ఉత్తర మరియానా దీవులు

	అన్ని నిర్దేశాంకాల మ్యాపును చూడండి: OpenStreetMap
	నిర్దేశాంకాలను ఈ విధంగా దింపుకోండి: KML

Northern Mariana Islands
Northern Mariana Islands
Unincorporated and organized U.S. territory
	Commonwealth of the Northern Mariana Islands; Sankattan Siha Na Islas Mariånas (Chamorro); Commonwealth Téél Falúw kka Efáng llól Marianas (Carolinian)
	; Flag ; Seal
	Anthem: "Gi Talo Gi Halom Tasi" (Chamorro); "Satil Matawal Pacifiko" (Carolinian); ("In the Middle of the Sea") (regional) ; "The Star-Spangled Banner" (official);
	Location of the Northern Mariana Islands ; (circled in red)
Sovereign state	United States
Before association with the United States	Trust Territory of the Pacific Islands
Commonwealth status	January 9, 1978
End of U.N. Trusteeship	November 4, 1986
Capital; and largest city	Saipan; 15°11′N 145°44′E / 15.19°N 145.74°E
Official languages	English; Chamorro; Carolinian;
Other languages	Philippine languages
Ethnic groups (2023)	35.3% Filipino; 23.9% Chamorro; 6.8% Chinese; 4.6% Refaluwasch; 4.2% Korean; 6.4% other Pacific Islander; 3.78% other Asian; 15.1% other;
Religion (2010)	81.3% Christianity; 10.6% Buddhism; 5.3% folk religions; 1.0% no religion; 0.7% Islam; 1.1% other;
Demonym(s)	Northern Mariana Islander (formal); Northern Marianan (other); Marianan (diminutive form); Chamorro (colloquial)
Government	Devolved presidential constitutional dependency
• President	Donald Trump (R)
• Governor	Arnold Palacios (R)
• Lieutenant Governor	David M. Apatang (I)
Legislature	Commonwealth Legislature
• Upper house	Senate
• Lower house	House of Representatives
United States Congress
• House delegate	Kimberlyn King-Hinds (R)
Area
• Total	464 కి.మీ2 (179 చ. మై.)
• Water (%)	negligible
Highest elevation (Mount Agrihan)	965 మీ (3,166 అ.)
Population
• 2022 estimate	55,650 (209th)
• 2020 census	47,329
• Density	113/చ.కి. (292.7/చ.మై.) (97th)
GDP (PPP)	2016 estimate
• Total	$1.24 billion
• Per capita	$25,516
GDP (nominal)	2019 estimate
• Total	$1.18 billion
• Per capita	$21,239
HDI (2017)	0.875; very high
Currency	United States dollar (US$) (USD)
Time zone	UTC+10:00 (ChST)
Date format	mm/dd/yyyy
Driving side	right
Calling code	+1-670
USPS abbreviation	MP
Trad. abbreviation	CNMI
ISO 3166 code	MP; US-MP;
Internet TLD	.mp

ఉత్తర మరియానా దీవులు అధికారికంగా కామన్వెల్తు ఆఫ్ ది నార్తర్ను మరియానా దీవులు (సిఎన్‌ఎంఐ),^[b]^[11]వాయువ్య పసిఫికు మహాసముద్రంలోని 14 దీవులను కలిగి ఉన్న యునైటెడు స్టేట్సు ఇన్కార్పొరేటెడు భూభాగం. కామన్వెల్తు.^[12]సిఎన్‌ఎంఐ మరియానా ద్వీపసమూహంలోని 14 ఉత్తరాన ఉన్న దీవులను కలిగి ఉంది; దక్షిణాన ఉన్న ద్వీపం, గువామ్, ఒక ప్రత్యేక యుఎస్ భూభాగం. ఉత్తర మరియానా దీవులను 1990 వరకు ఐక్యరాజ్యసమితి స్వయం పాలన లేని భూభాగంగా జాబితా చేసింది.^[13]

వలసరాజ్యాల కాలంలో, ఉత్తర మరియానాలు స్పానిషు, జర్మనీ, జపనీసు సామ్రాజ్యాల నియంత్రణలో వివిధ రకాలుగా ఉన్నాయి. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం తర్వాత ఈ దీవులు 1986లో అధికారికంగా యునైటెడు స్టేట్సు‌లో ఒక భూభాగంగా చేరడానికి ముందు అమెరికను పరిపాలనలో యునైటెడు నేషన్సు ట్రస్టు భూభాగాలలో భాగంగా ఉన్నాయి. వాటి జనాభా యునైటెడు స్టేట్సు పౌరసత్వాన్ని పొందింది.

యునైటెడు స్టేట్సు డిపార్ట్మెంటు ‌ఆఫ్ ది ఇంటీరియరు 183.5 చదరపు మైళ్లు (475.26 కిమీ2) విస్తీర్ణంలో ఉన్న భూభాగాన్ని ఉదహరించింది. ^[14] 2020 యునైటెడు స్టేట్సు జనాభా లెక్కల ప్రకారం ఆ సమయంలో సిఎన్‌ఎంఐలో 47,329 మంది నివసిస్తున్నారు.^[8] జనాభాలో ఎక్కువ మంది సైపాను, టినియను, రోటాలో నివసిస్తున్నారు. ఉత్తర మరియానాసు‌లోని ఇతర ద్వీపాలు చాలా తక్కువగా జనావాసాలు కలిగి ఉన్నాయి; వీటిలో అత్యంత ముఖ్యమైనది పాగను, ఇది 1981 అగ్నిపర్వత విస్ఫోటనం నుండి ఎక్కువగా జనావాసాలు లేకుండా ఉంది.^[15]

పరిపాలనా కేంద్రం వాయువ్య సైపాను‌లోని కాపిటలు హిల్ అనే గ్రామం. సిఎన్‌ఎంఐ ప్రస్తుత గవర్నరు ఆర్నాల్డు పలాసియోసు, ఆయన జనవరి 2023లో పదవీ బాధ్యతలు స్వీకరించాడు. శాసన శాఖలో 9 మంది సభ్యుల సెనేటు, 20 మంది సభ్యుల ప్రతినిధుల సభ ఉన్నాయి.

చరిత్ర

ఈ ద్వీపాలు క్రీపూ 1500 వివిధ ప్రాంతాల నుండి వచ్చిన ప్రజలు అక్కడికి వలస వెళ్ళి స్థిరపడ్డారు. చివరికి 1521లో స్పెయిన్ ఈ ద్వీపాలను తమవిగా ప్రకటించుకుంది.^[16] 18వ శతాబ్దంలో ఉత్తర మరియానా దీవుల ప్రజలను స్పెయిన్ బలవంతంగా తరలించింది. వారు తిరిగి వచ్చినతరువాత కొత్త ప్రజలు అక్కడికి వలస వచ్చారు. స్పానిషు-జర్మనీ ఒప్పందం 1899 ప్రకారం ఉత్తర మరియానాలను జర్మనీకి విక్రయించింది. అయితే గువాం యునైటెడు స్టేట్సు‌కు వెళ్ళింది. మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం ముగింపులో జర్మనీ ఓటమితో 1918 నుండి ఈ ద్వీపాలు లీగు ఆఫ్ నేషన్సు కింద జపనీసు మాండేటు‌లో భాగమయ్యాయి. 1944లో సైపాను యుద్ధంలో ఈ ద్వీపాలు జపనీయుల నుండి విముక్తి పొందాయి. యుద్ధం తర్వాత ట్రస్టు టెరిటరీ ఆఫ్ ది పసిఫికు ఐలాండ్సు (టిటిపిఐ) అని పిలువబడే యుఎన్ ట్రస్టు టెరిటరీలో భాగమయ్యాయి. దశాబ్దాలుగా గువాంతో ఏకీకరణ తిరస్కరించబడింది. చివరికి ఈ ద్వీపాలు టిటిపిఐని విడిచిపెట్టి 1986లో యుఎస్‌లో భాగమయ్యాయి. ఆ తర్వాత ఉత్తర మరియానాసు కామన్వెల్తు ఆఫ్ ది నార్తర్ను మరియానా ఐలాండ్సు (సిఎన్‌ఎంఐ)గా మారింది. దాని నివాసితులు యుఎస్ పౌరులు. 2009లో వారు యుఎస్ కాంగ్రెసు‌కు ఓటు హక్కు లేని ప్రతినిధిని ఎన్నుకున్నారు.^[5]

మానవుల రాక

ప్రధాన వ్యాసం: మరియానా దీవులు § చరిత్రపూర్వ

మరియానా దీవులు రిమోటు ఓషియానియాలో మానవులు స్థిరపడిన మొదటి ద్వీపాలు. యాదృచ్ఛికంగా వారి స్థిరనివాసం ఆస్ట్రోనేషియను ప్రజల సముద్రం దాటే ప్రయాణాలలో మొదటిది, దీర్ఘకాలం కొనసాగింది. మిగిలిన రిమోటు ఓషియానియాలోని తరువాతి పాలినేషియను స్థావరం నుండి వేరుగా ఉంది. ఈ ద్వీపాలను మొదట క్రీపూ 1500 నుండి 1400 వరకు ఫిలిప్పీన్స్ నుండి ప్రజలు స్థిరపడ్డారు. దీని తరువాత మొదటి సహస్రాబ్ది ఎడి నాటికి కరోలిను దీవుల నుండి రెండవ వలస క్రీశ 900 నాటికి ద్వీపం ఆగ్నేయాసియా (బహుశా ఫిలిప్పీన్సు లేదా తూర్పు ఇండోనేషియా) నుండి మూడవ వలస జరిగింది.^[17]^[18]

స్పెయిను దేశస్థులతో వారి మొదటి పరిచయం తర్వాత ద్వీపవాసులు చివరికి చమోరోసు అని పిలువబడ్డారు. ఇది స్వదేశీ కుల వ్యవస్థ ఉన్నత విభాగం పేరు అయిన చమోరిని పోలి ఉండే స్పానిషు పదం.

మరియానాస్ యొక్క పురాతన ప్రజలు లాట్ రాళ్ళు అని పిలువబడే మెగాలిథికు-క్యాప్డు స్తంభాల స్తంభాలను పెంచారు. దాని మీద వారు తమ ఇళ్లను నిర్మించారు. స్పానిషు వారు వచ్చే సమయానికి వీటిలో అతిపెద్దది ఇప్పటికే శిథిలావస్థకు చేరుకుందని స్తంభాలను నిర్మించిన పూర్వీకులు అతీంద్రియ సామర్థ్యాలను కలిగి ఉన్న యుగంలో నివసించారని చమోరోలు విశ్వసించారని నివేదించారు.

2013లో పురావస్తు శాస్త్రవేత్తలు మరియానాస్‌లో స్థిరపడిన మొదటి ప్రజలు ఆ సమయంలో మానవ చరిత్రలో అత్యంత దీర్ఘకాలం నిరంతరాయ ప్రయాణం ద్వారా సముద్ర-దాటడం సముద్రయానం చేసి ఉండవచ్చని అభిప్రాయపడ్డారు. పురావస్తు ఆధారాలు టినియను స్థిరపడిన మొదటి పసిఫికు ద్వీపం అయి ఉండవచ్చని సూచిస్తున్నాయి.^[19]

స్పానిషు ఆధీనంలో

ఫిలిప్పీన్స్‌లోని బాక్సర్ కోడెక్స్ (1590)లో చిత్రీకరించబడినట్లుగా, ఈటెతో చమోరో వేటగాడు

ఫిలిప్పీన్సు‌లోని బాక్సరు కోడెక్సు (1590)లో చిత్రీకరించబడినట్లుగా విల్లుతో చమోరో వేటగాడు

1521లో స్పానిషు జెండా కింద ప్రయాణించిన పోర్చుగీసు నావికుడు ఫెర్డినాండు మాగెల్లాను వచ్చారు. ఆయన, ఆయన సిబ్బంది మరియానా దీవులకు చేరుకున్న మొదటి యూరోపియన్లు. ఆయన మరియానాసు దక్షిణ ద్వీపమైన గ్వాం‌లో అడుగుపెట్టి ఆ ద్వీపసమూహాన్ని స్పెయిను‌కు చెందినదిగా ప్రకటించారు. స్పానిషు నౌకలను స్థానిక చమోరోలు తీరప్రాంతంలో కలుసుకున్నారు. వారు రిఫ్రెషు‌మెంటు‌లను అందించారు. తరువాత మాగెల్లాను నౌకాదళానికి చెందిన ఒక చిన్న పడవకు సహాయం చేశారు. ఇది సాంస్కృతిక ఘర్షణకు దారితీసింది: చమోరో సంప్రదాయంలో వ్యక్తిగతమైన చిన్న ఆస్తిని చేపలు పట్టడానికి పడవ వంటి అవసరమైన దానిని తీసుకెళ్లడం దొంగతనంగా పరిగణించబడదు. స్పానిషు వారు ఈ ఆచారాన్ని అర్థం చేసుకోలేదు, పడవ తిరిగి పొందే వరకు చమోరోలతో పోరాడారు. ఆయన వచ్చినప్పుడు ఆయనకు స్వాగతం పలికిన మూడు రోజుల తర్వాత మాగెల్లాను ద్వీపసమూహం నుండి పారిపోయారు. స్పెయిను దీవులను స్వాధీనం చేసుకున్నట్లు భావించింది. తరువాత 1565లో వాటిని స్పానిషు ఈస్టు ఇండీసు‌లో భాగంగా చేసింది. 1734లో స్పానిషు వారు ద్వీపాల గవర్నరు కోసం గ్వాం‌లో ప్లాజా డి ఎస్పానా అనే రాజభవనాన్ని నిర్మించారు. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో ఈ ప్యాలెసు ఎక్కువగా ధ్వంసమైంది. కానీ దానిలోని కొన్ని భాగాలు ఇప్పటికీ ఉన్నాయి.

స్పానిషు కాలనీల మధ్య వాణిజ్యాన్ని నిర్వహించే మనీలా గ్యాలియను కోసం గ్వాం ఫిలిప్పీన్స్, మెక్సికో మధ్య ఒక ముఖ్యమైన స్టాపు‌ఓవరు‌గా పనిచేసింది.

1668లో ఫాదరు డియాగో లూయిసు డి శాన్ విటోర్సు తన పోషకురాలిగా ఆస్ట్రియాకు చెందిన స్పానిషు రీజెంటు మరియానా (1634–1696) 4వ ఫెలిపే (1621–1665 పాలన) భార్య గౌరవార్థం దీవులకు లాస్ మరియానాసు అని పేరు పెట్టారు.^[20]

ద్వీపాల స్థానిక జనాభాలో ఎక్కువ మంది (90–95%) ^[21]స్పెయిను దేశస్థులు సంక్రమించే యూరోపియను వ్యాధుల వల్ల మరణించారు లేదా స్పానిషు పాలనలో చమోరోయేతర స్థిరనివాసులను వివాహం చేసుకున్నారు. దీవులను తిరిగి జనాభా చేయడానికి ఫిలిప్పీన్సు, కరోలిను దీవుల నుండి కొత్త స్థిరనివాసులను తీసుకువచ్చారు. చమోరో జనాభా క్రమంగా కోలుకుంది. చమోరో, ఫిలిప్పీనో, రెఫాలువాషు భాషలు, ఇతర జాతి సమూహాలు మరియానాలలోనే ఉన్నాయి.

17వ శతాబ్దంలో స్పానిషు వలసవాదులు రోమను కాథలిక్కులకు సమీకరణ మార్పిడిని ప్రోత్సహించడానికి చమోరోలను బలవంతంగా గువాం‌కు తరలించారు. వారు ఉత్తర మరియానా దీవులకు తిరిగి వెళ్ళడానికి అనుమతించబడే సమయానికి ప్రస్తుత తూర్పు యాపు రాష్ట్రం, పశ్చిమ చుక్ రాష్ట్రం నుండి చాలా మంది కరోలినియన్లు మరియానాలలో స్థిరపడ్డారు. రెండు భాషలు, అలాగే ఇంగ్లీషు ఇప్పుడు కామన్వెల్తు‌లో అధికారికంగా ఉన్నాయి.

1720లో స్పానిషు వారు వ్యాధుల కారణంగా జనాభా క్షీణించిన మిగిలిన ద్వీపవాసులను మరియానా నుండి గువాం‌కు తరలించారు.^[22] 1741 నాటికి దాదాపు 5000 మంది చమోరోలు మిగిలి ఉన్నారు. ^[22]

కరోలినియన్ల వలస

19వ శతాబ్దంలో ఉత్తర మరియానా తెగ కరోలినియను దీవులు (మైక్రోనేషియా ప్రాంతం) నుండి వలసల ప్రవాహాన్ని చవిచూసింది. ఈ కరోలినియను ఉప-జాతి, కరోలిన్సు ద్వీపసమూహంలోని కరోలినియన్లు ఎండోనిం రెండూ రెఫాలువాషుగా చెప్పవచ్చు. ఒకే సమూహానికి స్థానిక చమోరో పదం గు'పలావో. వారిని సాధారణంగా "కరోలినియన్లు" అని పిలుస్తారు. అయితే ఇతర రెండు మోనికర్ల మాదిరిగా కాకుండా ఇది కరోలినీసు‌లో నివసించే వారిని, మరియానాలతో ఎటువంటి సంబంధం లేనివారిని కూడా సూచిస్తుంది.

జయించిన స్పానిషు వారు కరోలినియను వలసదారుల మీద సాంస్కృతిక అణచివేతకు ప్రయత్నించలేదు. స్థానిక చమోరో మెజారిటీని భూమి పరాయీకరణ, బలవంతపు పునరావాసాలతో అణచివేస్తున్న కాలంలో వారి వలసలను వారు అనుమతించారు. మరియానాలలోని కరోలినియన్లు కరోలినియను భాషలో నిష్ణాతులుగా కొనసాగుతున్నారు. వారి జాతి పూర్వీకుల మూలం సాంస్కృతిక వైవిధ్యాలు, సంప్రదాయాలను కొనసాగించారు.^[23]

జర్మనీ ఆధీనం - జపనీయుల ఆదేశం

1898 స్పానిషు–అమెరికను యుద్ధం సమయంలో జరిగిన నష్టాన్ని అనుసరించి, స్పానిషు సామ్రాజ్యం గువాం‌ను యునైటెడు స్టేట్సు‌కు అప్పగించింది. జర్మనీ–స్పానిషు ఒప్పందం (1899) ప్రకారం కరోలిను దీవులతో పాటు మిగిలిన మరియానా దీవులు (అంటే ఉత్తర మరియానాసు)ను జర్మనీ–స్పానిషు ఒప్పందం ఆధారంగా జర్మనీకి విక్రయించింది. యునైటెడు స్టేట్స్ మొత్తం మరియానాలను స్వాధీనం చేసుకోగలిగి ఉండేది. కానీ గ్వాం దాటి ఆ సమూహం అవసరం లేదని భావించింది.^[24] జర్మనీ తన జర్మనీ న్యూ గినియా కాలనీలో భాగంగా దీవులను నిర్వహించింది. అభివృద్ధి పరంగా చాలా తక్కువ చేసింది.

జర్మనీ సైపాను ద్వీపాన్ని నిర్వహించడానికి ఒక కార్యాలయాన్ని నిర్మించింది. ప్రధాన నిర్వాహకుడు జార్జి ఫ్రిట్జి.^[24] శాన్ జోసు చర్చి జర్మనీ కాలంలో నిర్మించబడింది.^[25] జర్మన్లు ప్రభుత్వ పాఠశాల వ్యవస్థను స్థాపించారు మరియు హోమ్‌స్టేడింగ్ ప్రోగ్రాం, కొప్రా ఉత్పత్తిలో కొంత కృషి జరిగింది; రోడ్లు నిర్మించడం, వృత్తి/వాణిజ్య శిక్షణతో ఆర్థిక వ్యవస్థను అభివృద్ధి చేయడానికి మొత్తం ప్రయత్నం జరిగింది.^[26] పాగను, అలమగాన్లను ‌పాగను గెసెల్సు‌చాఫ్టు అనే కంపెనీకి లీజుకు ఇచ్చారు. వారు అక్కడ కొబ్బరిని ఉత్పత్తి చేయాలని ప్రణాళిక వేశారు. అయితే దాని లక్ష్యాలు అనేక తుఫానుల వల్ల దెబ్బతింటున్నాయి. ఎనిమిది దీవులను పక్షి వేటగాళ్లకు లీజుకు ఇచ్చారు. వారు ఈకలను టోపీల కోసం ఉపయోగించారు.^[27]

మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభంలో జపాన్ జర్మనీ మీద యుద్ధం ప్రకటించింది. తరువాత ఉత్తర మరియానాలను ఆక్రమించింది. యుద్ధం ముగిసిన తర్వాత 1919లో లీగు ఆఫ్ నేషన్సు (ఎల్‌ఒఎన్) ఉత్తర మరియానాలతో సహా భూమధ్యరేఖకి ఉత్తరాన ఉన్న పసిఫికు మహాసముద్రంలోని జర్మనీ దీవులన్నింటినీ లీగ్ ఆఫ్ నేషన్స్ ఆదేశం కింద జపాన్‌కు అప్పగించింది. ఈ ఏర్పాటు ప్రకారం జపనీయులు దక్షిణ సముద్రాల ఆదేశంలో భాగంగా ఉత్తర మరియానాలను పరిపాలించారు. జపనీయులు కాలంలో చెరకు దీవుల ప్రాథమిక పరిశ్రమగా మారింది. సైపాన్లోని గరపానును ప్రాంతీయ రాజధానిగా అభివృద్ధి చేశారు. అనేక మంది జపనీయులు (జాతి కొరియన్లు, ఒకినావా ప్రిఫెక్చరు, తైవాను ప్రజలు) దీవులకు వలస వచ్చారు. 1939 డిసెంబరు జనాభా లెక్కల ప్రకారం సౌతు సీస్ మాండేటు మొత్తం జనాభా 1,29,104, వీరిలో 77,257 మంది జపనీయులు (జాతి తైవానీసు, కొరియన్లతో సహా). సైపాను‌లో, యుద్ధానికి ముందు జనాభాలో 29,348 మంది జపనీయులు స్థిరనివాసులు, 3,926 మంది చమోరో, కరోలిను ద్వీపవాసులు ఉన్నారు; టినియను లో 15,700 మంది జపనీయులు స్థిరనివాసులు ఉన్నారు (2,700 మంది కొరియన్లు, 22 మంది చమోరోలతో సహా). జపనీయులు 1930లలో ఈ ద్వీపంలో సైనిక నిర్మాణాలను నిర్మించారు. 1941 డిసెంబరు సమయంలో యుఎస్లో భాగమైన గువాం మీద ‌దండెత్తడానికి దీనిని స్టేజింగు ఏరియాగా ఉపయోగించారు.

