)
RJ-32 (Kotputli)
అధికారిక పేరుJaipur City, Rajasthan
క్రైటేరియాCultural: (ii), (iv), (vi)
గుర్తించిన తేదీ2019 (43rd session)
రిఫరెన్సు సంఖ్య.1605
State PartyIndia
RegionSouthern Asia

జైపూర్ ( / dʒ aɪ p ʊər / ( link=| ఈ ధ్వని గురించి వినండి ) ) [5] [6] [7] రాజస్తాన్ రాజధానిగా మరియు అతిపెద్ద నగరం . 2011 నాటికి, ఈ నగరం 3.1 మిలియన్ల జనాభాను కలిగి ఉంది, ఇది దేశంలో అత్యధిక జనాభా కలిగిన పదవ నగరంగా నిలిచింది. జైపూర్ దాని భవనాల ఆధిపత్య రంగు పథకం కారణంగా పింక్ సిటీ అని కూడా పిలుస్తారు. [8] ఇది దేశ రాజధాని నుండి 268 km (167 miles) ఉంది.

జైపూర్‌ను 1727 లో రాజ్‌పుట్ పాలకుడు జై సింగ్ II, [9] అమెర్ పాలకుడు స్థాపించాడు, అతని పేరు మీద ఈ నగరానికి పేరు పెట్టారు. ఆధునిక భారతదేశంలో ప్రారంభ ప్రణాళికాబద్ధమైన నగరాల్లో ఇది ఒకటి, దీనిని విద్యాధర్ భట్టాచార్య రూపొందించారు. [10] బ్రిటిష్ వలసరాజ్యాల కాలంలో, ఈ నగరం జైపూర్ రాష్ట్ర రాజధానిగా పనిచేసింది. 1947 లో స్వాతంత్ర్యం తరువాత, జైపూర్ కొత్తగా ఏర్పడిన రాజస్థాన్ రాజధానిగా మారింది.

జైపూర్ భారతదేశం లో పర్యాటక మరియు పశ్చిమ భాగంగా గోల్డెన్ ట్రయాంగిల్ పాటు పర్యాటక సర్క్యూట్ ఢిల్లీ మరియు ఆగ్రా 240 km, 149 mi ). [11] ఇది రెండు యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాలకు నిలయం - జంతర్ మంతర్ మరియు అమెర్ కోట . ఇది రాజస్థాన్ లోని జోధ్పూర్ ( 348 km, 216 mi వంటి ఇతర పర్యాటక ప్రదేశాలకు ప్రవేశ ద్వారంగా కూడా పనిచేస్తుంది ), జైసల్మేర్ ( 571 km, 355 mi ), ఉదయపూర్ ( 421 km, 262 mi ), కోటా (252 కిమీ, 156 మైళ్ళు) మరియు మౌంట్ అబూ ( 520 km, 323 mi ). జైపూర్ సిమ్లా నుండి 616 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది.

6 జూలై 2019 న జైపూర్ యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశంగా చెక్కబడింది. [12]

అరుదైన యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ జాబితాలో చేరింది. ప్రపంచ వారసత్వ సందర్శనీయప్రాంతంగా గుర్తింపు ఇచ్చింది. ఈ మేరకు యునెస్కో(యునైటెడ్ నేషన్స్ ఎడ్యుకేషనల్, సైంటిఫిక్ మరియు కల్చరల్ ఆర్గనైజేషన్) శనివారం(06 జూన్ 2019) ట్విట్టర్‌లో అధికారికంగా ఓ ప్రకటన చేసింది

చరిత్ర

జైపూర్ వ్యవస్థాపకుడు జై సింగ్ II

జైపూర్ నగరాన్ని నిర్మించిన జై సింగ్ II అమెర్ ను 1699 నుండి 1743 వరకు పరిపాలించారు. అతను తన రాజధానిని 11 kilometres (7 mi) అమెర్ నుండి మార్చాలని అనుకున్నాడు పెరుగుతున్న జనాభా మరియు పెరుగుతున్న నీటి కొరతను తీర్చడానికి జైపూర్‌కు. [10] జైపూర్ యొక్క లేఅవుట్ను ప్లాన్ చేస్తున్నప్పుడు జై సింగ్ ఆర్కిటెక్చర్ మరియు వాస్తుశిల్పులపై అనేక పుస్తకాలను సంప్రదించారు. విద్యాధర్ భట్టాచార్య యొక్క నిర్మాణ మార్గదర్శకత్వంలో, వాస్తు శాస్త్రం మరియు శిల్ప శాస్త్ర సూత్రాల ఆధారంగా జైపూర్ ప్రణాళిక చేయబడింది. [13] నగరం నిర్మాణం 1726 లో ప్రారంభమైంది మరియు ప్రధాన రహదారులు, కార్యాలయాలు మరియు రాజభవనాలు పూర్తి చేయడానికి నాలుగు సంవత్సరాలు పట్టింది. నగరాన్ని తొమ్మిది బ్లాక్‌లుగా విభజించారు, వాటిలో రెండు రాష్ట్ర భవనాలు మరియు రాజభవనాలు ఉన్నాయి, మిగిలిన ఏడు ప్రజలకు కేటాయించబడ్డాయి. భారీ ప్రాకారాలు నిర్మించబడ్డాయి, ఏడు బలవర్థకమైన ద్వారాలతో కుట్టినవి. [10]

జైపూర్ భారతదేశంలో అత్యంత సామాజికంగా గొప్ప వారసత్వ పట్టణ ప్రాంతాలలో ఒకటి. 1727 వ సంవత్సరంలో స్థాపించబడిన ఈ నగరానికి ఈ నగరానికి ప్రాధమిక నిర్వాహకుడిగా ఉన్న మహారాజా జై సింగ్ II పేరు పెట్టారు. అతను కచ్వాహా రాజ్‌పుత్ మరియు 1699 మరియు 1744 పరిసరాల్లో ఈ ప్రాంతాన్ని పరిపాలించాడు.

