ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం

Sublime Ottoman State

دولت علیهٔ عثمانیه
*Devlet-i ʿAlīye-i ʿOs̱mānīye*
Sublime Ottoman State; دولت علیهٔ عثمانیه; Devlet-i ʿAlīye-i ʿOs̱mānīye;
సుమారు 1299–1922
	Flag; (1844–1922) Coat of arms; (1882–1922)
	నినాదం: دولت ابدمدت; Devlet-i Ebed-müddet; "The Eternal State";
	గీతం: Various "Mahmudiye Marşı"; (1829–1839, 1918–1922) ; "Mecidiye Marşı"; (1839–1861) ; "Aziziye Marşı"; (1861–1876) ; "Hamidiye Marşı" (modified); (1876–1909) ; "Reşadiye Marşı"; (1909–1918) ;
రాజధాని	Söğüt; (సుమారు 1299–1331); Nicaea (İznik); (1331–1335); Bursa; (1335–1360s); Adrianople (Edirne); (1360s–1453); Constantinople (Istanbul); (1453–1922);
అధికార భాషలు	Ottoman Turkish
Other languages	Arabic; Persian; Greek; Chagatai; French; many others;
మతం	Sunni Islam (state); School: Hanafi;
పిలుచువిధం	Ottoman
ప్రభుత్వం	Absolute monarchy; (సుమారు 1299–1876; 1878–1908; 1920–1922); Unitary parliamentary constitutional monarchy; (1876–1878; 1908–1920); Unionist dictatorship; (1913–1918);
Sultan
• సుమారు 1299–1323/4 (first)	Osman I
• 1918–1922 (last)	Mehmed VI
Caliph
• 1517–1520 (first)	Selim I
• 1922–1924 (last)	Abdülmecid II
Grand vizier
• 1320–1331 (first)	Alaeddin Pasha
• 1920–1922 (last)	Ahmet Tevfik Pasha
శాసనవ్యవస్థ	General Assembly; (1876–1878; 1908–1920)
• Upper house (unelected)	Chamber of Notables; (1876–1878; 1908–1920)
• Lower house (elected)	Chamber of Deputies; (1876–1878; 1908–1920)
చరిత్ర
• Founded	సుమారు 1299
• Interregnum	1402–1413
• Conquest of Constantinople	29 May 1453
• Constitutional Era I	1876–1878
• Constitutional Era II	1908–1920
• Ottoman coup d'état	23 January 1913
• Sultanate abolished	1 November 1922
• Republic of Turkey established	29 October 1923
• Caliphate abolished	3 March 1924
విస్తీర్ణం
1481	1,220,000 కి.మీ2 (470,000 చ. మై.)
1521	3,400,000 కి.మీ2 (1,300,000 చ. మై.)
1683	5,200,000 కి.మీ2 (2,000,000 చ. మై.)
1913	2,550,000 కి.మీ2 (980,000 చ. మై.)
జనాభా
• 1912	24,000,000
ద్రవ్యం	Akçe, manghir, sultani, para, kuruş, lira Dependencies Algerian budju ; Egyptian qirsh ; Tunisian rial ;

ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం^[l] చూడండి (/ˈɒtəmən/ ( విను )), దీనిని 'టర్కిషు సామ్రాజ్యం అని కూడా పిలుస్తారు.^[25]^[26] ఒక సామ్రాజ్యం^[m] 14వ శతాబ్దం నుండి 20వ శతాబ్దం ప్రారంభం వరకు ఆగ్నేయ ఐరోపా, పశ్చిమ ఆసియా, ఉత్తర ఆఫ్రికాలో ఎక్కువ భాగాన్ని నియంత్రించింది; ఇది 16వ శతాబ్దం ప్రారంభం, 18వ శతాబ్దం ప్రారంభం మధ్య ఆగ్నేయ మధ్య యూరపులోని కొన్ని ప్రాంతాలను కూడా నియంత్రించింది.^[27]^[28]^[29]

ఈ సామ్రాజ్యం తుర్కోమను గిరిజన నాయకుడు ఉస్మాను ద్వారా సుమారు 1299లో వాయువ్య బెయ్లికు” లేదా ప్రధానత్వం నుండి స్థాపించబడింది. ఆయన వారసులు అనటోలియాలో ఎక్కువ భాగాన్ని జయించి 14వ శతాబ్దం మధ్య నాటికి బాల్కన్సులోకి విస్తరించి వారి చిన్న రాజ్యాన్ని ఖండాంతర సామ్రాజ్యంగా మార్చారు. 1453లో 2వ మెహమ్మదు చేత కాన్స్టాంటినోపులు విజయంతో ఒట్టోమన్లు బైజాంటైను సామ్రాజ్యాన్ని ముగించారు. కాన్స్టాంటినోపులు రాజధానిగా మధ్యధరా బేసినులో గణనీయమైన భాగాన్ని నియంత్రించడంతో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం ఆరు శతాబ్దాల పాటు మధ్యప్రాచ్యం ఐరోపా మధ్య పరస్పర చర్యలకు కేంద్రంగా ఉంది. చాలా మంది ప్రజలను పాలన సాగిస్తూ, సామ్రాజ్యం ఇస్లామికు చట్టం ప్రకారం వారి స్వంత వ్యవహారాలను నిర్వహించడానికి దాని అనేక మతపరమైన సంఘాలకు లేదా మిల్లెట్లుకు వివిధ స్థాయిల స్వయంప్రతిపత్తిని మంజూరు చేసింది. 16వ శతాబ్దంలో 1వ సెలిం సులేమాను ది మాగ్నిఫిసెంటు పాలనలో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం గ్లోబలు పవరుగా మారింది.^[30]

సులేమాను ది మాగ్నిఫిసెంటు మరణం తరువాత ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం ఒకప్పుడు క్షీణత కాలంలోకి ప్రవేశించిందని భావించినప్పటికీ ఆధునిక విద్యావేత్తల ఏకాభిప్రాయం ప్రకారం సామ్రాజ్యం 18వ శతాబ్దంలో ఎక్కువ కాలం పాటు సరళమైన, బలమైన ఆర్థిక వ్యవస్థ, సమాజం, సైనిక వ్యవస్థను కొనసాగించింది. 18వ శతాబ్దం చివరిలో, 19వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఒట్టోమన్లు సైనిక పరాజయాలను చవిచూశారు. ఇది భూభాగ నష్టంలో పరాకాష్టకు చేరుకుంది. జాతీయవాదం పెరుగుదలతో బాల్కన్లలో అనేక కొత్త రాజ్యాలు ఉద్భవించాయి. 19వ శతాబ్దంలో సంస్కరణల తరువాత ఒట్టోమను రాష్ట్రం అంతర్గతంగా మరింత శక్తివంతమైంది. వ్యవస్థీకృతమైంది. 1876 విప్లవంలో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం గ్రేటు ఈస్టర్ను సంక్షోభం తరువాత అబ్దులు 2వ హమీదు ఆధ్వర్యంలో రాచరిక నియంతృత్వ పాలనకు తిరిగి రావడానికి ముందు రాజ్యాంగ రాచరికంను ప్రయత్నించింది.

19వ శతాబ్దం చివరిలో యంగు టర్క్సు అని పిలువబడే ఒట్టోమను మేధావులు పాశ్చాత్య తరహాలో సమాజం, రాజకీయాలను సరళీకరించడానికి, హేతుబద్ధీకరించడానికి ప్రయత్నించారు. ఇది 1908లో యూనియను అండ్ ప్రోగ్రెసు కమిటీ (సియుపి) నేతృత్వంలోని యంగు టర్కు విప్లవంలో పరాకాష్టకు చేరుకుంది. ఇది రాజ్యాంగ రాచరికంను తిరిగి స్థాపించింది. అయితే వినాశకరమైన బాల్కను యుద్ధాలు తర్వాత. సియుపి మరింతగా రాడికలైజు చేయబడి జాతీయవాదంగా మారి 1913 ఒట్టోమను తిరుగుబాటుకు దారితీసి అది నియంతృత్వాన్ని స్థాపించింది.

19వ, 20వ శతాబ్దాల ప్రారంభంలో ఒట్టోమను సంకోచం సమయంలో ముస్లింలను హింసించడం, రష్యను సామ్రాజ్యంలో ఫలితంగా పెద్ద ఎత్తున ప్రాణనష్టం, ఆధునిక టర్కీలోకి సామూహిక వలసలు బాల్కన్సు, కాకసస్, క్రిమియా నుండి.^[31] సియుపి కేంద్ర శక్తుల వైపు మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో చేరింది. ఇది అంతర్గత అసమ్మతిని, ముఖ్యంగా అరబ్ తిరుగుబాటు ఎదుర్కొంది. అర్మేనియన్లు, అస్సిరియన్లు, గ్రీకులు వ్యతిరేకంగా చివరి ఒట్టోమను జాతి నిర్మూలనలో పాల్గొంది. మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం తరువాత విజయవంతమైన మిత్రరాజ్యాలు ఒట్టోమను సామ్రాజ్యాన్ని ఆక్రమించి విభజన చేశాయి. ఇది యునైటెడు కింగ్డం ఫ్రాన్సు కారణంగా దాని దక్షిణ భూభాగాలను కోల్పోయింది. ఆక్రమించిన మిత్రదేశాలకు వ్యతిరేకంగా ముస్తఫా కెమాలు అటాతుర్కు నేతృత్వంలో జరిగిన విజయవంతమైన టర్కిషు స్వాతంత్ర్య యుద్ధం 1922లో టర్కీ రిపబ్లికు ఆవిర్భావానికి సుల్తానేటు రద్దుకు దారితీసింది.

శబ్దవ్యుత్పత్తి శాస్త్రం

ఒట్టోమను అనే పదం సామ్రాజ్య స్థాపకుడు పాలక ఉస్మాను వంశం (దీనిని ఒట్టోమను రాజవంశం అని కూడా పిలుస్తారు) 1వ ఉస్మాను పేరు చారిత్రక ఆంగ్లీకరణ. ఉస్మాను పేరు అరబికు పేరు ఓటʿఉత్మాను (عثمان) టర్కిషు రూపం. ఒట్టోమను టర్కిషులో సామ్రాజ్యాన్ని డెవ్లెటు-ఐ - అలియే - యి ఒస్మానిలే (دولت عليه عثمانیه), 'అద్భుతమైన ఒట్టోమను రాష్ట్రంలేదా, డెవ్లెటు- ఐ- ఒస్మానిలే (دولت عثمانيه‎), ఓట్టమన్ అని పిలుస్తారు.

"ఒట్టోమను" (ఒస్మానిలే ) అనే టర్కిషు పదం మొదట పద్నాలుగో శతాబ్దంలో ఉస్మాను గిరిజన అనుచరులను సూచిస్తుంది. తరువాత ఈ పదాన్ని సామ్రాజ్యం సైనిక-పరిపాలనా ఉన్నత వర్గాన్ని సూచించడానికి ఉపయోగించారు. దీనికి విరుద్ధంగా, "టర్కు” అనే పదాన్ని అనటోలియను రైతు, గిరిజన జనాభాను సూచించడానికి ఉపయోగించారు. పట్టణ, విద్యావంతులైన వ్యక్తులకు వర్తించినప్పుడు దీనిని అవమానకరమైన పదంగా చూశారు.^[32]^: 26^[33] ప్రారంభ ఆధునిక కాలంలో సైనిక-పరిపాలనా తరగతిలో సభ్యుడు కాని విద్యావంతులైన, పట్టణ-నివాస టర్కిషు స్పీకరు సాధారణంగా తమను తాము ఉస్మాన్లీ లేదా తుర్కు అని కాకుండా రుమి (రుమోకు) అని లేదా "రోమను" అని పిలుచుకునేవారు. అంటే బాల్కన్సు, అనటోలియాలోని పూర్వ బైజాంటైన్ సామ్రాజ్యం భూభాగంలో నివసించేవారు. ఆ తరువాత ఉన్న ఇతర ముస్లిం ప్రజలు కూడా టర్కిషు మాట్లాడేవారిని సూచించడానికి రూమి అనే పదాన్ని ఉపయోగించారు.^[34]^: 11

పశ్చిమ ఐరోపాలో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం, టర్కిషు సామ్రాజ్యం, టర్కీ అనే పేర్లు తరచుగా పరస్పరం మార్చుకునేవారు. అధికారిక, అనధికారిక పరిస్థితులలో టర్కీకి ప్రాధాన్యత పెరుగుతోంది. కొత్తగా స్థాపించబడిన అంకారా-ఆధారిత టర్కిషు ప్రభుత్వం టర్కీని ఏకైక అధికారిక పేరుగా ఎంచుకున్నప్పుడు. ఈ ద్వంద్వత్వం 1920–1923లో అధికారికంగా ముగిసింది. ప్రస్తుతం చాలా మంది మేధావులు, చరిత్రకారులు ఒట్టోమన్లను సూచించేటప్పుడు "టర్కీ", "టర్క్సు” "టర్కిషు" అనే పదాలను ఉపయోగించకుండా తప్పించుకుంటారు. ఎందుకంటే సామ్రాజ్యం బహుళజాతి లక్షణం దీనికి కారణం.^[35]

చరిత్ర

ఉత్థానం (సుమారు 1299–1453)

13వ శతాబ్దంలో రం సుల్తానేటు క్షీణించడంతో అనటోలియా అనటోలియను బెయ్లిక్సు అని పిలువబడే స్వతంత్ర టర్కిషు రాజ్యాల ప్యాచువర్కు‌గా విభజించబడింది. బైజాంటైన్ సామ్రాజ్యం సరిహద్దులోని బిథినియా ప్రాంతంలో ఉన్న వీటిలో ఒకదానికి టర్కిషు ^[36] గిరిజన నాయకుడు 1వ ఉస్మాను I (d. 1323/4),^[37] ఒట్టోమను అనే పేరు ఉద్భవించిన వ్యక్తి గురించిన మూలాలు అస్పష్టంగా ఉన్నాయి .^[38]^: 444 ఉస్మాను తొలి అనుచరులలో టర్కిషు గిరిజన సమూహాలు, బైజాంటైను తిరుగుబాటుదారులు ఉన్నారు. వీరిలో చాలా మంది ఇస్లాం మతంలోకి మారారు.^[39]^: 59^[40]^: 127 సకార్య నది వెంబడి ఉన్న బైజాంటైను పట్టణాలను జయించడం ద్వారా ఉస్మాను తన రాజ్యం మీద నియంత్రణను విస్తరించాడు. 1302లో బాఫియసు యుద్ధంలో బైజాంటైను ఓటమి ఉస్మాను ఎదుగుదలకు దోహదపడింది. మనుగడలో ఉన్న వనరులు లేకపోవడం వల్ల, తొలి ఒట్టోమన్లు తమ పొరుగువారి మీద ఎలా ఆధిపత్యం చెలాయించారో బాగా అర్థం కాలేదు. 20వ శతాబ్దంలో ప్రాచుర్యం పొందిన ఘాజా సిద్ధాంతం వారి విజయానికి ఇస్లాం పేరిట మత యోధులను తమ కోసం పోరాడటానికి సమీకరించడమే కారణమని పేర్కొంది. కానీ ఇది ఇక మీద సాధారణంగా ఆమోదించబడలేదు. మరే ఇతర పరికల్పన విస్తృత ఆమోదాన్ని పొందలేదు.^[41]^: 5, 10^[42]^: 104

1వ ఉస్మాను తర్వాత శతాబ్దంలో ఒట్టోమను పాలన అనటోలియా, బాల్కన్ల అంతటా విస్తరించడం ప్రారంభమైంది. తొలి ఘర్షణలు బైజాంటైను-ఒట్టోమను యుద్ధాల సమయంలో ప్రారంభమయ్యాయి. 13వ శతాబ్దం చివరిలో అనటోలియాలో జరిగాయి. తరువాత 14వ శతాబ్దం మధ్యలో ఐరోపాలోకి ప్రవేశించాయి. తరువాత బల్గేరియను-ఒట్టోమను యుద్ధాలు, 14వ శతాబ్దం మధ్యలో సెర్బియను-ఒట్టోమను యుద్ధాలు జరిగాయి. ఈ కాలంలో బాల్కన్లలోకి ఒట్టోమను విస్తరణ ద్వారా వర్గీకరించబడింది. ఉస్మాను కుమారుడు ఓర్హాను 1326లో వాయవ్య అనటోలియను నగరమైన బుర్సాను స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. దానిని కొత్త రాజధానిగా మార్చాడు. ఈ ప్రాంతంలో బైజాంటైను నియంత్రణను భర్తీ చేశాడు. థెస్సలోనికి ముఖ్యమైన ఓడరేవును 1387లో వెనీషియన్ల నుండి స్వాధీనం చేసుకుని దోచుకున్నారు. కొసావో యుద్ధంలో ఒట్టోమను విజయం ఈ ప్రాంతంలో సెర్బియను శక్తి ముగింపును సమర్థవంతంగా గుర్తించింది. ఇది ఐరోపా‌లోకి ఒట్టోమను విస్తరణకు మార్గం సుగమం చేసింది.^[43]^: 95–96 1396లో బల్గేరియను సార్డం ఆఫ్ విడిను కోసం జరిగిన నికోపోలిసు యుద్ధం, మధ్య యుగాల చివరి పెద్ద-స్థాయి క్రూసేడుగా పరిగణించబడుతుంది. ఇది విజయవంతమైన ఒట్టోమన్ల పురోగతిని ఆపడంలో విఫలమైంది.^[44]

టర్కులు బాల్కన్లలోకి విస్తరించడంతో కాన్స్టాంటినోపులు విజయం ఒక కీలకమైన లక్ష్యంగా మారింది. ఒట్టోమన్లు ఇప్పటికే నగరాన్ని చుట్టుముట్టిన దాదాపు అన్ని పూర్వ బైజాంటైను భూముల మీద నియంత్రణను స్వాధీనం చేసుకున్నారు. కానీ బోస్పోరసు జలసంధి మీద కాన్స్టాంటినోపులు వ్యూహాత్మక స్థానాన్ని బలంగా రక్షించడం వలన జయించడం కష్టమైంది. 1402లో తిమురిడు సామ్రాజ్యం స్థాపకుడు తుర్కో-మంగోలు నాయకుడు తైమూర్ తూర్పు నుండి ఒట్టోమను అనటోలియా మీద దండెత్తినప్పుడు బైజాంటైన్లు తాత్కాలికంగా ఉపశమనం పొందారు. 1402లో జరిగిన అంకారా యుద్ధంలో, తైమూరు ఒట్టోమను దళాలను ఓడించి సుల్తాను 1వ భయేజిదు ఖైదీగా తీసుకుని సామ్రాజ్యాన్ని అస్తవ్యస్తం చేశాడు. తరువాత జరిగిన అంతర్యుద్ధం 1402 నుండి 1413 వరకు కొనసాగింది. భయేజిదు కుమారులు వారసత్వం కోసం పోరాడారు. 1వ మెహమ్మదు సుల్తాను‌గా ఉద్భవించి ఒట్టోమను అధికారాన్ని పునరుద్ధరించినప్పుడు ఇది ముగిసింది.^[45]^: 363

1402 తర్వాత ఒట్టోమన్లు కోల్పోయిన బాల్కను భూభాగాలు, థెస్సలోనికి, మాసిడోనియా, కొసావోలను 1430లు, 1450ల మధ్య 2వ మురాదు తిరిగి స్వాధీనం చేసుకున్నారు. 1444 నవంబరు 10న మురాదు పోలాండు‌కు చెందిన 3వ వ్లాడిస్లావు, జాన్ హున్యాడి నేతృత్వంలోని హంగేరియను, పోలిషు, వాలచియా సైన్యాలను వర్ణ యుద్ధంలో ఓడించడం ద్వారా వర్ణ క్రూసేడును తిప్పికొట్టాడు. అయినప్పటికీ స్కాండరు‌బెగు నేతృత్వంలోని అల్బేనియన్లు ప్రతిఘటించడం కొనసాగించారు. నాలుగు సంవత్సరాల తరువాత జాన్ హున్యాడి టర్కుల మీద దాడి చేయడానికి హంగేరియను, వల్లాచియను దళాలతో కూడిన మరొక సైన్యాన్ని సిద్ధం చేశాడు. కానీ 1448లో జరిగిన రెండవ కొసావో యుద్ధంలో మళ్ళీ ఓడిపోయాడు.^[46]^: 29