జపనీయుల పాలనలో ప్రధాన ఆర్థిక దృష్టి చక్కెర ఉత్పత్తి చేయబడింది. ఉదాహరణకు టినియను ద్వీపంలో దాదాపు 98% చక్కెరను పండించడానికి ఉపయోగించబడింది.^[28]

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం

1941 డిసెంబరు 8న పెర్లు హార్బరు మీద దాడి జరిగిన కొన్ని గంటల తర్వాత మరియానాసు నుండి జపనీయుల దళాలు గువాం యుద్ధం (1941) ప్రారంభించాయి. 20 సంవత్సరాలకు పైగా జపనీయులు పాలనలో ఉన్న ఉత్తర మరియానాసు నుండి చమోరోలను జపనీయులను పరిపాలనకు సహాయం చేయడానికి గువాంకు తీసుకువచ్చారు. ఇది 31 నెలల ఆక్రమణ సమయంలో గ్వామానియను చమోరోల పట్ల కఠినంగా వ్యవహరించడంతో అది వారిలో ఒక చీలికను సృష్టించింది. ఇది 1960లలో ఉత్తర మరియానాలు ఆమోదించిన ఉత్తర మరియానాలతో గువాం పునరేకీకరణ మీద 1969ప్రజాభిప్రాయ సేకరణను తిరస్కరించడానికి ప్రధాన కారణం అయ్యింది.

1944 జూన్ 15న యునైటెడు స్టేట్సు సైన్యం మరియానా దీవుల మీద దాడి చేసింది. సైపాను యుద్ధంను ప్రారంభించింది. ఇది జూలై 9న ముగిసింది. సైపాను‌ను రక్షించే 30,000 జపనీయుల దళాలలో యుద్ధం ముగింపులో 1,000 కంటే తక్కువ మంది సజీవంగా ఉన్నారు.^[29] అనేక మంది పౌరులు వ్యాధి, ఆకలి, శత్రువు కాల్పులు లేదా ఆత్మహత్యల వల్ల కూడా మరణించారు; దాదాపు 1,000 మంది పౌరులు కొండల మీద నుండి దూకి తమను తాము ఆత్మహత్య చేసుకుని చనిపోయారు.^[30] తర్వాత యుఎస్ దళాలు జూలై 21న గ్వాం‌ను తిరిగి స్వాధీనం చేసుకున్నాయి. ఒక సంవత్సరం తర్వాత జూలై 24న టినియను దాడి చేశాయి. టినియను అనేది ఎనోలాగే విమానం టేకాఫు పాయింటు. ఆ విమానం సాయంతో హిరోషిమా మీద అణు బాంబును ప్రయోగించారు. రోటా (ద్వీపం) ఆగస్టు 1945లో జపనీయులు లొంగిపోయే వరకు తాకబడలేదు (ఒంటరిగా) ఉంది. దాని సైనిక ప్రాముఖ్యత లేకపోవడం, యుఎస్ దళాలు "ద్వీపం దూకడం" అనే వ్యూహం కారణంగా వారు అవసరం లేని దీవులను ఆక్రమించలేదు. జోసెఫు వాన్ స్టెర్నుబర్గు ‌తన చిత్రం 'ది సాగా ఆఫ్ అనతహానులో అనతహాను మీద హోల్డౌట్ల‌ కథను 1953లో జోసెఫు వాను స్టెర్నుబర్గు ‌తన చిత్రం “ ది సాగా ఆఫ్ అనతహానులో చెప్పారు.

యుద్ధ విరమణ మీద సంతకం చేయడంతో అందరికీ యుద్ధం ముగియలేదు. జపనీసు హోల్డౌట్ల చివరి సమూహం 1945 డిసెంబరు 1న సైపాను మీద ‌లొంగిపోయింది. అయితే చెప్పినట్లుగా దాదాపు 30 మంది బృందం 1951 వరకు అనతహాను మీద ‌కొనసాగింది. ఈ వింత కథ ది సాగా ఆఫ్ అనతహానుతో సహా అనేక సినిమాలు, రచనలకు అంశంగా ఉంది. దీనికి సంబంధించిన విషయం ఏమిటంటే గువాం‌లో యుద్ధం ముగిసిందని తెలియక జపాన్ సైనికుడు షోయిచి యోకోయి 1972 వరకు టాలోఫోఫో ప్రాంతంలోని ఒక అడవి గుహలో దాక్కున్నాడు.

జపనీయులు జాతీయులను చివరికి జపనీయుల స్వదేశీ దీవులకు తిరిగి పంపించారు. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం తర్వాత యునైటెడు స్టేట్సు నిర్వహించే ఐక్యరాజ్యసమితి ట్రస్టీషిపు రక్షణలో మరియానాసు ప్రజలు ఉత్తర మరియానాసు‌కు తిరిగి రాగలిగారు. ఈ సమయంలో ప్రజాభిప్రాయ సేకరణలు జరిగాయి.

ఐక్యరాజ్యసమితి ట్రస్టీషిపు ముగిసింది కామన్వెల్తు ప్రారంభమవుతుంది

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో జపాన్ ఓటమి తర్వాత, భద్రతా మండలి తీర్మానం 21 ప్రకారం ఉత్తర మరియానాలను యునైటెడు స్టేట్సు నిర్వహించింది. ఇది యునైటెడు స్టేట్సు‌కు ట్రస్టీగా రక్షణ, విదేశీ వ్యవహారాల బాధ్యతను అప్పగించింది.^[12] గువాం‌తో ఏకీకరణ లేదా దీవుల హోదాలో మార్పులను అందించే నాలుగు ప్రజాభిప్రాయ సేకరణలు; 1958 సైపాను ఇంటిగ్రేషను రిఫరెండం, 1961 నార్తర్ను మరియానా దీవుల స్థితి ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ, 1963 నార్తర్ను మరియానా దీవుల ఏకీకరణ ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ, 1969 నార్తర్ను మరియానా దీవుల స్థితి ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ. ప్రతి సందర్భంలోనూ మెజారిటీ ప్రజలు గువాం‌తో ఏకీకరణకు అనుకూలంగా ఓటు వేశారు. కానీ ఇది జరగలేదు: 1969 గ్వామానియను నార్తర్ను మరియానా దీవుల యూనియను ప్రజాభిప్రాయ సేకరణలో గువాం ఏకీకరణను తిరస్కరించింది.^[31]^: 188

1975 నార్తర్ను మరియానా దీవుల స్థితి ప్రజాభిప్రాయ సేకరణలో దాదాపు 80% మంది యునైటెడు స్టేట్సు‌లో కామన్వెల్తు‌గా మారడానికి ఓటు వేశారు. 1977లో 93% కంటే ఎక్కువ మంది సిఎన్‌ఎంఐ రాజ్యాంగాన్ని ఆమోదించారు.^[32]^[33]

ఉత్తర మరియానా దీవుల ప్రజలు 1970లలో స్వాతంత్ర్యం కోరుకోకూడదని, బదులుగా యునైటెడ్ స్టేట్స్‌తో సన్నిహిత సంబంధాలను ఏర్పరచుకోవాలని నిర్ణయించుకున్నారు.కామన్వెల్తు హోదా కోసం చర్చలు 1972లో ప్రారంభమయ్యాయి. యునైటెడు స్టేట్సు‌తో రాజకీయ యూనియను‌లో కామన్వెల్తు‌ను స్థాపించడానికి ఒక ఒడంబడిక^[34] 1975 ఉత్తర మరియానా దీవుల స్థితి ప్రజాభిప్రాయ సేకరణలో ఆమోదించబడింది.^[35]^: 188 1977 ఉత్తర మరియానా దీవుల రాజ్యాంగ ప్రజాభిప్రాయ సేకరణలో ఆమోదించబడిన తర్వాత 1978 జనవరి 9న కొత్త ప్రభుత్వం, రాజ్యాంగం కొంతవరకు అమలులోకి వచ్చింది.^[35]^: 188 "ఫ్యాక్ట్‌బుక్" /> భద్రతా మండలి తీర్మానం 683 ప్రకారం ఐక్యరాజ్యసమితి ఈ ఏర్పాటును ఆమోదించింది. ఉత్తర మరియానా దీవులు 1986 నవంబరు 4న యుఎస్ సార్వభౌమాధికారం కిందకు వచ్చాయి. ద్వీపవాసులు యునైటెడు స్టేట్సు పౌరులు అయ్యారు.^[35]^[36] అలాగే 1986 నవంబరు 4న ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్తు రాజ్యాంగం ఒడంబడిక ప్రకారం పూర్తిగా అమలులోకి వచ్చింది. ^[5]

మే 1981లో అగ్నిపర్వత విస్ఫోటనాలు పాగను (ద్వీపం) ద్వీపం ఖాళీకి దారితీశాయి.^[35]^: 185–86 కొనసాగుతున్న అగ్నిపర్వత కార్యకలాపాల కారణంగా పాగన్లోని ‌చాలా మంది నివాసితులు ఇంకా పాగను‌కు తిరిగి రాలేదు.

1960లు - 1970లలో గొడ్డు మాంసం, వేలాది పశువులు, పాడి ఆవులు, పందులు, పైనాపిలు వంటి అనేక పంటలతో వ్యవసాయం, పశువుల పెంపకం ఒక ముఖ్యమైన కార్యకలాపంగా మారింది. మరియానాసు ప్రాంతానికి ఆహార ఉత్పత్తి ఒక ముఖ్యమైన ఆహార సరఫరా వనరుగా మారింది.^[28]

చమోరో, కరోలినియను భాషలు, సంస్కృతులకు మద్దతుగా విధానాలను అమలు చేయడానికి 1982లో చమోరో-కరోలినియను భాషా విధాన కమిషను సృష్టించబడింది.^[37] ^[38]^[39]

1986 డిసెంబరులో కిం (1986)తుఫాను కారణంగా సైపాను‌లోని 20 శాతం ఇళ్ళు నాశనమయ్యాయి. చెట్లు ఆకులు రాలిపోయాయి. వేలాది కొబ్బరి చెట్లు కూలిపోయాయి. రోడ్లు మూసుకుపోయాయి, వారాల తరబడి విద్యుత్తు లేదా ప్రజా నీటి సరఫరా లేదు.^[31]^: 186

1990 ఏప్రిల్‌లో భూకంప సమూహాలు చురుకైన ఫ్యూమరోల్సు విస్ఫోటనం ఆసన్నమై ఉండవచ్చని సూచించిన తర్వాత అనతహాను పశ్చిమ తీరప్రాంత నివాసులను ఖాళీ చేయించారు. కానీ ఆ సమయంలో ఎటువంటి విస్ఫోటనం జరగలేదు. 1992 మే నెలలో మరో భూకంపం సంభవించింది. 2003 మే నెలలో అనతహాను అగ్నిపర్వతంలో మొట్టమొదటి చారిత్రక విస్ఫోటనం సంభవించింది. ఆ సమయంలో అగ్నిపర్వత విస్ఫోటన సూచిక 4తో పెద్ద విస్ఫోటనం సంభవించింది. తూర్పు కాల్డెరా లోపల ఒక కొత్త బిలం ఏర్పడింది. బూడిద ప్లూం 12 కిమీ ఎత్తుకు ఎగరడానికి దారితీసింది. ఇది సైపాను, గ్వాం‌లకు వాయు రవాణాను దెబ్బతీసింది.^[40]

ఇరవై ఒకటవ శతాబ్దం

ఉత్తర మరియానా దీవులకు యునైటెడు స్టేట్సు కాంగ్రెసులో ఓటింగు ప్రాతినిధ్యం లేదు. కానీ 2009 నుండి ప్రతినిధిని పంపడం ద్వారా యు.ఎస్.లో ప్రాతినిధ్యం వహిస్తోంది.;^[41] కాంగ్రెసు ప్రతినిధుల చర్చలలో పాల్గొనవచ్చు. కాంగ్రెసు కమిటీలలో సేవ చేయవచ్చు కానీ సభలో నిర్ణయాత్మక ఓట్లు వేయకపోవచ్చు.^[42] యునైటెడు స్టేట్సు‌లో ఓటు హక్కు లేని ప్రతినిధి అనేది కొత్త భావన కాదు. కానీ 1800 కి ముందు నాటిది. ప్రాదేశిక ప్రతినిధులు కాంగ్రెసు‌లో వారి ప్రాంతం ఆసక్తిని సూచిస్తారు. వారి అధికారాలు 1795 నుండి కాలక్రమేణా స్థాపించబడ్డాయి. కమిటీలలో పనిచేయడంతో పాటు ప్రాదేశిక ప్రతినిధుల (వీరిని రెసిడెంటు కమిషనర్లు అని కూడా పిలుస్తారు)ప్రధాన శక్తి అంతస్తులో మాట్లాడుతున్నారు.^[43] బహుశా మరింత ముఖ్యంగా ఈ స్థానం ఓటింగు హక్కులను స్థాపించడానికి ఒక పూర్వగామిగా పరిగణించబడుతుంది. ప్రతినిధుల ఓటింగు హక్కులను మంజూరు చేయడం గురించి చర్చ జరిగింది.^[43]

2018లో 18 మంది వ్యక్తులు అలమగను, అగ్రిహాను ఉత్తర దీవులను తిరిగి జనాభా పెంచే లక్ష్యాన్ని చేపట్టారు. వారు ఎం/వి సూపరు ఎమరాల్డు‌లో సైపాను నుండి బయలుదేరారు; ఇందులో పాల్గొన్న కుటుంబాలు మొదట అలమగను నుండి వచ్చాయి. మేయరు కార్యాలయం నెలల తరబడి సాగిన ప్రాజెక్టు ప్రణాళికలను సమన్వయం చేసింది. వాటిలో పరిశుభ్రమైన నీటి సరఫరా, రేడియో పరిచయాల ఏర్పాటు, రెండు దీవులకు మరిన్ని కుటుంబాలను పంపే అవకాశం ఉంది.^[44] తిరిగి వచ్చిన ఒక మరియను ఇలా వ్యాఖ్యానించాడు, "నేను సైపాను‌లో పుట్టి పెరిగాను కానీ నా కుటుంబం అలమగాను నుండి వచ్చింది. మేము అక్కడ చాలా కాలం నివసించబోతున్నాము."^[44] ది 2020 యునైటెడు స్టేట్సు సెన్ససు అలమగను, అగ్రిహాన్లలో మొత్తం 7 మంది నివసిస్తున్నట్లు నివేదించింది.^[45]

టైఫూను యుటు 2018 అక్టోబరులో విస్తృతమైన నష్టాన్ని కలిగించింది. దీవులను తాకిన అత్యంత బలమైన టైఫూను.^[46] ఫెడరలు ఎమర్జెన్సీ మేనేజ్మెంటు ‌ఏజెన్సీ (ఎఫ్‌ఇఎంఎ) సిబ్బంది తుఫానుకు ముందు టినియను, సైపాను రెండింటికీ మోహరించబడ్డారు. అమెరికా అధ్యక్షుడు డొనాల్డు ట్రంపు 2018 అక్టోబరు 24న ఉత్తర దీవులకు అత్యవసర పరిస్థితిని ప్రకటించారు.^[47]

భూగోళం

ఉత్తర మరియానా దీవులు, దక్షిణాన గ్వాంతో కలిసి, మరియానా దీవులు ద్వీపసమూహాన్ని ఏర్పరుస్తాయి. దక్షిణ ద్వీపాలు సున్నపురాయి, సమతల టెర్రసు‌లు, అంచు పగడపు దిబ్బలతో ఉంటాయి. ఉత్తర దీవులు అగ్నిపర్వతాలు, అనతహాను, పాగను ద్వీపం, అగ్రిహాను వంటి అనేక దీవులలో చురుకైన అగ్నిపర్వతాలు ఉన్నాయి. అగ్రిహాను‌లోని మౌంట్ అగ్రిహాను అగ్నిపర్వతం 3,166 అడుగులు (965 మీ.) వద్ద అత్యధిక ఎత్తులో ఉంది.^[48] జాన్ డి. మిచ్లరు రీడు లార్సను నిర్వహించిన యాత్ర 2018 జూన్ 1న ఈ శిఖరం మొదటి పూర్తి అధిరోహణను చేసింది.^[49]

ఉత్తరం నుండి దక్షిణానికి వెళ్లే ద్వీపాలు 14 ప్రధాన ద్వీపాలను కలిగి ఉంటాయి. కానీ కొన్ని చిన్న ద్వీపాలు తరచుగా కలిసి ఉంటాయి. అలాగే జిలాండియా బ్యాంకు కొన్నిసార్లు ఆటుపోట్లను బట్టి ఒక ద్వీపంగా ఉంటుంది. వైశాల్యం పరంగా ఇది గ్వాం కంటే చిన్నది; అయితే ఒక ద్వీప గొలుసుగా ఇది ఉత్తరం వైపు నుండి దక్షిణం వైపు వరకు వందల కిలోమీటర్లు/మైళ్ల వరకు విస్తరించి ఉంటుంది. చాలా ద్వీపాలకు ప్రసిద్ధ మారుపేర్ల కారణంగా బహుళ పేర్లు ఉన్నాయి, సాధారణంగా స్పానిషు, చమోరో లేదా ఇంగ్లీషు మూలం. అగ్నిపర్వత కార్యకలాపాల కారణంగా చాలా ద్వీపాలను ఖాళీ చేయాల్సి వచ్చింది.

ఫారల్లోన్ డి పజారోసు (లేదా ఉరాకసు),
మాగు దీవులు (వాస్తవానికి మూడు ద్వీపాలు, ఉత్తరం, తూర్పు, పశ్చిమం)
- సరఫరా రీఫు, మాగు నుండి దాదాపు 10 కి.మీ దూరంలో, చురుకైన జలాంతర్గత అగ్నిపర్వతం, వివిధ పగడాలను కలిగి ఉంది; ఇది ఉపరితలం నుండి 8 మీటర్ల దూరంలో పెరుగుతుంది.^[27]
అసున్సియను ద్వీపం
అగ్రిహాను
పాగను (ద్వీపం) (1981 విస్ఫోటనం నుండి ఎక్కువగా జనావాసాలు లేవు)
అలమగను
గుగువాను
జియాండియా బ్యాంకు, ఎక్కువగా మునిగిపోయిన రాళ్ళు తక్కువ ఆటుపోట్ల వద్ద ఉపరితలాన్ని విచ్ఛిన్నం చేస్తాయి.
సరిగను
అనతహాను 2003 - 2007–8లో విస్ఫోటనాలు
ఫరాల్లోను డి మెడినిల్లా
సైపాను
- మనాగహా (సైపాను‌కు పశ్చిమాన ఉన్న చిన్న ద్వీపం)
- బర్డ్ ఐలాండు (సైపాను‌కు తూర్పున పాక్షికంగా అనుసంధానించబడిన ద్వీపం)
- ఫర్బిడెను ఐలాండు (సైపాను‌కు ఆగ్నేయంలో పాక్షికంగా అనుసంధానించబడిన ద్వీపం)
టినియను, అనేక పశువుల పెంపక కేంద్రాలు, చారిత్రక ప్రదేశాలతో కూడిన ప్రశాంతమైన గ్రామీణ ద్వీపం
అగుయిజాను (గోటు ఐలాండు) (టినియను‌కు దక్షిణంగా ఉన్న ఈ జనావాసాలు లేని ద్వీపం పక్షులు, మేకలతో నిండి ఉంది)
- నాఫ్తాను రాక్
రోటా (ద్వీపం), (ఫ్రెండ్లీ ఐలాండు అని కూడా పిలుస్తారు) నివాసయోగ్యంగా కూడా ఉంది.