సవాయి రామ్ సింగ్ I పాలనలో, 1876 లో వేల్స్ యువరాజు అయిన హెచ్ఆర్హెచ్ ఆల్బర్ట్ ఎడ్వర్డ్ (తరువాత కింగ్ ఎడ్వర్డ్ VII, భారత చక్రవర్తి అయ్యాడు) కు స్వాగతం పలకడానికి నగరం గులాబీ రంగులో చిత్రీకరించబడింది. [14] అనేక మార్గాలు గులాబీ రంగులో పెయింట్ చేయబడ్డాయి, జైపూర్‌కు విలక్షణమైన రూపాన్ని మరియు పింక్ సిటీ అనే పేరును ఇచ్చింది. [15] 19 వ శతాబ్దంలో, నగరం వేగంగా అభివృద్ధి చెందింది మరియు 1900 నాటికి 160,000 జనాభా ఉంది. విస్తృత బౌలెవార్డులు సుగమం చేయబడ్డాయి మరియు దాని ప్రధాన పరిశ్రమలు లోహాలు మరియు పాలరాయిల పని, వీటిని 1868 లో స్థాపించిన కళల పాఠశాల ప్రోత్సహించింది. [9] ఈ నగరంలో మూడు కళాశాలలు ఉన్నాయి, వీటిలో సంస్కృత కళాశాల (1865) మరియు బాలికల పాఠశాల (1867) మహారాజా రామ్ సింగ్ II పాలనలో ప్రారంభించబడ్డాయి. [16] [17]

విమానాశ్రయంతో సహా నగరంలోని పెద్ద ప్రాంతాలు 1981 ఆగస్టులో వరదలకు గురయ్యాయి, ఫలితంగా ఎనిమిది మంది మరణించారు మరియు నగరంలోని ద్రవ్యవతి నదికి చాలా నష్టం జరిగింది. [18] మూడు రోజుల మేఘాల పేలుడు వల్ల వార్షిక సగటు కంటే ఎక్కువ వర్షాలు కురిశాయి. [19]

భౌగోళిక

వాతావరణం

కొప్పెన్ యొక్క వాతావరణ వర్గీకరణలో జైపూర్ వేడి సెమీ-శుష్క వాతావరణం (Bsh) కలిగి ఉంది. ఇది సంవత్సరానికి 63 సెంటీమీటర్ల వర్షపాతం పొందుతుంది. కానీ జూన్ మరియు సెప్టెంబర్ మధ్య వర్షాకాలంలో చాలా వర్షాలు కురుస్తాయి. ఏప్రిల్ నుండి జూలై ఆరంభం వరకు వేసవిలో ఉష్ణోగ్రతలు చాలా ఎక్కువగా ఉంటాయి, సగటు రోజువారీ ఉష్ణోగ్రతలు 27.6ºC (82ºF). వర్షాకాలంలో, తరచుగా, భారీ వర్షాలు మరియు ఉరుములతో కూడిన వర్షాలు కురుస్తాయి, కాని వరదలు సాధారణం కాదు. నవంబర్ నుండి ఫిబ్రవరి వరకు శీతాకాలాలు తేలికపాటి మరియు ఆహ్లాదకరంగా ఉంటాయి, సగటు ఉష్ణోగ్రతలు 18ºC (64ºF) నుండి మరియు అధిక తేమతో ఉంటాయి, కానీ అప్పుడప్పుడు చల్లని తరంగాలతో ఉంటాయి. జైపూర్, ప్రపంచంలోని అనేక ఇతర ప్రధాన నగరాల మాదిరిగా, గణనీయమైన పట్టణ వేడి ద్వీపం జోన్, చుట్టుపక్కల గ్రామీణ ఉష్ణోగ్రతలు అప్పుడప్పుడు శీతాకాలంలో గడ్డకట్టే స్థాయికి పడిపోతాయి. [20]

శీతోష్ణస్థితి డేటా - {{{location}}}
నెల జన ఫిబ్ర మార్చి ఏప్రి మే జూన్ జూలై ఆగ సెప్టెం అక్టో నవం డిసెం సంవత్సరం
[ఆధారం చూపాలి]
Religion in Jaipur city (2011)
Religion Percent(%)
Hinduism
  
 77.9%
Islam
  
 18.6%
Jainism
  
 2.4%
Other
  
 1.2%

2011 జనాభా లెక్కల తాత్కాలిక నివేదిక ప్రకారం, జైపూర్ నగరంలో 3,073,350 జనాభా ఉంది. [21] నగరానికి మొత్తం అక్షరాస్యత రేటు 84.34%. 90.61% పురుషులు, 77.41% స్త్రీలు అక్షరాస్యులు. [21] లింగ నిష్పత్తి 1,000 మంది పురుషులకు 898 మంది మహిళలు. పిల్లల లింగ నిష్పత్తి 854 వద్ద ఉంది. [21] 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం, నగర జనాభాలో హిందువులు 77.9% మంది ఉన్నారు, తరువాత ముస్లింలు (18.6%), జైనులు (2.4%) మరియు ఇతరులు (1.2%) ఉన్నారు. [22] మూస:IndiaCensusPop

పరిపాలన మరియు రాజకీయాలు

రాజస్థాన్ విధానసభ

జైపూర్ మునిసిపల్ కార్పొరేషన్ నగరం యొక్క పౌర మౌలిక సదుపాయాలను నిర్వహించడం మరియు అనుబంధ పరిపాలనా విధులను నిర్వహించడం. మున్సిపల్ కార్పొరేషన్ మేయర్ నేతృత్వంలో ఉంది. [23] 91 వార్డులు ఉన్నాయి మరియు ప్రతి వార్డుకు ఎన్నుకోబడిన సభ్యుడు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాడు. జైపూర్ డెవలప్మెంట్ అథారిటీ (జెడిఎ) జైపూర్ ప్రణాళిక మరియు అభివృద్ధికి బాధ్యత వహించే నోడల్ ప్రభుత్వ సంస్థ. [24] జైపూర్ రెండు పార్లమెంటరీ నియోజకవర్గాలు జైపూర్ మరియు జైపూర్ రూరల్ ఉన్నాయి . [25] జనవరి 2019 లో విష్ణు లాతా జైపూర్ మేయర్‌గా ఎన్నికయ్యారు.