ఆధునిక చరిత్ర చరిత్ర ప్రకారం వేగవంతమైన ఒట్టోమను సైనిక పురోగతికి పద్నాలుగో శతాబ్దం మధ్యకాలం నుండి బ్లాక్ డెతు పరిణామాలకు మధ్య ప్రత్యక్ష సంబంధం ఉంది. ప్రారంభ ఒట్టోమను విజయాలు జరిగిన బైజాంటైను భూభాగాలు ప్లేగు కారణంగా జనాభాపరంగా, సైనికపరంగా క్షీణించాయి. ఇది ఒట్టోమను విస్తరణకు దోహదపడింది. అదనంగా బానిస వేట ఒట్టోమను విజయం వెనుక ప్రధాన ఆర్థిక చోదక శక్తిగా ఉంది. 21వ శతాబ్దపు కొంతమంది రచయితలు బాల్కన్ల ఆక్రమణను అకిన్సి దశగా తిరిగి వర్ణించారు. ఇది 8 నుండి 13 దశాబ్దాల వరకు విస్తరించింది. ఇది నిరంతర బానిస వేట, విధ్వంసం ద్వారా వర్గీకరించబడింది. తరువాత సామ్రాజ్యంలో పరిపాలనా ఏకీకరణ జరిగింది.^[47]^[48]^[49]^[50]

విస్తరణ - శిఖరం (1453–1566)

2వ మురాదుకుమారుడు మెహ్మదు ది కాంకరరు రాజ్యం, సైనిక పరంగా పునర్వ్యవస్థీకరించాడు. 1453 మే 29న కాన్స్టాంటినోపులును జయించి బైజాంటైను సామ్రాజ్యాన్ని ముగించాడు.^[53] మెహ్మదు తూర్పు ఆర్థోడాక్సు చర్చి ఒట్టోమను అధికారాన్ని అంగీకరించడానికి బదులుగా దాని స్వయంప్రతిపత్తి, భూమిని కొనసాగించడానికి అనుమతించాడు.^[54] పశ్చిమ ఐరోపా రాజ్యాలు, తరువాత బైజాంటైను సామ్రాజ్యం మధ్య ఉద్రిక్తత కారణంగా చాలా వరకు ఆర్థోడాక్సు జనాభాలో ఎక్కువ మంది ఒట్టోమను పాలనను అంగీకరించారు. ఇది వెనీషియను పాలన కంటే ప్రాధాన్యతనిచ్చింది.^[54] అల్బేనియను నిరోధకత ఇటాలియను ద్వీపకల్పంలో ఒట్టోమను విస్తరణకు ప్రధాన అడ్డంకిగా ఉంది.^[55]

15వ, 16వ శతాబ్దాలలో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం విస్తరణ కాలంలోకి ప్రవేశించింది. నిబద్ధత, ప్రభావవంతమైన సుల్తాన్లు పాలనలో సామ్రాజ్యం అభివృద్ధి చెందింది. ఐరోపా, ఆసియా మధ్య ప్రధాన భూభాగ వాణిజ్య మార్గాల మీద దాని నియంత్రణ కారణంగా ఇది ఆర్థికంగా అభివృద్ధి చెందింది.^[56]^: 111^[n]

సుల్తాను 1వ సెలిం (1512–1520) సఫావిదు ఇరాను షా ఇస్మాయిలును చల్దిరాను యుద్ధంలో ఓడించడం ద్వారా తూర్పు, దక్షిణ సరిహద్దులను నాటకీయంగా విస్తరించాడు.^[57]^: 91–105 1వ సెలిం ఈజిప్టు మామ్లుకు సుల్తానేటును ఓడించి విలీనం చేయడం ద్వారా ఈజిప్టులో ఒట్టోమను పాలనను స్థాపించాడు. ఎర్ర సముద్రం మీద నావికాదళ ఉనికిని సృష్టించాడు. ఈ ఒట్టోమను విస్తరణ తర్వాత పోర్చుగీస్ సామ్రాజ్యం ఒట్టోమన్ల మధ్య పోటీ ప్రారంభమై ఈ ప్రాంతంలో ఆధిపత్య శక్తిగా మారింది.^[58]^: 55–76

సులేమాను ది మాగ్నిఫిసెంటు, అతని భార్య హుర్రెం సుల్తాను, 16వ శతాబ్దపు వెనీషియను చిత్రకారుడు టిటియను

సులేమాను ది మాగ్నిఫిసెంటు (1520–1566)^[59] 1521లో బెల్‌గ్రేడ్ను స్వాధీనం చేసుకుని దక్షిణ, ఒట్టోమను-హంగేరియను యుద్ధాలలో భాగంగా హంగరీ రాజ్యం మధ్య భాగాలను ఆక్రమించాడు. 1526లో మొహాక్సు యుద్ధంలో చారిత్రాత్మక విజయం సాధించిన తర్వాత ఆయన ప్రస్తుత హంగేరీ ఇతర మధ్య యూరోపియను భూభాగాలలో ఒట్టోమను పాలనను స్థాపించాడు. తరువాత ఆయన 1529లో వియన్నా ముట్టడి విధించాడు. కానీ నగరాన్ని స్వాధీనం చేసుకోవడంలో విఫలమయ్యాడు.^[60]^: 50 1532లో ఆయన వియన్నా మీద మరొక దాడి చేసాడు. కానీ గున్సు ముట్టడిలో తిప్పికొట్టబడ్డాడు.^[61]^[62] ట్రాన్సిల్వేనియా, వల్లాచియా, అప్పుడప్పుడు, మోల్డావియా, సామ్రాజ్యం, ఉపనది రాజ్యాలుగా మారాయి. తూర్పున ఒట్టోమను టర్కులు 1535లో పర్షియన్ల నుండి బాగ్దాదును స్వాధీనం చేసుకున్నారు. మెసొపొటేమియా మీద నియంత్రణ సాధించారు. పర్షియను గల్ఫుకు నావికా ప్రాప్తిని పొందారు. ఒట్టోమను–సఫావిదు యుద్ధం (1532–1555) ముగిసిన తర్వాత కాకసస్ మొదటిసారిగా సఫావిడు‌లు ఒట్టోమన్ల మధ్య విభజించబడింది. ఇది 19వ శతాబ్దంలో రష్యను కాకససు‌ను ఆక్రమించే వరకు కొనసాగింది. అమాస్య శాంతి, పశ్చిమ అర్మేనియా, పశ్చిమ కుర్దిస్తాన్, పశ్చిమ జార్జియాలో సంతకం చేయబడిన ఈ విభజన ద్వారా ఒట్టోమను చేతుల్లోకి వచ్చింది,^[63] దక్షిణ డాగేస్తాను, తూర్పు అర్మేనియా, తూర్పు జార్జియా, అజర్‌బైజాన్ పర్షియను‌గా మిగిలిపోయాయి.^[64]

1526లో మొహాక్సు యుద్ధం ఒట్టోమను సూక్ష్మచిత్రం^[65]

1539లో 60,000 మందితో కూడిన ఒట్టోమను సైన్యం అడ్రియాటికు తీరంలో స్పానిషు దండును కాస్టెల్నువో ముట్టడించింది; ఈ విజయవంతమైన ముట్టడి ఒట్టోమన్లకు 8,000 మంది ప్రాణనష్టాన్ని కలిగించింది.^[66] కానీ వెనిసు రిపబ్లిక్కు 1540లో నిబంధనలకు అంగీకరించింది. ఏజియను మోరియాలోని దాని సామ్రాజ్యంలో ఎక్కువ భాగాన్ని అప్పగించింది. ఫ్రాన్సు ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం, హాబ్సు‌బర్గు పాలనకు పరస్పర వ్యతిరేకతతో ఐక్యమయ్యాయి.^[67] మిత్రదేశాలుగా మారాయి. నైసు (1543), కోర్సికా (1553) ఫ్రెంచి విజయాలు ఫ్రెంచి రాజు 1వ ఫ్రాన్సు, సులేమానుల ఉమ్మడి వెంచరుగా జరిగాయి. ఒట్టోమను అడ్మిరల్సు హేరెడ్డిను బార్బరోస్సా, డ్రాగటు లచే ఆధీనంలో ఉన్నాయి.^[68] 1543 ఒట్టోమను ఆక్రమణ సమయంలో ఫ్రాన్సు ఒట్టోమన్లకు ఫిరంగిదళాలతో మద్దతు ఇచ్చింది. ఉత్తర హంగేరీలో ఎస్జ్టెర్గోం. టర్కుల మరిన్ని పురోగతుల తర్వాత, హబ్స్బర్గు పాలకుడు ఫెర్డినాండు 1547లో హంగేరీలో ఒట్టోమను ఆధిపత్యాన్ని అధికారికంగా గుర్తించాడు. 1566లో స్జిగేత్వరు ముట్టడి సమయంలో సులేమాను సహజ కారణాల వల్ల మరణించాడు. ఆయన మరణం తరువాత, ఒట్టోమన్లు క్షీణిస్తారని చెప్పబడింది. అయితే దీనిని చాలా మంది మేధావులు తిరస్కరించారు.^[69] సులేమాను పాలన ముగిసే సమయానికి సామ్రాజ్యం సుమారు 8,77,888 (22,73,720 చ.కి.మీ) వరకు విస్తరించి, మూడు ఖండాలకు విస్తరించింది.^[70]^: 545

ఆ సామ్రాజ్యం ఒక ఆధిపత్య నావికా దళంగా మారింది. మధ్యధరా సముద్రంలో ఎక్కువ భాగాన్ని నియంత్రించింది.^[71]^: 61 సామ్రాజ్యం ఇప్పుడు యూరోపియను రాజకీయాలలో ప్రధాన భాగంగా ఉంది. స్పెయిన్ పోర్చుగలు ఐబీరియను యూనియను కింద ఐక్యమైనప్పుడు ఒట్టోమన్లు బహుళ ఖండాల మత యుద్ధాలలో పాల్గొన్నారు. ఒట్టోమన్లు ఖలీఫు బిరుదును కలిగి ఉన్నారు. అంటే వారు ప్రపంచవ్యాప్తంగా ముస్లింల నాయకులు. ఐబీరియన్లు క్రైస్తవ క్రూసేడర్లకు నాయకులు, కాబట్టి ఇద్దరూ ప్రపంచవ్యాప్త సంఘర్షణలో పోరాడారు. మధ్యధరా ప్రాంతంలో కార్యకలాపాల మండలాలు ఉన్నాయి^[72]. ఇండియను ఓషను,^[73] ఇక్కడ ఐబీరియన్లు భారతదేశానికి చేరుకోవడానికి ఆఫ్రికాను చుట్టుముట్టి వారి మార్గంలో ఒట్టోమన్లు వారి స్థానిక ముస్లిం మిత్రుల మీద యుద్ధం చేశారు. అదేవిధంగా ఐబీరియన్లు కొత్తగా క్రైస్తవీకరించబడిన లాటిన్ అమెరికా గుండా వెళ్ళారు. పసిఫికు‌ను దాటి దండయాత్రలను పంపారు. గతంలో ముస్లిం ఫిలిప్పీన్సు‌ను క్రైస్తవీకరించడానికి ఫార్ ఈస్టులోని ముస్లింల మీద దాడి చేయడానికి దానిని స్థావరంగా ఉపయోగించుకున్నారు.^[74] ఈ సందర్భంలో ఒట్టోమన్లు సైన్యాలను దాని తూర్పున ఉన్న సామంత రాజ్యం, భూభాగమైన ఆగ్నేయాసియాలోని సుల్తానేటు ఆఫ్ ఆషేకు సహాయం చేయడానికి పంపారు.^[75]^: 84^[76]

స్పానిషు–ఒట్టోమను యుద్ధాలు ప్రధానంగా మధ్యధరా ప్రాంతంలో జరిగాయి. ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో నామమాత్రంగా భాగమైన అల్జీర్సు, ట్యూనిసు, ట్రిపోలి అనే ఉత్తర ఆఫ్రికా నగరాల నుండి బార్బరీ కోర్సెయిర్లు వేలాది వ్యాపారి నౌకలను స్వాధీనం చేసుకున్నారు. ఐరోపాలోని తీరప్రాంత పట్టణాల మీద దాడి చేశారు. వారు బంధించిన ప్రజలను బానిసలుగా చేసుకున్నారు.^[77]

1600ల కాలంలో ఒట్టోమను కాలిఫేటు ఐబీరియను యూనియను మధ్య ప్రపంచ సంఘర్షణ రెండూ ఒకే జనాభాలో ఉన్నందున సాంకేతికత, ఆర్థిక స్థాయిలలో ప్రతిష్టంభనగా ఉంది. అయినప్పటికీ ఒట్టోమను రాజకీయ, సైనిక స్థాపన విజయాన్ని రోమన్ సామ్రాజ్యంతో పోల్చారు పరిమాణంలో తేడా ఉన్నప్పటికీ సమకాలీన ఇటాలియను మేధావులు ఫ్రాన్సిస్కో సాన్సోవినో ఫ్రెంచి రాజకీయ తత్వవేత్త జీను బోడిను వంటి వారు దీనిని పోల్చారు.^[78]

తిరుగుబాట్లు, తిరోగమనాలు - పునరుజ్జీవనాలు (1566–1683)

16వ శతాబ్దం చివరి లేదా 17వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఒట్టోమను గాలీ] ఇస్తాంబులు నావలు మ్యూజియం వద్ద *తారిహి కదిర్గా* అని పిలుస్తారు, దీనిని సుల్తాను 3వ మురాదు (1574–1595), సుల్తాను 4వ మెహమ్మదు (1648–1687) పాలనల మధ్య కాలంలో నిర్మించారు.^[51]^[52]

పదహారవ శతాబ్దం రెండవ భాగంలో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం ద్రవ్యోల్బణం, వేగంగా పెరుగుతున్న యుద్ధ ఖర్చుల నుండి పెరుగుతున్న ఒత్తిడికి గురైంది, ఇవి ఐరోపా, మధ్యప్రాచ్యం రెండింటినీ ప్రభావితం చేస్తున్నాయి.^[79] ఈ ఒత్తిళ్లు 1600 సంవత్సరంలో వరుస సంక్షోభాలకు దారితీశాయి. ఇది ఒట్టోమను ప్రభుత్వ వ్యవస్థ మీద తీవ్ర ఒత్తిడిని కలిగించింది.^[80]^{: 413–414} ఈ సవాళ్లకు ప్రతిస్పందనగా సామ్రాజ్యం దాని రాజకీయ మరియు సైనిక సంస్థలలో వరుస పరివర్తనలకు గురైంది. ఇది కొత్త పరిస్థితులకు విజయవంతంగా అనుగుణంగా మారింది. పదిహేడవ శతాబ్దం, సైనికపరంగా, ఆర్థికంగా శక్తివంతంగా ఉంది.^[69]^[81]^: 10 ఇరవయ్యవ శతాబ్దం మధ్యకాలానికి చెందిన చరిత్రకారులు ఒకప్పుడు ఈ కాలాన్ని స్తబ్దత, క్షీణతగా వర్ణించారు. కానీ ఈ అభిప్రాయాన్ని ఇప్పుడు మెజారిటీ విద్యావేత్తలు తిరస్కరించారు.^[69]

పశ్చిమ యూరోపియను రాష్ట్రాలు కొత్త సముద్ర వాణిజ్య మార్గాలను కనుగొనడం వలన వారు ఒట్టోమను వాణిజ్య గుత్తాధిపత్యాన్ని తప్పించుకున్నారు. 1488లో పోర్చుగీసు కేపు ఆఫ్ గుడ్ హోపు ఆవిష్కరణ 16వ శతాబ్దం అంతటా హిందూ మహాసముద్రంలో ఒట్టోమను-పోర్చుగీసు నావికా యుద్ధాల శ్రేణికి నాంది పలికింది. హిందూ మహాసముద్రంలో యూరోపియను ఉనికి పెరుగుతున్నప్పటికీ, తూర్పుతో ఒట్టోమను వాణిజ్యం వృద్ధి చెందుతూనే ఉంది. ముఖ్యంగా కైరో, యెమెను కాఫీ ఒక ప్రసిద్ధ వినియోగదారు వస్తువుగా పెరగడం వల్ల ప్రయోజనం పొందింది. సామ్రాజ్యం అంతటా నగరాలు, పట్టణాలలో కాఫీహౌసు‌లు కనిపించడంతో కైరో దాని వాణిజ్యానికి ప్రధాన కేంద్రంగా అభివృద్ధి చెందింది. పదిహేడవ శతాబ్దం, పద్దెనిమిదవ శతాబ్దంలో ఎక్కువ భాగం దాని నిరంతర శ్రేయస్సుకు దోహదపడింది.^[82]^{: 507–508}

4వ ఇవాను (1533–1584) కింద సార్డం ఆఫ్ తాటరు ఖానేటుల ఖర్చుతో రష్యా వోల్గా, కాస్పియను ప్రాంతాలలోకి విస్తరించింది. 1571లో ఒట్టోమన్ల నేతృత్వంలోని క్రిమియను 1వ ఖాను డెవ్లెటు గిరే రష్యా మీద దాడి చేసి మాస్కోను తగలబెట్టింది.^[83] మరుసటి సంవత్సరం దండయాత్ర పునరావృతమైంది. కానీ మోలోడి యుద్ధంలో తిప్పికొట్టబడింది. ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం దాని సామంత రాజ్యం, క్రిమియను ఖానేటు, తూర్పు ఐరోపా మీద వరుసగా బానిస దాడులు,^[84] 17వ శతాబ్దం చివరి వరకు తూర్పు ఐరోపాలో ఒక ముఖ్యమైన శక్తిగా కొనసాగింది.^[85] రష్యా, పోలాండ్, హంగేరీ రాజ్యం లకు వ్యతిరేకంగా ఒట్టోమన్ల పోరాటాలకు క్రిమియన్ అశ్వికదళం అనివార్యమైంది. హంగేరీ, పర్షియా.^[86]

క్రమం లెపాంటో యుద్ధంలో రెండు నౌకాదళాల యుద్ధం, ముందు భాగంలో హోలీ లీగు మూడు శక్తుల ఉపమానం, జార్జియో వాసరి చిత్రించిన ఫ్రెస్కో