అనతహాను అగ్నిపర్వతం సైపాను‌కు ఉత్తరాన 80 మై దూరంలో ఉన్న ఒక చిన్న అగ్నిపర్వత ద్వీపం. ఇది దాదాపు 6మై పొడవు, 2మై వెడల్పు ఉంటుంది. అనతహాను దాని తూర్పు బిలం నుండి మే 10, 2003న విస్ఫోటనం చెందడం ప్రారంభించింది. అప్పటి నుండి ఇది విస్ఫోటనం, ప్రశాంత కాలాల మధ్య మారుతూ వచ్చింది.^[48] 2005 ఏప్రిల్ 6న సుమారు బూడిద, రాతి బయటకు వచ్చాయి. దీని వలన సైపాను, టినియను మీదుగా ఒక పెద్ద, నల్లటి మేఘం దక్షిణానికి కదిలింది.^[50]

ఉత్తరపు చివర పాయింటు – ఫరాల్లోను డి పజారోసు
తూర్పు చివర పాయింటు – ఫరాల్లోను డి మెడినిల్లా
దక్షిణ చివర పాయింటు – పుంటను మాలికోకు, రోటా (ద్వీపం)
పశ్చిమ చివర పాయింటు – ఫరాల్లోను డి పజారోసు

ఈ ద్వీపాలు మరియానాసు ఉష్ణమండల పొడి అడవులు భూసంబంధ పర్యావరణ ప్రాంతంలో ఉన్నాయి.^[51]

ద్వీపాలకు తూర్పున ఉన్న సముద్ర ప్రాంతం, ద్వీపాలలోని కొన్ని భాగాలు మరియానాసు ట్రెంచు మెరైను నేషనలు మాన్యుమెంటులో భాగం. ఈ ప్రాంతంలో మూడు ఉత్తరాన ఉన్న ద్వీపాలు "ఆర్కు ఆఫ్ ఫైరు" ఆశ్రయం ఉన్నాయి. ఇందులో 21 నీటి అడుగున అగ్నిపర్వత ప్రదేశాలు ఉన్నాయి. ఇఇజెడు గరిష్ట పరిమితికి వెళ్ళే ట్రెంచు ప్రాంతం ఉన్నాయి. ప్రకృతి సంరక్షణ ప్రాంతం సముద్ర పక్షులు, సముద్ర తాబేళ్లు, ప్రత్యేకమైన పగడపు దిబ్బలు, సముద్రపు అడుగున చుట్టూ ఉన్న జీవులను రక్షించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. మరియానాసు కందకంలో గ్రహం మీద అత్యంత లోతైన సముద్రపు నీరు డైకోకు వద్ద ఉన్న ద్రవ సల్ఫరు కొలనుతో సహా ఇతర నీటి అడుగున అద్భుతాలు ఉన్నాయి. ఇది నీటి అడుగున అగ్నిపర్వతం ఉంటుంది.^[52]

సిఎన్‌ఎంఐ, రోటాకు దక్షిణంగా గ్వాం ఉంది. తూర్పున వేకు ద్వీపం ఉంది. తరువాత తూర్పున మిడ్వే ‌ద్వీపం ఉంది. చివరికి హవాయి ద్వీప గొలుసు ప్రారంభం. అమెరికను సమోవా తూర్పు, దక్షిణాన ఉంది, భూమధ్యరేఖకు దిగువన ఉంది. ఉత్తరం, తూర్పున, అలాస్కా ఉంది. ఇది అలూటియన్లు అని పిలువబడే ద్వీపాల శ్రేణి. సిఎన్‌ఎంఐకి పశ్చిమాన ఫిలిప్పీన్సు ఉంది. దక్షిణం, పశ్చిమాన చమోరె ప్రజలకు నిలయం అయిన పలువా ఉంది. దక్షిణం, తూర్పున మైక్రోనేషియా ఉంది. ఇది కరోలినియను ప్రజలకు నిలయం. వీరిలో చాలా మంది శతాబ్దాల క్రితం సిఎన్‌ఎంఐలో స్థిరపడ్డారు.

సైపాను‌లో పక్షుల ప్రకృతి సంరక్షణ కేంద్రం అయిన బర్డు ఐలాండు‌తో సహా కొన్ని అదనపు సెమీ-అటాచ్డు దీవులు ఉన్నాయి. ఇది తక్కువ అలల సమయంలో మాత్రమే సైపాను‌కు అనుసంధానించబడి ఉంటుంది.^[53] ఫర్బిడెను ఐలాండు కూడా ఇలాంటిదే. కానీ సైపాను ఆగ్నేయ వైపున పెద్దదిగా ఉంది.^[54]

వాతావరణం

ఉత్తర మరియానా దీవులు ఉష్ణమండల వర్షారణ్య వాతావరణం (కొప్పెను: ఎఎఫ్) కలిగి ఉంటాయి. కాలానుగుణంగా వీచే ఈశాన్య వాణిజ్య గాలులు ద్వారా నియంత్రించబడతాయి. కాలానుగుణంగా ఉష్ణోగ్రతలో స్వల్ప వ్యత్యాసం ఉంటుంది. పొడి కాలం డిసెంబరు నుండి జూన్ వరకు ఉంటుంది; వర్షాకాలం జూలై నుండి నవంబరు వరకు ఉంటుంది. తుఫానులు కూడా ఉండవచ్చు. గిన్నిసు బుక్ ఆఫ్ వరల్డు రికార్డ్సు ప్రకారం సైపాను ప్రపంచంలోనే అత్యంత సమశీతోష్ణ వాతావరణం కలిగి ఉంది.^[55]

శీతోష్ణస్థితి డేటా - Saipan International Airport (1991–2020 normals, extremes 2000–present)
నెల	జన	ఫిబ్ర	మార్చి	ఏప్రి	మే	జూన్	జూలై	ఆగ	సెప్టెం	అక్టో	నవం	డిసెం	సంవత్సరం
అత్యధిక రికార్డు °F (°C)	89 (32)	90 (32)	91 (33)	93 (34)	96 (36)	94 (34)	99 (37)	95 (35)	94 (34)	92 (33)	92 (33)	90 (32)	99 (37)
సగటు అధిక °F (°C)	84.1 (28.9)	84.0 (28.9)	84.9 (29.4)	87.1 (30.6)	88.2 (31.2)	88.4 (31.3)	87.8 (31.0)	87.2 (30.7)	87.2 (30.7)	86.6 (30.3)	86.5 (30.3)	85.7 (29.8)	86.5 (30.3)
రోజువారీ సగటు °F (°C)	79.5 (26.4)	79.1 (26.2)	80.0 (26.7)	82.0 (27.8)	83.1 (28.4)	83.4 (28.6)	82.9 (28.3)	82.4 (28.0)	82.2 (27.9)	81.8 (27.7)	81.9 (27.7)	81.0 (27.2)	81.6 (27.6)
సగటు అల్ప °F (°C)	74.8 (23.8)	74.1 (23.4)	75.2 (24.0)	76.9 (24.9)	78.0 (25.6)	78.5 (25.8)	78.1 (25.6)	77.5 (25.3)	77.2 (25.1)	77.1 (25.1)	77.3 (25.2)	76.4 (24.7)	76.8 (24.9)
అత్యల్ప రికార్డు °F (°C)	70 (21)	69 (21)	69 (21)	70 (21)	73 (23)	72 (22)	71 (22)	69 (21)	72 (22)	69 (21)	69 (21)	69 (21)	69 (21)
సగటు వర్షపాతం inches (mm)	3.65 (93)	2.50 (64)	1.96 (50)	2.75 (70)	3.12 (79)	4.24 (108)	7.43 (189)	12.86 (327)	11.42 (290)	10.72 (272)	5.21 (132)	3.78 (96)	69.64 (1,769)
సగటు వర్షపాతపు రోజులు (≥ 0.01 in)	17.4	15.3	14.2	16.4	17.9	20.2	24.3	23.9	23.3	24.5	20.7	18.9	237.0
Source: NOAA^[56]^[57]

రాజకీయాలు - ప్రభుత్వం

ఉత్తర మరియానా దీవులు బహుళ పార్టీ, అధ్యక్ష, ప్రతినిధి ప్రజాస్వామ్య వ్యవస్థను కలిగి ఉన్నాయి. అవి యునైటెడు స్టేట్సు కామన్వెల్తు. కామన్వెల్తు‌కు సమాఖ్య నిధులను యు.ఎస్. అంతర్గత విభాగం, ఇన్సులరు వ్యవహారాల కార్యాలయం నిర్వహిస్తుంది.

యునైటెడు స్టేట్సు‌లోని ఇతర చోట్ల అధికారాల విభజనను ప్రతిబింబిస్తూ, కార్యనిర్వాహక శాఖ ఉత్తర మరియానా దీవుల గవర్నరు నేతృత్వంలో ఉంటుంది; శాసన అధికారం ద్విసభ ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్తు శాసనసభలో ఉంటుంది. న్యాయవ్యవస్థ అధికారం, ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్తు సుప్రీంకోర్టు దాని దిగువ విచారణ కోర్టులలో ఉంటుంది.

సైపాను సక్సు అనే రాజకీయ వెబ్సైటు రచయితతో సహా కొంతమంది విమర్శకులు, ఉత్తర మరియానా దీవులలో రాజకీయాలు తరచుగా "కుటుంబ సంబంధాలు, వ్యక్తిగత విధేయతల విధి" అని ఇక్కడ అభ్యర్థి వ్యక్తిగత అర్హతల కంటే ఒకరి విస్తృత కుటుంబం పరిమాణం చాలా ముఖ్యమైనదని అంటున్నారు. ఇది ప్రజాస్వామ్యం ఉచ్చులలో నిర్వహించబడుతున్న స్వపక్షపాతం అని వారు ఆరోపిస్తున్నారు.^[58]^[59]

ఏప్రిల్ 2012లో, 2014 నాటికి నిధుల నష్టాన్ని అంచనా వేస్తూ, కామన్వెల్తు పెన్షను ఫండ్పబ్లికు vs. పబ్లికు పెన్షను ఫండు, చాప్టరు 11 దివాలా ప్రకటించింది.^[60] పదవీ విరమణ నిధి అనేది నిర్వచించిన ప్రయోజనం-రకం పెన్షను పథకం. దీనికి ప్రభుత్వం పాక్షికంగా మాత్రమే నిధులు సమకూర్చింది. కేవలం $268.4 మిలియన్లు ఆస్తి, $911 మిలియన్లకు బాధ్యత వహిస్తుంది . ఈ ప్రణాళిక తక్కువ పెట్టుబడి రాబడిని, నిధుల పెంపు లేకుండా పెరిగిన ప్రయోజన నిర్మాణాన్ని అనుభవించింది.^[61]

2012 ఆగస్టులో అభిశంసన కోసం కేకలు వేసింది^[62] పెన్షను ఫండు నుండి చెల్లింపులను నిలిపివేయడానికి సిట్టింగు గవర్నరు బెనిగ్నొ ఫిటైలు బాధ్యత వహించారు.^[63] ప్రభుత్వానికి స్థానిక యుటిలిటీ (కామన్వెల్తు యుటిలిటీసు లేదా "సియుసి") చెల్లించకపోవడం వలన తలెత్తింది. కార్యాలయాలు,^[64] ఉత్తర మరియానాసు‌లోని ఏకైక ఆసుపత్రికి నిధులను తగ్గించడం,^[65]^[66]తన అటార్నీ జనరలు‌కు సమ్మతిని అందజేయడంలో జోక్యం చేసుకుంటూ,^[67] ప్రభుత్వ పాఠశాలల నుండి అవసరమైన నిధులను నిలిపివేసి,^[68]^[69] విద్యుత్తు ఉత్పత్తి కోసం ఏకైక మూలం $190 మిలియన్ల ఒప్పందం మీద సంతకం చేసినందుకు.^[70]^[71]

2016 రిపబ్లికను నేషనలు కన్వెన్షను కు ఉత్తర మరియానా దీవుల ప్రతినిధి బృందం US లో "అత్యంత రిపబ్లికను భూభాగం" అని గొప్పగా చెప్పుకుంది.^[72] 2017లో రిపబ్లికను పార్టీ, నార్తర్ను మరియానా ఐలాండ్సు సెనేటు, నార్తర్ను మరియానా ఐలాండ్సు హౌసు ఆఫ్ రిప్రజెంటేటివ్సు రెండింటిలోనూ పెద్ద మెజారిటీని కలిగి ఉంది. అయితే 2023 నాటికి ఏ పార్టీకి రెండు ఛాంబర్లలో ‌మెజారిటీ లేదు.

పాలనా విభాగాలు

ఈ దీవులు మొత్తం వైశాల్యం 179.01 చదరపు మైళ్ళు (463.63 కిమీ2). ఉత్తరం నుండి దక్షిణం వరకు జాబితా చేయబడిన వ్యక్తిగత దీవులతో పట్టిక ఒక అవలోకనాన్ని ఇస్తుంది:^[5]^[6]

నంబరు.	దీవులు/వివరాలు^[73]	వైశాల్యం^[74]^[75]^[76]		జనసంఖ్య (2020 గణాంకాలు)^[8]	ఎత్తు		శిఖరం ఎత్తు	ఉన్న ప్రాంతం
నంబరు.	దీవులు/వివరాలు^[73]	sq mi	చ.కిమీ	జనసంఖ్య (2020 గణాంకాలు)^[8]	అడుగులు	మీ	శిఖరం ఎత్తు	ఉన్న ప్రాంతం
ఉత్తర దీవులు (ఉత్తర మునిసిపాలిటీలు)
1	ఫరలాను డీ పజరోసు (ఉర్రాకసు)	0.985	2.55	—	1,047	319		20°33′N 144°54′E / 20.550°N 144.900°E / 20.550; 144.900 (Farallon de Pajaros)
	సప్లై రీఫు	0.00	0.00	—	−26	−8^[77]		20°08′N 145°6′E / 20.133°N 145.100°E / 20.133; 145.100
2	మౌగు దీవులు -ఉత్రర దీవులు -తూర్పు దీవులు -పశ్చిమ దీవులతో	0.822	2.13	—	745	227	ఉత్తర దీవులు	20°02′N 145°19′E / 20.033°N 145.317°E / 20.033; 145.317 (Maug Islands)
3	అసంచిను దీ ఉలు	2.822	7.31	—	2,923	891		19°43′N 145°41′E / 19.717°N 145.683°E / 19.717; 145.683 (Asuncion)
4	అగ్రిహను (అగ్రిగను)^{[n 1]}	16.80	43.51	4	3,166	965	అగ్రిహను పర్వతం	18°46′N 145°40′E / 18.767°N 145.667°E / 18.767; 145.667 (Agrihan)
5	పాగను దీవులు^{[n 2]}	18.24	47.24	2	1,900	579	పాగను పర్వతం	18°08′36″N 145°47′39″E / 18.14333°N 145.79417°E / 18.14333; 145.79417 (Pagan)
6	ఆలమాగను	4.29	11.11	1	2,441	744	ఆలమాగను	17°35′N 145°50′E / 17.583°N 145.833°E / 17.583; 145.833 (Alamagan)
7	గుగను	1.494	3.87	—	988	301		17°20′N 145°51′E / 17.333°N 145.850°E / 17.333; 145.850 (Guguan)
	జీలండియా బ్యాంకు	0.0	0.0	—	0	0		16°45′N 145°42′E / 16.750°N 145.700°E / 16.750; 145.700
8	సరిగను ^{[n 3]}	1.92	4.97	—	1,801	549	—	16°43′N 145°47′E / 16.717°N 145.783°E / 16.717; 145.783 (Sarigan)
9	అనంతను ^{[n 1]}	12.05	31.21	—	2,582	787		16°22′N 145°40′E / 16.367°N 145.667°E / 16.367; 145.667 (Anatahan)
10	ఫరలాను డీ మెడినిల్లా	0.328	0.85	—	266	81		16°01′N 146°04′E / 16.017°N 146.067°E / 16.017; 146.067 (Farallon de Medinilla)
దక్షిణ దీవులు (3 ముసినిపాలిటీలు)
11	సైపను	44.55	115.38	43,385	1,555	474	తపోచు పర్వతం	15°11′06″N 145°44′28″E / 15.18500°N 145.74111°E / 15.18500; 145.74111 (Saipan)
12	టైనియను	39.00	101.01	2,044	558	170	కస్టియు (లస్సొ హిల్)	14°57′12″N 145°38′54″E / 14.95333°N 145.64833°E / 14.95333; 145.64833 (Tinian)
13	అగుయిజను (అగైగుయను)^{[n 4]}	2.74	7.10	—	515	157	ఆటం	14°42′N 145°18′E / 14.700°N 145.300°E / 14.700; 145.300 (Aguijan)
14	రోటా దీవులు	32.97	85.39	1,893	1,611	491	మనిరా పర్వతం	14°08′37″N 145°11′08″E / 14.14361°N 145.18556°E / 14.14361; 145.18556 (Rota)
	ఉత్తర మరియానా దీవులు	179.01	463.63	47,329	3,166	965	అగ్రిహను పర్వతం	14°08' to 20°33'N, 144°54° to 146°04'E
Notes ↑ ^1.0 ^1.1 evacuated 1990 due to volcanic eruptions ↑ evacuated 1981 due to volcanic eruptions ↑ formerly inhabited (population of 21 in 1935, but only 2 in 1968) ↑ part of Tinian Municipality

పరిపాలనాపరంగా సిఎన్‌ఎంఐ నాలుగు మునిసిపాలిటీలుగా విభజించబడింది:

ఉత్తర దీవులు (సైపాన్‌కు ఉత్తరం) నార్తర్ను ఐలాండ్సు మునిసిపాలిటీని ఏర్పరుస్తాయి. దక్షిణ దీవులలోని మూడు ప్రధాన దీవులు సైపాను, టినియను, రోటా మునిసిపాలిటీలను ఏర్పరుస్తాయి. జనావాసాలు లేని అగుయిజాను టినియను మునిసిపాలిటీలో భాగంగా ఉంది.

అగ్నిపర్వత ముప్పు కారణంగా ఉత్తర దీవులను ఖాళీ చేయించారు. మానవ నివాసం అగ్రిహాను, పాగను, అలమగను‌లకు పరిమితం చేయబడింది. కానీ పిల్లల విద్యతో సహా వివిధ ఆర్థిక అంశాల కారణంగా జనాభా మారుతూ ఉంది. 2020 జనాభా లెక్కల ప్రకారం నార్తర్ను ఐలాండ్సు మునిసిపాలిటీలో ఏడుగురు నివాసితులు మాత్రమే ఉన్నారు. నార్తర్ను ఐలాండ్సు మేయరు కార్యాలయం సైపాను‌లో "బహిష్కరణ"లో ఉంది.

సైపాను, టినియను, రోటా మాత్రమే ఓడరేవులు, నౌకాశ్రయాలను కలిగి ఉన్నాయి. శాశ్వతంగా జనాభా కలిగిన ఏకైక దీవులు.

గణాంక ప్రయోజనాల కోసం యునైటెడు స్టేట్సు సెన్ససు బ్యూరో ఉత్తర మరియానా దీవులలోని నాలుగు మునిసిపాలిటీలను కౌంటీ సమానమైనవిగా పరిగణిస్తుంది.^[78]

రాజకీయ హోదా - స్వయంప్రతిపత్తి

1947లో ఉత్తర మరియానా దీవులు రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం తర్వాత ఐక్యరాజ్యసమితి పసిఫికు దీవుల ట్రస్టు టెరిటరీ (టిటిపిఐ)లో భాగమయ్యాయి. ట్రస్టీషిపు ఒప్పందం నిబంధనల ప్రకారం యునైటెడు స్టేట్సు టిటిపిఐ పరిపాలనా అధికారంగా మారింది. 1976లో యునైటెడు స్టేట్సు ఆఫ్ అమెరికాతో రాజకీయ యూనియను‌లో ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్తు‌ను స్థాపించడానికి పరస్పరం చర్చించిన ఒడంబడికను కాంగ్రెసు ఆమోదించింది.^[79] ఈ ఒడంబడిక 1976 మార్చి 24న పబ్లికు లా 94-241గా క్రోడీకరించబడింది.^[80] ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్తు (సిఎన్‌ఎంఐ) ప్రభుత్వం 1977లో దాని స్వంత రాజ్యాంగాన్ని స్వీకరించింది. కొత్త ప్రభుత్వం 1978 జనవరిలో అధికారం చేపట్టింది. 1978 జనవరి 1న అమలులోకి వచ్చిన ఒడంబడిక అమలు 1986 నవంబరు 3న అధ్యక్ష ప్రకటన నం. 5564 ప్రకారం పూర్తయింది; ఇది ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్తు‌తో ఒడంబడికను ఫెడరేటెడు స్టేట్సు ఆఫ్ మైక్రోనేషియా, మార్షలు దీవులతో స్వేచ్ఛా సంఘం ఒప్పందాలను అమలులోకి తెచ్చింది.^[81] ఇది సిఎన్‌ఎంఐని వాషింగ్టను, డిసిలోని యునైటెడు స్టేట్సు ప్రభుత్వానికి రెసిడెంటు రిప్రజెంటేటివు ద్వారా ప్రాతినిధ్యం వహించడానికి అనుమతించింది. వీరిని సిఎన్‌ఎంఐ ఓటర్లు ఎన్నుకుంటారు. వారి కార్యాలయానికి సిఎన్‌ఎంఐ ప్రభుత్వం ద్వారా చెల్లించబడుతుంది. 2008 మే 8న యు.ఎస్. కాంగ్రెసు ఆమోదించిన కన్సాలిడేటెడు నేచురలు రిసోర్సెసు యాక్టు ఆఫ్ 2008 ("సిఎన్‌ఆర్‌ఎ"), ఉత్తర మరియానా దీవుల నుండి యునైటెడు స్టేట్సు కాంగ్రెసు ప్రతినిధి బృందాల స్థానాన్ని ఏర్పాటు చేసింది; డెమొక్రాటు గ్రెగోరియో సబ్లాను 2008 యునైటెడు స్టేట్సు హౌసు ఆఫ్ రిప్రజెంటేటివ్సు ఎన్నికలలో మొదటి సిఎన్‌ఎంఐ ప్రతినిధిగా ఎన్నికయ్యారు. 111వ కాంగ్రెసులో బాధ్యతలు స్వీకరించారు. సభలోని ఇతర ఐదుగురు ప్రతినిధుల మాదిరిగానే సిఎన్‌ఎంఐ ప్రతినిధి చర్చలు, కమిటీ ఓట్లలో పాల్గొంటారు కానీ ప్రతినిధుల సభలో ఓటు హక్కు లేదు.యుఎస్ సెనేటు‌లో ఎటువంటి పాత్ర లేదు. కానీ కాన్ఫరెన్సు కమిటీలో పనిచేస్తున్నప్పుడు సెనేటరు‌తో సమానం.