పర్యాటకం

భారతదేశంలో జైపూర్ ఒక ప్రధాన పర్యాటక కేంద్రం, ఇది గోల్డెన్ ట్రయాంగిల్‌లో భాగం. 2008 కొండే నాస్ట్ ట్రావెలర్ రీడర్స్ ఛాయిస్ సర్వేలో, జైపూర్ ఆసియాలో సందర్శించడానికి 7 వ ఉత్తమ ప్రదేశంగా నిలిచింది. [26] ట్రిప్అడ్వైజర్ యొక్క 2015 ట్రావెలర్స్ ఛాయిస్ అవార్డ్స్ ఫర్ డెస్టినేషన్ ప్రకారం, జైపూర్ ఈ సంవత్సరం భారత గమ్యస్థానాలలో 1 వ స్థానంలో ఉంది. [27] రాజ్ ప్యాలెస్ హోటల్‌లో ప్రెసిడెన్షియల్ సూట్, రాత్రికి 45,000 డాలర్లు, 2012 లో సిఎన్ఎన్ యొక్క ప్రపంచంలోని 15 అత్యంత ఖరీదైన హోటల్ సూట్లలో రెండవ స్థానంలో ఉంది. [28]

జైపూర్ ఎగ్జిబిషన్ & కన్వెన్షన్ సెంటర్ (జెఇసిసి) రాజస్థాన్ యొక్క అతిపెద్ద కన్వెన్షన్ అండ్ ఎగ్జిబిషన్ సెంటర్. [29] ఇది వస్తారా, జైపూర్ జ్యువెలరీ షో, స్టోన్‌మార్ట్ 2015 మరియు పునరుజ్జీవన రాజస్థాన్ పార్ట్‌నర్‌షిప్ సమ్మిట్ 2015 వంటి కార్యక్రమాలను నిర్వహించడానికి ప్రసిద్ధి చెందింది. [30]

సందర్శకులకు ఆకర్షణలు ఉన్నాయి హవా మహల్, జల్ మహల్, సిటీ ప్యాలెస్, అమర్ కోట, జంతర్ మంతర్, Nahargarh ఫోర్ట్, జైఘర్ ఫోర్ట్, బిర్లా మందిర్, Galtaji, గోవింద్ దేవ్ జీ ఆలయం, గర్ గణేష్ ఆలయం, మోతీ Dungri గణేష్ ఆలయం, Sanghiji జైన దేవాలయం మరియు జైపూర్ జూ . [31] జంతర్ మంతర్ అబ్జర్వేటరీ మరియు అమెర్ ఫోర్ట్ ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాలలో ఒకటి . [32] హవా మహల్ ఐదు అంతస్థుల పిరమిడ్ ఆకారపు స్మారక చిహ్నం, ఇది 953 కిటికీలు [33] 15 metres (50 ft) దాని అధిక స్థావరం నుండి. సిసోడియా రాణి బాగ్ మరియు కనక్ బృందావన్ జైపూర్ లోని ప్రధాన పార్కులు. [34] రాజ్ మందిర్ జైపూర్ లోని ఒక ప్రముఖ సినిమా హాల్.

జనాదరణ పొందిన సంస్కృతిలో

హవా మహల్ రోడ్, జైపూర్

జైపూర్‌లో ఆర్కిటెక్ట్ చార్లెస్ కొరియా మరియు రవీంద్ర మంచ్‌లు ఏర్పాటు చేసిన జవహర్ కాలా కేంద్రం వంటి అనేక సాంస్కృతిక ప్రదేశాలు ఉన్నాయి. ప్రభుత్వ సెంట్రల్ మ్యూజియంలో అనేక కళలు మరియు పురాతన వస్తువులు ఉన్నాయి. హవా మహల్ వద్ద ప్రభుత్వ మ్యూజియం మరియు విరాట్ నగర్ వద్ద ఆర్ట్ గ్యాలరీ ఉన్నాయి. నగరం చుట్టూ రాజస్థానీ సంస్కృతిని వర్ణించే విగ్రహాలు ఉన్నాయి. [35] [36] జైపూర్‌లో పురాతన వస్తువులు మరియు హస్తకళలను విక్రయించే అనేక సాంప్రదాయ దుకాణాలు ఉన్నాయి. జైపూర్ యొక్క పూర్వ పాలకులు అనేక కళలు మరియు చేతిపనులను పోషించారు. నగరంలో స్థిరపడిన భారతదేశం మరియు విదేశాల నుండి వచ్చిన నైపుణ్యం కలిగిన చేతివృత్తులవారు, కళాకారులు మరియు హస్తకళాకారులను వారు ఆహ్వానించారు. కళలు కొన్ని బంధాని, బ్లాక్ ప్రింటింగ్, రాతి శిల్పం మరియు శిల్పం, tarkashi, Zari, gota -patti, kinari మరియు zardozi, వెండి ఆభరణాలు, రత్నాలు, కుందన్, meenakari మరియు ఆభరణాలు, లక్షల కి Chudiya, సూక్ష్మ చిత్రాలు, బ్లూ కుండల, దంతపు చెక్కడానికి, షెల్లాక్ వర్క్ మరియు లెదర్ వేర్ . [8] [34]

పురాతన రాజ వారసత్వం మరియు అల్ట్రా-మోడరన్ జీవన పద్ధతి యొక్క అద్భుతమైన కలయికతో, జైపూర్ పట్టణ జీవనశైలి యొక్క చక్కని ప్రదర్శనను ప్రదర్శిస్తుంది.