ఒట్టోమన్లు వెనీషియను సైప్రసును జయించాలని నిర్ణయించుకున్నారు. 1570 జూలై 22న నికోసియాను ముట్టడించారు; 50,000 మంది క్రైస్తవులు మరణించారు. 1,80,000 మంది బానిసలుగా మార్చబడ్డారు.^[87]^: 67 1570 సెప్టెంబరు 15న ఒట్టోమను అశ్వికదళం సైప్రసు‌లోని చివరి వెనీషియను బలమైన కోట అయిన ఫామగుస్టా ముందు కనిపించింది. 145 ఫిరంగులతో 2,00,000 మంది పురుషులతో కూడిన బలగాలకు వ్యతిరేకంగా వెనీషియను రక్షకులు 11 నెలలు పోరాడారు; 1571 ఆగస్టులో ఒట్టోమన్ల చేతిలో పడటానికి ముందు 1,63,000 ఫిరంగి బంతులు ఫామగుస్టా గోడలను ఢీకొట్టాయి. ఫామగుస్టా ముట్టడి 50,000 ఒట్టోమను ప్రాణనష్టాన్ని ప్రకటించింది.^[88]^: 328 ఇంతలో ఎక్కువగా స్పానిషు, వెనీషియను నౌకాదళాలతో కూడిన హోలీ లీగు నైరుతి గ్రీసు‌కు దూరంగా ఉన్న లెపాంటో యుద్ధం (1571)లో ఒట్టోమను నౌకాదళం మీద విజయం సాధించింది; కాథలికు దళాలు 30,000 మందికి పైగా టర్కిషు‌లను చంపి, వారి 200 ఓడలను ధ్వంసం చేశాయి.^[89]^: 24 ఇది ఒట్టోమను అజేయత ప్రతిరూపానికి ఒక ఆశ్చర్యకరమైన దెబ్బ, ఎక్కువగా ప్రతీకాత్మకంగా ఉన్నప్పటికీ^[90] 1565 సీజు ఆఫ్ మాల్టాలో ఒట్టోమను ఆక్రమణదారుల మీద నైట్సు ఆఫ్ మాల్టా విజయం ఇటీవల క్షీణిస్తున్న చిత్రం.^[91] ఈ యుద్ధం ఒట్టోమను నావికాదళానికి అనుభవజ్ఞులైన మానవశక్తిని తగ్గించడంలో చాలా నష్టాన్ని కలిగించింది, నౌకలను వేగంగా భర్తీ చేయడం కంటే.^[92]^: 53 ఒట్టోమను నావికాదళం త్వరగా కోలుకుంది.1573లో వెనిసు‌ను శాంతి ఒప్పందం మీద సంతకం చేయమని ఒప్పించింది. ఒట్టోమన్లు ఉత్తర ఆఫ్రికాలో తమ స్థానాన్ని విస్తరించడానికి, సంఘటితం చేసుకోవడానికి వీలు కల్పించింది.^[93]

దీనికి విరుద్ధంగా, హాబ్స్బర్గు సరిహద్దు కొంతవరకు స్థిరపడ్డాయి. హాబ్సు‌బర్గు రక్షణలు గట్టిపడటం వలన ఏర్పడిన ప్రతిష్టంభన.^[94] హాబ్సు‌బర్గు ఆస్ట్రియా మీద జరిగిన లాంగు టర్కిషు యుద్ధం (1593–1606) తుపాకీలతో కూడిన ఒట్టోమను పదాతిదళానికి ఎక్కువ సంఖ్యలో అవసరాన్ని సృష్టించింది. ఫలితంగా నియామక విధానంలో సడలింపు వచ్చింది. ఇది దళాలలో క్రమశిక్షణా రాహిత్యం, పూర్తిగా తిరుగుబాటు సమస్యలకు దోహదపడింది. అవి ఎప్పటికీ పూర్తిగా పరిష్కరించబడలేదు. ^[95] సక్రమంగా లేని షార్పు‌షూటర్లను (సెక్‌బాను) కూడా నియమించుకున్నారు. సెలాలీ తిరుగుబాటులు (1590–1610)లో బ్రిగేండేజుగా మారారు. ఇది 16వ శతాబ్దపు చివరి, 17వ శతాబ్దాల ప్రారంభంలో అనటోలియాలో విస్తృతమైన అరాచకానికి దారితీసింది.^[96]^: 24 1600 నాటికి సామ్రాజ్య జనాభా 30 మిలియన్లకు చేరుకోవడంతో భూమి కొరత ప్రభుత్వం మీద మరింత ఒత్తిడిని కలిగించింది.^[97] అయినప్పటికీ ఈ సమస్యల మధ్య, ఒట్టోమను రాష్ట్రం బలంగా ఉంది. దాని సైన్యం కూలిపోలేదు లేదా ఘోర పరాజయాలను చవిచూడలేదు. పర్షియాలోని సఫావిదు రాజవంశం మీద జరిగిన ప్రచారాలు మాత్రమే మినహాయింపులు అక్కడ ఒట్టోమను తూర్పు ప్రావిన్సులు చాలా వరకు కోల్పోయాయి.కొన్ని శాశ్వతంగా కోల్పోయాయి. ఈ 1603–1618 యుద్ధం చివరికి నసుహు పాషా ఒప్పందానికి దారితీసింది. ఇది పశ్చిమ జార్జియా మినహా మొత్తం కాకససు‌ను తిరిగి సఫావిదు ఇరాన్ ఆధీనంలోకి అప్పగించింది.^[98] క్రెటను యుద్ధంతో ముగిసిన ఒప్పందం వెనిసు‌కు డాల్మాటియా దాని ఏజియను ద్వీప ఆస్తులు క్రీటులలో చాలా వరకు నష్టం కలిగించింది.^[99]^: 33

తన స్వల్ప మెజారిటీ పాలనలో మురాదు IV (1623–1640) కేంద్ర అధికారాన్ని తిరిగి పొందాడు ఇరాక్ (1639) ను సఫావిదు‌ల నుండి తిరిగి స్వాధీనం చేసుకున్నాడు.^[100] ది అదే సంవత్సరం జుహాబు ఒప్పందం ఫలితంగా కాకససు దాని ప్రక్కనే ఉన్న ప్రాంతాలను రెండు పొరుగు సామ్రాజ్యాల మధ్య నిర్ణయాత్మకంగా విభజించారు. ఇది ఇప్పటికే 1555 అమాస్య శాంతిలో నిర్వచించబడింది.^[101]^[102]

మహిళల సుల్తానేటు (1533–1656) కాలంలో యువ సుల్తాన్ల తల్లులు తమ కుమారుల తరపున అధికారాన్ని వినియోగించుకున్నారు. ఈ కాలంలో అత్యంత ప్రముఖ మహిళలు కోసెం సుల్తాను, ఆమె కోడలు తుర్హాను హాటిసు. వీరి రాజకీయ శత్రుత్వం 1651లో కోసెం హత్యతో ముగిసింది. ^[103] కోప్రూలు శకం (1656–1703) సమయంలో కోప్రూలు కుటుంబానికి చెందిన గ్రాండు విజియర్లు సామ్రాజ్యం మీద ప్రభావవంతమైన నియంత్రణను వినియోగించారు. కోప్రులు విజియరేటు ట్రాన్సిల్వేనియాలో అధికారం పునరుద్ధరించడంతో కొత్త సైనిక విజయాన్ని సాధించింది. 1669లో క్రీటును జయించడం పూర్తయింది. పోలిషు దక్షిణ ఉక్రెయిను లోకి విస్తరణ, ఖోటిను బలమైన కోటలతో, కామియానెట్సు-పోడిల్స్కీ, పోడోలియా భూభాగం 1676లో ఒట్టోమను నియంత్రణకు లొంగిపోయింది. ^[104]

పునరుద్ధరించబడిన దృఢ నిశ్చయం ఈ కాలం 1683లో గ్రాండు విజియరు కారా ముస్తఫా పాషా 1683–1699 గ్రేటు టర్కిషు యుద్ధంలో వియన్నాను రెండవ ఒట్టోమను ముట్టడికి ప్రయత్నించడానికి ఒక భారీ సైన్యాన్ని నడిపించినప్పుడు విపత్కర ముగింపుకు వచ్చింది. చివరి దాడి ఘోరంగా ఆలస్యం కావడంతో, ఒట్టోమను దళాలు పోలిషు రాజు 3వ జాన్ సోబిస్కీ నేతృత్వంలోని మిత్రరాజ్యాల హబ్స్బర్గు, జర్మనీ, పోలిషు దళాలచే వియన్నా యుద్ధంలో తుడిచిపెట్టుకుపోయాయి. హోలీ లీగు కూటమి వియన్నాలో ఓటమి ప్రయోజనాన్ని నొక్కి చెప్పింది. ఇది కార్లోవిట్జు ఒప్పందం ( 1699 జనవరి 26)లో ముగిసింది. ఇది గొప్ప టర్కిషు యుద్ధాన్ని ముగించింది.^[105] ఒట్టోమన్లు ముఖ్యమైన భూభాగాల మీద నియంత్రణను వదులుకున్నారు. వాటిలో చాలా వరకు శాశ్వతంగా ఉన్నాయి.^[106] 2వ ముస్తఫా II (1695–1703) 1695–1696లో హంగేరీలోని హాబ్సు‌బర్గుల మీద ఎదురుదాడికి నాయకత్వం వహించాడు. కానీ 1697 సెప్టెంబరు 11న జెంటా (ఆధునిక సెర్బియాలో) జరిగిన ఘోరమైన ఓటమితో అది పరాజయం పాలైంది.^[107]

సైనిక పరాజయాలు

బనాతు కోల్పోవడం బెల్‌గ్రేడు (1717–1739) తాత్కాలిక నష్టంతో పాటు, డానుబే, సావాల మీద ఒట్టోమను సరిహద్దు పద్దెనిమిదవ శతాబ్దంలో స్థిరంగా ఉంది. రష్యను విస్తరణ, అయితే, పెద్ద, పెరుగుతున్న ముప్పును తెచ్చిపెట్టింది.^[108] దీని ప్రకారం 1700–1721 గ్రేటు నార్తర్ను వార్‌లో భాగంగా మధ్య ఉక్రెయిన్‌లో 1709లో జరిగిన పోల్టావా యుద్ధంలో రష్యన్లు ఆయనను ఓడించిన తర్వాత స్వీడను 12వ చార్లెసు, రాజు ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో మిత్రుడిగా స్వాగతించబడ్డాడు.^[108] 12వ చార్లెసు ఒట్టోమను సుల్తాను 3వ అహ్మదును రష్యా మీద యుద్ధం ప్రకటించమని ఒప్పించాడు. దీని ఫలితంగా మోల్దవియాలో 1710–1711లో జరిగిన ప్రుతు నది పోరాటంలో ఒట్టోమను విజయం సాధించింది.^[108]

ఆస్ట్రో-టర్కిషు యుద్ధం తర్వాత పాసరోవిట్జు ఒప్పందం ఆస్ట్రియాకు బనాటు, సెర్బియా "లిటిలు వాలాచియా" (ఓల్టేనియా)లను కోల్పోవడాన్ని నిర్ధారించింది. ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం రక్షణాత్మకంగా ఉందని. ఐరోపాలో తదుపరి దురాక్రమణకు అవకాశం లేదని కూడా ఈ ఒప్పందం వెల్లడించింది. ^[109] 1739లో బెల్‌గ్రేడు ఒప్పందం ద్వారా ముగిసిన ఆస్ట్రో-రష్యను–టర్కిషు యుద్ధం (1735–1739) ఫలితంగా ఉత్తర బోస్నియా, హాబ్సు‌బర్గు సెర్బియా, (బెల్‌గ్రేడ్‌తో సహా), ఓల్టేనియా, బనాత్ ఆఫ్ టెమెస్వరు, దక్షిణ ప్రాంతాలను ఒట్టోమను తిరిగి పొందింది; కానీ సామ్రాజ్యం క్రిమియను ద్వీపకల్పానికి ఉత్తరాన ఉన్న అజోవు ఓడరేవును రష్యన్లకు కోల్పోయింది. ఈ ఒప్పందం తర్వాత ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం ఐరోపాలో ఒక తరం శాంతిని ఆస్వాదించగలిగింది. ఎందుకంటే ఆస్ట్రియా రష్యా ప్రష్యా పెరుగుదలను ఎదుర్కోవలసి వచ్చింది.^[108]

విద్యా, సాంకేతిక సంస్కరణలు ఇస్తాంబులు టెక్నికలు యూనివర్సిటీ వంటి ఉన్నత విద్యా సంస్థల స్థాపనతో సహా వచ్చాయి.^[110] 1734లో పాశ్చాత్య శైలి ఫిరంగి పద్ధతులను అందించడానికి ఒక ఫిరంగి పాఠశాల స్థాపించబడింది. కానీ ఇస్లామికు మతాధికారులు థియోడిసి ఆధారంగా విజయవంతంగా అభ్యంతరం తెలిపారు.^[111] 1754లో ఫిరంగి పాఠశాల పాక్షిక రహస్య ప్రాతిపదికన తిరిగి తెరవబడింది.^[111] 1726లో ఇబ్రహీం ముటెఫెర్రికా గ్రాండు విజియరు నెవ్సెహిర్లి దమతు ఇబ్రహీం పాషా, గ్రాండు ముఫ్తీ, మతాధికారులను ప్రింటింగు ప్రెసు సామర్థ్యం గురించి ఒప్పించారు. ముటెఫెర్రికా తరువాత సుల్తాను 3వ అహ్మదు ద్వారా మతేతర పుస్తకాలను ప్రచురించడానికి అనుమతి లభించింది (కొంతమంది కాలిగ్రాఫర్లు, మత నాయకుల నుండి వ్యతిరేకత ఉన్నప్పటికీ).^[112] మ్యూటు‌ఫెర్రికా ప్రెసు తన మొదటి పుస్తకాన్ని 1729లో ప్రచురించింది. 1743 నాటికి 23 సంపుటాలలో 17 రచనలను విడుదల చేసింది. ఒక్కొక్కటి 500-1,000 కాపీల మధ్య ఉన్నాయి.^[112]^[113]

ఉత్తర ఆఫ్రికాలో స్పెయిను ఓరానును స్వయంప్రతిపత్తి కలిగిన డీలికు ఆఫ్ అల్జీర్సు నుండి జయించింది. బే ఆఫ్ ఓరాను అల్జీర్సు నుండి సైన్యాన్ని అందుకుంది. కానీ అది ఓరానును తిరిగి స్వాధీనం చేసుకోవడంలో విఫలమైంది; ఈ ముట్టడి 1,500 మంది స్పెయిన్ దేశస్థుల మరణానికి కారణమైంది. ఇంకా ఎక్కువ మంది అల్జీరియన్లు. స్పానిష్ వారు అనేక మంది ముస్లిం సైనికులను కూడా ఊచకోత కోశారు.^[114] 1792లో స్పెయిన్ ఓరాను‌ను విడిచిపెట్టి దానిని అల్జీర్సు‌లోని డీలికు‌కు విక్రయించింది.

1768లో రష్యను మద్దతుగల ఉక్రేనియను హైదమాకాలు పోలిషు సమాఖ్యలను వెంబడిస్తూ, ఉక్రెయిను‌లోని బెస్సరాబియా సరిహద్దులో ఉన్న ఒట్టోమను నియంత్రణలో ఉన్న బాల్టా పట్టణంలోకి ప్రవేశించి దాని పౌరులను ఊచకోత కోసి, పట్టణాన్ని తగలబెట్టారు. ఈ చర్య ఒట్టోమను సామ్రాజ్యాన్ని 1768–1774 నాటి రస్సో-టర్కిషు యుద్ధంలోకి రెచ్చగొట్టింది. 1774 నాటి కుచుకు కైనర్కా ఒప్పందం యుద్ధాన్ని ముగించి ఒట్టోమను నియంత్రణలో ఉన్న వల్లాచియా, మోల్దవియా ప్రావిన్సుల క్రైస్తవ పౌరులకు ప్రార్థనా స్వేచ్ఛను అందించింది.^[108] 18వ శతాబ్దం చివరి నాటికి రష్యాతో జరిగిన యుద్ధాలలో అనేక పరాజయాల తర్వాత ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలోని కొంతమంది పీటరు ది గ్రేటు సంస్కరణలు రష్యన్లకు ఒక ప్రయోజనాన్ని ఇచ్చాయని, మరిన్ని పరాజయాలను నివారించడానికి ఒట్టోమన్లు పాశ్చాత్య సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని కొనసాగించాల్సి ఉంటుందని తేల్చడం ప్రారంభించారు.^[111]

3వ సెలిం (1789–1807) సైన్యాన్ని ఆధునీకరించడానికి మొదటి ప్రధాన ప్రయత్నాలు చేశాడు. కానీ ఆయన సంస్కరణలను మతపరమైన నాయకత్వం, జానిస్సరీ దళాలు అడ్డుకున్నాయి. వారి హక్కుల పట్ల అసూయతో మార్పును గట్టిగా వ్యతిరేకిస్తూ జానిస్సరీ తిరుగుబాటు చేశారు. సెలిం ప్రయత్నాలు ఆయన సింహాసనాన్ని,ఆయన జీవితాన్ని బలిగొన్నాయి. కానీ ఆయన వారసుడు, డైనమికు 2వ మహమ్మదు ద్వారా అద్భుతమైన, రక్తపాత పద్ధతిలో పరిష్కరించబడ్డాయి. ఆయన 1826లో జానిసరీ దళాన్ని నిర్మూలించాడు.

సెర్బియను విప్లవం (1804–1815) తూర్పు ప్రశ్న సమయంలో బాల్కన్లలో జాతీయ మేల్కొలుపు యుగానికి నాంది పలికింది. 1811లో అల్-సౌద్ కుటుంబం నేతృత్వంలోని అరేబియాలోని మౌలికవాద వహాబీలు ఒట్టోమన్ల మీద తిరుగుబాటు చేశారు. వహాబీ తిరుగుబాటుదారులను ఓడించలేక సబ్‌లైం పోర్టే ఈజిప్టు ఇయాలెటు వాలి (గవర్నరు) అయిన కవాలా ముహమ్మదు అలీ పాషాను అరేబియాను తిరిగి స్వాధీనం చేసుకునే పనిని అప్పగించింది. ఇది 1818లో డిరియా ఎమిరేటు నాశనంతో ముగిసింది. సెర్బియా సుజరైంటి దాని స్వంత రాజవంశం కింద వంశపారంపర్య రాచరికంగా 1830లో డి జ్యూరుగా గుర్తించబడింది.^[115]^[116] 1821లో గ్రీకులు యుద్ధం ప్రకటించింది. మోల్దవియాలో ఒక మళ్లింపుగా ఉద్భవించిన తిరుగుబాటు తరువాత పెలోపొన్నీసులో ప్రధాన విప్లవం జరిగింది. ఇది కొరింతు గల్ఫు ఉత్తర భాగంతో పాటు ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో స్వాతంత్ర్యం సాధించిన మొదటి భాగాలుగా మారింది (1829లో). 1830లో ఫ్రెంచు వారు డీలికు ఆఫ్ అల్జీర్సు మీద దాడి చేశారు. ప్రచారం 21 రోజులు పట్టింది. దీని ఫలితంగా 5,000 మంది అల్జీరియను సైనిక మరణాలు సంభవించాయి.^[117] దాదాపు 2,600 ఫ్రెంచి వారు ^[118] ఫ్రెంచి ముందు అల్జీరియా మొత్తం జనాభా 30,00,000 మరియు 50,00,000 మధ్య ఉండవచ్చు.^[119] 1873 నాటికి, అల్జీరియా జనాభా (కొత్తగా వచ్చిన అనేక లక్షల మంది ఫ్రెంచ్ స్థిరనివాసులను మినహాయించి) 21,72,000 కు తగ్గింది.^[120] 1831లో ఈజిప్టుకు చెందిన ముహమ్మదు అలీ సుల్తాను 3వ మహ్మదుకు గ్రేటరు సిరియా, క్రీటు గవర్నరు పదవులను ఇవ్వడానికి నిరాకరించడంతో ఆయన తిరుగుబాటు చేశాడు. గ్రీకు తిరుగుబాటు (1821–1829) ను అణిచివేయడానికి సైనిక సహాయం పంపినందుకు బదులుగా సుల్తాను అతనికి వాగ్దానం చేశాడు, చివరికి అధికారిక గ్రీసు స్వాతంత్ర్యంతో ముగిసింది. 1830. 1827లో నవరినో యుద్ధంలో తన నౌకాదళాన్ని కోల్పోయిన ముహమ్మదు అలీకి ఇది ఖరీదైన వ్యాపారం. ఆ విధంగా మొదటి ఈజిప్షియను-ఒట్టోమను యుద్ధం (1831–1833) ప్రారంభమైంది. ఈ సమయంలో ఆయన కుమారుడు ఇబ్రహీం పాషా నాయకత్వంలో ఫ్రెంచ్ శిక్షణ పొందిన ముహమ్మదు అలీ సైన్యం, ఒట్టోమను సైన్యాన్ని ఓడించి రాజధాని కాన్స్టాంటినోపులు 320 కి.మీ. (200 మై.) పరిధిలోని కుతహ్యా నగరాన్ని చేరుకుంది.^[121]^: 95 నిరాశలో సుల్తాను మహ్మదు సామ్రాజ్యం సాంప్రదాయ ప్రత్యర్థి రష్యాకు సహాయం కోసం విజ్ఞప్తి చేశాడు. చక్రవర్తి 1 వ నికోలసును తనకు సహాయం చేయడానికి ఒక యాత్రా దళాన్ని పంపమని కోరాడు.^[122]^: 96 హంకరు ఇస్కెలెసి ఒప్పందం మీద సంతకం చేసినందుకు ప్రతిగా, రష్యన్లు యాత్రా దళాన్ని పంపారు. ఇది ఇబ్రహీం పాషాను కాన్స్టాంటినోపులు వైపు ముందుకు వెళ్ళకుండా నిరోధించింది.^[122]^: 96 1833 మే 5న సంతకం చేయబడిన కుతహ్యా సమావేశం నిబంధనల ప్రకారం ముహమ్మదు అలీ సుల్తాను ‌మీద తన ప్రచారాన్ని విడిచిపెట్టడానికి అంగీకరించాడు. దానికి బదులుగా అతను క్రీటు, అలెప్పో, ట్రిపోలి, విలాయెటుల (ప్రావిన్సులు) వాలి (గవర్నరు)గా నియమించబడ్డాడు. ట్రిపోలి, డమాస్కస్, సిడాను (ఆధునిక సిరియా, లెబనాన్ లను కలిగి ఉన్న చివరి నాలుగు), అదానాలో పన్నులు వసూలు చేసే హక్కు ఇవ్వబడింది.^[122]^: 96 రష్యను జోక్యం లేకపోతే సుల్తాను 2వ మహ్మదు పదవీచ్యుతుడయ్యే ప్రమాదాన్ని ఎదుర్కొనేవాడు. ముహమ్మదు అలీ కొత్త సుల్తాను అయ్యేవాడు. ఈ సంఘటనలు పునరావృతమయ్యే నమూనాకు నాంది పలికాయి. దీనిలో సబ్‌లైం పోర్టే తనను తాను రక్షించుకోవడానికి విదేశీ శక్తుల సహాయం అవసరం తీసుకున్నాడు.^[122]^: 95–96