1990 డిసెంబరు 22న ఐక్యరాజ్యసమితి ట్రస్టీషిపు కౌన్సిలు టిటిపిఐని రద్దు చేసింది. ఎందుకంటే ఇది సిఎన్‌ఎంఐ టిటిపిఐ అసలు ఏడు జిల్లాలలోని ఐదు ఇతర జిల్లాలకు (మార్షలు దీవులు ఫెడరేటెడు స్టేట్సు ఆఫ్ మైక్రోనేషియా (చుకు, కోస్రే, పో న్పీ, యాపు)) వర్తిస్తుంది. I ఇది అదే రోజు ఆమోదించబడిన ఐక్యరాజ్యసమితి భద్రతా మండలి తీర్మానం 683లో అంగీకరించబడింది.

ఒడంబడిక ప్రకారం యుఎస్ రాజ్యాంగంలోని కొన్ని నిబంధనలు మాత్రమే కామన్వెల్తు‌కు వర్తిస్తాయి. యుఎస్ కాంగ్రెసు ఆమోదించిన చట్టం మొత్తం 50 రాష్ట్రాలకు వర్తిస్తేనే కామన్వెల్తు‌కు వర్తిస్తుంది.^[82] సిఎన్‌ఎంఐ యునైటెడు స్టేట్సు కస్టమ్సు ప్రాంతం వెలుపల ఉంది. కామన్వెల్తు బోనా ఫైడు నివాసితులు యుఎస్ సమాఖ్య ఆదాయ పన్ను నుండి మినహాయించబడ్డారు. నాలుగు స్వయం పాలన ప్రాంతాలలో ఉన్నట్లుగా. ఒడంబడిక ప్రకారం సమాఖ్య కనీస వేతనం సమాఖ్య వలస చట్టాలు "ట్రస్టీషిపు ఒప్పందం ముగిసిన తర్వాత కాంగ్రెసు చట్టం ద్వారా వారికి వర్తించే విధంగా మేరకు తప్ప ఉత్తర మరియానా దీవులకు వర్తించవు."^[83] కనీస వేతనం మీద స్థానిక నియంత్రణను 2007లో యునైటెడు స్టేట్సు కాంగ్రెసు రద్దు చేసింది; 2015లో ఇది 50 రాష్ట్రాలతో సమాన స్థాయికి చేరుకునే వరకు ఇది నెమ్మదిగా పెంచబడింది.

ప్రారంభంలో ఒడంబడిక ప్రకారం సిఎన్‌ఎంఐలో ప్రత్యేక వలస వ్యవస్థ ఉంది. యుఎస్ వలస చట్టం వర్తించలేదు. అయినప్పటికీ ఒడంబడిక కామన్వెల్తు‌లో వలస చట్టం మీద యునైటెడు స్టేట్సు‌కు రిజర్వేషను అధికారాన్ని ఇచ్చింది. వలస కార్మికుల దుర్వినియోగ పద్ధతుల గురించి నివేదికలు వెలువడిన తర్వాత 2009 నవంబరు 28న యునైటెడు స్టేట్సు తన రిజర్వేషను అధికారాన్ని ఉపయోగించింది; ప్రత్యేకంగా, సిఎన్‌ఎంఐ § 702(ఎ) ఒడంబడికను "ఇమ్మిగ్రేషను, జాతీయత చట్టం (8 యు.ఎస్.సి 1101(ఎ)(17)లోని సెక్షను 101(ఎ)(17)లో నిర్వచించిన విధంగా 'వలస చట్టాల' నిబంధనలు ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్తు‌కు వర్తిస్తాయి" అని పేర్కొంది. ఇంకా, సిఎన్‌ఎంఐ § 702(ఎ) ప్రకారం "వలస చట్టాలు" అలాగే ఒడంబడికకు చేసిన సవరణలు, "...కామన్వెల్తు‌లోని విదేశీయుల ప్రవేశం, విదేశీయుల తొలగింపుకు సంబంధించిన కామన్వెల్తు అన్ని చట్టాలు, నిబంధనలు లేదా కార్యక్రమాలను భర్తీ చేస్తాయి."^[84] యుఎస్ వలస చట్టాలకు పరివర్తన 2009 నవంబరు 28న ప్రారంభమైంది.^[85]^[86]

న్యాయ వ్యవస్థ

సమాఖ్య చట్టం కింద ఉన్న కేసులను ఉత్తర మరియానా దీవుల జిల్లా కోర్టు విచారిస్తుంది. ఇది 1977లో కాంగ్రెసు చట్టం ద్వారా స్థాపించబడింది. 1978 జనవరిలో కార్యకలాపాలు ప్రారంభించింది. ఈ కోర్టు సైపాను ద్వీపంలో ఉంది కానీ కామన్వెల్తు‌లోని ఇతర ప్రదేశాలలో కూడా ఉండవచ్చు. వైవిధ్య అధికార పరిధి, దివాలా అధికార పరిధితో సహా అన్ని ఇతర యునైటెడు స్టేట్సు జిల్లా కోర్టుల మాదిరిగానే జిల్లా కోర్టుకు అధికార పరిధి ఉంటుంది. అప్పీళ్లను తొమ్మిదవ సర్క్యూటు‌కు తీసుకువెళతారు. యునైటెడు స్టేట్సు రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికలు ఐవి ద్వారా మంజూరు చేయబడిన కాంగ్రెసు ప్రాదేశిక అధికారం కింద స్థాపించబడిన యునైటెడు స్టేట్సు ప్రాదేశిక కోర్టుగా 50 రాష్ట్రాలు, డిస్ట్రిక్టు ఆఫ్ కొలంబియా, ప్యూర్టో రికో ఆర్టికలు III కోర్టుల మాదిరిగా న్యాయమూర్తులకు జీవితకాల నియామకాలు ఉండవు.

ప్రాదేశిక చట్టం కింద ఉన్న కేసులను ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్తు సుపీరియరు కోర్టు విచారిస్తుంది. అప్పీళ్లను ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్తు సుప్రీం కోర్టు విచారిస్తుంది.

2024 జూన్‌లో జూలియను అస్సాంజు ఆస్ట్రేలియాకు వెళ్లే ముందు యుఎస్ భూభాగం రాజధాని సైపాను‌లోని కోర్టులో నేరాన్ని అంగీకరించాడు.^[87]

పౌరసత్వం

ఒడంబడికలోని ఆర్టికలు III చట్టబద్ధంగా అర్హత కలిగిన సిఎన్‌ఎంఐ నివాసితులకు యునైటెడు స్టేట్సు పౌరసత్వంను ప్రదానం చేసింది. ఇందులో సాధారణంగా సిఎన్‌ఎంఐ పౌరులందరూ ఉన్నారు. సిఎన్‌ఎంఐలో జన్మించిన వ్యక్తుల కోసం యుఎస్ జన్మహక్కు పౌరసత్వంను ఏర్పాటు చేసింది.^[80] సిఎన్‌ఎంఐ అనేక ప్రత్యేక వీసా కార్యక్రమాల షరతులు వర్తిస్తాయి. తాజా వాటిలో ఒకటి సిఎన్‌ఎంఐ దీర్ఘకాలిక నివాసి స్థితి కార్యక్రమం.^[88] అయితే, గ్వాం-సిఎన్‌ఎంఐ కోసం వీసా మినహాయింపులు సాధారణ యుఎస్ వీసా మినహాయింపు కార్యక్రమం కంటే ఎక్కువ నియంత్రణ కలిగి ఉంటాయి.^[89] అయినప్పటికీ అధ్యక్ష ఎన్నికలలో ఓటు వేయడానికి వారు యుఎస్ రాష్ట్రం లేదా వాషింగ్టను, డి.సి. నివాసితులు కావాలి. ఒడంబడిక నిబంధనల ప్రకారం 1986 నుండి ఉత్తర మరియానాలకు జుసు సోలి హక్కు ఉంది; అమెరికాలో ఎక్కడైనా జన్మించిన పిల్లలు పుట్టినప్పుడు పౌరులే.^[90] తూర్పు ఆసియాలోని అధికార పాలనల నుండి తప్పించుకునే గర్భిణీ స్త్రీలకు ఇది సిఎన్‌ఎంఐని ఆశ్రయంగా మార్చింది: వారి బిడ్డ ఉత్తర మరియానాసు‌లో జన్మించినప్పుడు అది యుఎస్ పౌరుడు కావచ్చు.^[90] సిఎన్‌ఎంఐలో వలస, పౌరసత్వ నియమాల మిద అనేక తీవ్రమైన పరిమితులు ఉన్నాయి. ఉదాహరణకు 2030 కి ముందు ఆశ్రయం కోసం దరఖాస్తు చేసుకోవడం సాధ్యం కాదు.^[91] అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాల నియమాల ప్రకారం పౌరసత్వానికి వాస్తవిక మార్గాలను, మానవ పరిస్థితుల పట్ల గౌరవాన్ని అనుమతించే వాస్తవిక సమతుల్యతను సృష్టించడానికి ఆసియా దేశాలు, స్థానిక మరియానాలతో కలిసి పనిచేయడానికి అమెరికా ప్రయత్నించింది.^[90]

ఆర్థిక వ్యవస్థ

ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్తు యునైటెడు స్టేట్సు సమాఖ్య ప్రభుత్వంతో, ఆసియా నుండి చౌకగా శిక్షణ పొందిన కార్మికులతో దాని వాణిజ్య సంబంధం నుండి ప్రయోజనం పొందుతుంది. సిఎన్‌ఎంఐ ఆర్థిక వ్యవస్థ చారిత్రాత్మకంగా పర్యాటకం మీద ఆధారపడింది. ఎక్కువగా జపాన్ నుండి. వస్త్ర తయారీ రంగం నుండి. 2005లో కోటాలు ఎత్తివేసినప్పటి నుండి ఆర్థిక వ్యవస్థ క్షీణించింది. చివరికి 2009 ఫిబ్రవరి నాటికి సైపాను‌లోని అన్ని వస్త్ర కర్మాగారాలు మూసివేయబడ్డాయి. 2005 తర్వాత జపాన్ ఎయిర్‌లైన్స్ మరియానాలకు సేవలను నిలిపివేయడంతో పర్యాటకం కూడా క్షీణించింది.^[92]

ప్రధానంగా టేపియోకా, పశువులు, కొబ్బరి, టమోటాలు, పుచ్చకాయల వ్యవసాయ ఉత్పత్తి ఆర్థిక వ్యవస్థలో సాపేక్షంగా ముఖ్యమైనది కాదు. అవి సిఎన్‌ఎంఐ జిడిపిలో 1.7% మాత్రమే ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది 2016.^[16] ఇది సమాజానికి ముఖ్యమైనదిగా మిగిలిపోయింది. వేలాది పశువులు, సారవంతమైన నేలలతో ఉన్న మరియానాలు ఈ ప్రాంతాన్ని పోషించడానికి ముఖ్యమైనవిగా ఉన్నాయి. టినియను‌ను మరియానాల బ్రెడు‌బాస్కెటు అని పిలుస్తారు.^[28] సిఎన్‌ఎంఐలోని పశువుల మందలు స్థానికంగానే కాకుండా గ్వాం, పలావు, మైక్రోనేషియాలకు కూడా గొడ్డు మాంసం సరఫరా చేస్తాయి.^[28] 21వ శతాబ్దంలో టినియను‌లోని కొన్ని పశువుల జాతులలో సెనెపోలు, బ్రాంగసు (బ్రాహ్మను X అంగస్), రెడ్ అంగసు, అమెరికను బ్రాహ్మను ఉన్నాయి. వివిధ ఆధునిక పశువుల పెంపకం పద్ధతులు ఉపయోగించబడ్డాయి.^[28]

స్థానికులు కాని ద్వీపవాసులు భూమిని కలిగి ఉండటానికి అనుమతించబడరు కానీ దానిని లీజుకు తీసుకోవచ్చు.^[93]

పర్యాటకం

పర్యాటకం ప్రజాదరణ పొందింది; ఒక సాధారణ సంవత్సరంలో అనేక లక్షల మంది సిఎన్‌ఎంఐని సందర్శిస్తారు. అత్యధిక సంవత్సరాల్లో ఒకటి 1997 7,60,000 మందికి పైగా దీవులను సందర్శించారు.^[94]

2019లో పర్యాటకం బలంగా ఉంది. ప్రధానంగా చైనా, దక్షిణ కొరియా నుండి సందర్శకులు వచ్చారు. మహమ్మారి సమయంలో పర్యాటకం తగ్గింది. అది ముగిసినప్పటి నుండి నెమ్మదిగా కోలుకోవడం మొదలైంది. జపాన్ నుండి ప్రత్యక్ష విమానాలు తగ్గాయి. యుఎస్, చైనా మధ్య రాజకీయ సమస్యలు చైనా నుండి సైపాను‌కు (హాంకాంగు నుండి తప్ప) అన్ని విమానాలను నిలిపివేసాయి. జపాన్ నుండి పర్యాటకులను మళ్ళీ ఆకర్షించాలని సిఎన్‌ఎంఐ ఆశిస్తోంది. సైపాను జపనీసు నగరాల మధ్య ప్రత్యక్ష విమానాలు పెంచాలని కోరుతోంది.^[95] 2023 - 2024 సంవత్సరాల్లో పర్యాటక మార్కెట్టు దక్షిణ కొరియా నుండి వచ్చే పర్యాటకుల మీద ఆధారపడి 2019 మహమ్మారికి ముందు స్థాయి కంటే దాదాపు సగం ఉంది. "ఎంవిఎ డేటా ప్రకారం దక్షిణ కొరియన్లు తిరిగి రావడంతో పర్యాటకుల సంఖ్య 2021 ఆర్థిక సంవత్సరంలో దాదాపు 5,370 - 2022 ఆర్థిక సంవత్సరంలో దాదాపు 69,530 నుండి 2023 ఆర్థిక సంవత్సరంలో 1,94,600 కంటే ఎక్కువగా కోలుకుంది." కొంతమంది ప్రయాణ నిపుణులు సిఎన్‌ఎంఐ దాని ఇమేజు‌ను తక్కువ ఖర్చుతో కూడిన గమ్యస్థానం నుండి కొంచెం ఫ్యాన్సియరు గమ్యస్థానానికి మార్చుకోవాలని సూచిస్తున్నారు.^[95]

జంట హైకింగు, గోల్ఫింగు, డైవింగు, చరిత్రపూర్వ రాళ్ల వంటి చారిత్రక ప్రదేశాలు ప్రజాదరణ పొందిన కార్యకలాపాలు.^[94] గోల్ఫు కోర్సులలో ఒకదాన్ని ప్రొఫెషనలు ఛాంపియను గోల్ఫరు గ్రెగు నార్మను రూపొందించారు.^[94] పర్యాటక హాట్ స్పాట్ మనగహా ద్వీపం, దీనిని ఫెర్రీ ద్వారా చేరుకోవాలి మరియు వివిధ బార్బెక్యూ విక్రేతలు, నీటి క్రీడ కార్యకలాపాలు, ఉష్ణమండల అడవి చుట్టూ విశాలమైన ఇసుక బీచు‌లు ఉన్నాయి.^[96]

యు.ఎస్. నుండి వచ్చే పర్యాటకులకు వీసా అవసరం లేదు. అయితే ఇఎస్‌టిఎ లేదా గుయాం-సిఎన్‌ఎంఐ వీసా మినహాయింపు కార్యక్రమానికి అర్హత సాధించిన ఇతర దేశాల వారు సాధారణంగా 45 లేదా 90 రోజుల వరకు ఉండగలరు.^[97]

సిఎన్‌ఎంఐలోని ప్రముఖ పర్యాటక ప్రదేశాలు:^[96]

మనగహా ద్వీపం (ఫెర్రీ ద్వారా సందర్శించబడే 100 ఎకరాల ఉష్ణమండల బీచు ద్వీపం)
అమెరికను మెమోరియలు పార్కు
మైక్రో బీచు ఇది పశ్చిమ వైపున 1 కి.మీ. విస్తరిం ఇన బీచు. కాబట్టి ఇక్కడ నుండి సూర్యాస్తమయాన్ని చూడటం సాధ్యమవుతుంది.^[98]
శాన్ జువాను బీచు మొసలిలా కనిపించడానికి ప్రసిద్ధి చెందిన ప్రత్యేకమైన రాతి నిర్మాణంతో ఉంటుంది.^[99]^[100]
సైపాను దక్షిణ భాగంలో ఉన్న రాడు/లాడరు/కోరలు బీచు దాదాపు 100 గజాల పొడవు ఉంటుంది. ఎక్కువగా పగడపు శకలాలు ఉంటాయి. ఇది స్థానిక బార్బెక్యూలు, బీచు రన్నింగు‌కు ప్రసిద్ధి చెందింది.
ఓబ్యాను బీచు అనేది రంగుల నీటి అడుగున జీవితానికి ప్రసిద్ధి చెందిన ఒక పొడవైన దక్షిణ బీచు.^[101]
టాగా బీచు (టినియను ద్వీపంలో) సూర్యాస్తమయ వీక్షణలకు ప్రసిద్ధి చెందిన అతిపెద్ద బీచు.^[102]
లాట్టే స్టోన్సు క్వారీ (చమోరో ప్రజల పురాతన రాతి క్వారీ)
మౌంటు టపోచౌ (సైపాను దృశ్యాలతో ఎత్తైన ప్రదేశం). ఈ ప్రదేశం దాని దృశ్యాలకు ప్రసిద్ధి చెందింది. స్పష్టమైన రోజున ఇతర ద్వీపాలను చూడటం సాధ్యమవుతుంది. దాని మీద యేసుక్రీస్తు విగ్రహం ఉంటుంది.^[103]
కలబెరా గుహ (పురాతన గుహ చిత్రాలను కలిగి ఉంది)
చివరి కమాండు పోస్టు (సైపాను యుద్ధంలో చివరి జపనీసు కమాండు పోస్టు)
బర్డు ఐలాండు సాంక్చురీ బీచు (బర్డు ఐలాండు సాంక్చురీ దగ్గర బీచు), తూర్పు వైపు ఉంది. పక్షులను పరిశీలించడానికి దక్షిణాన బర్డు ఐలాండు అబ్జర్వేటరీ కూడా ఉంది)^[104]
సైపాను‌కు అనుసంధానించబడిన ఈ చిన్న ద్వీపమైన ఫర్బిడెను ఐలాండు తక్కువ ఆటుపోట్ల వద్ద అనుసంధానించబడి ఉంటుంది. దానిపైకి హైకింగు చేయవచ్చు. కానీ నీరు అధిక ఆటుపోట్ల వద్ద దానిని వేరు చేస్తుంది. ఈ చిన్న ద్వీపానికి సమీపంలో ఒక నిఘా ఉంది.^[54]
జపనీసు లైట్హౌసు (గరపాను, సైపాను) (1934లో ఉత్తర మరియానాలు జపనీయుల ఆదేశంలో ఉన్నప్పుడు నిర్మించిన లైట్హౌసు, ప్రస్తుతం ద్వీప వీక్షణలతో కూడిన కేఫు ఉన్జ్తుంది.^[105]
ఎన్‌ఎంఐ మ్యూజియం ఆఫ్ హిస్టరీ అండ్ కల్చరు^[106]
సైపాను‌లోని ది గ్రోట్టో. ఒక పెద్ద నీటి అడుగున ఉన్న సున్నపురాయి గుహ.^[107]
జనన పర్యాటకం 2010ల శతాబ్దంలో ఆసియా నుండి తల్లులు ప్రసవించడానికి రావడంతో మరింత ప్రాచుర్యం పొందింది. తద్వారా శిశువుకు యుఎస్‌లో పౌరసత్వ అవకాశం లభించింది.^[108]

కార్మిక వివాదాలు

ఉత్తర మరియానా దీవులు అమెరికాతో స్వేచ్ఛా వాణిజ్య ప్రాంతంగా తన స్థానాన్ని విజయవంతంగా ఉపయోగించుకున్నాయి. అదే సమయంలో అదే కార్మిక చట్టాలకు లోబడి ఉండవు. ఉదాహరణకు 1997 నుండి 2007 వరకు కొనసాగిన కామన్వెల్తు గంటకు $3.05 కనీస వేతనం యుఎస్ కంటే తక్కువగా ఉంది. కొన్ని ఇతర కార్మికుల రక్షణలు బలహీనంగా ఉన్నాయి. దీని వలన ఉత్పత్తి ఖర్చులు తగ్గాయి. ఇది యుఎస్ కార్మిక చట్టాలన్నింటినీ పాటించకుండానే దుస్తులను "మేడ్ ఇన్ యుఎస్ఎ" అని లేబుల్ చేయడానికి అనుమతించింది. అయితే 2007 మే 25న ప్రెసిడెంటు జార్జ్ డబ్ల్యూ. బుషు సంతకం చేసిన యుఎస్ కనీస వేతన చట్టం ఉత్తర మరియానాసు కనీస వేతనంలో దశలవారీ పెరుగుదలకు దారితీసింది. ఇది 2015లో యుఎస్ స్థాయికి చేరుకోవడానికి అనుమతించింది.^[109] మొదటి దశ ($3.55 వరకు) 2007 జూలై 25 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. సిఎన్‌ఎంఐ కనీస వేతనం దేశవ్యాప్తంగా కనీస వేతనానికి సమానం అయ్యే వరకు ప్రతి మే నెలలో $0.50 వార్షిక పెరుగుదల అమలులోకి వస్తుంది. అయితే 2009 డిసెంబరులో ప్రెసిడెన్సీ ఒబామా సంతకం చేసిన చట్టం మే నుండి సెప్టెంబరు వరకు వార్షిక పెరుగుదలను ఆలస్యం చేసింది. 2018లో కనీస వేతనం చివరకు యుఎస్ సమాఖ్య కనీస వేతనానికి అనుగుణంగా $7.25కి చేరుకుంది.^[110]

అమెరికా కార్మిక చట్టాల నుండి ద్వీపం మినహాయింపు అనేక దోపిడీలకు దారితీసింది. వీటిలో ఇటీవలి స్వీట్షాపు, బాల కార్మికులు, బాల వ్యభిచారం, బలవంతపు గర్భస్రావాలు ఉన్నాయి.^[111]^[112]

ఫెడరలు యుఎస్ నియంత్రణ వెలుపల ఉన్న వలస వ్యవస్థ (ఇది 2009 నవంబరు 28న ముగిసింది) ఫలితంగా అనేక మంది చైనీసు వలస కార్మికులు (పీక్ సంవత్సరాల్లో సుమారు 15,000 మంది) ద్వీపాల వస్త్ర వ్యాపారంలో ఉపాధి పొందారు. అయితే 2005లో అమెరికాకు చైనా దిగుమతుల మీద ప్రపంచ వాణిజ్య సంస్థ ఆంక్షలను ఎత్తివేయడం వలన కామన్వెల్తు ఆధారిత వాణిజ్యం తీవ్ర ఒత్తిడికి గురైంది. ఇది అనేక ఫ్యాక్టరీల మూసివేతకు దారితీసింది. అమెరికా విధించిన షెడ్యూల్డు వేతనాల పెంపుదలతో చివరి ఫ్యాక్టరీలు 2009 ప్రారంభంలో మూసివేయబడ్డాయి. వస్త్ర పరిశ్రమ అంతరించిపోయింది.^[113]

మౌలిక సదుపాయాలు

ద్వీపాలు 220 మైళ్లు (350 కి.మీ.) కంటే ఎక్కువ హైవేలను కలిగి ఉన్నాయి. మూడు విమానాశ్రయాలు సుగమం చేసిన రన్వేలను కలిగి ఉన్నాయి. (ఒకటి సుమారు 9,800 అడుగులు (3,000 మీ.) పొడవు; సుమారు రెండు 6,600 అడుగులు (2,000 మీ.)), మూడు విమానాశ్రయాలు చదును చేయని రన్వేలు, ఒక హెలిపోర్టు. ప్రధాన వాణిజ్య విమానాశ్రయం సైపాను అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం.