జైపూర్‌కు సొంత ప్రదర్శన కళలు ఉన్నాయి. కథక్ కోసం జైపూర్ ఘరానా కథక్ యొక్క ప్రధాన ఉత్తర భారత శాస్త్రీయ నృత్య రూపంలోని మూడు ఘరానాల్లో ఒకటి. [37] కథక్ యొక్క జైపూర్ ఘరానా దాని వేగవంతమైన క్లిష్టమైన నృత్య రూపాలు, చైతన్యవంతమైన శరీర కదలికలు మరియు సూక్ష్మమైన అభినయలకు ప్రసిద్ది చెందింది. [37] ఘూమర్ ఒక ప్రసిద్ధ జానపద నృత్య శైలి. [38] [39] [40] తమషా ఒక కళారూపం, ఇక్కడ కథుపుత్లి తోలుబొమ్మ నృత్యం ఆట రూపంలో చూపబడుతుంది. [41] జైపూర్‌లో జరుపుకునే ప్రధాన పండుగలలో ఎలిఫెంట్ ఫెస్టివల్, గంగౌర్, మకర సంక్రాంతి, హోలీ, దీపావళి, విజయదశమి, తీజ్, ఈద్, మహావీర్ జయంతి మరియు క్రిస్మస్ ఉన్నాయి . జైపూర్ సాహిత్య ఉత్సవానికి కూడా ప్రసిద్ది చెందింది, ఇది ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద ఉచిత సాహిత్య ఉత్సవం, దీనిలో దేశవ్యాప్తంగా రచయితలు, రచయితలు మరియు సాహిత్య ప్రేమికులు పాల్గొంటారు. [42]

1727 లో విద్యాధర్ భట్టాచార్య చేత భారతీయ వాస్తు శాస్త్రం ప్రకారం ఈ నగరం ప్రణాళిక చేయబడింది. [43] తూర్పు, పడమర, ఉత్తరం వైపు మూడు ద్వారాలు ఉన్నాయి. తూర్పు ద్వారం సూరజ్ పోల్ (సన్ గేట్), పశ్చిమ ద్వారం చంద్ పోల్ (మూన్ గేట్) మరియు ఉత్తర ద్వారం అమెర్ యొక్క పూర్వీకుల రాజధాని వైపు ఉంది. [13] [44]

ఆధునిక పూర్వ భారతీయ నగరాల్లో ఈ నగరం అసాధారణంగా ఉంది, మరియు వీధుల క్రమబద్ధతలో నగరం మరియు విస్తృత వీధుల ద్వారా నగరాన్ని ఆరు రంగాలుగా విభజించడం 34   m (111   అడుగులు) వెడల్పు. పట్టణ త్రైమాసికాలు గ్రిడ్డ్ వీధుల నెట్‌వర్క్‌ల ద్వారా మరింత విభజించబడ్డాయి. సెంట్రల్ ప్యాలెస్ క్వార్టర్ యొక్క తూర్పు, దక్షిణ మరియు పడమర వైపు ఐదు త్రైమాసికాలు చుట్టుకుంటాయి, ఆరవ త్రైమాసికం వెంటనే తూర్పు వైపు ఉంటుంది. ప్యాలెస్ క్వార్టర్ హవా మహల్ ప్యాలెస్ కాంప్లెక్స్, ఫార్మల్ గార్డెన్స్ మరియు ఒక చిన్న సరస్సును కలిగి ఉంది. రాజు సవాయి జై సింగ్ II నివాసం అయిన నహర్‌గర్ కోట పాత నగరం యొక్క వాయువ్య మూలలో ఉన్న కొండకు కిరీటం ఇస్తుంది. [34]

  • జైగర్ కోట నుండి చూసినట్లు అమెర్ కోట.
    జైగర్ కోట నుండి చూసినట్లు అమెర్ కోట.
  • ఘట్ కి గుని టన్నెల్ జాతీయ రహదారి 11 జైపూర్.
    ఘట్ కి గుని టన్నెల్ జాతీయ రహదారి 11 జైపూర్.

వంటకాలు

విలక్షణమైన వంటలలో దాల్ బాతి చుర్మా, మిస్సి రోటీ, గట్టే కి సబ్జీ, కెర్ సంగ్రి, మక్కే కి ఘాట్, బజ్రే కి ఘాట్, బజ్రే కి రోటి మరియు లాల్ మాన్స్ ఉన్నాయి. [45] జైపూర్ దాని స్వీట్లకు ప్రసిద్ది చెందింది, ఇందులో ఘెవర్, ఫీని, మావా కచోరి, గజాక్, మీథి తులి, చౌగుని కే లడ్డూ మరియు మూంగ్ థాల్ ఉన్నాయి. [46] [47]

భాషలు

జైపూర్ యొక్క అధికారిక భాష హిందీ మరియు అదనపు అధికారిక భాష ఇంగ్లీష్ . నగరం యొక్క ప్రధాన భాష రాజస్థానీ . మార్వారీ, హిందీ మరియు ఇంగ్లీష్ కూడా నగరంలో మాట్లాడతారు. [41]

ఆర్థిక వ్యవస్థ మరియు మౌలిక సదుపాయాలు

జైపూర్ లోని వరల్డ్ ట్రేడ్ పార్క్ 2012 లో ప్రారంభమైన షాపింగ్ మాల్.

ప్రాంతీయ రాజధాని, విద్యా మరియు పరిపాలనా కేంద్రంగా తన పాత్రతో పాటు, జైపూర్ ఆర్థిక వ్యవస్థ పర్యాటకం, రత్నాల కోత, ఆభరణాలు మరియు లగ్జరీ వస్త్రాల తయారీ మరియు సమాచార సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ద్వారా ఆజ్యం పోసింది. [48] మూడు ప్రధాన వాణిజ్య ప్రమోషన్ సంస్థలు తమ కార్యాలయాలను జైపూర్‌లో కలిగి ఉన్నాయి. అవి: ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఇండియన్ ఛాంబర్స్ ఆఫ్ కామర్స్ & ఇండస్ట్రీ, (FICCI) PHD ఛాంబర్ ఆఫ్ కామర్స్ అండ్ ఇండస్ట్రీ (PHDCCI) మరియు కాన్ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఇండియన్ ఇండస్ట్రీ (CII) ఇక్కడ ప్రాంతీయ కార్యాలయాలు ఉన్నాయి. 2008 లో, 50 ఎమర్జింగ్ గ్లోబల్ uts ట్‌సోర్సింగ్ నగరాల్లో జైపూర్ 31 వ స్థానంలో ఉంది. [49] జైపూర్ స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్ భారతదేశంలోని ప్రాంతీయ స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజీలలో ఒకటి మరియు ఇది 1989 లో స్థాపించబడింది. [50] జైపూర్ కళలు మరియు చేతిపనులకు ప్రధాన కేంద్రంగా ఉంది. పురాతన వస్తువులు, ఆభరణాలు, హస్తకళలు, రత్నాలు, గాజులు, కుండలు, తివాచీలు, వస్త్రాలు, తోలు మరియు లోహ ఉత్పత్తులను విక్రయించే అనేక సాంప్రదాయ దుకాణాలు ఇందులో ఉన్నాయి. చేతితో ముడిపెట్టిన రగ్గుల తయారీదారులలో జైపూర్ ఒకటి. [51] [52] జైపూర్ లెగ్, మోకాలికి దిగువ విచ్ఛేదనం ఉన్నవారికి రబ్బరు ఆధారిత ప్రొస్తెటిక్ లెగ్ రూపొందించబడింది మరియు దీనిని జైపూర్‌లో ఉత్పత్తి చేస్తారు. [53] [54]