1839లో సబ్లైం పోర్టే వాస్తవానికి స్వయంప్రతిపత్తి కలిగిన, కానీ డి జ్యూర్ ఇప్పటికీ ఒట్టోమను ఈజిప్టు ఐలెటుకు కోల్పోయిన దానిని తిరిగి పొందేందుకు ప్రయత్నించింది. కానీ దాని దళాలు మొదట్లో ఓడిపోయాయి. ఇది 1840 ఓరియంటలు సంక్షోభానికి దారితీసింది. ముహమ్మదు అలీకి ఫ్రాన్సుతో సన్నిహిత సంబంధాలు ఉన్నాయి. ఆయన ఈజిప్టు సుల్తాను అయ్యే అవకాశం మొత్తం లెవాంటును ఫ్రెంచు ప్రభావ పరిధిలోకి నెట్టివేసినట్లుగా విస్తృతంగా భావించబడింది.^[121]^: 96 సబ్‌లైం పోర్టే ముహమ్మదు అలీని ఓడించడంలో అసమర్థంగా నిరూపించుకున్నందున^[123]^[124] బ్రిటిషు సామ్రాజ్యం, ఆస్ట్రియను సామ్రాజ్యం సైనిక సహాయం అందించాయి. రెండవ ఈజిప్షియను-ఒట్టోమను యుద్ధం (1839–1841) ఒట్టోమను విజయం ఒట్టోమను పునరుద్ధరణతో ముగిసింది. ఈజిప్టు ఐలాటు, లెవాంటు మీద ఆధిపత్యం.^[121]^: 96

19వ శతాబ్దం మధ్య నాటికి, ఒట్టోమను సామ్రాజ్యాన్ని "యూరపు అనారోగ్య మనిషి" అని పిలిచేవారు. మూడు సుజరైను రాష్ట్రాలు - సెర్బియా ప్రిన్సిపాలిటీ, వాలచియా మోల్దవియా - 1860లు, 1870లలో డి జ్యూర్ స్వాతంత్ర్యం వైపు కదిలాయి.

క్షీణత - ఆధునీకరణ (1828–1908)

టాంజిమాటు కాలంలో (1839–1876), ప్రభుత్వం రాజ్యాంగ సంస్కరణల శ్రేణి చాలా ఆధునిక నిర్బంధ సైన్యం, బ్యాంకింగు వ్యవస్థ సంస్కరణలు, స్వలింగ సంపర్కాన్ని నేరరహితం చేయడం, మతపరమైన చట్టాన్ని లౌకిక చట్టం,^[125], ఆధునిక కర్మాగారాలతో గిల్డులు. 1840లో ఇస్తాంబులు‌లో ఒట్టోమను మినిస్ట్రీ ఆఫ్ పోస్టు స్థాపించబడింది. అమెరికను ఆవిష్కర్త సామ్యూలు మోర్సు 1847లో టెలిగ్రాఫు కోసం ఒట్టోమను పేటెంటు‌ను పొందారు. దీనిని సుల్తాను అబ్దుల్మెసిడు జారీ చేశారు. ఆయన ఈ ఆవిష్కరణను వ్యక్తిగతంగా పరీక్షించాడు.^[126] కనును-యు ఎసాసి అని పిలువబడే రాజ్యాంగంతో సంస్కరణవాద కాలం శిఖరాగ్రానికి చేరుకుంది. సామ్రాజ్యం మొదటి రాజ్యాంగ యుగం స్వల్పకాలికం. సుల్తాను దానిని సస్పెండు చేయడానికి ముందు పార్లమెంటు కేవలం రెండు సంవత్సరాలు మాత్రమే మనుగడ సాగించింది.

సామ్రాజ్యంలోని క్రైస్తవ జనాభా, వారి ఉన్నత విద్యా స్థాయిల కారణంగా ముస్లిం మెజారిటీ కంటే ముందుండటం ప్రారంభించింది, ఇది చాలా ఆగ్రహానికి దారితీసింది.^[127] 1861లో ఒట్టోమను క్రైస్తవుల కోసం 571 ప్రాథమిక 94 మాధ్యమిక పాఠశాలలు ఉన్నాయి. మొత్తం 140,000 మంది విద్యార్థులు ఉన్నారు. ఈ సంఖ్య ఆ సమయంలో పాఠశాలలో ముస్లిం పిల్లల సంఖ్యను మించిపోయింది. వారు అరబికు, ఇస్లామికు వేదాంతశాస్త్రం నేర్చుకోవడానికి గడిపిన సమయం ద్వారా మరింత ఆటంకం కలిగి ఉన్నారు.^[127] టర్కిషు వ్రాయబడిన అరబికు వర్ణమాల 1928 వరకు టర్కిషు శబ్దాలను ప్రతిబింబించడానికి సరిపోదని రచయిత నార్మను స్టోను సూచిస్తున్నారు (ఇది సెమిటికు భాషకు విరుద్ధంగా టర్కికు), ఇది టర్కిషు పిల్లలపై మరింత కష్టాన్ని కలిగించింది.^[127] క్రమంగా, క్రైస్తవుల ఉన్నత విద్యా స్థాయిలు వారు పెద్ద సంఖ్యలో ఆడటానికి అనుమతించాయి. సర్సాకు కుటుంబం వంటి సమూహాల ప్రాముఖ్యత పెరుగుదలతో ఆర్థిక వ్యవస్థలో పాత్ర దీనికి సూచిక.^[127]^[128] 1911లో ఇస్తాంబులు‌లోని 654 హోల్‌సేలు కంపెనీలలో 528 జాతి గ్రీకుల యాజమాన్యంలో ఉన్నాయి.^[127] అనేక సందర్భాల్లో, క్రైస్తవులు మరియు యూదులు యూరోపియను కాన్సుల్సు నుండి రక్షణ పొందారు. వారి ముస్లింల వలె అదే ఆర్థిక నిబంధనలకు లోబడి ఉండరు.^[129]

క్రిమియను యుద్ధం (1853–1856) క్షీణిస్తున్న ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం భూభాగాల మీద ప్రభావం కోసం ప్రధాన యూరోపియను శక్తుల మధ్య దీర్ఘకాలంగా జరిగిన పోటీలో భాగం. యుద్ధం ఆర్థిక భారం ఒట్టోమను రాష్ట్రం 1854 ఆగస్టు 4న 5 మిలియన్ల పౌండ్ల స్టెర్లింగు మొత్తాన్ని విదేశీ రుణాలు జారీ చేయడానికి దారితీసింది.^[130]^: 32^[131]^: 71 యుద్ధం క్రిమియను టాటర్సు వలసలకు దారితీసింది. వీరిలో దాదాపు 2,00,000 మంది నిరంతర వలస తరంగాలలో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యానికి తరలివెళ్లారు.^[132]^: 79–108 కాకేసియను యుద్ధాలు ముగిసే సమయానికి 90% సిర్కాసియన్లు జాతిపరంగా శుద్ధి చేయబడ్డారు.^[133] కాకససు‌లోని వారి స్వస్థలాల నుండి బహిష్కరించబడి, ఒట్టోమను సామ్రాజ్యానికి పారిపోయారు.^[134] ఫలితంగా ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో 5,00,000 నుండి 700,000 మంది సిర్కాసియన్లు స్థిరపడ్డారు ^[135] 19వ శతాబ్దం చివరలో క్రిమియను టాటరు శరణార్థులు ఒట్టోమను విద్యను ఆధునీకరించడంలో మొదట పాన్-టర్కిజం, టర్కిషు జాతీయవాద భావన రెండింటినీ ప్రోత్సహించడంలో ముఖ్యంగా గుర్తించదగిన పాత్ర పోషించారు.^[136]

ఈ కాలంలో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం విద్య మీద కొద్ది మొత్తంలో ప్రభుత్వ నిధులను మాత్రమే ఖర్చు చేసింది; ఉదాహరణకు 1860–1861లో మొత్తం బడ్జెట్టు‌లో 0.2% మాత్రమే విద్యలో పెట్టుబడి పెట్టబడింది.^[137]^: 50 బయటి బెదిరింపులకు ప్రతిస్పందనగా ఒట్టోమను రాష్ట్రం తన మౌలిక సదుపాయాలను సైన్యాన్ని ఆధునీకరించడానికి ప్రయత్నించినప్పుడు అది వేరే రకమైన ముప్పుకు తెరతీసింది: రుణదాతల ముప్పు. చరిత్రకారుడు యూజీను రోగను వ్రాసినట్లుగా 19వ శతాబ్దంలో "మధ్యప్రాచ్య స్వాతంత్ర్యానికి ఉన్న ఏకైక అతిపెద్ద ముప్పు" "యూరపు సైన్యాలు కాదు దాని బ్యాంకులు".^[138] క్రిమియను యుద్ధంతో అప్పులు తీసుకోవడం ప్రారంభించిన ఒట్టోమను రాజ్యం 1875లో దివాలా ప్రకటించవలసి వచ్చింది.^[139] 1881 నాటికి ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం తన రుణాన్ని ఫ్రాన్సు బ్రిటన్ మధ్య ప్రత్యామ్నాయంగా అధ్యక్షత వహించే యూరోపియను పురుషుల కౌన్సిలు ఒట్టోమను పబ్లికు డెట్ అడ్మినిస్ట్రేషను ద్వారా నియంత్రించడానికి అంగీకరించింది. ఈ సంస్థ ఒట్టోమను ఆర్థిక వ్యవస్థ కొన్ని ప్రాంతాలను నియంత్రించింది. యూరోపియను మూలధనం సామ్రాజ్యంలోకి చొచ్చుకుపోయేలా చూసుకోవడానికి దాని స్థానాన్ని ఉపయోగించుకుంది. తరచుగా స్థానిక ఒట్టోమను ప్రయోజనాలకు హాని కలిగించేలా.^[139]

ఒట్టోమను భాషి-బజౌకులు 1876 బల్గేరియను తిరుగుబాటును అణచివేశారు. ఈ ప్రక్రియలో 1,00,000 మంది వరకు ఊచకోత కోశారు.^[140]^: 139 రష్యను-టర్కిషు యుద్ధం (1877–1878) రష్యాకు నిర్ణయాత్మక విజయంతో ముగిసింది. ఫలితంగా, ఐరోపా‌లో ఒట్టోమను కమతాలు బాగా క్షీణించాయి: బల్గేరియా ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో ఒక స్వతంత్ర రాజ్యంగా స్థాపించబడింది; రొమేనియా పూర్తి స్వాతంత్ర్యం సాధించింది; సెర్బియా, మాంటెనెగ్రో చివరకు పూర్తి స్వాతంత్ర్యం పొందాయి (కానీ చిన్న భూభాగాలతో). 1878లో ఆస్ట్రియా-హంగేరీ ఏకపక్షంగా బోస్నియా, హెర్జెగోవినా, నోవి పజారు ఒట్టోమను ప్రావిన్సులను ఆక్రమించాయి.

బ్రిటిషు ప్రధాన మంత్రి బెంజమిను డిస్రేలి బెర్లిను కాంగ్రెసు సమయంలో బాల్కను ద్వీపకల్పంలోని ఒట్టోమను భూభాగాలను పునరుద్ధరించాలని వాదించారు. దానికి బదులుగా బ్రిటను 1878లో సైప్రస్ పరిపాలనను చేపట్టింది.^[141]^{: 228–254} బ్రిటను తరువాత 1882లో ఉరాబీ తిరుగుబాటును అణిచివేయడానికి ఈజిప్టుకు సైన్యాన్ని పంపింది (సుల్తాను అబ్దులు 3వ హమీదు తన సొంత సైన్యాన్ని సమీకరించలేనంతగా భయపడ్డాడు. దీని ఫలితంగా తిరుగుబాటు జరుగుతుందని భయపడ్డాడు) రెండు భూభాగాల మీద సమర్థవంతంగా నియంత్రణ సాధించాడు. అబ్దులు 2వ హమీదు తిరుగుబాటుకు చాలా భయపడ్డాడు. ఆయన తన సైన్యాన్ని యుద్ధ క్రీడలు నిర్వహించడానికి అనుమతించలేదు. ఇది తిరుగుబాటుకు ముసుగుగా ఉపయోగపడుతుంది కానీ సైనిక సమీకరణ అవసరాన్ని ఆయన గ్రహించాడు. 1883లో జనరలు బారను కోల్మారు వాన్ డెరు గోల్టుజు నేతృత్వంలోని జర్మనీ సైనిక మిషను ఒట్టోమను సైన్యానికి శిక్షణ ఇవ్వడానికి వచ్చింది, దీని ఫలితంగా " గోల్టుజు తరం" అని పిలవబడే జర్మనీ-శిక్షణ పొందిన అధికారులు ఉద్భవించారు. వీరు సామ్రాజ్యం చివరి సంవత్సరాల రాజకీయాలలో ముఖ్యమైన పాత్ర పోషించారు.^[142]^: 24

1894 నుండి 1896 వరకు సామ్రాజ్యం అంతటా నివసిస్తున్న 1,00,000 నుండి 300,000 మంది ఆర్మేనియన్లు చంపబడ్డారు. దీనిని హమీడియను మారణహోమాలు అని పిలుస్తారు.^[143]^: 42

1897లో జనాభా 19 మిలియన్లు వీరిలో 14 మిలియన్లు (74%) ముస్లింలు. సుల్తాను నామమాత్రపు ఆధిపత్యంలో ఉండి ఆయన వాస్తవ అధికారానికి పూర్తిగా వెలుపల ఉన్న ప్రావిన్సులలో అదనంగా 2 కోట్ల మంది నివసించారు. ఒక్కొక్కటిగా పోర్టే నామమాత్రపు అధికారాన్ని కోల్పోయింది. వాటిలో ఈజిప్ట్, ట్యునీషియా, బల్గేరియా, సైప్రస్, బోస్నియా-హెర్జెగోవినా, లెబనాన్ ఉన్నాయి.^[144]

ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం క్రమంగా కుంచించుకుపోతున్న కొద్దీ కాకససు, క్రిమియా, బాల్కన్సు, మధ్యధరా దీవులలోని దాని పూర్వ భూభాగాల నుండి 7–9 మిలియన్ల ముస్లింలు అనటోలియా, తూర్పు థ్రేసుకు వలస వచ్చారు.^[145]^[146]^[147]^[148] సామ్రాజ్యం మొదటి బాల్కను యుద్ధం (1912–1913) ను కోల్పోయిన తర్వాత తూర్పు థ్రేసు (యూరోపియను టర్కీ) మినహా దాని బాల్కను భూభాగాలన్నింటినీ కోల్పోయింది. దీని ఫలితంగా దాదాపు 400,000 మంది ముస్లింలు తిరోగమన ఒట్టోమను సైన్యాలతో పారిపోయారు (సైనికులు తీసుకువచ్చిన కలరా వల్ల చాలా మంది మరణించారు). 400,000 మంది ముస్లిమేతరులు ఇప్పటికీ ఒట్టోమను పాలనలో ఉన్న ప్రాంతం నుండి పారిపోయారు.^[149] జస్టిను మెక్‌కార్తీ 1821 నుండి 1922 వరకు ఆగ్నేయ ఐరోపాలో 5.5 మిలియన్ల ముస్లింలు మరణించారని 5 మిలియన్ల బహిష్కరణతో మరణించారని అంచనా వేశారు.^[150]^[151]^[152]

ఓటమి - రద్దు (1908–1922)

యువ టర్కు ఉద్యమం

ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం ఓటమి 1908–1922) రెండవ రాజ్యాంగ యుగంతో ప్రారంభమైంది. ఇది యంగు టర్కు విప్లవంతో స్థాపించబడిన ఆశ, వాగ్దానాల క్షణం. ఇది ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం రాజ్యాంగాన్ని పునరుద్ధరించింది. రెండు-దశల ఎన్నికల వ్యవస్థ (ఎన్నికల చట్టం)తో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలోని రాజకీయ పార్టీల జాబితాను ఒట్టోమను పార్లమెంటు కింద తీసుకువచ్చింది. రాజ్య సంస్థలను ఆధునీకరించడానికి దాని బలాన్ని పునరుద్ధరించడానికి, బాహ్య శక్తులకు వ్యతిరేకంగా దాని స్వంతంగా నిలబడటానికి వీలు కల్పించడానికి సామ్రాజ్యం. పౌరులను విడిపించడం ద్వారా రాజ్యాంగం ఆశను అందించింది. దాని స్వేచ్ఛల హామీ మతాల మధ్య ఉద్రిక్తతలను కరిగించి సామ్రాజ్యాన్ని మరింత సామరస్యపూర్వక ప్రదేశంగా మారుస్తుందని హామీ ఇచ్చింది.^[153] బదులుగా ఈ కాలం సామ్రాజ్యం సంధ్య పోరాట కథగా మారింది.

యంగు టర్క్సు ఉద్యమ సభ్యులు ఒకప్పుడు అజ్ఞాతంలోకి వెళ్లిపోయి ఇప్పుడు తమ పార్టీలను స్థాపించారు.^[154] వాటిలో "కమిటీ ఆఫ్ యూనియను అండ్ ప్రోగ్రెసు", "ఫ్రీడం అండ్ అకార్డు పార్టీ" ప్రధాన పార్టీలు. స్పెక్ట్రం మరొక చివరలో జాతి పార్టీలు ఉన్నాయి. వీటిలో పోలే జియాను, అల్-ఫతాతు అర్మేనియను రివల్యూషనరీ ఫెడరేషను కింద నిర్వహించబడిన అర్మేనియను జాతీయ ఉద్యమం ఉన్నాయి. అంతర్యుద్ధం నుండి లాభం పొంది. ఆస్ట్రియా-హంగేరీ 1908లో అధికారికంగా బోస్నియా, హెర్జెగోవినాను స్వాధీనం చేసుకుంది. ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో జనాభా లెక్కలు చివరిది 1914లో నిర్వహించబడింది. సైనిక సంస్కరణలు ఒట్టోమను ఆధునిక సైన్యాన్ని పునర్నిర్మించినప్పటికీ సామ్రాజ్యం ఇటలీ-టర్కిషు యుద్ధం (1911)లో దాని ఉత్తర ఆఫ్రికా భూభాగాలు, డోడెకనీసు‌ను, బాల్కను యుద్ధాలు (1912–1913)లో దాదాపు అన్ని యూరోపియను భూభాగాలను కోల్పోయింది. మొదటి ప్రపంచ యుద్ధానికి ముందు సంవత్సరాలలో సామ్రాజ్యం నిరంతర అశాంతిని ఎదుర్కొంది. వాటిలో 1912 1913 మార్చి 31 సంఘటన లలో మరో రెండు తిరుగుబాటులు ఉన్నాయి.

మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం

ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం కేంద్ర శక్తుల వైపు మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలోకి ప్రవేశించి చివరికి ఓడిపోయింది.^[155] యుద్ధంలో ఒట్టోమను భాగస్వామ్యం 1914 అక్టోబరు 29న రష్యన్ సామ్రాజ్యం తీరంలో నల్ల సముద్రం సంయుక్తంగా జరిగిన జర్మనీ-ఒట్టోమను ఆశ్చర్యకరమైన దాడితో ప్రారంభమైంది. దాడి తర్వాత రష్యను సామ్రాజ్యం (1914 నవంబరు 2, )^[156], దాని మిత్రదేశాలు ఫ్రాన్సు, (1914 నవంబరు 5)^[156] బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యం (1914 నవంబరు 5)^[156] ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం మీద యుద్ధం ప్రకటించాయి. అలాగే 1914 నవంబరు 5 న బ్రిటిషు ప్రభుత్వం ఖేడివేటు ఆఫ్ ఈజిప్టు, సైప్రస్ హోదాను మార్చింది. ఇవి యుద్ధానికి ముందు డి జ్యూరు ఒట్టోమను భూభాగాలుగా ఉన్నాయి. వీటిని బ్రిటిషు ప్రొటెక్టరేటులుగా మార్చింది.

గల్లిపోలి ప్రచారం (1915–1916) సమయంలో ఒట్టోమన్లు డార్డనెల్లెస్ జలసంధిని విజయవంతంగా రక్షించారు. మెసొపొటేమియా ప్రచారం మొదటి రెండు సంవత్సరాలలో కుటు ముట్టడి (1915–1916) వంటి వాటిలో బ్రిటిషు దళాల మీద ప్రారంభ విజయాలు సాధించారు; కానీ అరబ్బు తిరుగుబాటు (1916–1918) మధ్యప్రాచ్యంలో ఒట్టోమన్ల మీద ఆటుపోట్లను తిప్పికొట్టింది. అయితే కాకససు ప్రచారంలో ముఖ్యంగా సారికామిషు యుద్ధం (1914–1915) తర్వాత రష్యను దళాలు ప్రారంభం నుండి పైచేయి సాధించాయి. రష్యను దళాలు ఈశాన్య అనటోలియాలోకి ప్రవేశించి 1917లో రష్యను విప్లవం తర్వాత బ్రెస్టు-లిటోవ్స్కు ఒప్పందంతో మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం నుండి వెనక్కి తగ్గే వరకు అక్కడి ప్రధాన నగరాలను నియంత్రించాయి.

జాతి వినాశనాలు

1915లో ఈ ప్రాంతంలోని ఒట్టోమను ప్రభుత్వం, కుర్దిషు తెగలు అర్మేనియను జాతి జనాభాను నిర్మూలించడం ప్రారంభించాయి. దీని ఫలితంగా అర్మేనియను జెనోసైడులో 1.5 మిలియన్ల వరకు అర్మేనియన్లు మరణించారు.^[161]^[162]^[163] మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో తరువాత మారణహోమం జరిగింది. రెండు దశల్లో అమలు చేయబడింది: సాయుధ దళాలను ఊచకోత ద్వారా, బలవంతంగా శ్రమకు గురిచేయడం ద్వారా శారీరకంగా బలవన్మరణం చేయడం, తరువాత మహిళలు, పిల్లలు, వృద్ధులు, బలహీనులను మరణ యాత్రలలో బహిష్కరించడం సిరియను ఎడారికి చేరడానికి దారితీసింది. సైనిక ఎస్కార్టు‌లచే ముందుకు నడిపించబడిన బహిష్కృతులకు ఆహారం, నీరు అందకుండా పోయింది. ఆవర్తన దోపిడీ, అత్యాచారం, క్రమబద్ధమైన మారణహోమానికి గురయ్యారు.^[164]^[165] జాతి ప్రక్షాళన ప్రచారంలో భాగంగా సామ్రాజ్యం గ్రీకు, అస్సిరియను మైనారిటీల మీద కూడా పెద్ద ఎత్తున మారణహోమాలు జరిగాయి.^[166]

అరబ్ తిరుగుబాటు

అరబు తిరుగుబాటు 1916లో బ్రిటిషు మద్దతుతో ప్రారంభమైంది. ఇది మధ్యప్రాచ్య ప్రాంతంలో ఒట్టోమన్లకు వ్యతిరేకంగా ఆటుపోట్లను తిప్పికొట్టింది. అక్కడ యుద్ధం మొదటి రెండు సంవత్సరాలలో వారు పైచేయి సాధించినట్లు అనిపించింది. బ్రిటిషు ప్రభుత్వం, మక్కా షరీఫ్ హుస్సేను బిన్ అలీ మధ్య జరిగిన ఒప్పందం మెక్‌మహోను-హుస్సేను కరస్పాండెన్సు ఆధారంగా తిరుగుబాటు అధికారికంగా 1916 జూన్ 10న మక్కాలో ప్రారంభించబడింది.^[o] అరబ్ జాతీయవాద లక్ష్యం సిరియాలోని అలెప్పో నుండి యెమెన్‌లోని ఆడెను వరకు విస్తరించి ఉన్న ఒకే ఏకీకృత, స్వతంత్ర అరబ్బు రాజ్యాన్ని సృష్టించడం దీనిని బ్రిటిషు వారు గుర్తిస్తారని హామీ ఇచ్చారు.

హుస్సేను, హషేమిట్సు నేతృత్వంలోని షరీఫియను ఆర్మీ, బ్రిటిషు ఈజిప్షియను ఎక్స్‌పెడిషనరీ ఫోర్సు సైనిక మద్దతుతో, హెజాజు, ట్రాన్సు‌జోర్డాను నుండి ఒట్టోమను సైనిక ఉనికిని విజయవంతంగా పోరాడి బహిష్కరించింది. తిరుగుబాటు చివరికి డమాస్కస్ను స్వాధీనం చేసుకుంది. హుస్సేను కుమారుడు ఫైసలు నేతృత్వంలో స్వల్పకాలిక రాచరికాన్ని ఏర్పాటు చేసింది.

1916 సైక్సు–పికాటు ఒప్పందం నిబంధనలను అనుసరించి బ్రిటిషు ఫ్రెంచి తరువాత మధ్యప్రాచ్యాన్ని ఆదేశ భూభాగాలుగా విభజించాయి. ఏకీకృత అరబ్బు రాజ్యం లేదు. అరబ్బు జాతీయవాదుల ఆగ్రహానికి గురయ్యారు. పాలస్తీనా, ఇరాక్, లెబనాన్, సిరియా బ్రిటిషు, ఫ్రెంచి ఆదేశాలుగా మారాయి.^[168]

సెవ్రెసు ఒప్పందం - టర్కిషు స్వాతంత్ర్య యుద్ధం

మెహమ్మదు ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం చివరి 6వ సుల్తాను, ఒట్టోమను సుల్తానేటు రద్దు తర్వాత దేశం విడిచి వెళ్ళాడు 1922 నవంబరు 17

మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో ఓడిపోయిన ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం 1918 అక్టోబరు 30న ముడ్రోసు యుద్ధ విరమణ మీద సంతకం చేసింది. ఇస్తాంబులు‌ను బ్రిటిషు, ఫ్రెంచి, ఇటాలియను, గ్రీకు దళాలు కలిపి ఆక్రమించాయి. 1919 మేలో గ్రీసు కూడా స్మిర్నా చుట్టూ ఉన్న ప్రాంతాన్ని (ఇప్పుడు ఇజ్మీరు) నియంత్రించింది.

ఒట్టోమను సామ్రాజ్య విభజన 1920 సెవ్రెసు ఒప్పందం నిబంధనల ప్రకారం ఖరారు చేయబడింది. లండను సమావేశంలో రూపొందించబడిన ఈ ఒప్పందం సుల్తాను తన స్థానం, బిరుదును నిలుపుకోవడానికి అనుమతించింది. ఆక్రమిత దళాలను బట్టి అనటోలియా హోదా సమస్యాత్మకంగా ఉంది.

టర్కిషు జాతీయ ఉద్యమంలో జాతీయవాద వ్యతిరేకత తలెత్తింది. ముస్తఫా కెమాలు (తరువాత "అటాతుర్కు" అనే ఇంటిపేరు ఇవ్వబడింది) నాయకత్వంలో ఇది టర్కిషు స్వాతంత్ర్య యుద్ధం (1919–1923) గెలిచింది. సుల్తానేటు 1922 నవంబరు 1 న రద్దు చేయబడింది. చివరి సుల్తాను 6 వ మెహమ్మదు (1918–1922 పాలన), 1922 నవంబరు 17 న దేశం విడిచి వెళ్ళాడు. టర్కీ రిపబ్లిక్ స్థాపించబడింది. 1923 అక్టోబరు 29న కొత్త రాజధాని నగరం అంకారాలో దాని స్థానంలో ఉంది. కాలిఫేటు 1924 మార్చి 3న రద్దు చేయబడింది.^[169]^[170]

ఒట్టోమను రాజ్యం మీద చారిత్రక చర్చ

బ్రిటిషు చరిత్రకారుడు ఎడ్వర్డు గిబ్బను, గ్రీకు చరిత్రకారుడు డిమిత్రి కిట్సికిసు వంటి అనేక మంది చరిత్రకారులు కాన్స్టాంటినోపులు పతనం తర్వాత ఒట్టోమను రాష్ట్రం బైజాంటైను (రోమను) రాష్ట్ర యంత్రాంగాన్ని స్వాధీనం చేసుకుందని ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం సారాంశంలో టర్కిషు ముస్లిం ముసుగులో బైజాంటైన్ సామ్రాజ్యం కొనసాగింపు అని వాదించారు.^[171] అమెరికను చరిత్రకారుడు స్పెరోసు వ్రయోనిసు ఒట్టోమను రాజ్యం "టర్కిషు భాష, ఇస్లామికు పొరతో కూడిన బైజాంటైను-బాల్కను స్థావరం మీద కేంద్రీకృతమై ఉందని రాశారు".^[172] కిట్సికిసు అమెరికను చరిత్రకారుడు హీతు లోరీ ప్రారంభ ఒట్టోమను రాష్ట్రం బైజాంటైను క్రైస్తవులు, టర్కిషు ముస్లింలు ఇద్దరికీ తెరిచిన దోపిడీ సమాఖ్య అని, వారి ప్రాథమిక లక్ష్యం ఇస్లాంను వ్యాప్తి చేయడం కంటే దోపిడీ, బానిసలను పొందడం అని, ఇస్లాం తరువాత మాత్రమే సామ్రాజ్యం ప్రాథమిక లక్షణంగా మారిందని అభిప్రాయపడ్డారు.^[173]^[174]^[175] ఇతర చరిత్రకారులు ఆస్ట్రియను చరిత్రకారుడు పాలు విట్టెకు మార్గాన్ని అనుసరించారు. ఆయన ప్రారంభ ఒట్టోమను రాజ్యం ఇస్లామికు లక్షణాన్ని నొక్కి చెబుతూ, దీనిని ముస్లిం ప్రపంచాన్ని విస్తరించడానికి అంకితమైన "జిహాద్ రాష్ట్రం"గా చూశాడు.^[176] చాలా మంది చరిత్రకారులు 1937లో టర్కిషు చరిత్రకారుడు మెహ్మెటు ఫువాటు కోప్రూలుకు నాయకత్వం వహించి ఘజా సిద్ధాంతాన్ని సమర్థించారు. దీని ప్రకారం ప్రారంభ ఒట్టోమను రాజ్యం తూర్పు ఆసియా నుండి మధ్య ఆసియా, మధ్యప్రాచ్యం ద్వారా అనటోలియాకు చాలా పెద్ద స్థాయిలో వచ్చిన సంచార టర్కికు తెగలు జీవన విధానానికి కొనసాగింపు. ఒట్టోమను రాజ్యం మీద అతి ముఖ్యమైన సాంస్కృతిక ప్రభావాలు పర్షియా నుండి వచ్చాయని వారు వాదించారు.^[177]

బ్రిటిషు చరిత్రకారుడు నార్మను స్టోను బైజాంటియం జీగారియను పన్ను ఒట్టోమను రెస్ము-ఐ సిఫ్టు పన్నుగా మారిందని ప్రోనోయియా భూమిని కలిగి ఉన్న వ్యవస్థ ఒకరి స్వంత భూమి మొత్తాన్ని అశ్వికదళాన్ని పెంచుకునే సామర్థ్యంతో అనుసంధానించిందని సూచిస్తుంది. ఒట్టోమను టిమారు వ్యవస్థ, ఒట్టోమను భూమి కొలత డోనుం బైజాంటైను స్ట్రెమా లాంటిదేనని స్టోను వాదించాడు. సున్నీ ఇస్లాం రాజ్యం మతం అయినప్పటికీ ఒట్టోమను రాజ్యం తూర్పు ఆర్థోడాక్సు చర్చికు మద్దతు ఇచ్చి నియంత్రించిందని, ఆ నియంత్రణను అంగీకరించినందుకు ప్రతిగా ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం అతిపెద్ద భూస్వామ్యంగా మారిందని స్టోను వాదించాడు. సారూప్యతలు ఉన్నప్పటికీ, టిమారు వ్యవస్థ కింద భూమి మంజూరు మొదట వంశపారంపర్యంగా లేదని స్టోను వాదించాడు. అవి వారసత్వంగా వచ్చిన తర్వాత కూడా ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో భూమి యాజమాన్యం చాలా అసురక్షితంగానే ఉంది. సుల్తాను తాను కోరుకున్నప్పుడల్లా భూమి మంజూరులను రద్దు చేశాడు. భూమి పదవీకాలంలో ఈ అభద్రత టిమారియటులు వారి భూమి దీర్ఘకాలిక అభివృద్ధిని కోరుకోకుండా తీవ్రంగా నిరుత్సాహపరిచిందని, బదులుగా వారు స్వల్పకాలిక దోపిడీ వ్యూహాన్ని అవలంబించేలా చేసిందని స్టోను వాదించాడు. ఇది ఒట్టోమను ఆర్థిక వ్యవస్థ మీద హానికరమైన ప్రభావాలను చూపింది.^[178]

ప్రభుత్వం

టోపు‌కాపి ప్యాలెసు, డోల్మాబాహీ ప్యాలెసు 1465, 1856 మధ్య ఇస్తాంబులులో ఒట్టోమను సుల్తాన్లు ప్రాథమిక నివాసాలు^[179] and 1856 to 1922,^[180] respectively.

19వ - 20వ శతాబ్దాల సంస్కరణలకు ముందు, ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం రాష్ట్ర సంస్థ సైనిక పరిపాలన పౌర పరిపాలన అనే రెండు ప్రధాన కోణాలతో కూడిన వ్యవస్థ. సుల్తాను వ్యవస్థలో అత్యున్నత స్థానంలో ఉన్నాడు. పౌర వ్యవస్థ ప్రాంతం లక్షణాల ఆధారంగా స్థానిక పరిపాలనా విభాగాల మీద ఆధారపడి ఉంటుంది. మతాధికారులపై రాష్ట్రానికి నియంత్రణ ఉండేది. ఇస్లామికు ఇరాన్ నుండి పరిపాలనా, చట్టపరమైన పద్ధతులను స్వీకరించినప్పటి నుండి మనుగడ సాగించిన కొన్ని ఇస్లామికు పూర్వ టర్కిషు సంప్రదాయాలు ఒట్టోమను పరిపాలనా వర్గాలలో ముఖ్యమైనవిగా ఉన్నాయి.^[181] ఒట్టోమను అవగాహన ప్రకారం, సున్నీ ఇస్లామికు ఆచారం, రాజవంశ సార్వభౌమాధికారం విస్తృత సందర్భంలో ముస్లింల భూమిని రక్షించడం, విస్తరించడం, దాని సరిహద్దులలో భద్రత, సామరస్యాన్ని నిర్ధారించడం రాష్ట్రం, ప్రాథమిక బాధ్యత.^[182]

ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం, లేదా ఒక రాజవంశ సంస్థగా ఉస్మాను హౌసు, దాని పరిమాణం, వ్యవధి పరంగా ఇస్లామికు ప్రపంచంలో అపూర్వమైనది, అసమానమైనది.^[183] ఐరోపా‌లో, హబ్స్బర్గు హౌసు మాత్రమే 13వ శతాబ్దం చివరి నుండి 20వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో చాలా కాలం పాటు, అదే కాలంలో పరిపాలించిన ఒకే కుటుంబానికి చెందిన సార్వభౌమాధికారుల (రాజులు/చక్రవర్తులు) వంశాన్ని కలిగి ఉంది. ఒట్టోమను రాజవంశం టర్కిషు మూలానికి చెందినది. పదకొండు సందర్భాలలో సుల్తాను‌ను తొలగించారు (ఒట్టోమను రాజవంశం మరొక సుల్తాను, వారు మాజీ సుల్తాను సోదరుడు, కుమారుడు లేదా మేనల్లుడు) ఎందుకంటే ఆయన శత్రువులు ఆయనను రాజ్యానికి ముప్పుగా భావించారు. ఒట్టోమను చరిత్రలో పాలక ఒట్టోమను రాజవంశాన్ని గద్దె దించడానికి కేవలం రెండు ప్రయత్నాలు మాత్రమే జరిగాయి. రెండూ విఫలమయ్యాయి ఇది చాలా కాలం పాటు అనవసరమైన అస్థిరత లేకుండా దాని విప్లవాలను నిర్వహించగలిగిన రాజకీయ వ్యవస్థను సూచిస్తుంది.^[182] అలాగే చివరి ఒట్టోమను సుల్తాను 6వ మెహ్మదు మొదటి ఒట్టోమను సుల్తాను 1వ ఉస్మాను (d. 1323/4) ప్రత్యక్ష పితృస్వామ్య (పురుష-వంశ) వారసుడు, ఇది ఐరోపా రెండింటిలోనూ (ఉదా., హబ్సుబర్గు హౌసు పురుష వంశం 1740లో అంతరించిపోయింది), ఇస్లామికు ప్రపంచంలో అసమానమైనది. సామ్రాజ్య హరేం ప్రాథమిక ఉద్దేశం ఒట్టోమను సింహాసనానికి పురుష వారసుల పుట్టుకను నిర్ధారించడం, భవిష్యత్తు తరాలలో ఒట్టోమను సుల్తాన్ల ప్రత్యక్ష పితృస్వామ్య (పురుష-వంశ) శక్తి కొనసాగింపును నిర్ధారించడం.