కమ్యూటరు ఎయిర్లైను ‌స్టారు మరియానాసు ఎయిరు గ్వాం, సైపాను, టినియను, రోటా మధ్య స్వల్ప-దూర విమానాలను అందిస్తుంది.^[114] అంతర్జాతీయ క్యారియర్లు సైపాను‌ను కొరియా, చైనా, జపాన్‌‌లతో అనుసంధానిస్తున్నారు; యుఎస్ ప్రధాన భూభాగానికి విమానాలు సాధారణంగా గ్వాం లేదా హవాయి ద్వారా అనుసంధానించబడి ఉంటాయి.^[115]

విమానంలో కాకుండా కామన్వెల్తు లోపల ద్వీపాల మధ్య ప్రయాణం ఫెర్రీ లేదా చార్టర్డు నౌక సేవల ద్వారా సాధ్యమవుతుంది. ఉదాహరణకు పాగను‌ను సందర్శించడం అంటే 200-మైలు (320 కి.మీ.) పడవ ప్రయాణం.^[116]

దీవులకు మెయిలు సేవను యునైటెడు స్టేట్సు పోస్టలు సర్వీసు అందిస్తుంది. పోస్టలు సర్వీసు (యుఎస్‌పిఎస్). ప్రతి ప్రధాన ద్వీపానికి 96950–96952 పరిధిలో దాని స్వంత జిప్ కోడు ఉంటుంది. సిఎన్‌ఎంఐ కోసం యుఎస్‌పిఎస్ రెండు అక్షరాల సంక్షిప్తీకరణ ఎంపి^[117]^[118] ("మరియానాసు పసిఫికు", న్యూ మెక్సికో, మిచిగాను, తీసుకోబడుతున్నాయి). "సిఎం" గతంలో ఉపయోగించబడింది. ఇప్పటికీ కొన్ని సందర్భాలలో ఉపయోగించబడుతోంది, కానీ కామెరూన్ తో గందరగోళం చెందవచ్చు. ఫోను సేవ కోసం, దీవులను నార్తు అమెరికను నంబరింగు ప్లానులో చేర్చారు. ఏరియా కోడు 670ని ఉపయోగిస్తారు.^[117]

టెలివిజను సేవను కెపిపిఐ-ఎల్‌డి, ఛానలు 7 అందిస్తోంది. ఇది గ్వాం అమెరికను బ్రాడ్కాస్టింగు ‌కంపెనీ అనుబంధ సంస్థగా కెటిజిఎంను ప్రసారం చేస్తుంది. అలాగే డబల్యూఎస్‌జెడ్‌ఇ, ఛానలు 10, గ్వాం ఎన్‌బిసి, అనుబంధ సంస్థ, కెయుఎఎం-టివిను ప్రసారం చేస్తుంది. ఉత్తర మరియానా దీవులలో సుమారు 10 రేడియో స్టేషన్లు ప్రసారం చేయబడతాయి.

2012లో స్లేటు నివేదించిన ప్రకారం సిఎన్‌ఎంఐ ఇంటర్నెటు ధరలు గ్వాం కంటే ఐదు రెట్లు ఎక్కువగా ఉన్నాయని పరిమిత బ్యాండ్విడ్తు ‌కారణంగా కస్టమరు ఉన్నత స్థాయి ఇంటర్నెటు ప్యాకేజీని ఎంచుకుంటే మెగాబిటు‌కు ధర పెరుగుతుందని నివేదించింది.^[119] 2023లో బ్రాడ్బ్యాండు‌ను మెరుగుపరచడానికి కొంత సమాఖ్య నిధులు భూభాగానికి కేటాయించబడ్డాయి.^[120]

జనాభా వివరాలు

2020 జనాభా లెక్కల ప్రకారం, సిఎన్‌ఎంఐ జనాభా 47,329, ఇది 2000లో 69,221 నుండి తగ్గింది.^[8] వస్త్ర పరిశ్రమ పతనం (దీని ఉద్యోగులలో ఎక్కువ మంది చైనా నుండి వచ్చిన మహిళలు), ఆర్థిక సంక్షోభాలు, పర్యాటక రంగంలో క్షీణత వంటి అంశాల కలయిక కారణంగా ఈ తగ్గుదల సంభవించిందని నివేదించబడింది. ఇది సిఎన్‌ఎంఐలలో ఒకటి ప్రాథమిక ఆదాయ వనరులు.^[86]

2020 జనాభా లెక్కల ప్రకారం యు.ఎస్. మైనరు అవుట్లైంగు ‌ఐలాండ్సు మినహా ఉత్తర మరియానా దీవులు యునైటెడు స్టేట్సు‌లో అమెరికను సమోవా తర్వాత రెండవ అత్యల్ప జనాభా కలిగిన ఉప-సమాఖ్య అధికార పరిధిని కలిగి ఉన్నాయి.^[121] అయితే దీవుల జనాభా కాలక్రమేణా హెచ్చుతగ్గులకు గురై 2000లో 80 వేలకు చేరుకుంది. తరువాత 2010లలో దాదాపు 50 వేలకు తగ్గింది. 1986లో సిఎన్‌ఎంఐ ప్రజలు యుఎస్ పౌరులుగా మారినప్పుడు దాని జనాభా దాదాపు 36 వేలు. 1950లో జనాభా దాదాపు 7 వేలు.^[122] పోలిక కోసం 1776లో జనాభా పరంగా అతి చిన్న అమెరికను రాష్ట్రం డెలావేరు. దీని జనాభా దాదాపు 60 వేల మంది.^[123]

గణాంకాలు	జనసంఖ్య	%+-
1960	8286	-
1970	9436	13.9%
1980	16780	77.8%
1990	43345	159.3%
2000	69221	59.7%
2010	53883	-22.2%
2020	47329	-12.2%

2020 నాటికి జనాభాలో దాదాపు 60% మంది యుఎస్ పౌరులు లేదా చట్టబద్ధమైన శాశ్వత నివాసితులు మిగిలిన 40% మంది విదేశీ కార్మికులు.^[124] యునైటెడు స్టేట్సు కార్మికులకు పౌరుల నిష్పత్తిని, వివిధ రకాల చట్టబద్ధమైన నివాసితుల సంఖ్యను పర్యవేక్షించే ఒక కార్యక్రమాన్ని కలిగి ఉంది.^[124]

చాలా మంది మరియన్లు ఖండాంతర యుఎస్‌కు వలస వచ్చారు. పశ్చిమ తీరానికి వెళ్లడం కొంచెం ప్రజాదరణ పొందింది. వాషింగ్టను స్టేటు‌లో అతిపెద్ద కమ్యూనిటీలలో ఒకటి ఉంది. ఇక్కడ దాదాపు 5,000 మంది దీవుల నుండి వచ్చారు.^[125]

జాతి సమూహాలు

2010 జనాభా లెక్కల ఆధారంగా సిఐఎ వరల్డు ఫ్యాక్టు‌బుకు:^[126]

ఉత్తర మరియానాలలో ఎక్కువగా ఆసియా, పసిఫికు ప్రజల విభిన్న మిశ్రమం ఉంటుంది.

ఫిలిపినో 35.3%
చమోరో 23.9%
బహుళ జాతి 12.7% (2 లేదా అంతకంటే ఎక్కువ నేపథ్యాలు)
చైనీయులు 6.8%
ఇతర హవాయి లేదా పసిఫికు ద్వీపవాసులు 6.4%
కరోలినియను 4.6%
కొరియను 4.2%
ఇతర ఆసియను 3.7%
ఇతర 2.5%

మతం

మరియానాసు‌లోని స్పానిషు మిషనరీల కారణంగా, చమోరోలు, కరోలినియన్లలో ఎక్కువ మంది రోమను కాథలిక్కులను ఆచరిస్తున్నారు. జపనీసు ఆక్రమణ గణనీయమైన బౌద్ధ సమాజాన్ని సృష్టించింది. వారు నిష్క్రమించిన తర్వాత కూడా ఇది అలాగే ఉంది. యునైటెడు స్టేట్సు ప్రభావం కారణంగా ప్రొటెస్టంటిజం విభిన్న వర్గాలు కూడా దీవులలోకి ప్రవేశించాయి. ఉత్తర మరియానా దీవులలోని చాలా మంది రోమను కాథలిక్కులు లేదా సాంప్రదాయ విశ్వాసాలను కలిగి ఉన్నారు. ప్యూ రీసెర్చు సెంటరు 2010 ప్రకారం:^[127]

రోమను కాథలిక్కు 64.1%

ప్రొటెస్టంటు 16%
బౌద్ధులు 10.6%
జానపద మతాలు 5.3%
ఇతర క్రైస్తవులు 1.2%
ఇతర మతాలు 1.1%
అనుబంధం లేనివారు 1.0%
తూర్పు ఆర్థోడాక్సు <1%
హిందూ <1%
ముస్లిం <1%
యూదులు <1%

ఉత్తర మరియానా దీవులలోని ఒక వార్డు (సంఘం)లో 865 మంది సభ్యులు ఉన్నట్లు లాటరు-డే సెయింట్సు చర్చి నివేదించింది. ^[128]

విద్య

కామన్వెల్తు ఆఫ్ ది నార్తర్ను మరియానా ఐలాండ్సు పబ్లికు స్కూలు సిస్టం కామన్వెల్తు‌లో ప్రభుత్వ పాఠశాలలను నిర్వహిస్తోంది. అనేక ప్రైవేటు పాఠశాలలు ఉన్నాయి. నార్తర్ను మరియానాసు కళాశాల వెస్ట్రను అసోసియేషను ఆఫ్ స్కూల్సు అండు కాలేజీలచే గుర్తింపు పొందింది. ఇతర చిన్న యు.ఎస్. కమ్యూనిటీ కళాశాలల మాదిరిగానే అనేక కార్యక్రమాలను అందిస్తుంది.

సంస్కృతి

సైపాను‌లో జానపద స్టికు డ్యాన్సు చేస్తున్న మహిళలు 2000

మరియానా దీవులలోని చమోరో సంస్కృతిలో ఎక్కువ భాగం స్పానిషు పాలన ద్వారా ప్రభావితమైంది; ఇది జర్మన్లు, జపనీయుల ప్రభావాన్ని కూడా ప్రదర్శిస్తుంది. చమోరో సంస్కృతిలో గౌరవం అంతర్భాగంగా ఉంటుంది. "మంగింగి'" సంప్రదాయం శతాబ్దాలుగా ఉంది. ఇందులో ఒక పెద్ద బాలుడు లేక బాలిక , ఒక చిన్న పిల్లవాడు ఉంటారు. ఆ పిల్లవాడు పెద్దవాడి చేతిని పట్టుకుని వారి ముక్కు మీద ఉంచి, పురుషులకు నాట్ అని, స్త్రీలకు నోరా అని అంటాడు. పెద్దలు డియోస్టు అయుడి (స్పానిషు సెనారు, సెనోరా, డియోసు టే అయుడే నుండి) అని ప్రతిస్పందిస్తారు. దీని అర్థం "దేవుడు మీకు సహాయం చేస్తాడు".

కరోలినియను సంస్కృతి చమోరోల సంస్కృతికి చాలా పోలి ఉంటుంది. కరోలినియను సంస్కృతిని యాపు,చుకు లో గుర్తించవచ్చు. ఇక్కడ ఈ జనాభా ఉద్భవించింది. గ్వాం, ఉత్తర మరియానాల మధ్య తేడాలలో ఒకటి ఈ ప్రాంతాలలో చమోరోలతో పాటు కరోలినియను (ఆధునిక-రోజు మైక్రోనేషియా) ప్రజలు, సంస్కృతి గణనీయమైన వలస సంభవించడం.

వంటకాలు

ఎస్టుఫా, కాడాన్ పికా *లాంటి ఉడికించిన మాంసం వంటకం*

చమోరో వంటకాలు చాలావరకు వివిధ సంస్కృతులచే ప్రభావితమవుతాయి. విదేశీ మూలం ప్రసిద్ధ ఆహారాలలో వివిధ రకాల తీపి లేదా రుచికరమైన ఎంపానడ, ప్రారంభంలో స్పెయిను ప్రవేశపెట్టింది. ఫిలిప్పీన్సు నుండి వచ్చిన నూడిలు వంటకం పాన్సిటు.

చరిత్రపూర్వ కాలం నుండి మరియానాసు‌లో బియ్యం పండించబడిందని పురావస్తు ఆధారాలు వెల్లడిస్తున్నాయి. ఎరుపు బియ్యంతో తయారు చేసిన అబోటి అనేది ఒక ప్రత్యేకమైన ప్రధానమైన ఆహారం. ఇది చమోరో వంటకాలను ఇతర పసిఫికు ద్వీపాల నుండి బలంగా వేరు చేస్తుంది. ఇది సాధారణంగా పార్టీలు (గుపోటు లేదా "ఫియస్టాసు"), నోవెనాసు, ఉన్నత పాఠశాల లేదా కళాశాల గ్రాడ్యుయేషన్ల వంటి ప్రత్యేక కార్యక్రమాల కోసం అందించబడుతుంది. కొరియను, చైనీసు, జపనీసు, అమెరికను వంటకాలు కూడా సాధారణంగా అందుబాటులో ఉన్నాయి.

స్థానిక ప్రత్యేకతలలో కెలాగుయెను, ఈ వంటకం, దీనిలో మాంసం పూర్తిగా లేదా కొంతవరకు వేడి కంటే సిట్రికు యాసిడు చర్య ద్వారా వండుతారు; టినాక్టకు , కొబ్బరి పాలతో చేసిన మాంసం వంటకం; కా’డు ‘ ఫనిహి (ఫ్లయింగు ఫాక్సు/ఫ్రూటు బ్యాటు సూపు). ఆధునిక కాలంలో అనేక ద్వీపాలలో పండ్ల గబ్బిలాలు కొరతగా మారాయి. ప్రధానంగా జాతుల అధికంగా పెట్టుబడి పెట్టడం. ఆవాసాలు కోల్పోవడం; వేటాడటం ఇప్పటికీ సంభవించినకారణంగా వాటిని వేటాడటం ఇప్పుడు చట్టవిరుద్ధం.

మరియానాసు, హవాయి ద్వీపాలు ప్రపంచంలోనే అగ్రశ్రేణి వినియోగదారులు తలసరి స్పాం (ఆహారం), గువాం జాబితాలో అగ్రస్థానంలో ఉంది. హవాయి సెకను (మిగిలిన మరియానాలకు సంబంధించిన వివరాలు తరచుగా గణాంకాల నుండి లేవు). రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో స్పాం‌ను అమెరికను మిలిటరీ యుద్ధ రేషన్లుగా ద్వీపాలకు పరిచయం చేసింది.

స్పాంను "డిఫాల్టు" భోజనం లేదా చిరుతిండిగా పరిగణిస్తారు. తరచుగా స్పాం సుషీ, స్పామ్ పిజ్జా, స్పాం, గుడ్లు, స్పాం-ఫ్రైడు రైసు వంటి వంటకాలలో చేర్చబడుతుంది. తయారుగా ఉన్న మాంసం ఐల్ స్పైసీ స్పాం. ^[129]

సినిమా

ఒక చిన్న స్వతంత్ర ఉత్తర మరియానా దీవుల సినిమా, 21 వ శతాబ్దంలో కామన్వెల్తు నార్తర్ను మరియానాసు కాలేజి చేసిన ప్రయత్నాలకు 21 వ శతాబ్దంలో అభివృద్ధి చెందింది. విదేశీ నిర్మాతలు అప్పటికే 20 వ శతాబ్దంలో ద్వీపాలలో సినిమాలను చిత్రీకరించారు. ^[130]

2002 లో మరియానాసు విజిటర్సు అథారిటీ (ఎంవిఎ) లో స్థాపించబడిన కామన్వెల్తు కోడు కొత్త § 2151, కామన్వెల్తు ఫిల్ము, వీడియో, మీడియా ఆఫీసు, దీనిని నార్తర్ను మరియానా దీవుల చలనచిత్ర కార్యాలయం అని కూడా పిలుస్తారు. కామన్వెల్తు లో చలనచిత్రాలను ఆకర్షించే ఉద్దేశ్యంతో మరియు స్థానిక సినిమా పరిశ్రమను అభివృద్ధి చేయడం మరియానాసు కామన్వెల్తు లెజిస్లేచరు

క్రీడలు

యునైటెడు స్టేట్స్లో ప్రబలంగా ఉన్న జట్టు క్రీడలను రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో అమెరికను సైనికులు ఉత్తర మరియానా దీవులకు పరిచయం చేశారు. బేస్బాలు ద్వీపాల అత్యంత ప్రజాదరణ పొందిన క్రీడ. సిఎన్‌ఎంఐ జట్లు లిటిలు లీగు వరల్డ్ సిరీసు‌లో (లిటిలు, జూనియరు, సీనియరు, బిగ్ లీగు డివిజన్లలో) కనిపించాయి, అలాగే మైక్రోనేషియను గేమ్సు సౌతు పసిఫికు ఆటలలో బంగారు పతకాలు సాధించాయి.

బాస్కెట్బాలు, మిశ్రమ యుద్ధ కళలు ఈ ద్వీపాలలో కూడా ప్రాచుర్యం పొందాయి. ఇది అధికారిక 2009 ఓషియానియా బాస్కెట్బాలు టోర్నమెంటు‌కు ఆతిథ్యం ఇచ్చింది. ట్రెంచు వార్సు సిఎన్‌ఎంఐ మిశ్రమ మార్షలు ఆర్ట్స్ బ్రాండు.^[131] సిఎన్‌ఎంఐ నుండి యోధులు పసిఫికు ఎక్స్ట్రీం పోరాటంతో పాటు యుఎఫ్‌సిలో పోటీ పడ్డారు.

సిఎన్‌ఎంఐ లోని ఇతర క్రీడలలో అల్టిమేటు ఫ్రిస్బీ,^[132] వాలీబాలు, టెన్నిసు, సాకరు, రూయిస్ట్రిగ్గరు, సెయిలింగు, సాఫ్ట్బాలు, బీచు వాలీబాలు, రగ్బీ, గోల్ఫు, బాక్సింగు, కిక్బాక్సింగు, టే క్వాను డిఒ, ట్రాకు అండు ఫీల్డు, స్విమ్మింగు, ట్రయాథ్లాను, ఫుట్బాలు ఉన్నాయి.