కమ్యూనికేషన్

జైపూర్‌లో ఎయిర్‌టెల్, వొడాఫోన్, జియో, రిలయన్స్, ఐడియా, బిఎస్‌ఎన్‌ఎల్, వి-గార్డ్, టాటా వంటి సంస్థల కార్యాలయాలు ఉన్నాయి, ఇవి మొబైల్ టెలిఫోనీని అందిస్తున్నాయి మరియు నగరంలో వివిధ ఇంటర్నెట్ సర్వీసు ప్రొవైడర్లు కూడా ఉన్నారు. సెంట్రల్ పార్క్, జంతర్ మంతర్ వంటి వివిధ బహిరంగ ప్రదేశాలలో రాజస్థాన్ ప్రభుత్వం ఉచిత వైఫైని ప్రారంభించింది.

మీడియా

జైపూర్‌లోని ప్రధాన దినపత్రికలలో అమర్ ఉజాలా, [55] రాజస్థాన్ పత్రిక, దైనిక్ భాస్కర్, దైనిక్ నవజయోతి మరియు టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా ఉన్నాయి . [56] [57] ప్రభుత్వ యాజమాన్యంలోని ఆల్ ఇండియా రేడియో నగరంలోని మీడియం వేవ్ మరియు ఎఫ్ఎమ్ బ్యాండ్‌లో ప్రసారం అవుతుంది. ప్రైవేట్ ఎఫ్ఎమ్ స్టేషన్లలో రేడియో మిర్చి (98.3) ఉన్నాయి   MHz), రేడియో సిటీ (91.1   MHz), నా FM (94.3   MHz), FM తడ్కా 95 FM (95.0   MHz), రెడ్ FM 93.5 (93.5   MHz) మరియు జ్ఞాన్ వాణి (105.6   MHz). నగరంలో FM రేడియో 7 (90.4) లో కమ్యూనిటీ FM ఛానల్ ఉంది   MHz) ఇండియా ఇంటర్నేషనల్ స్కూల్ ఇన్స్టిట్యూషనల్ నెట్‌వర్క్ చేత. పబ్లిక్ బ్రాడ్‌కాస్టర్ దూరదర్శన్ ( ప్రసార భారతి ) ప్రైవేట్ ప్రసారకర్తలతో పాటు ప్రాంతీయ ఛానెల్‌ను అందిస్తుంది.

రవాణా

రోడ్స్

జైపూర్ Delhi ిల్లీ మరియు ముంబైలను కలిపే జాతీయ రహదారి నంబర్ 8 లో ఉంది . జాతీయ రహదారి 12 జైపూర్‌ను కోటాతో, జాతీయ రహదారి 11 బికానెర్‌ను ఆగ్రాతో జైపూర్ గుండా వెళుతుంది. రాజస్థాన్, న్యూ Delhi ిల్లీ, ఉత్తర ప్రదేశ్, హర్యానా, మధ్యప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, పంజాబ్ మరియు గుజరాత్ లోని ప్రధాన నగరాలకు ఆర్ఎస్ఆర్టిసి బస్సు సేవలను నిర్వహిస్తోంది. సిటీ బస్సుల ద్వారా నిర్వహించబడుతున్నాయి జైపూర్ సిటీ ట్రాన్స్పోర్ట్ సర్వీసెస్ లిమిటెడ్ (JCTSL) [58] యొక్క RSRTC . [59] ఈ సేవ 400 కంటే ఎక్కువ సాధారణ మరియు తక్కువ అంతస్తుల బస్సులను నడుపుతుంది. ప్రధాన బస్సు డిపోలు వైశాలి నగర్, విద్యాధర్ నగర్ మరియు సంగనేర్ వద్ద ఉన్నాయి .

జైపూర్ బీఆర్టీఎస్‌ను ఆగస్టు 2006 లో ప్రభుత్వం ఆమోదించింది. జైపూర్ బిఆర్‌టిఎస్‌ను జైపూర్ డెవలప్‌మెంట్ అథారిటీ మరియు జైపూర్ నగర్ నిగం ఏర్పాటు చేసిన ప్రత్యేక ప్రయోజన వాహనం జెసిఎస్‌టిఎల్ నిర్వహిస్తుంది. మొదటి దశలో, రెండు కారిడార్లు ప్రతిపాదించబడ్డాయి: సికార్ రోడ్ నుండి టోంక్ రోడ్ వరకు "నార్త్-సౌత్ కారిడార్" మరియు అజ్మీర్ రోడ్ నుండి Delhi ిల్లీ రోడ్ వరకు "ఈస్ట్-వెస్ట్ కారిడార్". హర్మాడ సమీపంలో బైపాస్ నుండి పాని పెచ్ వరకు ఉత్తర-దక్షిణ కారిడార్ యొక్క ఒక విభాగం 2010 లో పనిచేసింది. [60] [60] [61]

జైపూర్ రింగ్ రోడ్ అనేది జైపూర్ నగరం యొక్క పెరుగుతున్న ట్రాఫిక్ను తగ్గించడానికి జైపూర్ డెవలప్మెంట్ అథారిటీ యొక్క ప్రాజెక్ట్ [62] ఇది NH-11 (ఆగ్రా రోడ్), NH-8 (అజ్మీర్ రోడ్), NH-12 (టోంక్ రోడ్) మరియు NH-12 లను కలుపుతుంది. (మాల్పురా రోడ్) 150 కిలోమీటర్ల పొడవు కలిగి ఉంది [63] . 150 కిలోమీటర్ల పొడవైన ఆరు లేన్ల జైపూర్ రింగ్ రోడ్‌లో 57 కిలోమీటర్లు 1217 కోట్ల రూపాయల వ్యయంతో పూర్తయ్యాయి, దీనిని సుష్మా స్వరాజ్, అరుణ్ జైట్లీ మరియు నితిన్ గడ్కరీ ప్రారంభించారు .