ఇస్లాంలో అత్యున్నత స్థానం, కాలిఫా, 1వ సెలింతో ప్రారంభమయ్యే సుల్తానులు తమదేనని పేర్కొన్నారు.^[184] ఇది ఒట్టోమను కాలిఫేటు‌గా స్థాపించబడింది. ఒట్టోమను సుల్తాను, పాడిషా లేదా "రాజుల ప్రభువు", సామ్రాజ్యం. ఏకైక రీజెంటు‌గా పనిచేశాడు. దాని ప్రభుత్వానికి స్వరూపుడిగా పరిగణించబడ్డాడు. అయినప్పటికీ ఆయన ఎల్లప్పుడూ పూర్తి నియంత్రణను కలిగి ఉండడు. ఇంపీరియలు హరేం ఒట్టోమను కోర్టు అత్యంత ముఖ్యమైన అధికారాలలో ఒకటి. దీనిని వాలిడే సుల్తాను పాలించాడు. కొన్ని సందర్భాలలో చెల్లుబాటు అయ్యే సుల్తాను రాష్ట్ర రాజకీయాల్లో పాల్గొన్నాడు. కొంతకాలం, హరేం మహిళలు " మహిళల సుల్తానేటు" అని పిలువబడే రాష్ట్రాన్ని సమర్థవంతంగా నియంత్రించారు. కొత్త సుల్తానులు ఎల్లప్పుడూ మునుపటి సుల్తాను కుమారుల నుండి ఎంపిక చేయబడేవారు. ప్యాలెసు స్కూలు బలమైన విద్యా వ్యవస్థ అనర్హమైన సంభావ్య వారసులను తొలగించడం, వారసుడికి పాలకవర్గంలో మద్దతును స్థాపించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. రాజ్య భవిష్యత్తు నిర్వాహకులకు కూడా విద్యను అందించే ప్యాలెసు పాఠశాలలు ఒకే ట్రాకు కాదు. మొదట, మద్రాసా ముస్లింల కోసం నియమించబడింది. ఇస్లామికు సంప్రదాయం ప్రకారం రాజ్య అధికారులను విద్యావంతులను, పండితులను చేసింది. మెడ్రీసు ఆర్థిక భారాన్ని వకీఫ్లు భరించాయి. పేద కుటుంబాల పిల్లలు ఉన్నత సామాజిక స్థాయిలు, ఆదాయాలకు వెళ్లడానికి వీలు కల్పించింది.^[185] రెండవ ట్రాకు క్రైస్తవులకు ఉచిత బోర్డింగు స్కూలు, ఎండెరును.^[186] ఇది రుమేలియా లేదా బాల్కన్లలో స్థిరపడిన సమాజాలలో నలభై కుటుంబాలలో ఒకరికి చెందిన ఎనిమిది నుండి ఇరవై సంవత్సరాల మధ్య వయస్సు గల క్రైస్తవ బాలుర నుండి ఏటా 3,000 మంది విద్యార్థులను నియమించుకుంది. ఈ ప్రక్రియను దేవ‌షిర్మే (దేవ్‌షిర్మే) అని పిలుస్తారు.^[187] దేవ్‌షిర్మే జాతి నిర్మూలన ఆధునిక నిర్వచనాలలోకి వస్తుంది.^[188]^[189]

సుల్తాను అత్యున్నత చక్రవర్తి అయినప్పటికీ సుల్తాను రాజకీయ, కార్యనిర్వాహక అధికారం అప్పగించబడింది. రాష్ట్ర రాజకీయాలలో దివాను అని పిలువబడే కౌన్సిలు చుట్టూ అనేక మంది సలహాదారులు, మంత్రులు గుమిగూడారు. ఒట్టోమను రాజ్యం ఇప్పటికీ బే లైకుగా ఉన్న సంవత్సరాలలో దివాను తెగ పెద్దలతో కూడి ఉండేది. దాని కూర్పు తరువాత సైనిక అధికారులు, స్థానిక ఉన్నత వర్గాలను (మత మరియు రాజకీయ సలహాదారులు వంటివి) చేర్చడానికి సవరించబడింది. తరువాత, 1320 నుండి, సుల్తాను కొన్ని బాధ్యతలను స్వీకరించడానికి ఒక గ్రాండు విజియరు‌ను నియమించారు. గ్రాండు విజియరు‌కు సుల్తాను నుండి గణనీయమైన స్వాతంత్ర్యం ఉంది. వీరికి నియామకం, తొలగింపు మరియు పర్యవేక్షణలో దాదాపు అపరిమిత అధికారాలు ఉన్నాయి. 16వ శతాబ్దం చివరి నుండి, సుల్తానులు రాజకీయాల నుండి వైదొలిగారు. గ్రాండు విజియరు వాస్తవ దేశాధినేత అయ్యాడు.^[190]

ఒట్టోమను చరిత్ర అంతటా, స్థానిక గవర్నర్లు స్వతంత్రంగా, పాలకుడికి వ్యతిరేకంగా కూడా వ్యవహరించిన సందర్భాలు చాలా ఉన్నాయి. 1908 యంగు టర్కు విప్లవం తర్వాత ఒట్టోమను రాజ్యం రాజ్యాంగబద్ధమైన రాచరికంగా మారింది. సుల్తాను‌కు ఇక మీద కార్యనిర్వాహక అధికారాలు లేవు. ప్రావిన్సుల నుండి ఎంపిక చేయబడిన ప్రతినిధులతో పార్లమెంటు ఏర్పడింది. ప్రతినిధులు ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం ఇంపీరియలు ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.

ఈ వైవిధ్యమైన పరిపాలన సామ్రాజ్యం దౌత్యపరమైన ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలలో కూడా స్పష్టంగా కనిపించింది, ఇది మొదట పశ్చిమాన గ్రీకు భాషలో చేపట్టబడింది.^[191]

తుఘ్రా ఒట్టోమను సుల్తాన్ల కాలిగ్రాఫికు మోనోగ్రాం‌లు లేదా సంతకాలు. వీటిలో 35 ఉన్నాయి. సుల్తాను ముద్ర మీద చెక్కబడిన అవి సుల్తాను, ఆయన తండ్రి పేర్లను కలిగి ఉన్నాయి. "ఎప్పటికీ విజయం సాధించేవాడు" అనే ప్రకటన, ప్రార్థన కూడా చాలా వాటిలో ఉంది. మొట్టమొదటిది ఓర్హాను గాజీకి చెందినది. అలంకరించబడిన శైలీకృత తుఘ్రా ఒట్టోమను-టర్కిషు కాలిగ్రఫీ శాఖకు దారితీసింది.

చట్టం

ఒట్టోమను మినియేచరు‌లో చిత్రీకరించబడినట్లుగా తన భర్త నపుంసకత్వము గురించి ఖాదీకి ఫిర్యాదు చేస్తున్న అసంతృప్తి చెందిన భార్య. విడాకులు అనేది ఇస్లామికు చట్టంలో అనుమతించబడింది. భర్త లేదా భార్య ఇద్దరూ ప్రారంభించవచ్చు^[192]

ఒట్టోమను చట్ట వ్యవస్థ మతపరమైన చట్టం దాని విషయాల మీద. అదే సమయంలో ఖానును (లేదా కానును), రాజవంశ చట్టం, మతపరమైన చట్టం లేదా షరియాతో కలిసి ఉనికిలో ఉంది.^[193]^[194] ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం ఎల్లప్పుడూ స్థానిక న్యాయశాస్త్రం వ్యవస్థ చుట్టూ నిర్వహించబడింది. ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో చట్టపరమైన పరిపాలన కేంద్ర, స్థానిక అధికారాన్ని సమతుల్యం చేసే పెద్ద పథకంలో భాగంగా ఉంది.^[195] ఒట్టోమను అధికారం భూమి మీద హక్కుల పరిపాలన చుట్టూ కీలకంగా తిరుగుతుంది. ఇది స్థానిక అధికారానికి స్థానిక మిల్లెటు అవసరాలను అభివృద్ధి చేయడానికి ఒక స్థలాన్ని ఇచ్చింది.^[195] ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం అధికార పరిధి సంక్లిష్టత సాంస్కృతికంగా, మతపరంగా విభిన్న సమూహాల ఏకీకరణను అనుమతించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.^[195] ఒట్టోమను వ్యవస్థలో మూడు కోర్టు వ్యవస్థలు ఉన్నాయి: ముస్లింలకు ఒకటి, ముస్లింలు కానివారికి ఒకటి, నియమించబడిన యూదులు, క్రైస్తవులు వారి సంబంధిత మత సమాజాలను పాలించడం, "వాణిజ్య న్యాయస్థానం". మొత్తం వ్యవస్థ మీద నుండి పరిపాలనా కానూను ద్వారా నియంత్రించబడింది. అనగా చట్టాలు, టర్కికు యస్సా, టోరు ఆధారంగా ఒక వ్యవస్థ. ఇవి ఇస్లామికు పూర్వ యుగంలో అభివృద్ధి చేయబడ్డాయి.^[196]^[197]

అయితే ఈ కోర్టు వర్గాలు పూర్తిగా ప్రత్యేకమైనవి కావు; ఉదాహరణకు, సామ్రాజ్యం ప్రాథమిక న్యాయస్థానాలుగా ఉన్న ఇస్లామికు కోర్టులను వివిధ మతాల న్యాయవాదుల మధ్య వాణిజ్య సంఘర్షణ లేదా వివాదాలను పరిష్కరించడానికి కూడా ఉపయోగించుకోవచ్చు, యూదులు, క్రైస్తవులు తరచుగా ఒక సమస్య మీద మరింత శక్తివంతమైన తీర్పును పొందడానికి వాటి వద్దకు వెళ్లేవారు. స్థానిక గవర్నర్ల ద్వారా చట్టబద్ధంగా అలా చేయడానికి ఒక స్వరం ఉన్నప్పటికీ, ఒట్టోమను రాజ్యం ముస్లిమేతర మతపరమైన చట్ట వ్యవస్థలలో జోక్యం చేసుకోలేదు. ఇస్లామికు షరియా న్యాయ వ్యవస్థ ఖురాన్; హదీతు, లేదా ముహమ్మద్ పదాలు; ఇజ్మా', లేదా ముస్లిం సమాజం సభ్యుల ఏకాభిప్రాయం; ఖియాస్, మునుపటి పూర్వజన్మల నుండి సారూప్య తార్కిక వ్యవస్థ; స్థానిక ఆచారాల కలయిక నుండి అభివృద్ధి చేయబడింది. ఇస్తాంబుల్, బుర్సాలలో ఉన్న సామ్రాజ్య న్యాయ పాఠశాలలలో రెండు వ్యవస్థలు బోధించబడ్డాయి.

ఒట్టోమను ఇస్లామికు న్యాయ వ్యవస్థ సాంప్రదాయ యూరోపియను కోర్టుల నుండి భిన్నంగా ఏర్పాటు చేయబడింది. ఇస్లామికు కోర్టులకు అధ్యక్షత వహించేది ఖాదీ లేదా న్యాయమూర్తి. ఇజ్తిహాదు లేదా 'గేటు ఆఫ్ ఇంటరు‌ప్రెటేషను' మూసివేయబడినప్పటి నుండి ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం అంతటా ఖాదీలు చట్టపరమైన పూర్వస్థితి మీద తక్కువ దృష్టి సారించాయి. వారు నిర్వహించే ప్రాంతాలలో స్థానిక ఆచారాలు, సంప్రదాయాల మీద ఎక్కువగా దృష్టి సారించాయి.^[198] అయితే ఒట్టోమను కోర్టు వ్యవస్థలో అప్పీలేటు నిర్మాణం లేదు. దీని వలన వాదులు తమకు అనుకూలంగా తీర్పు వచ్చే వరకు ఒక కోర్టు వ్యవస్థ నుండి మరొక కోర్టు వ్యవస్థకు తమ వివాదాలను తీసుకెళ్లగల అధికార పరిధి కేసు వ్యూహాలు ఏర్పడ్డాయి.

19వ శతాబ్దం చివరలో ఒట్టోమను న్యాయ వ్యవస్థ గణనీయమైన సంస్కరణలను చూసింది. ఈ చట్టపరమైన ఆధునీకరణ ప్రక్రియ 1839 నాటి గుల్హానే శాసనంతో ప్రారంభమైంది.^[199] ఈ సంస్కరణలలో "మతంతో సంబంధం లేకుండా అన్ని నిందితుల మీద న్యాయమైన, బహిరంగ విచారణ", "విభిన్న సామర్థ్యాలు, మతపరమైన, పౌర" వ్యవస్థను సృష్టించడం, ముస్లిమేతరుల మీద సాక్ష్యం ధ్రువీకరణ ఉన్నాయి.^[200] నిర్దిష్ట భూమి కోడ్‌లు (1858), పౌర కోడ్‌లు (1869–1876), పౌర విధాన కోడ్ కూడా అమలు చేయబడ్డాయి.^[200]

మూడు అంచెల కోర్టు వ్యవస్థను స్వీకరించడం ద్వారా సూచించబడినట్లుగా ఈ సంస్కరణలు ఫ్రెంచి నమూనాల మీద ఎక్కువగా ఆధారపడి ఉన్నాయి. నిజామియేగా పిలువబడే ఈ వ్యవస్థ, వివాహం, విడాకులు, జీవనోపాధి, వీలునామా, వ్యక్తిగత హోదాకు సంబంధించిన ఇతర విషయాలను నియంత్రించే సివిలు కోడ్ అయిన మెసెల్లె తుది ప్రకటనతో స్థానిక మేజిస్ట్రేటు స్థాయికి విస్తరించబడింది.^[200] న్యాయపరమైన సామర్థ్యాల విభజనను స్పష్టం చేసే ప్రయత్నంలో ఒక పరిపాలనా మండలి మతపరమైన విషయాలను మతపరమైన కోర్టులు నిర్వహించాలని, చట్టపరమైన విషయాలను నిజామియే కోర్టులు నిర్వహించాలని నిర్దేశించింది.^[200]

సైనిక

ఒట్టోమను రాజ్యం మొదటి సైనిక విభాగం 13వ శతాబ్దం చివరలో పశ్చిమ అనటోలియా కొండలలో నివసించే గిరిజనుల నుండి 1వ ఉస్మానుచే నిర్వహించబడిన సైన్యం రూపొందించబడింది. సామ్రాజ్యం ముందుకు సాగడంతో సైనిక వ్యవస్థ ఒక సంక్లిష్టమైన సంస్థగా మారింది. ఒట్టోమను సైన్యం నియామకం ఫైఫు-హోల్డింగు సంక్లిష్ట వ్యవస్థ. ఒట్టోమను సైన్యం ప్రధాన దళాలలో జనిస్సరీ, సిపాహి, అకిన్సి, మెహ్తెరాను ఉన్నారు. ఒట్టోమను సైన్యం ఒకప్పుడు ప్రపంచంలోనే అత్యంత అధునాతన పోరాట దళాలలో ఒకటి, మస్కెట్లు, ఫిరంగులను ఉపయోగించిన మొదటి వాటిలో ఒకటి. ఒట్టోమను టర్కులు ఫాల్కోనెట్సును ఉపయోగించడం ప్రారంభించారు. ఇవి కాన్స్టాంటినోపులు ముట్టడి సమయంలో పొట్టిగా ఉన్నప్పటికీ వెడల్పుగా ఉండే ఫిరంగులు. ఒట్టోమను అశ్వికదళం భారీ కవచం కంటే అధిక వేగం, చలనశీలత మీద ఆధారపడింది, వేగవంతమైన తుర్కోమను, అరేబియను గుర్రాల మీద (థోరోబ్రెడు రేసింగు గుర్రం పూర్వీకులు) విల్లులు, చిన్న కత్తులను ఉపయోగించింది.^[201]^[202] తరచుగా మంగోల్ సామ్రాజ్యం వ్యూహాలను పోలిన వ్యూహాలను ప్రయోగించేవాడు. అంటే అర్ధచంద్రాకార నిర్మాణం లోపల శత్రు దళాలను చుట్టుముట్టి వెనక్కి తగ్గినట్లు నటించడం తరువాత నిజమైన దాడి చేయడం వంటి వ్యూహాలు ఉండేవి. పదిహేడవ, పద్దెనిమిదవ శతాబ్దాల ప్రారంభంలో ఒట్టోమను సైన్యం ప్రభావవంతమైన పోరాట శక్తిగా కొనసాగింది.^[203]^[204] 1740 నుండి 1768 వరకు సుదీర్ఘ శాంతి కాలంలో మాత్రమే సామ్రాజ్యం యూరోపియను ప్రత్యర్థుల కంటే వెనుకబడిపోయింది.^[67]

19వ శతాబ్దంలో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం ఆధునీకరణ సైన్యంతో ప్రారంభమైంది. 1826లో సుల్తాను 2వ మహమూద్ జనిసరీ కార్ప్సు‌ను రద్దు చేసి ఆధునిక ఒట్టోమను సైన్యాన్ని స్థాపించాడు. ఆయన వారికి నిజాం- ఐ- సెడిడు (కొత్త క్రమం) అని పేరు పెట్టాడు. ఒట్టోమను సైన్యం విదేశీ నిపుణులను నియమించుకుని పశ్చిమ యూరోపియను దేశాలలో శిక్షణ కోసం తన అధికారులను పంపిన మొదటి సంస్థ కూడా. తత్ఫలితంగా ఈ సాపేక్షంగా యువకులు, కొత్తగా శిక్షణ పొందిన పురుషులు తమ విద్యతో తిరిగి వచ్చినప్పుడు యంగు టర్క్సు ఉద్యమం ప్రారంభమైంది.

ఓర్టకోయి సమీపంలోని బోస్ఫరసు లోని ఒట్టోమను నౌకాదళం

ఒట్టోమను నేవీ యూరోపియను ఖండంలో సామ్రాజ్యం భూభాగాల విస్తరణకు ఎంతో దోహదపడింది. ఇది 1517లో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో అల్జీరియా ఈజిప్టులను చేర్చడంతో ఉత్తర ఆఫ్రికాను జయించటానికి నాంది పలికింది. 1821లో గ్రీసు, 1830లో అల్జీరియాను కోల్పోవడంతో, ఒట్టోమను నావికా శక్తి, సామ్రాజ్యం సుదూర విదేశీ భూభాగాల మీద నియంత్రణ క్షీణించడం ప్రారంభమైంది. సుల్తాను అబ్దులాజీజు (1861–1876 పాలించాడు) బ్రిటను, ఫ్రాన్సు తర్వాత అతిపెద్ద నౌకాదళాన్ని నిర్మించి, బలమైన ఒట్టోమను నావికాదళాన్ని తిరిగి స్థాపించడానికి ప్రయత్నించాడు. ఇంగ్లాండు‌లోని బారోలోని షిప్యార్డు 1886లో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం కోసం తన మొదటి జలాంతర్గామిని నిర్మించింది.^[205]

అయితే కుప్పకూలుతున్న ఒట్టోమను ఆర్థిక వ్యవస్థ నౌకాదళ బలాన్ని ఎక్కువ కాలం నిలబెట్టలేకపోయింది. సుల్తాను 2వ అబ్దుల్హమీదు సంస్కరణవాది మిధాతు పాషా వైపు ఉన్న అడ్మిరలు‌లను నమ్మలేదు. రస్సో-టర్కిషు యుద్ధంలో రష్యను‌లకు వ్యతిరేకంగా పెద్ద, ఖరీదైన నౌకాదళం ఎటువంటి ప్రయోజనం చేకూర్చలేదని పేర్కొన్నాడు. ఆయన చాలా నౌకాదళాన్ని గోల్డెను హార్ను లోపల బంధించాడు అక్కడ ఓడలు తదుపరి 30 సంవత్సరాలలో క్షీణించాయి. 1908లో యంగు టర్కు విప్లవం తరువాత కమిటీ ఆఫ్ యూనియను అండ్ ప్రోగ్రెసు బలమైన ఒట్టోమను నావికా దళాన్ని అభివృద్ధి చేయడానికి ప్రయత్నించింది. ప్రజా విరాళాల ద్వారా కొత్త నౌకలను కొనుగోలు చేయడానికి ఒట్టోమను నేవీ ఫౌండేషను 1910లో స్థాపించబడింది.