ఈ ద్వీపాలలో అనేక గోల్ఫు కోర్సులు ఉన్నాయి. ఎక్కువగా సైపాను (తరచూ రిసార్ట్సు దగ్గర)^[133] 2020 ల నాటికి సైపాన్లో నాలుగు గోల్ఫు కోర్సులు ఉన్నాయి: మరియానాసు కంట్రీ క్లబ్బు, లావోవా బే కంట్రీ క్లబ్బు, కోరలు ఓషను పాయింటు రిసార్టు క్లూ, కింగ్ఫిషరు గోల్ఫు లింకులు. దక్షిణాన, రోటా ద్వీపానికి మరో రోటా రిసార్టు & కంట్రీ క్లబ్బు ఉంది. అన్ని కోర్సులకు 18 రంధ్రాలు ఉన్నాయి. కానీ కష్టాల స్థాయి మారుతూ ఉంటుంది. ^[134]

వృక్షజాలం - జంతుజాలం

ఉత్తర మరియానాసు దీవుల అధికారిక పక్షి స్థానిక మరియానా ఫ్రూటు డోవు, అధికారిక పుష్పం ప్లుమెరియా, ఇది అమెరికాలో ఉద్భవించింది.^[135] ఈ దీవులు అనేక ఉష్ణమండల మొక్కలు, జంతువులకు, అలాగే తిమింగలాలు, డుగోంగులు.^[136] ఈ ద్వీపాలు భారీగా అడవులతో నిండి ఉన్నాయి. దాదాపు 80% భూమిని ఉష్ణమండల అడవులు ఉన్నాయి. చెట్లలో తాటి, అరటి, పైను, ఫెర్ను, ప్లూమెరియా ఉన్నాయి.^[136] ఈ ద్వీపాల చుట్టూ అనేక రకాల పగడాలు ఉన్నాయి. వీటిలో చాలా వరకు పగడపు దిబ్బలతో చుట్టుముట్టబడి ఉన్నాయి. కొన్ని ద్వీపాలలో 60 కంటే ఎక్కువ జాతుల పగడాలు ఉన్నాయి.^[27]

సైపాను రీడు వార్బ్లరు, గోల్డెను వైటు-ఐ వంటి ఉత్తర మరియానాలకు చెందిన తొమ్మిది తెలిసిన పక్షుల జాతులు ఉన్నాయి. అలాగే వివిధ రకాల అకశేరుకాలు, కీటకాలు, మొక్కలు ఉన్నాయి. లాంగు‌ఫోర్డు చెట్టు నత్త (పార్టులా లాంగ్ఫోర్డి) లేదా చెట్టు ఫెర్ను (సైథియా అరమగనెన్సిసు) కొన్ని ఉదాహరణలు.^[137]

మూలాలు

↑ "U.S. Territories - Developments in the Law". Harvard Law Review (in ఇంగ్లీష్). April 10, 2017. Retrieved 2024-06-11.
↑ "Northern Mariana Islands". Britannica (in ఇంగ్లీష్). Retrieved March 24, 2023.
↑ "Northern Mariana Islands". Pew Research Center. Retrieved December 12, 2022.
↑ "AAPI – Asian American and Pacific Islander – Primer". Environmental Protection Agency. June 28, 2006. Retrieved August 29, 2015.
↑ ^5.0 ^5.1 ^5.2 ^5.3 ^5.4 ^5.5 ^5.6 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; CIA Factbook అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ ^6.0 ^6.1 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; CIA Factbook-b అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ "Our District". Congressman Gregorio Kilili Camacho Sablan Representing the Northern Mariana Islands. Archived from the original on November 5, 2020. The U.S. Census Bureau reports the total land area of all islands as 179 square miles.
↑ ^8.0 ^8.1 ^8.2 ^8.3 2020 Census Population of the Commonwealth of the Northern Mariana Islands: Municipality and Village, U.S. Census Bureau.
↑ "Northern Mariana Islands". World Bank Open Data. Retrieved August 9, 2021.
↑ "7 fam 1120 acquisition of u.s. nationality in u.s. territories and possessions". U.S. Department of State Foreign Affairs Manual Volume 7- Consular Affairs. U.S. Department of State. January 3, 2013. Archived from the original (PDF) on December 22, 2015. Retrieved December 13, 2015.
↑ (Chamorro: Sankattan Siha Na Islas Mariånas; Carolinian: Commonwealth Téél Falúw kka Efáng llól Marianas)
↑ ^12.0 ^12.1 Lin, Tom C.W., Americans, Almost and Forgotten, 107 California Law Review (2019)
↑ "List of former Trust and Non-Self-Governing Territories". United Nations. April 11, 2023. Retrieved April 11, 2023.
↑ "Commonwealth of the Northern Mariana Islands". US Department of the Interior. Archived from the original on September 26, 2011.
↑ "Pagan". Retrieved October 8, 2023.
↑ ^16.0 ^16.1 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; CIA ఫ్యాక్ట్‌బుక్ అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ Hung, Hsiao-chun; Carson, Mike T.; Bellwood, Peter; Campos, Fredeliza Z.; Piper, Philip J.; Dizon, Eusebio; Bolunia, Mary Jane Louise A.; Oxenham, Marc; Chi, Zhang (2015). "The first settlement of Remote Oceania: the Philippines to the Marianas". Antiquity. 85 (329): 909–926. doi:10.1017/S0003598X00068393.
↑ Zotomayor, Alexie Villegas (March 12, 2013). "Archaeologists say migration to Marianas longest ocean-crossing in human history". Marianas Variety News and Views: 2. Archived from the original on 2022-10-21. Retrieved October 25, 2020.
↑ Zotomayor, Alexie (March 11, 2013). "Archaeologist says migration to Marianas longest ocean-crossing in human history". Marianas Variety. Retrieved December 29, 2014.
↑ "About the CNMI". Commonwealth of the Northern Mariana Islands Office of the Governor. Archived from the original on August 17, 2020. Retrieved November 5, 2020. In 1668, 147 years after Magellan's encounter, Fr. Diego Luis de San Vitores, a Jesuit priest, arrived in The Marianas with the mission of bringing Christianity and converting the Chamorros, thus beginning the colonization of the Marianas by Spain. The islands were named after Queen Maria Ana of Spain.
↑ "Culture of Commonwealth of the Northern Mariana Islands". EveryCulture.com. Retrieved September 17, 2007.
↑ ^22.0 ^22.1 "Commonwealth of Northern Mariana Islands (CNMI) and Guam – Pacific Islands Benthic Habitat Mapping Center" (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-21.
↑ కన్నింగ్‌హామ్, లారెన్స్ J. (1992). Ancient Camorro Society. Bess Press. pp. 193–195. ISBN 978-1-880188-05-7.
↑ ^24.0 ^24.1 "పార్టిషన్ ఆఫ్ ది మరియానాస్". అక్టోబర్ 2009. Retrieved అక్టోబర్ 8, 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (help)
↑ "Trip.com-Verification". verify.trip.com. Retrieved 2023-10-21.
↑ "ది జర్మన్ పీరియడ్". NMI మ్యూజియం (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on అక్టోబర్ 29, 2023. Retrieved 2023-10-21. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
↑ ^27.0 ^27.1 ^27.2 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; కామన్వెల్త్ ఆఫ్ నార్తర్న్ మరియానా దీవులు అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ ^28.0 ^28.1 ^28.2 ^28.3 ^28.4 Duponcheel, Lawerence (2015-05-04). "మరియానా చరిత్రలో టినియన్ యొక్క 'పెరుగుతున్న' పాత్ర". Letters to the Editor. The Guam Daily Post (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-24.
↑ "సైపాన్ యుద్ధం". Historynet.com. Retrieved August 29, 2015.
↑ Trefalt, Beatrice (November 2009). "సైపాన్ యుద్ధం తర్వాత: క్యాంప్ సుసుపేలో జపనీస్ పౌరుల నిర్బంధం, 1944–1946". Japanese Studies. 29 (3): 337–352. doi:10.1080/10371390903298037. S2CID 144676151 – via Taylor & Francis Online.
↑ ^31.0 ^31.1 బెండూర్, జి. & ఫ్రియరీ, ఎన్. (1988). మైక్రోనేషియా: ఒక ప్రయాణ మనుగడ కిట్. సౌత్ యారా, VIC: లోన్లీ ప్లానెట్.
↑ Beat Müller (1975-06-17). "Nördliche Marianen, 17. జూన్ 1975: కామన్వెల్త్ మిట్ డెన్ USA – [జర్మన్‌లో]". Sudd.ch (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-10.
↑ మూస:సైట్ వెబ్
↑ యునైటెడ్ స్టేట్స్ ఆఫ్ అమెరికాతో రాజకీయ యూనియను‌లో ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్తు‌ను స్థాపించే ఒడంబడిక, మూస:USStatute
↑ ^35.0 ^35.1 ^35.2 ^35.3 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; మైక్రోనేషియా అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ "ప్రకటన 5564—ఉత్తర మరియానా దీవులు, మైక్రోనేషియా మరియు మార్షల్ దీవులతో యునైటెడ్ స్టేట్స్ సంబంధాలు". అమెరికన్ ప్రెసిడెన్సీ ప్రాజెక్ట్. సెప్టెంబర్ 1, 2019న పునరుద్ధరించబడింది.
↑ "చమోరో-కరోలినియన్ భాషా విధాన కమిషన్". కామన్వెల్త్ ఆఫ్ ది నార్తర్న్ మరియానా దీవుల కమ్యూనిటీ, సాంస్కృతిక వ్యవహారాల విభాగం కార్యాలయం కార్యదర్శి. Archived from the original on నవంబర్ 5, 2020. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
↑ "చమోరో కరోలినియన్ భాషా విధాన కమిషన్ – మెల్విన్ ఫైసావో". Archived from the original on డిసెంబర్ 11, 2021. Retrieved నవంబర్ 5, 2020 – via YouTube. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help); Unknown parameter |తేదీ= ignored (help)
↑ ఇవా మౌరిన్. "మొట్టమొదటిసారి చమోరో-కరోలినియన్ మాతృభాషా దినోత్సవం ప్రారంభమైంది". Archived from the original on నవంబర్ 5, 2020. Retrieved నవంబర్ 5, 2020. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help); Unknown parameter |తేదీ= ignored (help); Unknown parameter |వెబ్‌సైట్= ignored (help)
↑ "అనతహాన్: నెలవారీ నివేదికల సూచిక". Archived from the original on సెప్టెంబర్ 7, 2006. Retrieved అక్టోబర్ 8, 2023. స్థానిక భూకంపాలు మరియు బలమైన ఉష్ణ కార్యకలాపాలు; అతి చిన్న ఉప్పెన నిక్షేపాలు కొన్ని వందల సంవత్సరాల కంటే పాతవి కావు. Monatsbericht 04/1990 im గ్లోబల్ అగ్నిపర్వత కార్యక్రమం {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)
↑ "పసిఫిక్ మ్యాగజైన్: సబ్లాన్ NMI ప్రతినిధి పదవికి పోటీ చేస్తారు". November 21, 2008. Archived from the original on November 21, 2008.
↑ హుడిబర్గ్, జేన్ ఎ. (మార్చి 1, 2022). యు.ఎస్. కాంగ్రెస్‌కు ప్రతినిధులు: చరిత్ర మరియు ప్రస్తుత స్థితి (Report). కాంగ్రెస్షనల్ రీసెర్చ్ సర్వీస్.
↑ ^43.0 ^43.1 "యు.ఎస్. కాంగ్రెస్‌కు ప్రాదేశిక ప్రతినిధులు: ప్రస్తుత సమస్యలు, చారిత్రక నేపథ్యం". Everycrsreport.com (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-18.
↑ ^44.0 ^44.1 Cabrera, Bea (2018-07-02). "18 ఉత్తర దీవులలో పునరావాసం". Saipan Tribune (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 2023-10-29. Retrieved 2023-10-24.
↑ ఉత్తర మరియానా ద్వీపం యొక్క కామన్వెల్త్ యొక్క 2020 సెన్సస్ జనాభా
↑ "SUPER TYPHOON YUTU: ఒక సంవత్సరం తరువాత". Federal Emergency Management Agency (in ఇంగ్లీష్). 2019-10-24. Retrieved 2023-10-12.
↑ Chris Mooney; Juliet Eilperin; Allyson Chiu (October 25, 2018). "Category 5 టైఫూన్ యుటు 1935 తర్వాత అమెరికాలోని ఏ ప్రాంతాన్ని తాకనంత దారుణమైన తుఫానుగా ఉత్తర మరియానాస్‌ను నాశనం చేసింది". The Washington Post. Retrieved October 26, 2018.
↑ ^48.0 ^48.1 "గ్లోబల్ అగ్నిపర్వత కార్యక్రమం | అగ్రిగాన్". volcano.si.edu (in ఇంగ్లీష్). Retrieved February 3, 2017.
↑ ఫ్రిక్-రైట్, పీటర్ (జనవరి 15, 2019). "ది అబ్సెసివ్ క్వెస్ట్ ఆఫ్ హై పాయింటర్స్". బయట. Retrieved జనవరి 30, 2019.
↑ HVO, హవాయి అగ్నిపర్వత అబ్జర్వేటరీ. "అనతహాన్ అగ్నిపర్వతం యొక్క బూడిద మేఘాలు కొత్త ఎత్తులకు చేరుకున్నాయి". hvo.wr.usgs.gov. Archived from the original on డిసెంబర్ 17, 2016. Retrieved అక్టోబర్ 8, 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)
↑ మూస:Cite జర్నల్
↑ Fisheries, NOAA (2022-03-11). "Marianas Trench Marine National Monument | NOAA Fisheries". NOAA (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-10.
↑ "అక్టోబర్‌లో బర్డ్ ఐలాండ్ కోసం తాజా ప్రయాణ ప్రణాళికలు (2023లో నవీకరించబడింది), బర్డ్ ఐలాండ్ సమీక్షలు, బర్డ్ ఐలాండ్ చిరునామా మరియు ప్రారంభ గంటలు, బర్డ్ ఐలాండ్ సమీపంలోని ప్రసిద్ధ ఆకర్షణలు, హోటళ్ళు మరియు రెస్టారెంట్లు". TRIP.COM (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-12.
↑ ^54.0 ^54.1 "అక్టోబర్‌లో బర్డ్ ఐలాండ్ కోసం తాజా ప్రయాణ ప్రణాళికలు (2023లో నవీకరించబడింది), బర్డ్ ఐలాండ్ సమీక్షలు, బర్డ్ ఐలాండ్ చిరునామా మరియు ప్రారంభ గంటలు, బర్డ్ ఐలాండ్ సమీపంలోని ప్రసిద్ధ ఆకర్షణలు, హోటళ్ళు మరియు రెస్టారెంట్లు - Trip.com". TRIP.COM (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-12.
↑ "Anatahan: Index of Monthly Reports". Archived from the original on September 6, 2006. Retrieved October 8, 2023.
↑ "NOWData – NOAA Online Weather Data". National Oceanic and Atmospheric Administration. Retrieved November 6, 2021.
↑ "Station: Saipan INTL AP, MP". U.S. Climate Normals 2020: U.S. Monthly Climate Normals (1991–2020). National Oceanic and Atmospheric Administration. Retrieved November 6, 2021.
↑ Ellis, Jimmie L. ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్తు‌లోని కాలేజియేట్ మరియు పబ్లిక్ లైబ్రరీలలోని మొత్తం వనరుల భాగస్వామ్యం: ఒక కథనాత్మక కేసు అధ్యయనం (EdD thesis). University of San Diego. p. 65. doi:10.22371/05.2004.005. {{cite thesis}}: Unknown parameter |తేదీ= ignored (help)
↑ చార్లెస్ పి. రేయెస్ జూనియర్. "ప్రిమిటివ్ ట్రైబలిజం". Archived from the original on మే 16, 2011. Retrieved సెప్టెంబర్ 1, 2008. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help); Unknown parameter |తేదీ= ignored (help); Unknown parameter |పని= ignored (help)
↑ "రివ్యూ & ఔట్‌లుక్: ది మరియానా పెన్షన్ ఫోర్‌షాక్". Retrieved ఆగస్టు 29, 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |తేదీ= ignored (help); Unknown parameter |వార్తాపత్రిక= ignored (help)
↑ Mercado, Darla (April 19, 2012). "మొదటిది స్పష్టంగా చెప్పాలంటే, ఒక పబ్లికు పెన్షను ప్లాను దివాలా కోసం దాఖలు చేసింది". Pensions and Investments. Retrieved April 28, 2012.
↑ "Impeach ది గవర్నర్". Marianas Variety. Archived from the original on 2013-01-17. Retrieved August 21, 2012.
↑ "రిటైర్మెంట్ ఫండ్ ఇన్ డిసార్రే". Marianas Variety. Archived from the original on 2013-01-17. Retrieved August 21, 2012.
↑ "ప్రభుత్వం CUCకి $8.9 మిలియన్లు బాకీ ఉంది". Marianas Variety. Archived from the original on 2013-01-17. Retrieved August 21, 2012.
↑ "ఆసుపత్రి ప్రభుత్వ సబ్సిడీ సంస్కృతి నుండి దూరంగా వెళ్లాలి". Archived from the original on January 17, 2013. Retrieved August 21, 2012.
↑ "CHC టెయిల్‌స్పిన్ కంటిన్యూస్". Retrieved August 21, 2012.
↑ "వైజ్‌మాన్ బకింగ్‌హామ్‌కు $50K బెంచ్ వారెంట్ జారీ చేశాడు". Saipan Tribune. Archived from the original on January 17, 2013. Retrieved August 21, 2012.
↑ Deposa, Moneth. "కేంద్ర ప్రభుత్వం రుణపడి ఉంది PSS $11.8 మిలియన్ల చెల్లింపు లేని నిర్వహణ ప్రయత్నం". Saipan Tribune. Archived from the original on January 17, 2013. Retrieved August 20, 2012.
↑ Eugenio, Haidee V. (21 ఆగస్టు 2012). "శాసనసభ్యులకు PSS: కొన్ని పాఠశాలలు 'డబుల్ సెషన్‌లు' కలిగి ఉండవచ్చు". Saipan Tribune. Archived from the original on January 17, 2013. Retrieved August 29, 2015.
↑ "మరాటిటా 'కాన్స్టిట్యూషనల్' పవర్ అగ్రిమెంట్ పై ఫిటియల్‌ను కోర్టుకు తీసుకువెళుతుంది; TRO ని కోరుతుంది". Retrieved ఆగస్టు 21, 2012. {{cite news}}: Unknown parameter |వెబ్‌సైట్= ignored (help)^{[dead link]}
↑ Eugenio, హైదీ వి. (15 ఆగస్టు 2012). "బకింగ్‌హామ్, $190M విద్యుత్ కొనుగోలు ఒప్పందంపై ఫిషియల్ సైన్ ఆఫ్". Saipan Tribune. Archived from the original on January 17, 2013. Retrieved ఆగస్టు 20, 2012.
↑ Moody, Chris (July 26, 2016). "స్టేట్ రోల్ కాల్స్: RNC, DNC ప్రతినిధులు మీరు తెలుసుకోవాలనుకుంటున్నది". CNN.
↑ Geography of the Pacific. 1951. p. 208.
↑ "Coral reef ecosystem monitoring report of the Mariana Archipelago: a 2003 – 2007" (PDF). National Oceanic and Atmospheric Administration. Archived (PDF) from the original on November 15, 2020. Retrieved November 15, 2020.
↑ "2015 CNMI Statistical Yearbook" (PDF). Ver1.cnmicommerce.com. Retrieved January 4, 2024.
↑ "Über die Marianen". Gaebler Info und Genealogie (in జర్మన్). Archived from the original on August 21, 2020.
↑ మూస:Cite gvp
↑ "States, Counties, and Statistically Equivalent Entities (Chapter 4)" (PDF). Census.gov. Retrieved September 1, 2019.
↑ "అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలతో రాజకీయ యూనియన్‌లో ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్త్‌ను స్థాపించడానికి ఒడంబడిక".
↑ ^80.0 ^80.1 "పబ్లిక్ లా 94-241" (PDF). uscode.house.gov. March 24, 1976.
↑
చూడండి
- "ప్రకటన 5564—ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్త్‌తో ఒడంబడికను మరియు ఫెడరేటెడ్ స్టేట్స్ ఆఫ్ మైక్రోనేషియా మరియు మార్షల్ దీవుల రిపబ్లిక్‌తో స్వేచ్ఛా సంఘం యొక్క ఒప్పందాలను పూర్తి స్థాయిలో అమలులోకి తీసుకురావడం మరియు అమలు చేయడం". అధ్యక్ష ప్రకటనలు మరియు కార్యనిర్వాహక ఉత్తర్వుల క్రోడీకరణ. Federal Register. నవంబర్ 3, 1986. {{cite web}}: Check date values in: |date= (help)
- "8 FAM 302.2: ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్త్‌లో పుట్టుక ద్వారా సముపార్జన". {{cite web}}: Unknown parameter |తేదీ= ignored (help); Unknown parameter |ప్రచురణకర్త= ignored (help); Unknown parameter |వర్క్= ignored (help)
↑ "Covenant". Commonwealth Law Revision Commission.
↑ "కామన్వెల్త్ ఆఫ్ ది నార్తర్న్ మరియానా దీవులు". US డిపార్ట్‌మెంట్ ఆఫ్ ది ఇంటీరియర్. Archived from the original on June 14, 2006.
↑ "Memorandum" (PDF). US డిపార్ట్‌మెంట్ ఆఫ్ జస్టిస్: ఎగ్జిక్యూటివ్ ఆఫీస్ ఫర్ ఇమ్మిగ్రేషన్ సమీక్ష. March 29, 2010. Archived from the original (PDF) on సెప్టెంబర్ 26, 2011. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
↑ Robert J. Misulich. "అంతగా తెలియని వలస సంక్షోభం: ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్త్‌లో సమాఖ్య వలస చట్టం" (PDF). Digital.law.washington.edu. Retrieved August 29, 2015.
↑ ^86.0 ^86.1 "CNMI 2009లో వలస నియంత్రణను కోల్పోయింది". Archived from the original on సెప్టెంబర్ 26, 2011. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help); Unknown parameter |తేదీ= ignored (help); Unknown parameter |రచయిత= ignored (help); Unknown parameter |వార్తాపత్రిక= ignored (help)
↑ "Why Northern Mariana Islands hosted Julian Assange hearing".
↑ "CNMI దీర్ఘకాలిక నివాసి స్థితి | USCIS". Uscis.gov (in ఇంగ్లీష్). 2022-12-07. Retrieved 2023-10-17.
↑ పోలిక కోసం "వీసా మినహాయింపు కార్యక్రమం మరియు గ్వామ్-సిఎన్‌ఎంఐ వీసా మినహాయింపు కార్యక్రమం | హోంల్యాండ్ సెక్యూరిటీ". Dhs.gov. Retrieved 2023-10-17. చూడండి
↑ ^90.0 ^90.1 ^90.2 Coleman, Zach. "'జనన పర్యాటకం' సైపాన్‌లో USAకి తలనొప్పిని కలిగిస్తుంది". Usatoday.com (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-17.
↑ "U.S. ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్త్‌లో వలస చట్టం (CNMI) | USCIS". Uscis.gov (in ఇంగ్లీష్). 2023-10-04. Retrieved 2023-10-17.
↑ Northern Mariana Islands Business Law Handbook: Strategic Information and Laws. IBP USA. January 1, 2012. pp. 41–48. ISBN 978-1-4387-7068-0.
↑ "ఓవర్సీస్ టెరిటరీస్ సమీక్ష: నార్తర్న్ మారియానాస్ రాజ్యాంగ భూ యాజమాన్య నిబంధనలను నిలుపుకుంది". Overseasreview.blogspot.com. జూన్ 10, 2012. Retrieved ఆగస్టు 29, 2015.
↑ ^94.0 ^94.1 ^94.2 Team, Travel (July 16, 2019). "Northern Mariana Islands Travel Guide". Outlook Travel Magazine (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). Retrieved October 8, 2023.
↑ ^95.0 ^95.1 "FOCUS: ఆగిపోయిన చైనా విమానాల మధ్య ఉత్తర మరియానాసు పర్యాటకాన్ని పునరుద్ధరించడానికి ప్రయత్నిస్తుంది". క్యోడో న్యూస్. Retrieved అక్టోబర్ 30, 2024. 1997 ఆర్థిక సంవత్సరంలో పర్యాటక పరిశ్రమ అత్యున్నత స్థాయిలో ఉన్నప్పుడు, టోక్యో, ఒసాకా మరియు ఇతర జపనీస్ నగరాల నుండి అనేక ప్రత్యక్ష విమానాల కారణంగా 760,000 కంటే ఎక్కువ మంది సందర్శకులలో 450,000 కంటే ఎక్కువ మంది జపాన్ నుండి వచ్చారు. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= (help); Unknown parameter |తేదీ= ignored (help)
↑ ^96.0 ^96.1 "ఉత్తర మరియానా దీవులు — ఆకర్షణలు". Iexplore.com. Retrieved October 8, 2023.
↑ "ESTA దరఖాస్తు మరియు సైపాన్‌కు ప్రయాణించడం". ESTA ఆన్‌లైన్ సెంటర్ (in జపనీస్). Archived from the original on 2023-10-29. Retrieved 2023-10-21.
↑ మూస:Cite వెబ్
↑ మూస:సైట్ వెబ్
↑ "అక్టోబర్‌లో శాన్ జువాను బీచు కోసం తాజా ప్రయాణ ప్రణాళికలు (2023లో నవీకరించబడింది), శాన్ జువాను బీచు సమీక్షలు, శాన్ జువాను బీచు చిరునామా, ప్రారంభ వేళలు, శాన్ జువాన్ బీచు సమీపంలోని ప్రసిద్ధ ఆకర్షణలు, హోటళ్ళు, రెస్టారెంట్లు". TRIP.COM (in ఇంగ్లీష్). Retrieved అక్టోబర్ 21, 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)
↑ "అక్టోబర్‌లో ఓబ్యాను బీచు కోసం తాజా ప్రయాణ ప్రణాళికలు (2023లో నవీకరించబడింది), ఓబ్యాను బీచు సమీక్షలు, ఓబ్యాను బీచు చిరునామా, ప్రారంభ గంటలు, ఓబ్యాను బీచు సమీపంలోని ప్రసిద్ధ ఆకర్షణలు, హోటళ్ళు, రెస్టారెంట్లు". TRIP.COM (in ఇంగ్లీష్). Retrieved అక్టోబర్ 21, 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)
↑ "అక్టోబర్‌లో టాగా బీచ్ కోసం తాజా ప్రయాణ ప్రణాళికలు (2023లో నవీకరించబడింది), టాగా బీచ్ సమీక్షలు, టాగా బీచ్ చిరునామా మరియు ప్రారంభ గంటలు, ప్రసిద్ధ ఆకర్షణలు, హోటళ్ళు మరియు సమీపంలోని రెస్టారెంట్లు టాగా బీచ్". TRIP.COM (in ఇంగ్లీష్). Retrieved అక్టోబర్ 21, 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)
↑ మూస:సైట్ వెబ్
↑ మూస:సైట్ వెబ్
↑ మూస:సైట్ వెబ్
↑ మూస:సైట్ వెబ్
↑ మూస:సైట్ వెబ్
↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; కోల్‌మన్ అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ Jayvee L. Vallejera (May 27, 2007). "NMI కనీస వేతన పెంపు OK'd". Saipan Tribune. Archived from the original on September 27, 2007.
↑ Perez, Jon (October 1, 2018). "$7.25 per hour". Saipan Tribune. Retrieved July 22, 2020.
↑ రెబెక్కా క్లారెన్ (మే 9, 2006). "సెక్స్, దురాశ మరియు బలవంతపు గర్భస్రావాలు". TomPaine.com. Archived from the original on డిసెంబర్ 26, 2007. Retrieved ఫిబ్రవరి 20, 2008. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
↑ రెబెక్కా క్లారెన్ (Spring 2006). "పారడైజ్ లాస్ట్: దురాశ, లైంగిక బానిసత్వం, బలవంతపు గర్భస్రావాలు మరియు కుడి-పక్ష నైతికవాదులు". Ms. Archived from the original on July 2, 2006. Retrieved November 11, 2006.
↑ Haidee V. Eugenio (May 1, 2014). "NMI ఆర్థిక వ్యవస్థ $1.3B అమ్మకాలను ఉత్పత్తి చేస్తుంది". Saipan Tribune. Retrieved June 3, 2014. {{cite news}}: |archive-date= requires |archive-url= (help); External link in |ఆర్కైవ్-url= (help); Unknown parameter |ఆర్కైవ్-url= ignored (help)
↑ "US కాంగ్రెస్‌మన్ CNMI కోసం EAS అర్హతను కోరుకుంటున్నారు". ch-aviation (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-12.
↑ "సైపాన్‌కు వెళ్లడం". సైపాన్ వైద్యులు (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 2024-05-21. Retrieved 2024-05-21.
↑ Limtiaco, Steve (2019-08-11). "పాగన్ హోమ్‌స్టెడ్ దరఖాస్తుదారులు ద్వీపంలో నివసించడానికి అనుమతులు పొందడంలో ఎందుకు ఇబ్బంది పడుతున్నారో ఇక్కడ ఉంది". Pacific Daily News (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-12.
↑ ^117.0 ^117.1 "CNMI గురించి". CNMI కామన్వెల్త్ లా రివిజన్ కమిషన్. Archived from the original on May 9, 2009. Retrieved January 24, 2010.
↑ "ప్రచురణ 28, పోస్టల్ అడ్రసింగ్ స్టాండర్డ్స్ అనుబంధం B: రెండు-అక్షరాల స్థితి మరియు స్వాధీన సంక్షిప్తాలు". యునైటెడ్ స్టేట్స్ పోస్టల్ సర్వీస్. Retrieved జనవరి 24, 2010.
↑ Calabrese, Michael; Daniel Calarco; Colin Richardson. "అమెరికాలో అత్యంత ఖరీదైన ఇంటర్నెట్". స్లేట్. Retrieved జనవరి 6, 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |తేదీ= ignored (help)
↑ మూస:సైట్ వెబ్
↑ "సెన్సస్ మ్యాప్" (PDF). Census.gov. 2010.
↑ "ఉత్తర మరియానా దీవుల జనాభా 1950–2023". Retrieved అక్టోబర్ 8, 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)
↑ "జూలై 1776లో, 13 కాలనీలలో 2.5 మిలియన్ల మంది నివసించారు మరియు ..." జూలై 4, 2019. Retrieved అక్టోబర్ 8, 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)
↑ ^124.0 ^124.1 Office, U. S. Government Accountability. "కామన్వెల్త్ ఆఫ్ ది నార్తర్న్ మరియానా దీవులు: ఇటీవలి వర్క్‌ఫోర్స్ ట్రెండ్‌లు మరియు వేతన పంపిణీ | U.S. GAO". Gao.gov (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-21.
↑ "Analysis | ప్రజలు ప్యూర్టో రికో, గ్వామ్ మరియు ప్రతి ఇతర యుఎస్ భూభాగం నుండి పారిపోతున్నారు. ఏమి ఇస్తుంది?". The Washington Post (in ఇంగ్లీష్). 2022-09-23. Retrieved 2023-10-25.
↑ మూస:సైటేషన్
↑ "Religions in Northern Mariana Islands – PEW-GRF". GlobalReligiousFutures.org. Archived from the original on 2019-04-21. Retrieved 2025-05-29.
↑ "Facts and Statistics: Statistics by Country: Northern Mariana Islands". Newsroom. LDS Church. Retrieved January 15, 2021.
↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; arin గ్రీన్వుడ్ అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ Commonwealth Film & Media Amendment Act of 2011 (PDF) (Bill). Seventeenth Northern Marianas Commonwealth Legislature. 2011.
↑ says, Soena Charley (March 12, 2010). "Trench Tech Saipan's President, Cuki Alvarez Thoughts on CNMI Mixed Martial Arts (MMA)". Frank The Crank Camacho's Big Adventure (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on February 23, 2019. Retrieved February 23, 2019.
↑ Saipan, Ultimate (November 6, 2017). "Saipan Ultimate Frisbee to hold Saipan Land and Sand Tournament". Marianas Variety (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved March 14, 2019.
↑ "Northern Mariana Islands". Golf Advisor.
↑ Resort, Mariana; Spa; Saipan (2011-11-01). "Saipan's scenic championship courses". Air Golf Japan (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-12.
↑ "ఉత్తర మరియానా దీవులు". భూగోళశాస్త్రం. 2021-04-06. Retrieved 2023-10-21. {{cite web}}: Unknown parameter |భాష= ignored (help)
↑ ^136.0 ^136.1 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; భూగోళశాస్త్రం-2021 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ మూస:సైట్ వెబ్