రైల్

జైపూర్ భారత రైల్వే యొక్క నార్త్ వెస్ట్రన్ జోన్ యొక్క ప్రధాన కార్యాలయం. [64] జైపూర్ జంక్షన్ రైల్వే స్టేషన్ India ిల్లీ, ముంబై, హైదరాబాద్, కోల్‌కతా, చెన్నై, బెంగళూరు, ఇండోర్, లక్నో మరియు అహ్మదాబాద్ వంటి అన్ని ప్రధాన నగరాలకు బాగా అనుసంధానించబడి ఉంది. ఇతర స్టేషన్లలో గాంధీనగర్, దుర్గాపురా, జగత్పురా, నినాద్ బెనాడ్ మరియు సంగనేర్ ఉన్నాయి.

మెట్రో

జైపూర్ మెట్రో 3 జూన్ 2015 న వాణిజ్య కార్యకలాపాలను ప్రారంభించింది. [65] మన్సరోవర్, చంద్‌పోల్ మధ్య 9 స్టేషన్లు ఉన్నాయి, అవి మన్సరోవర్, న్యూ ఆటిష్ మార్కెట్, వివేక్ విహార్, శయం నగర్, రామ్ నగర్, సివిల్ లైన్, రైల్వే స్టేషన్, సింధి క్యాంప్ మరియు చాంద్‌పోల్. [66] దశ -1 బి నిర్మాణంలో ఉంది. ప్రాజెక్టు అంచనా వ్యయం ₹ 550 కోట్ల [67] మరియు ఇది 2018 నాటికి పూర్తవుతుందని భావిస్తున్నారు.

ఎయిర్

జైపూర్ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం సంగనేర్, 12.2 km (8 miles) . విమానాశ్రయం 2015–2016లో 363,899 అంతర్జాతీయ, 2,540,451 దేశీయ ప్రయాణీకులను నిర్వహించింది. [68] జైపూర్ విమానాశ్రయం ఎయిర్ కార్గో సేవలను కూడా అందిస్తుంది. శీతాకాలంలో, కొన్నిసార్లు వైపు విమానాలు ఇందిరా మహాత్మా గాంధీ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం కారణంగా భారీ పొగమంచు జైపూర్ విమానాశ్రయం మళ్ళించారు ఢిల్లీ . [69] ఈ విమానాశ్రయం అహ్మదాబాద్, బెంగళూరు, చండీగ, ్, రాయ్పూర్, చెన్నై, Delhi ిల్లీ, గువహతి, హైదరాబాద్, ఇండోర్, కోల్‌కతా, లక్నో, ముంబై, పూణే, సూరత్, ఉదయపూర్ మరియు వారణాసిలతో సహా ప్రధాన భారతీయ నగరాలకు దేశీయ సేవలను నిర్వహిస్తుంది. అంతర్జాతీయ గమ్యస్థానాలు దుబాయ్, మస్కట్, బ్యాంకాక్, షార్జా మరియు కౌలాలంపూర్ .

చదువు

మాలావియా నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ

జైపూర్‌లోని ప్రభుత్వ మరియు ప్రైవేట్ పాఠశాలలను సెంట్రల్ బోర్డ్ ఆఫ్ సెకండరీ ఎడ్యుకేషన్ లేదా రాజస్థాన్ బోర్డ్ ఆఫ్ సెకండరీ ఎడ్యుకేషన్, ఇంటర్నేషనల్ బోర్డ్ ఆఫ్ ఎడ్యుకేషన్ నిర్వహిస్తుంది మరియు "10 + 2" ప్రణాళికను అనుసరిస్తాయి. ఈ ప్రణాళిక ఎనిమిది సంవత్సరాల ప్రాథమిక విద్య మరియు నాలుగు సంవత్సరాల మాధ్యమిక విద్యను కలిగి ఉంటుంది. సెకండరీ పాఠశాలలో రెండు సంవత్సరాల ఉన్నత మాధ్యమిక విద్య ఉంటుంది, ఇది రెండు సంవత్సరాల లోయర్ సెకండరీ విద్య కంటే ముందు మరియు మరింత వైవిధ్యమైనది. [70] బోధనా భాషలలో ఇంగ్లీష్ మరియు హిందీ ఉన్నాయి .

జైపూర్‌లోని గ్రాడ్యుయేషన్ కాలేజీల్లో ప్రవేశం, వీటిలో చాలావరకు రాజస్థాన్ టెక్నికల్ యూనివర్శిటీకి అనుబంధంగా ఉన్నాయి, RPET ద్వారా, ఇప్పుడు RPET స్థానంలో REAP (రాజస్థాన్ ఇంజనీరింగ్ అడ్మిషన్ ప్రాసెస్) ద్వారా భర్తీ చేయబడింది. ప్రముఖ సంస్థలలో ఎస్ఎంఎస్ మెడికల్ కాలేజ్, సెయింట్ జేవియర్స్ కాలేజ్, రాజస్థాన్ విశ్వవిద్యాలయం, [71] ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ హెల్త్ మేనేజ్మెంట్ రీసెర్చ్, మాల్వియా నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ జైపూర్, [72] [73] జైపూర్ నేషనల్ యూనివర్శిటీ, [74] [75] [76] [77] [78] [79] మణిపాల్ విశ్వవిద్యాలయం, ది ఎల్ఎన్ఎమ్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇన్ఫర్మేషన్ టెక్నాలజీ, ఐఐఎస్ విశ్వవిద్యాలయం [80] [81], గ్లోబల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ [82] మరియు సురేష్ జ్ఞాన్ విహార్ విశ్వవిద్యాలయం [83]