1909 1911 జూన్ జూలై మధ్య ఒట్టోమను సైనిక విమానయానం స్థాపన ప్రారంభమైంది.^[206]^[207] ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం తన మొదటి పైలట్లు, విమానాలను సిద్ధం చేయడం ప్రారంభించింది. యెసిల్కోయిలో ఏవియేషను స్కూలు (తయ్యారే మెక్తేబి) స్థాపనతో సామ్రాజ్యం తన సొంత విమాన అధికారులకు శిక్షణ ఇవ్వడం ప్రారంభించింది. ఏవియేషను స్కూలు స్థాపన సైనిక విమానయాన కార్యక్రమంలో పురోగతిని వేగవంతం చేసింది. దానిలో చేరిన వ్యక్తుల సంఖ్యను పెంచింది. కొత్త పైలట్లకు ఒట్టోమను సైన్యం, నావికాదళంలో చురుకైన పాత్రను ఇచ్చింది. 1913 మేలో ఏవియేషను స్కూలు ద్వారా ప్రపంచంలోనే మొట్టమొదటి ప్రత్యేక నిఘా శిక్షణా కార్యక్రమం ప్రారంభించబడింది. మొదటి ప్రత్యేక నిఘా విభాగం స్థాపించబడింది. 1914 జూన్‌లో నావలు ఏవియేషను స్కూలు (బహ్రియే తయ్యారే మెక్తేబి) అనే కొత్త సైనిక అకాడమీ స్థాపించబడింది. మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభంతో ఆధునీకరణ ప్రక్రియ అకస్మాత్తుగా ఆగిపోయింది. మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో ఒట్టోమను ఏవియేషను స్క్వాడ్రన్లు పశ్చిమాన గలీసియా నుండి తూర్పున కాకససు, దక్షిణాన యెమెన్ వరకు అనేక రంగాలలో పోరాడారు.

పరిపాలనా విభాగాలు

14వ శతాబ్దం చివరిలో సుల్తాను నియమించిన గవర్నర్లతో స్థిర ప్రాదేశిక యూనిట్ల అర్థంలో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం మొదట ప్రావిన్సులుగా ఉపవిభజన చేయబడింది.^[208]

ఐయాలెటు (పాషాలికు లేదా బీలర్‌బీలికు కూడా) అనేది బేలర్బే ("లార్డు ఆఫ్ లార్డ్సు" లేదా గవర్నరు) కార్యాలయ ప్రాంతం, సంజాకులుగా మరింత ఉపవిభజన చేయబడింది.^[209]

విలాయెట్సు "విలాయెటు లా" (తెస్కిల్-ఐ విలాయెట్ నిజాంనేసి) ప్రకటనతో ప్రవేశపెట్టబడ్డాయి^[210] 1864లో టాంజిమాటు సంస్కరణలలో భాగంగా.^[211] మునుపటి ఐయాలెటు వ్యవస్థ వలె కాకుండా 1864 చట్టం పరిపాలనా యూనిట్ల సోపానక్రమాన్ని ఏర్పాటు చేసింది: విలాయెటు, లివా/సంజాకు/ముతాసర్రిఫేటు, కాజా, గ్రామ కౌన్సిలు, వీటికి 1871 విలాయెటు చట్టం నహియేను జోడించింది.^[212]

ఆర్థిక వ్యవస్థ

ఒట్టోమను ప్రభుత్వం ఉద్దేశపూర్వకంగా బుర్సా, ఎడిర్ను, ఇస్తాంబులు‌లను ప్రధాన వాణిజ్య, పారిశ్రామిక కేంద్రాలుగా అభివృద్ధి చేయడానికి ఒక విధానాన్ని అనుసరించింది. వ్యాపారులు, చేతివృత్తులవారు కొత్త మహానగరాన్ని సృష్టించడంలో అనివార్యమని భావించారు.^[213] ఈ లక్ష్యంతో, మెహ్మెదు, ఆయన వారసుడు భయేజిదు, ఇస్తాంబులు, సలోనికా వంటి ఇతర ఓడరేవు నగరాల్లో స్థిరపడిన ఐరోపా‌లోని వివిధ ప్రాంతాల నుండి యూదుల వలసలను ప్రోత్సహించి స్వాగతించారు. రీకాన్క్విస్టా ముగిసిన తర్వాత ఐరోపా‌లోని అనేక ప్రదేశాలలో స్పెయిన్ వంటి వారి క్రైస్తవ సహచరుల చేతులలో యూదులు హింసను ఎదుర్కొంటున్నారు. టర్కులు ప్రదర్శించిన సహనాన్ని వలసదారులు స్వాగతించారు.

ఒట్టోమను ఆర్థిక మనస్సు మధ్యప్రాచ్యంలో రాజ్యం, సమాజం ప్రాథమిక భావనలతో దగ్గరి సంబంధం కలిగి ఉంది, దీనిలో ఒక రాజ్యం అంతిమ లక్ష్యం పాలకుడి అధికారాన్ని ఏకీకృతం చేయడం, విస్తరించడం, దానిని చేరుకోవడానికి మార్గం ఉత్పాదక తరగతులను సంపన్నంగా చేయడం ద్వారా ఆదాయాల గొప్ప వనరులను పొందడం.^[214] అంతిమ లక్ష్యం సామాజిక రుగ్మత ఆవిర్భావాన్ని నివారించడానికి, సమాజం సాంప్రదాయ సంస్థను చెక్కుచెదరకుండా ఉంచడానికి ప్రజల శ్రేయస్సును దెబ్బతీయకుండా రాష్ట్ర ఆదాయాలను పెంచడం. ఒట్టోమను ఆర్థిక వ్యవస్థ ప్రారంభ ఆధునిక కాలంలో బాగా విస్తరించింది. ముఖ్యంగా పద్దెనిమిదవ శతాబ్దం మొదటి అర్ధభాగంలో అధిక వృద్ధి రేటుతో. సామ్రాజ్యం, వార్షిక ఆదాయం 1523, 1748 మధ్య నాలుగు రెట్లు పెరిగి ద్రవ్యోల్బణానికి సర్దుబాటు చేయబడింది.^[215] ట్రెజరీ ఛాన్సలరీ సంస్థ ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం కింద మరే ఇతర ఇస్లామికు ప్రభుత్వం కంటే ఎక్కువగా అభివృద్ధి చేయబడింది. 17వ శతాబ్దం వరకు వారు వారి సమకాలీనులందరిలో ప్రముఖ సంస్థగా ఉన్నారు.^[190] ఈ సంస్థ ఒక ప్రత్యేకమైన సమూహంగా, పాక్షికంగా అధిక శిక్షణ పొందిన ఉలామాగా ఒక లేఖకుల బ్యూరోక్రసీని ("కలం పురుషులు" అని పిలుస్తారు) అభివృద్ధి చేసింది. ఇది ఒక ప్రొఫెషనలు సంస్థగా అభివృద్ధి చెందింది.^[190] ఈ ప్రొఫెషనలు ఆర్థిక సంస్థ ప్రభావం అనేక మంది గొప్ప ఒట్టోమను రాజనీతిజ్ఞుల విజయం వెనుక ఉంది.^[216]

ట్రెజరీ, ఛాన్సలరీ, సంస్థ ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం కింద మరే ఇతర ఇస్లామికు ప్రభుత్వం కంటే ఎక్కువగా అభివృద్ధి చేయబడింది. 17వ శతాబ్దం వరకు, వారు వారి సమకాలీనులందరిలో ప్రముఖ సంస్థగా ఉన్నారు.^[190] ఈ సంస్థ ఒక ప్రత్యేకమైన సమూహంగా పాక్షికంగా అధిక శిక్షణ పొందిన ఉలామాగా ఒక లేఖకుల బ్యూరోక్రసీని ("కలం పురుషులు" అని పిలుస్తారు) అభివృద్ధి చేసింది, ఇది ఒక ప్రొఫెషనలు సంస్థగా అభివృద్ధి చెందింది.^[190] ఈ ప్రొఫెషనలు ఆర్థిక సంస్థ ప్రభావం అనేక మంది గొప్ప ఒట్టోమను రాజనీతిజ్ఞుల విజయం వెనుక ఉంది.^[217]

ఆధునిక ఒట్టోమను అధ్యయనాలు ఒట్టోమను టర్కులు, మధ్య ఐరోపా మధ్య సంబంధాలలో మార్పు కొత్త సముద్ర మార్గాలను తెరవడం వల్ల సంభవించిందని సూచిస్తున్నాయి. పశ్చిమ ఐరోపా మధ్యప్రాచ్యం, మధ్యధరా ప్రాంతాలను దాటవేసే సముద్ర మార్గాలను తెరవడంతో తూర్పుకు భూ మార్గాల ప్రాముఖ్యత తగ్గడాన్ని ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం క్షీణతకు సమాంతరంగా చూడవచ్చు.^[218] బాల్టా లిమాను ఒప్పందం అని కూడా పిలువబడే ఆంగ్లో-ఒట్టోమను ఒప్పందం, ఒట్టోమను మార్కెట్లను ఇంగ్లీషు, ఫ్రెంచి పోటీదారులకు నేరుగా తెరిచింది. ఈ అభివృద్ధితో పాటు స్టేజింగు పోస్టు‌లలో ఒకటిగా చూడవచ్చు.

వాణిజ్య కేంద్రాలు మార్గాలను అభివృద్ధి చేయడం ద్వారా దేశంలో సాగు భూమి విస్తీర్ణాన్ని, దాని ఆధిపత్యాల ద్వారా అంతర్జాతీయ వాణిజ్యాన్ని విస్తరించడానికి ప్రజలను ప్రోత్సహించడం ద్వారా సామ్రాజ్యంలో ప్రాథమిక ఆర్థిక విధులను నిర్వహించింది. కానీ వీటన్నింటిలోనూ, రాజ్య ఆర్థిక, రాజకీయ ప్రయోజనాలు ఆధిపత్యం చెలాయించాయి. వారు నివసిస్తున్న సామాజిక, రాజకీయ వ్యవస్థలో, ఒట్టోమను నిర్వాహకులు పశ్చిమ ఐరోపాలో అభివృద్ధి చెందుతున్న పెట్టుబడిదారీ, వర్తక ఆర్థిక వ్యవస్థల గతిశీలత, సూత్రాల వాంఛనీయతను చూడలేకపోయారు.^[219]

ఆర్థిక చరిత్రకారుడు పాల్ బైరోచు ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో స్వేచ్ఛా వాణిజ్యం పారిశ్రామికీకరణకు దోహదపడిందని వాదించారు. చైనా, జపాన్, స్పెయిన్ రక్షణవాదంకి విరుద్ధంగా ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం విదేశీ దిగుమతులకు తెరిచిన ఉదారవాద వాణిజ్యం విధానాన్ని కలిగి ఉంది. ఇది ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం లొంగిపోవడం నుండి ఉద్భవించింది. ఇది 1536లో ఫ్రాన్సు‌తో సంతకం చేసిన మొదటి వాణిజ్య ఒప్పందాల నుండి 1673, 1740లో లొంగిపోవడంతో మరింత ముందుకు సాగింది. ఇది దిగుమతులు, ఎగుమతుల కోసం సుంకాలను 3%కి తగ్గించింది. ఉదారవాద ఒట్టోమను విధానాలను బ్రిటిషు ఆర్థికవేత్తలు, జాన్ రామ్సే మెక్‌కల్లోచు తన డిక్షనరీ ఆఫ్ కామర్సు (1834)లో ప్రశంసించారు. కానీ తరువాత ప్రధాన మంత్రి బెంజమిను డిస్రేలి వంటి బ్రిటిషు రాజకీయ నాయకులు విమర్శించారు. వారు 1846 కార్ను లాసు చర్చలో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యాన్ని "అనియంత్రిత పోటీ వల్ల జరిగిన నష్టానికి ఉదాహరణ"గా పేర్కొన్నారు.^[220]

జనాభా

1520–1535 కాలానికి సామ్రాజ్యం జనాభా అంచనాను ఒట్టోమను దశాంశ రిజిస్టర్లలో గృహాలను లెక్కించడం ద్వారా, ఈ సంఖ్యను 5తో గుణించడం ద్వారా పొందారు.^[221] అస్పష్టమైన కారణాల వలన 18వ శతాబ్దంలో జనాభా 16వ శతాబ్దంలో కంటే తక్కువగా ఉంది.^[222] 1831లో జరిగిన మొదటి జనాభా గణనలో 72,30,660 మంది ఉన్నట్లు అంచనా వేయడాన్ని తీవ్రమైన తక్కువ సంఖ్యగా పరిగణిస్తారు. ఎందుకంటే ఈ జనాభా గణన కేవలం బలవంతంగా సైన్యాన్ని పొందే అవకాశం ఉన్నవారిని నమోదు చేయడానికి మాత్రమే ఉద్దేశించబడింది.^[221]

ఒట్టోమను భూభాగాల జనాభా గణనలు 19వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో మాత్రమే ప్రారంభమయ్యాయి. 1831 నుండి గణాంకాలు అధికారిక జనాభా గణన ఫలితాలుగా అందుబాటులో ఉన్నాయి. కానీ జనాభా గణనలు మొత్తం జనాభాను కవరు చేయలేదు. ఉదాహరణకు 1831 జనాభా గణనలో పురుషులను మాత్రమే లెక్కించారు. మొత్తం సామ్రాజ్యాన్ని కవరు చేయలేదు.^[97]^[221] మునుపటి కాలాలకు జనాభా పరిమాణం, పంపిణీ అంచనాలు పరిశీలించిన జనాభా నమూనాల మీద ఆధారపడి ఉంటాయి.^[223]

అయితే 1800 నాటికి ఇది 25–32 మిలియన్లకు చేరుకోవడం ప్రారంభమైంది. యూరోపియను ప్రావిన్సులలో (ప్రధానంగా బాల్కన్లలో) దాదాపు 10 మిలియన్లు, ఆసియా ప్రావిన్సులలో 11 మిలియన్లు, ఆఫ్రికను ప్రావిన్సులలో దాదాపు 3 మిలియన్లు ఉన్నారు. యూరోపియను ప్రావిన్సులలో జనాభా సాంద్రతలు ఎక్కువగా ఉన్నాయి. అనటోలియాలో రెట్టింపు, ఇది ఇరాక్, సిరియా జనాభా సాంద్రతల కంటే మూడు రెట్లు అధికంగా ఉంది. అరేబియా జనాభా సాంద్రత కంటే ఐదు రెట్లు ఎక్కువ.^[224]

19వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో సెర్బియాలో ఇరవైల మధ్యలో ఉన్న జనాభాతో పోలిస్తే సామ్రాజ్యం చివరి నాటికి ఆయుర్దాయం 49 సంవత్సరాలు.^[225] అంటువ్యాధులు, కరువు పెద్ద అంతరాయాలకు, జనాభా మార్పులకు కారణమయ్యాయి. 1785లో ఈజిప్టు జనాభాలో ఆరవ వంతు మంది ప్లేగు వ్యాధితో మరణించారు. 18వ శతాబ్దంలో అలెప్పో జనాభా ఇరవై శాతం తగ్గింది. 1687-1731 మధ్య ఈజిప్టును మాత్రమే ఆరు కరువులు తాకాయి. నాలుగు దశాబ్దాల తరువాత అనటోలియాను తాకిన కరువు చివరి కరువుగా భావించబడుతుంది .^[226] 1812–1819 ఒట్టోమను ప్లేగు మహమ్మారి కనీసం 3,00,000 మంది ప్రాణాలను బలిగొంది.^[227]

ఓడరేవు నగరాల పెరుగుదలతో స్టీం ‌షిప్పు‌లు, రైలు మార్గాల అభివృద్ధి కారణంగా జనాభా సమూహంగా మారింది. పట్టణీకరణ 1700 నుండి 1922 వరకు పెరిగింది. పట్టణాలు, నగరాలు పెరుగుతున్నాయి. ఆరోగ్యం, పారిశుధ్యంలో మెరుగుదలలు వారిని నివసించడానికి, పని చేయడానికి మరింత ఆకర్షణీయంగా మార్చాయి. గ్రీసు‌లోని సలోనికా వంటి ఓడరేవు నగరాల జనాభా 1800లో 55,000 నుండి 1912లో 1,60,000కి పెరిగింది. 1800లో 150,000 జనాభా ఉన్న ఇజ్మీరు 1914 నాటికి 3,00,000కి పెరిగింది.^[228]^[229] కొన్ని ప్రాంతాలలో జనాభా తగ్గుదల కనిపించింది—ప్రధానంగా రాజకీయ కారణాలు, కలహాల వలన బెల్గ్రేడు జనాభా 25,000 నుండి 8,000కి పడిపోయింది..^[228]

ఆర్థిక, రాజకీయ వలసలు సామ్రాజ్యం అంతటా ప్రభావాన్ని చూపాయి. ఉదాహరణకు క్రిమియను, బాల్కను ప్రాంతాలను వరుసగా రష్యను ఆస్ట్రియా-హాబ్సు‌బర్గు స్వాధీనం చేసుకున్నప్పుడు ముస్లిం శరణార్థులు పెద్ద సంఖ్యలో వచ్చారు—2,00,000 మంది క్రిమియను టాటర్లు డోబ్రుజాకు పారిపోయారు.^[230] 1783, 1913 మధ్య, సుమారు 5–7 మిలియన్ల మంది శరణార్థులు ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలోకి వచ్చారు. 1850ల నుండి మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం మధ్య, దాదాపు ఒక మిలియను ఉత్తర కాకేసియను ముస్లింలు ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో శరణార్థులుగా వచ్చారు.^[135] కొన్ని వలసలు సామ్రాజ్యంలోని కొన్ని ప్రాంతాల మధ్య (ఉదా., టర్కీ, బల్గేరియా) రాజకీయ ఉద్రిక్తత వంటి చెరగని గుర్తులను మిగిల్చాయి. అయితే ఇతర భూభాగాలలో అపకేంద్ర ప్రభావాలు గుర్తించబడ్డాయి. విభిన్న జనాభా నుండి ఉద్భవించిన సరళమైన జనాభా. చేతివృత్తులవారు, వ్యాపారులు, తయారీదారులు, వ్యవసాయదారుల నష్టం కూడా ఆర్థిక వ్యవస్థలను ప్రభావితం చేసింది.^[231] 19వ శతాబ్దం నుండి బాల్కన్ల నుండి ముస్లిం ప్రజలలో ఎక్కువ మంది ప్రస్తుత టర్కీకి వలస వచ్చారు. ఈ వ్యక్తులను ముహాసిరు అని పిలుస్తారు.^[232] 1922లో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం అంతమయ్యే సమయానికి, టర్కీలోని పట్టణ జనాభాలో సగం మంది రష్యా నుండి వచ్చిన ముస్లిం శరణార్థుల నుండి వచ్చారు.^[127]

భాష

ఒట్టోమను టర్కిషు సామ్రాజ్యం అధికారిక భాషగా ఉండెది.^[233] ఇది ఒగ్జుజు, టర్కికు భాష, పర్షియన్, అరబిక్ లచే బాగా ప్రభావితమైంది. అయితే సాధారణ ప్రజలు మాట్లాడే దిగువ రిజిస్ట్రీలు ఉన్నత వర్గాలు, ప్రభుత్వ అధికారులు ఉపయోగించే ఉన్నత రకాలతో పోలిస్తే ఇతర భాషల నుండి తక్కువ ప్రభావాలను కలిగి ఉన్నాయి.^[234] టర్కిషు, దాని ఒట్టోమను వైవిధ్యంలో ఒట్టోమన్ల ఆరంభ రోజుల నుండి సైనిక, పరిపాలన భాషగా ఉంది. 1876 నాటి ఒట్టోమను రాజ్యాంగం టర్కిషు అధికారిక సామ్రాజ్య హోదాను అధికారికంగా స్థిరపరిచింది.^[235]

ఒట్టోమన్లు అనేక ప్రభావవంతమైన భాషలను కలిగి ఉన్నారు: అల్బేనియా, బోస్నియా వంటి కొన్ని ప్రాంతాలను మినహాయించి, అనటోలియాలోని మెజారిటీ ప్రజలు, బాల్కన్ల మెజారిటీ ముస్లింలు మాట్లాడే టర్కిషు భాష^[236], మెగ్లెనో-రొమేనియను-నివాసిత నాంటి;^[237] పర్షియను, విద్యావంతులు మాత్రమే మాట్లాడతారు;^[238] అరబికు, ప్రధానంగా ఈజిప్ట్, లెవాంటు, అరేబియా, ఇరాక్, ఉత్తర ఆఫ్రికా, కువైట్, కొన్ని ప్రాంతాలలో మాట్లాడతారు ఉత్తర ఆఫ్రికాలో ఆఫ్రికా కొమ్ము, బెర్బరు. అయితే గత రెండు శతాబ్దాలలో వీటి వాడకం పరిమితంగా, నిర్దిష్టంగా మారింది: పర్షియను ప్రధానంగా విద్యావంతులకు సాహిత్య భాషగా పనిచేసింది.^[236] ఇస్లామికు ప్రార్థనలకు అరబిక్ ఉపయోగించబడింది. టాంజిమాటు తర్వాత కాలంలో ఫ్రెంచి విద్యావంతులలో సాధారణ పాశ్చాత్య భాషగా మారింది.^[17]

ప్రజలలో అక్షరాస్యత రేటు తక్కువగా ఉండటం (19వ శతాబ్దం ప్రారంభం వరకు దాదాపు 2–3%, 19వ శతాబ్దం చివరి నాటికి కేవలం 15%) కారణంగా సాధారణ ప్రజలు ప్రభుత్వంతో కమ్యూనికేటు చేయడానికి స్క్రైబ్బులను "స్పెషలు రిక్వెస్టు-రైటర్సు" (arzuhâlciలు)గా నియమించుకోవలసి వచ్చింది.^[239] కొన్ని జాతి సమూహాలు వారి కుటుంబాలు, పొరుగు ప్రాంతాలలో (మహల్లేలు) వారి స్వంత భాషలతో మాట్లాడటం కొనసాగించాయి. అయితే గ్రీకులు, అర్మేనియన్లు వంటి అనేక మంది ముస్లిమేతర మైనారిటీలు టర్కిషు మాత్రమే మాట్లాడేవారు.^[240] రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ జనాభా కలిసి నివసించే గ్రామాలలో నివాసులు తరచుగా ఒకరి భాష ఒకరు మాట్లాడుకునేవారు. విశ్వనగరాలలో ప్రజలు తరచుగా వారి కుటుంబ భాషలను మాట్లాడేవారు; జాతి టర్కులు కాని వారిలో చాలామంది టర్కిషు‌ను రెండవ భాషగా మాట్లాడేవారు.