ఇతర మూలాలు

↑ Despite being under the sovereignty of the United States since 1978, the CNMI has not been fully incorporated into the country for constitutional purposes.^[1] See the page for the Insular Cases for more information.
↑ ^2.0 ^2.1 The definition of Commonwealth according to U.S. State Department policy (as codified in the department's Foreign Affairs Manual) reads: "The term 'Commonwealth' does not describe or provide for any specific political status or relationship." ^[10]

[1990volc-80] 1.0 ^1.1 evacuated 1990 due to volcanic eruptions

[81] vacuated 1981 due to volcanic eruptions

[82] rmerly inhabited (population of 21 in 1935, but only 2 in 1968)

[83] rt of Tinian Municipality

[1] "U.S. Territories - Developments in the Law". Harvard Law Review (in ఇంగ్లీష్). April 10, 2017. Retrieved 2024-06-11.

[4] "Northern Mariana Islands". Britannica (in ఇంగ్లీష్). Retrieved March 24, 2023.

[5] "Northern Mariana Islands". Pew Research Center. Retrieved December 12, 2022.

[6] "AAPI – Asian American and Pacific Islander – Primer". Environmental Protection Agency. June 28, 2006. Retrieved August 29, 2015.

[CIA_Factbook-7] 5.0 ^5.1 ^5.2 ^5.3 ^5.4 ^5.5 ^5.6 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; CIA Factbook అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[CIA_Factbook-b-8] 6.0 ^6.1 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; CIA Factbook-b అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[9] "Our District". Congressman Gregorio Kilili Camacho Sablan Representing the Northern Mariana Islands. Archived from the original on November 5, 2020. The U.S. Census Bureau reports the total land area of all islands as 179 square miles.

[census2020-10] 8.0 ^8.1 ^8.2 ^8.3 2020 Census Population of the Commonwealth of the Northern Mariana Islands: Municipality and Village, U.S. Census Bureau.

[11] "Northern Mariana Islands". World Bank Open Data. Retrieved August 9, 2021.

[12] "7 fam 1120 acquisition of u.s. nationality in u.s. territories and possessions". U.S. Department of State Foreign Affairs Manual Volume 7- Consular Affairs. U.S. Department of State. January 3, 2013. Archived from the original (PDF) on December 22, 2015. Retrieved December 13, 2015.

[13] (Chamorro: Sankattan Siha Na Islas Mariånas; Carolinian: Commonwealth Téél Falúw kka Efáng llól Marianas)

[Lin-14] 12.0 ^12.1 Lin, Tom C.W., Americans, Almost and Forgotten, 107 California Law Review (2019)

[15] "List of former Trust and Non-Self-Governing Territories". United Nations. April 11, 2023. Retrieved April 11, 2023.

[doi-16] "Commonwealth of the Northern Mariana Islands". US Department of the Interior. Archived from the original on September 26, 2011.

[usgs.gov-17] "Pagan". Retrieved October 8, 2023.

[CIA_ఫ్యాక్ట్‌బుక్-18] 16.0 ^16.1 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; CIA ఫ్యాక్ట్‌బుక్ అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[Hung-19] Hung, Hsiao-chun; Carson, Mike T.; Bellwood, Peter; Campos, Fredeliza Z.; Piper, Philip J.; Dizon, Eusebio; Bolunia, Mary Jane Louise A.; Oxenham, Marc; Chi, Zhang (2015). "The first settlement of Remote Oceania: the Philippines to the Marianas". Antiquity. 85 (329): 909–926. doi:10.1017/S0003598X00068393.

[Zotomayor-20] Zotomayor, Alexie Villegas (March 12, 2013). "Archaeologists say migration to Marianas longest ocean-crossing in human history". Marianas Variety News and Views: 2. Archived from the original on 2022-10-21. Retrieved October 25, 2020.

[voyage-21] Zotomayor, Alexie (March 11, 2013). "Archaeologist says migration to Marianas longest ocean-crossing in human history". Marianas Variety. Retrieved December 29, 2014.

[22] "About the CNMI". Commonwealth of the Northern Mariana Islands Office of the Governor. Archived from the original on August 17, 2020. Retrieved November 5, 2020. In 1668, 147 years after Magellan's encounter, Fr. Diego Luis de San Vitores, a Jesuit priest, arrived in The Marianas with the mission of bringing Christianity and converting the Chamorros, thus beginning the colonization of the Marianas by Spain. The islands were named after Queen Maria Ana of Spain.

[23] "Culture of Commonwealth of the Northern Mariana Islands". EveryCulture.com. Retrieved September 17, 2007.

[Commonwealth_of_Northern_Mariana_Islands-24] 22.0 ^22.1 "Commonwealth of Northern Mariana Islands (CNMI) and Guam – Pacific Islands Benthic Habitat Mapping Center" (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-21.

[Cunningham1-25] కన్నింగ్‌హామ్, లారెన్స్ J. (1992). Ancient Camorro Society. Bess Press. pp. 193–195. ISBN 978-1-880188-05-7.

[పార్టిషన్_ఆఫ్_ది_మరియానాస్-2009-26] 24.0 ^24.1 "పార్టిషన్ ఆఫ్ ది మరియానాస్". అక్టోబర్ 2009. Retrieved అక్టోబర్ 8, 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (help)

[27] "Trip.com-Verification". verify.trip.com. Retrieved 2023-10-21.

[28] "ది జర్మన్ పీరియడ్". NMI మ్యూజియం (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on అక్టోబర్ 29, 2023. Retrieved 2023-10-21. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)

[కామన్వెల్త్_ఆఫ్_నార్తర్న్_మరియానా_దీవులు-29] 27.0 ^27.1 ^27.2 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; కామన్వెల్త్ ఆఫ్ నార్తర్న్ మరియానా దీవులు అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[:0-30] 28.0 ^28.1 ^28.2 ^28.3 ^28.4 Duponcheel, Lawerence (2015-05-04). "మరియానా చరిత్రలో టినియన్ యొక్క 'పెరుగుతున్న' పాత్ర". Letters to the Editor. The Guam Daily Post (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-24.

[31] "సైపాన్ యుద్ధం". Historynet.com. Retrieved August 29, 2015.

[32] Trefalt, Beatrice (November 2009). "సైపాన్ యుద్ధం తర్వాత: క్యాంప్ సుసుపేలో జపనీస్ పౌరుల నిర్బంధం, 1944–1946". Japanese Studies. 29 (3): 337–352. doi:10.1080/10371390903298037. S2CID 144676151 – via Taylor & Francis Online.

[micronesia-33] 31.0 ^31.1 బెండూర్, జి. & ఫ్రియరీ, ఎన్. (1988). మైక్రోనేషియా: ఒక ప్రయాణ మనుగడ కిట్. సౌత్ యారా, VIC: లోన్లీ ప్లానెట్.

[34] Beat Müller (1975-06-17). "Nördliche Marianen, 17. జూన్ 1975: కామన్వెల్త్ మిట్ డెన్ USA – [జర్మన్‌లో]". Sudd.ch (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-10.

[35] మూస:సైట్ వెబ్

[36] యునైటెడ్ స్టేట్స్ ఆఫ్ అమెరికాతో రాజకీయ యూనియను‌లో ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్తు‌ను స్థాపించే ఒడంబడిక, మూస:USStatute

[మైక్రోనేషియా-37] 35.0 ^35.1 ^35.2 ^35.3 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; మైక్రోనేషియా అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[నవంబర్_4_1986-38] "ప్రకటన 5564—ఉత్తర మరియానా దీవులు, మైక్రోనేషియా మరియు మార్షల్ దీవులతో యునైటెడ్ స్టేట్స్ సంబంధాలు". అమెరికన్ ప్రెసిడెన్సీ ప్రాజెక్ట్. సెప్టెంబర్ 1, 2019న పునరుద్ధరించబడింది.

[39] "చమోరో-కరోలినియన్ భాషా విధాన కమిషన్". కామన్వెల్త్ ఆఫ్ ది నార్తర్న్ మరియానా దీవుల కమ్యూనిటీ, సాంస్కృతిక వ్యవహారాల విభాగం కార్యాలయం కార్యదర్శి. Archived from the original on నవంబర్ 5, 2020. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)

[40] "చమోరో కరోలినియన్ భాషా విధాన కమిషన్ – మెల్విన్ ఫైసావో". Archived from the original on డిసెంబర్ 11, 2021. Retrieved నవంబర్ 5, 2020 – via YouTube. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help); Unknown parameter |తేదీ= ignored (help)

[41] ఇవా మౌరిన్. "మొట్టమొదటిసారి చమోరో-కరోలినియన్ మాతృభాషా దినోత్సవం ప్రారంభమైంది". Archived from the original on నవంబర్ 5, 2020. Retrieved నవంబర్ 5, 2020. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help); Unknown parameter |తేదీ= ignored (help); Unknown parameter |వెబ్‌సైట్= ignored (help)

[42] "అనతహాన్: నెలవారీ నివేదికల సూచిక". Archived from the original on సెప్టెంబర్ 7, 2006. Retrieved అక్టోబర్ 8, 2023. స్థానిక భూకంపాలు మరియు బలమైన ఉష్ణ కార్యకలాపాలు; అతి చిన్న ఉప్పెన నిక్షేపాలు కొన్ని వందల సంవత్సరాల కంటే పాతవి కావు. Monatsbericht 04/1990 im గ్లోబల్ అగ్నిపర్వత కార్యక్రమం {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)

[43] "పసిఫిక్ మ్యాగజైన్: సబ్లాన్ NMI ప్రతినిధి పదవికి పోటీ చేస్తారు". November 21, 2008. Archived from the original on November 21, 2008.

[44] హుడిబర్గ్, జేన్ ఎ. (మార్చి 1, 2022). యు.ఎస్. కాంగ్రెస్‌కు ప్రతినిధులు: చరిత్ర మరియు ప్రస్తుత స్థితి (Report). కాంగ్రెస్షనల్ రీసెర్చ్ సర్వీస్.

[www.everycrsreport.com-45] 43.0 ^43.1 "యు.ఎస్. కాంగ్రెస్‌కు ప్రాదేశిక ప్రతినిధులు: ప్రస్తుత సమస్యలు, చారిత్రక నేపథ్యం". Everycrsreport.com (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-18.

[:1-46] 44.0 ^44.1 Cabrera, Bea (2018-07-02). "18 ఉత్తర దీవులలో పునరావాసం". Saipan Tribune (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 2023-10-29. Retrieved 2023-10-24.

[47] ఉత్తర మరియానా ద్వీపం యొక్క కామన్వెల్త్ యొక్క 2020 సెన్సస్ జనాభా

[48] "SUPER TYPHOON YUTU: ఒక సంవత్సరం తరువాత". Federal Emergency Management Agency (in ఇంగ్లీష్). 2019-10-24. Retrieved 2023-10-12.

[WP_1025-49] Chris Mooney; Juliet Eilperin; Allyson Chiu (October 25, 2018). "Category 5 టైఫూన్ యుటు 1935 తర్వాత అమెరికాలోని ఏ ప్రాంతాన్ని తాకనంత దారుణమైన తుఫానుగా ఉత్తర మరియానాస్‌ను నాశనం చేసింది". The Washington Post. Retrieved October 26, 2018.

[volcano.si.edu-50] 48.0 ^48.1 "గ్లోబల్ అగ్నిపర్వత కార్యక్రమం | అగ్రిగాన్". volcano.si.edu (in ఇంగ్లీష్). Retrieved February 3, 2017.

[51] ఫ్రిక్-రైట్, పీటర్ (జనవరి 15, 2019). "ది అబ్సెసివ్ క్వెస్ట్ ఆఫ్ హై పాయింటర్స్". బయట. Retrieved జనవరి 30, 2019.