క్రీడలు

నగరంలోని ప్రధాన క్రికెట్ స్టేడియం, సవాయి మాన్సింగ్ స్టేడియంలో 23,185 మంది కూర్చునే సామర్థ్యం ఉంది మరియు జాతీయ మరియు అంతర్జాతీయ క్రికెట్ మ్యాచ్‌లకు ఆతిథ్యం ఇచ్చింది. [84] సవాయి మాన్సింగ్ ఇండోర్ స్టేడియం, చౌగన్ స్టేడియం మరియు రైల్వే క్రికెట్ గ్రౌండ్ నగరంలోని ఇతర క్రీడా రంగాలు. ఈ నగరాన్ని ఐపిఎల్‌లో రాజస్థాన్ రాయల్స్ [85] 2015 వరకు, రెండు సీజన్లలో సస్పెండ్ చేసినప్పుడు మరియు ప్రో కబడ్డీ లీగ్‌లో జైపూర్ పింక్ పాంథర్స్ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది. [86]

పాల్ మాక్కార్ట్నీ జైపూర్ నివాళి పాట "రైడింగ్ ఇన్ జైపూర్" (4:08) ను వ్రాసారు మరియు రికార్డ్ చేశారు: దీని కనీస సాహిత్యం ఇలా చెబుతోంది: Jaipur జైపూర్‌కు వెళ్లడం, రాత్రిపూట స్వారీ చేయడం, నా బిడ్డతో స్వారీ చేయడం, ఓహ్ ఏమి ఆనందం, ఓహ్ ఏమి ఆనందం, అది ఉంది. 2001 ఈ పాట అతని 2001 స్టూడియో ఆల్బమ్ డ్రైవింగ్ రైన్ లో విడుదలైంది.

ఇది కూడ చూడు

 