[52] HVO, హవాయి అగ్నిపర్వత అబ్జర్వేటరీ. "అనతహాన్ అగ్నిపర్వతం యొక్క బూడిద మేఘాలు కొత్త ఎత్తులకు చేరుకున్నాయి". hvo.wr.usgs.gov. Archived from the original on డిసెంబర్ 17, 2016. Retrieved అక్టోబర్ 8, 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)

[DinersteinOlson2017-53] మూస:Cite జర్నల్

[54] Fisheries, NOAA (2022-03-11). "Marianas Trench Marine National Monument | NOAA Fisheries". NOAA (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-10.

[55] "అక్టోబర్‌లో బర్డ్ ఐలాండ్ కోసం తాజా ప్రయాణ ప్రణాళికలు (2023లో నవీకరించబడింది), బర్డ్ ఐలాండ్ సమీక్షలు, బర్డ్ ఐలాండ్ చిరునామా మరియు ప్రారంభ గంటలు, బర్డ్ ఐలాండ్ సమీపంలోని ప్రసిద్ధ ఆకర్షణలు, హోటళ్ళు మరియు రెస్టారెంట్లు". TRIP.COM (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-12.

[TRIP.COM-56] 54.0 ^54.1 "అక్టోబర్‌లో బర్డ్ ఐలాండ్ కోసం తాజా ప్రయాణ ప్రణాళికలు (2023లో నవీకరించబడింది), బర్డ్ ఐలాండ్ సమీక్షలు, బర్డ్ ఐలాండ్ చిరునామా మరియు ప్రారంభ గంటలు, బర్డ్ ఐలాండ్ సమీపంలోని ప్రసిద్ధ ఆకర్షణలు, హోటళ్ళు మరియు రెస్టారెంట్లు - Trip.com". TRIP.COM (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-12.

[57] "Anatahan: Index of Monthly Reports". Archived from the original on September 6, 2006. Retrieved October 8, 2023.

[58] "NOWData – NOAA Online Weather Data". National Oceanic and Atmospheric Administration. Retrieved November 6, 2021.

[59] "Station: Saipan INTL AP, MP". U.S. Climate Normals 2020: U.S. Monthly Climate Normals (1991–2020). National Oceanic and Atmospheric Administration. Retrieved November 6, 2021.

[60] Ellis, Jimmie L. ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్తు‌లోని కాలేజియేట్ మరియు పబ్లిక్ లైబ్రరీలలోని మొత్తం వనరుల భాగస్వామ్యం: ఒక కథనాత్మక కేసు అధ్యయనం (EdD thesis). University of San Diego. p. 65. doi:10.22371/05.2004.005. {{cite thesis}}: Unknown parameter |తేదీ= ignored (help)

[Reyes-61] చార్లెస్ పి. రేయెస్ జూనియర్. "ప్రిమిటివ్ ట్రైబలిజం". Archived from the original on మే 16, 2011. Retrieved సెప్టెంబర్ 1, 2008. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help); Unknown parameter |తేదీ= ignored (help); Unknown parameter |పని= ignored (help)

[62] "రివ్యూ & ఔట్‌లుక్: ది మరియానా పెన్షన్ ఫోర్‌షాక్". Retrieved ఆగస్టు 29, 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |తేదీ= ignored (help); Unknown parameter |వార్తాపత్రిక= ignored (help)

[p&i20120419-63] Mercado, Darla (April 19, 2012). "మొదటిది స్పష్టంగా చెప్పాలంటే, ఒక పబ్లికు పెన్షను ప్లాను దివాలా కోసం దాఖలు చేసింది". Pensions and Investments. Retrieved April 28, 2012.

[64] "Impeach ది గవర్నర్". Marianas Variety. Archived from the original on 2013-01-17. Retrieved August 21, 2012.

[65] "రిటైర్మెంట్ ఫండ్ ఇన్ డిసార్రే". Marianas Variety. Archived from the original on 2013-01-17. Retrieved August 21, 2012.

[66] "ప్రభుత్వం CUCకి $8.9 మిలియన్లు బాకీ ఉంది". Marianas Variety. Archived from the original on 2013-01-17. Retrieved August 21, 2012.

[67] "ఆసుపత్రి ప్రభుత్వ సబ్సిడీ సంస్కృతి నుండి దూరంగా వెళ్లాలి". Archived from the original on January 17, 2013. Retrieved August 21, 2012.

[68] "CHC టెయిల్‌స్పిన్ కంటిన్యూస్". Retrieved August 21, 2012.

[69] "వైజ్‌మాన్ బకింగ్‌హామ్‌కు $50K బెంచ్ వారెంట్ జారీ చేశాడు". Saipan Tribune. Archived from the original on January 17, 2013. Retrieved August 21, 2012.

[70] Deposa, Moneth. "కేంద్ర ప్రభుత్వం రుణపడి ఉంది PSS $11.8 మిలియన్ల చెల్లింపు లేని నిర్వహణ ప్రయత్నం". Saipan Tribune. Archived from the original on January 17, 2013. Retrieved August 20, 2012.

[71] Eugenio, Haidee V. (21 ఆగస్టు 2012). "శాసనసభ్యులకు PSS: కొన్ని పాఠశాలలు 'డబుల్ సెషన్‌లు' కలిగి ఉండవచ్చు". Saipan Tribune. Archived from the original on January 17, 2013. Retrieved August 29, 2015.

[72] "మరాటిటా 'కాన్స్టిట్యూషనల్' పవర్ అగ్రిమెంట్ పై ఫిటియల్‌ను కోర్టుకు తీసుకువెళుతుంది; TRO ని కోరుతుంది". Retrieved ఆగస్టు 21, 2012. {{cite news}}: Unknown parameter |వెబ్‌సైట్= ignored (help)^{[dead link]}

[73] Eugenio, హైదీ వి. (15 ఆగస్టు 2012). "బకింగ్‌హామ్, $190M విద్యుత్ కొనుగోలు ఒప్పందంపై ఫిషియల్ సైన్ ఆఫ్". Saipan Tribune. Archived from the original on January 17, 2013. Retrieved ఆగస్టు 20, 2012.

[74] Moody, Chris (July 26, 2016). "స్టేట్ రోల్ కాల్స్: RNC, DNC ప్రతినిధులు మీరు తెలుసుకోవాలనుకుంటున్నది". CNN.

[75] Geography of the Pacific. 1951. p. 208.

[76] "Coral reef ecosystem monitoring report of the Mariana Archipelago: a 2003 – 2007" (PDF). National Oceanic and Atmospheric Administration. Archived (PDF) from the original on November 15, 2020. Retrieved November 15, 2020.

[77] "2015 CNMI Statistical Yearbook" (PDF). Ver1.cnmicommerce.com. Retrieved January 4, 2024.

[78] "Über die Marianen". Gaebler Info und Genealogie (in జర్మన్). Archived from the original on August 21, 2020.

[79] మూస:Cite gvp

[84] "States, Counties, and Statistically Equivalent Entities (Chapter 4)" (PDF). Census.gov. Retrieved September 1, 2019.

[85] "అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలతో రాజకీయ యూనియన్‌లో ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్త్‌ను స్థాపించడానికి ఒడంబడిక".

[covenant-86] 80.0 ^80.1 "పబ్లిక్ లా 94-241" (PDF). uscode.house.gov. March 24, 1976.

[87] చూడండి
"ప్రకటన 5564—ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్త్‌తో ఒడంబడికను మరియు ఫెడరేటెడ్ స్టేట్స్ ఆఫ్ మైక్రోనేషియా మరియు మార్షల్ దీవుల రిపబ్లిక్‌తో స్వేచ్ఛా సంఘం యొక్క ఒప్పందాలను పూర్తి స్థాయిలో అమలులోకి తీసుకురావడం మరియు అమలు చేయడం". అధ్యక్ష ప్రకటనలు మరియు కార్యనిర్వాహక ఉత్తర్వుల క్రోడీకరణ. Federal Register. నవంబర్ 3, 1986. {{cite web}}: Check date values in: |date= (help)

"8 FAM 302.2: ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్త్‌లో పుట్టుక ద్వారా సముపార్జన". {{cite web}}: Unknown parameter |తేదీ= ignored (help); Unknown parameter |ప్రచురణకర్త= ignored (help); Unknown parameter |వర్క్= ignored (help)

[86] "ప్రకటన 5564—ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్త్‌తో ఒడంబడికను మరియు ఫెడరేటెడ్ స్టేట్స్ ఆఫ్ మైక్రోనేషియా మరియు మార్షల్ దీవుల రిపబ్లిక్‌తో స్వేచ్ఛా సంఘం యొక్క ఒప్పందాలను పూర్తి స్థాయిలో అమలులోకి తీసుకురావడం మరియు అమలు చేయడం". అధ్యక్ష ప్రకటనలు మరియు కార్యనిర్వాహక ఉత్తర్వుల క్రోడీకరణ. Federal Register. నవంబర్ 3, 1986. {{cite web}}: Check date values in: |date= (help)

[87] "8 FAM 302.2: ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్త్‌లో పుట్టుక ద్వారా సముపార్జన". {{cite web}}: Unknown parameter |తేదీ= ignored (help); Unknown parameter |ప్రచురణకర్త= ignored (help); Unknown parameter |వర్క్= ignored (help)

[88] "Covenant". Commonwealth Law Revision Commission.

[89] "కామన్వెల్త్ ఆఫ్ ది నార్తర్న్ మరియానా దీవులు". US డిపార్ట్‌మెంట్ ఆఫ్ ది ఇంటీరియర్. Archived from the original on June 14, 2006.

[90] "Memorandum" (PDF). US డిపార్ట్‌మెంట్ ఆఫ్ జస్టిస్: ఎగ్జిక్యూటివ్ ఆఫీస్ ఫర్ ఇమ్మిగ్రేషన్ సమీక్ష. March 29, 2010. Archived from the original (PDF) on సెప్టెంబర్ 26, 2011. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)

[91] Robert J. Misulich. "అంతగా తెలియని వలస సంక్షోభం: ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్త్‌లో సమాఖ్య వలస చట్టం" (PDF). Digital.law.washington.edu. Retrieved August 29, 2015.

[ST-92] 86.0 ^86.1 "CNMI 2009లో వలస నియంత్రణను కోల్పోయింది". Archived from the original on సెప్టెంబర్ 26, 2011. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (help); Unknown parameter |తేదీ= ignored (help); Unknown parameter |రచయిత= ignored (help); Unknown parameter |వార్తాపత్రిక= ignored (help)

[93] "Why Northern Mariana Islands hosted Julian Assange hearing".

[94] "CNMI దీర్ఘకాలిక నివాసి స్థితి | USCIS". Uscis.gov (in ఇంగ్లీష్). 2022-12-07. Retrieved 2023-10-17.

[95] పోలిక కోసం "వీసా మినహాయింపు కార్యక్రమం మరియు గ్వామ్-సిఎన్‌ఎంఐ వీసా మినహాయింపు కార్యక్రమం | హోంల్యాండ్ సెక్యూరిటీ". Dhs.gov. Retrieved 2023-10-17. చూడండి

[Coleman-96] 90.0 ^90.1 ^90.2 Coleman, Zach. "'జనన పర్యాటకం' సైపాన్‌లో USAకి తలనొప్పిని కలిగిస్తుంది". Usatoday.com (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-17.

[97] "U.S. ఉత్తర మరియానా దీవుల కామన్వెల్త్‌లో వలస చట్టం (CNMI) | USCIS". Uscis.gov (in ఇంగ్లీష్). 2023-10-04. Retrieved 2023-10-17.

[Business_Law_Handbook-98] Northern Mariana Islands Business Law Handbook: Strategic Information and Laws. IBP USA. January 1, 2012. pp. 41–48. ISBN 978-1-4387-7068-0.

[99] "ఓవర్సీస్ టెరిటరీస్ సమీక్ష: నార్తర్న్ మారియానాస్ రాజ్యాంగ భూ యాజమాన్య నిబంధనలను నిలుపుకుంది". Overseasreview.blogspot.com. జూన్ 10, 2012. Retrieved ఆగస్టు 29, 2015.

[Team-100] 94.0 ^94.1 ^94.2 Team, Travel (July 16, 2019). "Northern Mariana Islands Travel Guide". Outlook Travel Magazine (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). Retrieved October 8, 2023.

[KyodoNews2024-101] 95.0 ^95.1 "FOCUS: ఆగిపోయిన చైనా విమానాల మధ్య ఉత్తర మరియానాసు పర్యాటకాన్ని పునరుద్ధరించడానికి ప్రయత్నిస్తుంది". క్యోడో న్యూస్. Retrieved అక్టోబర్ 30, 2024. 1997 ఆర్థిక సంవత్సరంలో పర్యాటక పరిశ్రమ అత్యున్నత స్థాయిలో ఉన్నప్పుడు, టోక్యో, ఒసాకా మరియు ఇతర జపనీస్ నగరాల నుండి అనేక ప్రత్యక్ష విమానాల కారణంగా 760,000 కంటే ఎక్కువ మంది సందర్శకులలో 450,000 కంటే ఎక్కువ మంది జపాన్ నుండి వచ్చారు. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= (help); Unknown parameter |తేదీ= ignored (help)

[iexplore.com-102] 96.0 ^96.1 "ఉత్తర మరియానా దీవులు — ఆకర్షణలు". Iexplore.com. Retrieved October 8, 2023.

[103] "ESTA దరఖాస్తు మరియు సైపాన్‌కు ప్రయాణించడం". ESTA ఆన్‌లైన్ సెంటర్ (in జపనీస్). Archived from the original on 2023-10-29. Retrieved 2023-10-21.

[104] మూస:Cite వెబ్

[105] మూస:సైట్ వెబ్

[106] "అక్టోబర్‌లో శాన్ జువాను బీచు కోసం తాజా ప్రయాణ ప్రణాళికలు (2023లో నవీకరించబడింది), శాన్ జువాను బీచు సమీక్షలు, శాన్ జువాను బీచు చిరునామా, ప్రారంభ వేళలు, శాన్ జువాన్ బీచు సమీపంలోని ప్రసిద్ధ ఆకర్షణలు, హోటళ్ళు, రెస్టారెంట్లు". TRIP.COM (in ఇంగ్లీష్). Retrieved అక్టోబర్ 21, 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)

[107] "అక్టోబర్‌లో ఓబ్యాను బీచు కోసం తాజా ప్రయాణ ప్రణాళికలు (2023లో నవీకరించబడింది), ఓబ్యాను బీచు సమీక్షలు, ఓబ్యాను బీచు చిరునామా, ప్రారంభ గంటలు, ఓబ్యాను బీచు సమీపంలోని ప్రసిద్ధ ఆకర్షణలు, హోటళ్ళు, రెస్టారెంట్లు". TRIP.COM (in ఇంగ్లీష్). Retrieved అక్టోబర్ 21, 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)

[108] "అక్టోబర్‌లో టాగా బీచ్ కోసం తాజా ప్రయాణ ప్రణాళికలు (2023లో నవీకరించబడింది), టాగా బీచ్ సమీక్షలు, టాగా బీచ్ చిరునామా మరియు ప్రారంభ గంటలు, ప్రసిద్ధ ఆకర్షణలు, హోటళ్ళు మరియు సమీపంలోని రెస్టారెంట్లు టాగా బీచ్". TRIP.COM (in ఇంగ్లీష్). Retrieved అక్టోబర్ 21, 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)

[మౌంట్_టపోచౌ-109] మూస:సైట్ వెబ్

[110] మూస:సైట్ వెబ్

[111] మూస:సైట్ వెబ్

[112] మూస:సైట్ వెబ్

[113] మూస:సైట్ వెబ్

[కోల్‌మన్-114] ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; కోల్‌మన్ అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[Vallejera-115] Jayvee L. Vallejera (May 27, 2007). "NMI కనీస వేతన పెంపు OK'd". Saipan Tribune. Archived from the original on September 27, 2007.

[116] Perez, Jon (October 1, 2018). "$7.25 per hour". Saipan Tribune. Retrieved July 22, 2020.

[TomPaine-117] రెబెక్కా క్లారెన్ (మే 9, 2006). "సెక్స్, దురాశ మరియు బలవంతపు గర్భస్రావాలు". TomPaine.com. Archived from the original on డిసెంబర్ 26, 2007. Retrieved ఫిబ్రవరి 20, 2008. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)

[Clarren-118] రెబెక్కా క్లారెన్ (Spring 2006). "పారడైజ్ లాస్ట్: దురాశ, లైంగిక బానిసత్వం, బలవంతపు గర్భస్రావాలు మరియు కుడి-పక్ష నైతికవాదులు". Ms. Archived from the original on July 2, 2006. Retrieved November 11, 2006.

[119] Haidee V. Eugenio (May 1, 2014). "NMI ఆర్థిక వ్యవస్థ $1.3B అమ్మకాలను ఉత్పత్తి చేస్తుంది". Saipan Tribune. Retrieved June 3, 2014. {{cite news}}: |archive-date= requires |archive-url= (help); External link in |ఆర్కైవ్-url= (help); Unknown parameter |ఆర్కైవ్-url= ignored (help)

[120] "US కాంగ్రెస్‌మన్ CNMI కోసం EAS అర్హతను కోరుకుంటున్నారు". ch-aviation (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-12.

[121] "సైపాన్‌కు వెళ్లడం". సైపాన్ వైద్యులు (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 2024-05-21. Retrieved 2024-05-21.

[122] Limtiaco, Steve (2019-08-11). "పాగన్ హోమ్‌స్టెడ్ దరఖాస్తుదారులు ద్వీపంలో నివసించడానికి అనుమతులు పొందడంలో ఎందుకు ఇబ్బంది పడుతున్నారో ఇక్కడ ఉంది". Pacific Daily News (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-12.

[CNMI-LRC-123] 117.0 ^117.1 "CNMI గురించి". CNMI కామన్వెల్త్ లా రివిజన్ కమిషన్. Archived from the original on May 9, 2009. Retrieved January 24, 2010.

[USPS-abbrs-124] "ప్రచురణ 28, పోస్టల్ అడ్రసింగ్ స్టాండర్డ్స్ అనుబంధం B: రెండు-అక్షరాల స్థితి మరియు స్వాధీన సంక్షిప్తాలు". యునైటెడ్ స్టేట్స్ పోస్టల్ సర్వీస్. Retrieved జనవరి 24, 2010.

[125] Calabrese, Michael; Daniel Calarco; Colin Richardson. "అమెరికాలో అత్యంత ఖరీదైన ఇంటర్నెట్". స్లేట్. Retrieved జనవరి 6, 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |తేదీ= ignored (help)

[126] మూస:సైట్ వెబ్

[127] "సెన్సస్ మ్యాప్" (PDF). Census.gov. 2010.

[128] "ఉత్తర మరియానా దీవుల జనాభా 1950–2023". Retrieved అక్టోబర్ 8, 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)

[129] "జూలై 1776లో, 13 కాలనీలలో 2.5 మిలియన్ల మంది నివసించారు మరియు ..." జూలై 4, 2019. Retrieved అక్టోబర్ 8, 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)

[Office-130] 124.0 ^124.1 Office, U. S. Government Accountability. "కామన్వెల్త్ ఆఫ్ ది నార్తర్న్ మరియానా దీవులు: ఇటీవలి వర్క్‌ఫోర్స్ ట్రెండ్‌లు మరియు వేతన పంపిణీ | U.S. GAO". Gao.gov (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-21.

[131] "Analysis | ప్రజలు ప్యూర్టో రికో, గ్వామ్ మరియు ప్రతి ఇతర యుఎస్ భూభాగం నుండి పారిపోతున్నారు. ఏమి ఇస్తుంది?". The Washington Post (in ఇంగ్లీష్). 2022-09-23. Retrieved 2023-10-25.

[132] మూస:సైటేషన్

[133] "Religions in Northern Mariana Islands – PEW-GRF". GlobalReligiousFutures.org. Archived from the original on 2019-04-21. Retrieved 2025-05-29.

[134] "Facts and Statistics: Statistics by Country: Northern Mariana Islands". Newsroom. LDS Church. Retrieved January 15, 2021.

[arin_గ్రీన్వుడ్-135] ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; arin గ్రీన్వుడ్ అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[Bill-136] Commonwealth Film & Media Amendment Act of 2011 (PDF) (Bill). Seventeenth Northern Marianas Commonwealth Legislature. 2011.

[137] says, Soena Charley (March 12, 2010). "Trench Tech Saipan's President, Cuki Alvarez Thoughts on CNMI Mixed Martial Arts (MMA)". Frank The Crank Camacho's Big Adventure (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on February 23, 2019. Retrieved February 23, 2019.

[138] Saipan, Ultimate (November 6, 2017). "Saipan Ultimate Frisbee to hold Saipan Land and Sand Tournament". Marianas Variety (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved March 14, 2019.

[139] "Northern Mariana Islands". Golf Advisor.

[140] Resort, Mariana; Spa; Saipan (2011-11-01). "Saipan's scenic championship courses". Air Golf Japan (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-10-12.

[Geography-2021-141] "ఉత్తర మరియానా దీవులు". భూగోళశాస్త్రం. 2021-04-06. Retrieved 2023-10-21. {{cite web}}: Unknown parameter |భాష= ignored (help)

[భూగోళశాస్త్రం-2021-142] 136.0 ^136.1 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; భూగోళశాస్త్రం-2021 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[143] మూస:సైట్ వెబ్

[2] Despite being under the sovereignty of the United States since 1978, the CNMI has not been fully incorporated into the country for constitutional purposes.^[1] See the page for the Insular Cases for more information.

[commonwealth-3] 2.0 ^2.1 The definition of Commonwealth according to U.S. State Department policy (as codified in the department's Foreign Affairs Manual) reads: "The term 'Commonwealth' does not describe or provide for any specific political status or relationship." ^[10]

[b]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[n 1]

[n 2]

[n 3]

[n 4]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]