  • గ్రామ భారతి సమితి

ప్రస్తావనలు

  1. ↑ "Archived copy". Archived from the original on 23 జనవరి 2019. Retrieved 23 జనవరి 2019. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)CS1 maint: archived copy as title (link)
  2. ↑ "City Profile". Jaipur Municipal Corporation. Archived from the original on 25 ఏప్రిల్ 2018. Retrieved 24 ఏప్రిల్ 2018. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  3. ↑ "District Census Handbook - Jaipur" (PDF). Census of India. p. 30. Archived from the original (PDF) on 14 నవంబరు 2015. Retrieved 10 ఫిబ్రవరి 2016. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  4. ↑ "52nd REPORT OF THE COMMISSIONER FOR LINGUISTIC MINORITIES IN INDIA" (PDF). nclm.nic.in. Ministry of Minority Affairs. Archived from the original (PDF) on 25 మే 2017. Retrieved 2 మే 2019. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  5. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  6. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  7. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  8. ↑ 8.0 8.1 {{cite web}}: Empty citation (help)
  9. ↑ 9.0 9.1 Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Jaipur" . ఎన్‌సైక్లోపీడియా బ్రిటానికా (in ఇంగ్లీష్). Vol. 15 (11th ed.). Cambridge University Press. pp. 128–129.
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 "About Jaipur". Government of Rajasthan. ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; "Hist" అనే పేరును విభిన్న కంటెంటుతో అనేక సార్లు నిర్వచించారు
  11. ↑ "The Complete Guide To: India's Golden Triangle". The Independent. 3 February 2007. Archived from the original on 30 December 2017. Retrieved 15 December 2017. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  12. ↑ "Seven cultural sites inscribed on UNESCO's World Heritage List". 6 July 2019.
  13. ↑ 13.0 13.1 {{cite web}}: Empty citation (help)
  14. ↑ "History of Jaipur". Lonely Planet.
  15. ↑ "History in depth: Edward VII: The First Constitutional Monarch". BBC.
  16. ↑ "Jaipur City or Jainagar". The Imperial Gazetteer of India.
  17. ↑ "Jaipur State". The Imperial Gazetteer of India.
  18. ↑ "Rejuvenation of Amanishah Nallah including Area Development" (PDF). 5 May 2016.
  19. ↑ Jain, Sharad K.; Agarwal, Pushpendra K.; Singh, Vijay P. (2007). Hydrology and Water Resources of India (in ఇంగ్లీష్). Springer Science & Business Media. p. 883. ISBN 9781402051807. Archived from the original on 1 February 2018. Retrieved 31 January 2018. {{cite book}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  20. ↑ "World Weather Information Service".
  21. ↑ 21.0 21.1 21.2 "Provisional Population Totals, Census of India 2011; Cities having population 1 lakh and above" (PDF). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India.
  22. ↑ "Population By Religious Community - Rajasthan". Office of The Registrar General and Census Commissioner, Ministry of Home Affairs, Government of India.
  23. ↑ "Jaipur MC".
  24. ↑ "Jaipur Development Authority".
  25. ↑ "Parliamentary & Assembly Constituencies wise Polling Stations & Electors" (PDF).
  26. ↑ "Jaipur Seventh Best Tourist Destination in Asia – Conde Nast Traveller Survey".
  27. ↑ "World's best destinations".
  28. ↑ Arnold, Helen (25 March 2012). "World's 15 most expensive hotel suites". CNN Go. Archived from the original on 2 November 2012. Retrieved 11 April 2012. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  29. ↑ "Accor to manage Jaipur's new convention centre".
  30. ↑ "Jaipur Exhibition and Convention Centre will make Pink City a meetings, incentives, conferences, and exhibitions hub - Times of India".
  31. ↑ "Temples of Jaipur".
  32. ↑ "The Jantar Mantar, Jaipur – UNESCO World Heritage Centre". 31 July 2010.
  33. ↑ "Hawa Mahal Jaipur - History, Architecture, Visiting Hours".
  34. ↑ 34.0 34.1 34.2 "About Jaipur".
  35. ↑ "Culture Of Jaipur - Cultural Heritage, Art & Architecture of Jaipur". jaipur.org.
  36. ↑ "Culture of Jaipur".
  37. ↑ 37.0 37.1 {{cite web}}: Empty citation (help)
  38. ↑ Manorma Sharma (2006). Tradition of Hindustani Music. APH Publishing. pp. 49–51. ISBN 978-81-7648-999-7. Archived from the original on 18 March 2017. Retrieved 3 October 2016. {{cite book}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  39. ↑ Jeffrey Michael Grimes (2008). The Geography of Hindustani Music: The Influence of Region and Regionalism on the North Indian Classical Tradition. ProQuest. pp. 142–. ISBN 978-1-109-00342-0. Archived from the original on 17 March 2017. Retrieved 3 October 2016. {{cite book}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  40. ↑ Kumāraprasāda Mukhopādhyāẏa (2006). The Lost World of Hindustani Music. Penguin Books India. pp. 154–. ISBN 978-0-14-306199-1. Archived from the original on 18 March 2017. Retrieved 3 October 2016. {{cite book}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  41. ↑ 41.0 41.1 {{cite web}}: Empty citation (help)
  42. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  43. ↑ "Vidyadhar Garden in Jaipur".
  44. ↑ Vibhuti Sachdev, Giles Henry Rupert Tillotson (2002). Building Jaipur: The Making of an Indian City. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-566353-2. Archived from the original on 8 December 2015. Retrieved 5 November 2015. {{cite book}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  45. ↑ "Cuisines Of Jaipur". pinkcity.com. Retrieved 31 October 2015.
  46. ↑ "Cuisine of Jaipur". Jaipur-pinkcity.webs.com. Retrieved 28 March 2011.
  47. ↑ "What to eat in Jaipur". jaipurtravel.com. Retrieved 31 October 2015.
  48. ↑ "IT & ITeS - Resurgent Rajasthan". Retrieved 2016-06-10.
  49. ↑ "Indian cities among global outsourcing cities". The Economic Times. Archived from the original on 3 March 2009. Retrieved 23 September 2009. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  50. ↑ "JSEL". Retrieved 31 October 2015.
  51. ↑ "Development through Enterprise". NextBillion.net. Retrieved 2 June 2012.
  52. ↑ "Churu's Marwari, Nand Kishore Chaudhary's Jaipur Rugs a matter of discourse at Harvard". Economic Times. Retrieved 24 February 2012.
  53. ↑ "Jaipur foot: History". jaipurfoot.org. Retrieved 5 November 2015.
  54. ↑ "Padma Awards Directory (1954–2009)" (PDF). Ministry of Home Affairs. Retrieved 5 November 2015.
  55. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  56. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  57. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  58. ↑ "JCSTL Website". Jaipurbus.com.
  59. ↑ "Rajasthan State Road Transportation Company info". India Transit.
  60. ↑ 60.0 60.1 "BRTS – JDA Website".
  61. ↑ "Traffic Diversion and Flow During Construction of BRTS".
  62. ↑ "'Development of New Express Highways',".
  63. ↑ "'Jaipur Development Authority to commence land acquisition for Ring Road',".
  64. ↑ "NW Railway". Indian Railways.
  65. ↑ "JMRC Notification for commercial operations of metro". Jaipur Metro.
  66. ↑ "Metro Stations". jaipurmetrorail.in.
  67. ↑ "Jaipur Metro Phase-1B Estimated Cost". citi.co.in.
  68. ↑ "Jaipur International Airport".
  69. ↑ "Flights diverted to Jaipur". Chennai, India: The Hindu. 18 February 2011. Archived from the original on 29 June 2011. Retrieved 19 February 2011. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  70. ↑ "Education in India". World Education Services.
  71. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  72. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  73. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  74. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  75. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  76. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  77. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  78. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  79. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  80. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  81. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  82. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  83. ↑ UGC inspection report of sgvu, pg.5 claims Dr.Sudhanshu as Vice Chancellor and Founder
  84. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  85. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  86. ↑ "Big B, Aamir, SRK cheer for Abhishek's Pink Panthers". Mumbai. The Hindu. 27 July 2014. Retrieved Jul 28, 2014.

మరింత చదవడానికి

  • భట్, కవి శిరోమణి; శాస్త్రి, మధురనాథ్ (1948). జైపూర్ వైభవం ( జైపూర్ చరిత్ర సంస్కృతంలో వ్రాయబడింది). జైపూర్లోని మంజునాథ్ స్మృతి సంస్థాన్, కలనాథ్ శాస్త్రి 2002 లో తిరిగి ప్రచురించారు.
  • ఖంగరోట్, ఆర్ఎస్, నాథవత్, పిఎస్ (1990) జైగ h ్- ది ఇన్విన్సిబుల్ ఫోర్ట్ ఆఫ్ అమెర్ . ఆర్‌బిఎస్‌ఎ పబ్లిషర్స్, జైపూర్.
  • సచ్‌దేవ్, విభూతి; టిలోట్సన్, గైల్స్ హెన్రీ రూపెర్ట్ (2002). బిల్డింగ్ జైపూర్: ది మేకింగ్ ఆఫ్ ఇండియన్ సిటీ . రియాక్షన్ బుక్స్, లండన్.   ISBN   1-86189-137-7 .
  • సర్కార్, జదునాథ్ (1984). జైపూర్ చరిత్ర . ఓరియంట్ లాంగ్మన్ లిమిటెడ్, న్యూ Delhi ిల్లీ.   ISBN   81-250-0333-9 .
  • వోల్వాహ్సేన్, ఆండ్రియాస్ (2001). భారతదేశంలో కాస్మిక్ ఆర్కిటెక్చర్: ది ఆస్ట్రోనామికల్ మాన్యుమెంట్స్ ఆఫ్ మహారాజా జై సింగ్ II, ప్రెస్టెల్ మాపిన్, మ్యూనిచ్ .

బాహ్య లింకులు

"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=జైపూర్&oldid=2689791" నుండి వెలికితీశారు