మతం

సున్నీ ఇస్లాం అనేది ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం ప్రబలమైన దిన్ (ఆచారాలు, చట్టపరమైన సంప్రదాయాలు, మతం); అధికారిక మధ'హబ్ (ఇస్లామికు న్యాయశాస్త్ర పాఠశాల) హనఫీ.^[241] 16వ శతాబ్దం ప్రారంభం నుండి 20వ శతాబ్దం ప్రారంభం వరకు ఒట్టోమను సుల్తాను ముస్లిం ప్రపంచం కాలిఫా లేదా రాజకీయ-మత నాయకుడిగా కూడా పనిచేశాడు. ఒట్టోమను సుల్తానులలో ఎక్కువ మంది సూఫీయిజానికి కట్టుబడి సూఫీ ఆజ్ఞలను అనుసరించారు. దేవుడిని చేరుకోవడానికి సూఫీయిజం సరైన మార్గమని విశ్వసించారు.^[242]

ముస్లిమేతరులు, ముఖ్యంగా క్రైస్తవులు, యూదులు, సామ్రాజ్య చరిత్ర అంతటా ఉన్నారు. ఒట్టోమను సామ్రాజ్య వ్యవస్థ ముస్లిమేతరుల మీద అధికారిక ముస్లిం ఆధిపత్యం, విస్తృత స్థాయిలో మత సహనం సంక్లిష్ట కలయికగ ఉన్నట్లు వర్గీకరించబడింది. మతపరమైన మైనారిటీలు చట్టం ప్రకారం ఎప్పుడూ సమానంగా లేనప్పటికీ వారికి ఇస్లామికు, ఒట్టోమను సంప్రదాయం రెండింటిలోనూ గుర్తింపు, రక్షణ, పరిమిత స్వేచ్ఛలు లభించాయి.^[243]

15వ శతాబ్దం రెండవ సగం వరకు, ఒట్టోమను పౌరులలో ఎక్కువ మంది క్రైస్తవులు.^[198] ముస్లింలు కానివారు గణనీయమైన ఆర్థికంగా ప్రభావవంతమైన మైనారిటీగా ఉన్నారు. అయితే 19వ శతాబ్దం నాటికి వలసలు, వేర్పాటు కారణంగా గణనీయంగా తగ్గారు.^[243] ముస్లింల నిష్పత్తి 1820లలో 60%కి చేరుకుంది. క్రమంగా 1870లలో 69%కి, 1890లలో 76%కి పెరిగింది.^[243] 1914 నాటికి సామ్రాజ్య జనాభాలో ఐదవ వంతు కంటే తక్కువ (19.1%) ముస్లింలు కానివారు ఎక్కువగా యూదులు, క్రైస్తవ గ్రీకులు, అస్సిరియన్లు, అర్మేనియన్లు ఉన్నారు.^[243]

ఇస్లాం

టర్కికు ప్రజలు ఇస్లాంను స్వీకరించే ముందు షామానిజం ఒక రూపాన్ని ఆచరించారు. అబ్బాసిదు‌లు ఆధ్వర్యంలో ట్రాన్సోక్సియానా మీద ముస్లిం విజయం మధ్య ఆసియాలోని టర్కికు హృదయ భూభాగంలోకి ఇస్లాం వ్యాప్తి చెందడానికి దోహదపడింది. సెల్జుకు‌లు, ఒట్టోమను‌ల పూర్వీకులైన ఓగుజు టర్కులతో సహా అనేక టర్కికు తెగలు క్రమంగా ఇస్లాం మతంలోకి మారారు. 11వ శతాబ్దం నుండి వారి వలసల ద్వారా అనటోలియాకు మతాన్ని తీసుకువచ్చారు. దాని స్థాపన నుండి, ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం అధికారికంగా మతురిడి పాఠశాల ఇస్లామికు వేదాంతశాస్త్రానికి మద్దతు ఇచ్చింది. ఇది మానవ కారణం హేతుబద్ధత, సైన్సు సాధన, తత్వశాస్త్రం (ఫల్సఫా)ను నొక్కి చెప్పింది.^[244]^[245] ఒట్టోమన్లు హనాఫీ ఇస్లామికు పాఠశాలను తొలిగా అత్యంత ఉత్సాహంగా స్వీకరించిన వారిలో ఉన్నారు. ఇక్కడ న్యాయశాస్త్రం^[246] దానిలో తులనాత్మకంగా విచక్షణతో కూడినది తీర్పులు మరింత సరళమైనదిగా ఉంటాయి. .^[247]^[248]

ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో డ్రూజు ఇస్మాయిలిసు, అలెవిసు, అలావైట్సు వంటి విస్తృత శ్రేణి ఇస్లామికు శాఖలు ఉన్నాయి.^[249] సూఫీయిజం, ఇస్లామికు ఆధ్యాత్మికత విభిన్న సమూహం, ఒట్టోమను దేశాలలో సారవంతమైన భూమిని కనుగొంది; బెక్తాషి, మెవ్లేవి వంటి అనేక సూఫీ మతపరమైన ఆదేశాలు (తారికా), సామ్రాజ్య చరిత్ర అంతటా స్థాపించబడ్డాయి లేదా గణనీయమైన వృద్ధిని సాధించాయి.^[250] అయితే కొన్ని భిన్న సంప్రదాయ ముస్లిం సమూహాలను మతవిశ్వాసులుగా చూశారు. చట్టపరమైన రక్షణ పరంగా యూదులు, క్రైస్తవుల కంటే తక్కువ స్థానంలో ఉన్నారు; డ్రూజు తరచుగా హింసకు గురయ్యారు.^[251] ఒట్టోమను అధికారులు తరచుగా సంప్రదాయవాద హన్బలి పాఠశాల సభ్యుడు ఇబ్ను తైమియా వివాదాస్పద తీర్పులను ఉదహరిస్తారు.^[252] 1514లో సుల్తాను సెలిం I 40,000 మంది అనటోలియను అలెవిసు (క్విజిలు‌బాషు) ఊచకోతకు ఆదేశించాడు. వీరిని ఆయన ప్రత్యర్థి సఫావిదు సామ్రాజ్యం కోసం ఐదవ స్తంభంగా పరిగణించాడు.

సెలిం పాలనలో, ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం మధ్యప్రాచ్యంలోకి అపూర్వమైన, వేగవంతమైన విస్తరణను చూసింది. ముఖ్యంగా 16వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఈజిప్టు మొత్తం మామ్లుకు సుల్తానేటు‌ను జయించడం. ఈ విజయాలు ఇస్లామికు ఖలీఫేటు అనే ఒట్టోమను వాదనను మరింత బలోపేతం చేశాయి. అయితే 1వ మురాదు (1362–1389) పాలన నుండి ఒట్టోమను సుల్తానులు ఖలీఫా బిరుదును క్లెయిం చేస్తున్నారు.^[18] ఖలీఫా అధికారికంగా 1517లో మమ్లుక్సు నుండి ఒట్టోమను సుల్తానేటు‌కు బదిలీ చేయబడింది. దీని సభ్యులు టర్కీ రిపబ్లికు ద్వారా కార్యాలయం రద్దు వరకు ఖలీఫాలుగా గుర్తించబడ్డారు ( చివరి ఖలీఫా 2వ అబ్దులు‌మెసిడును ఫ్రాన్సు‌కు బహిష్కరించారు).

క్రైస్తవ మతం - యూదు మతం

ముస్లిం ధిమ్మీ వ్యవస్థ ప్రకారం, ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం క్రైస్తవులు, యూదులు, ఇతర "పుస్తక ప్రజల"కు పరిమిత స్వేచ్ఛలను హామీ ఇచ్చింది. అంటే పూజించే హక్కు, ఆస్తిని కలిగి ఉండటం ముస్లింలకు అవసరమైన తప్పనిసరి భిక్ష (జకాతు) నుండి మినహాయింపు పొందడం. అయితే ముస్లిమేతరులు (లేదా ఓటా ధిమ్మీ) వివిధ చట్టపరమైన పరిమితులకు లోబడి ఉన్నారు. వాటిలో ఆయుధాలు తీసుకెళ్లడం, గుర్రం మీద ప్రయాణించడం లేదా వారి ఇళ్లను ముస్లింల ఇళ్లను పట్టించుకోకుండా ఉండటం నిషేధించబడింది; అదేవిధంగా వారు ముస్లిం ప్రజల కంటే ఎక్కువ పన్నులు చెల్లించాల్సి వచ్చింది. వాటిలో జిజ్యా కూడా ఉంది. ఇది రాజ్య ఆదాయానికి కీలక వనరుగా ఉండేది.^[253]^[254] చాలా మంది క్రైస్తవులు, యూదులు పూర్తి సామాజిక, చట్టపరమైన హోదాను పొందేందుకు ఇస్లాం మతంలోకి మారారు. అయినప్పటికీ చాలా మంది తమ విశ్వాసాన్ని ఎటువంటి పరిమితులు లేకుండా ఆచరించడం కొనసాగించారు.

ఒట్టోమన్లు మిల్లెటు అని పిలువబడే ఒక ప్రత్యేకమైన సామాజిక రాజకీయ వ్యవస్థను అభివృద్ధి చేశారు. ఇది ముస్లిమేతర సమాజాలకు పెద్ద ఎత్తున రాజకీయ, చట్టపరమైన, మతపరమైన స్వయంప్రతిపత్తిని ఇచ్చింది; సారాంశంలో, మిల్లెటు సభ్యులు సామ్రాజ్యానికి చెందినవారు కానీ ముస్లిం విశ్వాసం లేదా ఇస్లామికు చట్టానికి లోబడి ఉండరు. మిల్లెటు దాని స్వంత వ్యవహారాలను పరిపాలించగలదు. అంటే పన్నులు పెంచడం, అంతర్గత చట్టపరమైన వివాదాలను పరిష్కరించడం, ఒట్టోమను అధికారుల నుండి తక్కువ లేదా ఎటువంటి జోక్యం లేకుండా, దాని సభ్యులు సుల్తాను‌కు విధేయులుగా ఉండి ధిమ్మీకి సంబంధించిన నియమాలకు కట్టుబడి ఉన్నంత వరకు వారు కొంత స్వేచ్ఛగా ఉండేవారు. మౌంటు అథోసు పురాతన ఆర్థోడాక్సు సమాజం ఒక ముఖ్యమైన ఉదాహరణగా ఉండేది. ఇది దాని స్వయంప్రతిపత్తిని నిలుపుకోవడానికి అనుమతించబడింది. ఎప్పుడూ వృత్తికి లేదా బలవంతపు మతమార్పిడికి లోబడి ఉండదు; బయటి వ్యక్తుల నుండి రక్షించడానికి ప్రత్యేక చట్టాలు కూడా రూపొందించబడ్డాయి.^[255]

రం మిల్లెటు, చాలా మంది తూర్పు ఆర్థోడాక్సు క్రైస్తవులను కలిగి ఉంది. దీనిని బైజాంటైను-యుగం కార్పసు జ్యూరిసు సివిలిసు (జస్టినియను కోడ్) పాలించింది, ఎక్యుమెనికలు పాట్రియార్కు అత్యున్నత మత, రాజకీయ అధికారం (మిల్లెట్-బాషి, లేదా ఎథ్నార్కు)గా నియమించబడింది. అదేవిధంగా ఒట్టోమను యూదులు హహం బాషి, లేదా ఒట్టోమను చీఫు రబ్బీ అధికారం కిందకు వచ్చింది. అయితే అర్మేనియన్లు అర్మేనియను అపోస్టోలికు చర్చి చీఫు బిషపు అధికారం కింద ఉన్నారు.^[256] ముస్లింయేతర విషయాలలో అతిపెద్ద సమూహంగా రం మిల్లెటు రాజకీయాలు, వాణిజ్యంలో అనేక ప్రత్యేక అధికారాలను పొందారు; అయితే యూదులు, అర్మేనియన్లు సంపన్న వ్యాపారి తరగతిలో అలాగే ప్రజా పరిపాలనలో కూడా బాగా ప్రాతినిధ్యం వహించారు.^[257]^[258]

కొంతమంది ఆధునిక మేధావులు మిల్లెటు వ్యవస్థను మతపరమైన బహుళత్వం ప్రారంభ ఉదాహరణగా భావిస్తారు. ఎందుకంటే ఇది మైనారిటీ మత సమూహాలకు అధికారిక గుర్తింపు, సహనాన్ని ఇచ్చింది.^[259]

సామాజిక-రాజకీయ-మత నిర్మాణం

19వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో సమాజం, ప్రభుత్వం, మతం సంక్లిష్టమైన, అతివ్యాప్తి చెందుతున్న విధంగా పరస్పరం సంబంధం కలిగి ఉన్నాయి. దీనిని అటాటర్కు అసమర్థంగా భావించాడు. ఆయన 1922 తర్వాత దానిని క్రమపద్ధతిలో కూల్చివేసాడు.^[260]^[261] కాన్స్టాంటినోపులు‌లో సుల్తాను రెండు విభిన్న డొమైను‌లను పాలించాడు: లౌకిక ప్రభుత్వం, మతపరమైన సోపానక్రమం. మతపరమైన అధికారులు ఉలామాను ఏర్పాటు చేశారు. వారు మత బోధనలు, వేదాంతశాస్త్రం మీద నియంత్రణ కలిగి ఉన్నారు. సామ్రాజ్యం న్యాయ వ్యవస్థ మీద కూడా నియంత్రణ కలిగి ఉన్నారు. సామ్రాజ్యం అంతటా సమాజాలలో రోజువారీ వ్యవహారాలలో వారికి ప్రధాన స్వరాన్ని ఇచ్చారు (కానీ ముస్లింయేతర చిరుధాన్యాలను చేర్చలేదు). సుల్తాను 3 వ సెలిం ప్రతిపాదించిన సైనిక సంస్కరణలను తిరస్కరించేంత శక్తివంతులు వారు. ఆయన వారసుడు సుల్తాను 3 వ మహ్మదు (r. 1808–1839) ఇలాంటి సంస్కరణలను ప్రతిపాదించే ముందు మొదట ఉలామా ఆమోదం పొందారు.^[262] అటాతుర్కు తీసుకువచ్చిన లౌకికీకరణ కార్యక్రమం ఉలేమా, వారి సంస్థలను అంతం చేసింది. ఖలీఫా రద్దు చేయబడింది. మదరసాలు మూసివేయబడ్డాయి. షరియా కోర్టులు రద్దు చేయబడ్డాయి. ఆయన అరబికు వర్ణమాల స్థానంలో లాటిను అక్షరాలను ప్రవేశపెట్టాడు. మతపరమైన పాఠశాల వ్యవస్థను ముగించాడు. మహిళలకు కొన్ని రాజకీయ హక్కులను ఇచ్చాడు. చాలా మంది గ్రామీణ సంప్రదాయవాదులు ఈ లౌకికీకరణను ఎప్పుడూ అంగీకరించలేదు. 1990ల నాటికి వారు ఇస్లాంకు పెద్ద పాత్ర కోసం డిమాండు‌ను పునరుద్ఘాటిస్తున్నారు.^[263]

ప్రారంభ సంవత్సరాల్లో జానిసరీలు అత్యంత బలీయమైన సైనిక విభాగం, కానీ పశ్చిమ ఐరోపా దాని సైనిక సంస్థ సాంకేతికతను ఆధునీకరించడంతో, జానిసరీలు అన్ని మార్పులను ప్రతిఘటించే ప్రతిచర్యాత్మక శక్తిగా మారారు. ఒట్టోమను సైనిక శక్తి క్రమంగా పాతది అయింది. కానీ జానిసరీలు తమ అధికారాలు బెదిరించబడుతున్నాయని భావించినప్పుడు లేదా బయటి వ్యక్తులు వాటిని ఆధునీకరించాలని కోరుకున్నప్పుడు లేదా అశ్వికదళాలచే వారు భర్తీ చేయబడవచ్చు వారు తిరుగుబాటు లేవతీసారు. రెండు వైపులా తిరుగుబాట్లు చాలా హింసాత్మకంగా ఉన్నాయి. కానీ జానిసరీలు అణచివేయబడే సమయానికి, ఒట్టోమను సైనిక శక్తి పశ్చిమ దేశాలను చేరుకోవడానికి చాలా ఆలస్యం అయింది.^[264]^[265] 1826 శుభ సంఘటనలో తిరుగుబాటు చేసిన శక్తివంతమైన సైనిక/ప్రభుత్వ/పోలీసు దళం జనిసరీసు నాశనంతో రాజకీయ వ్యవస్థగా రూపాంతరం చెందింది. సుల్తాను 2 వ మహమూదు తిరుగుబాటును అణిచివేసి నాయకులను ఉరితీశాడు. పెద్ద సంస్థను రద్దు చేశాడు. ఇది ప్రభుత్వ విధుల ఆధునీకరణ నెమ్మదిగా జరిగే ప్రక్రియకు వేదికను ఏర్పాటు చేసింది. ప్రభుత్వం పాశ్చాత్య అధికారస్వామ్యం, సైనిక సాంకేతికత ప్రధాన అంశాలను స్వీకరించడానికి ప్రయత్నించి మిశ్రమ విజయాలను సాధించింది.

జానిసరీలను క్రైస్తవులు, ఇతర మైనారిటీల నుండి నియమించారు; వారి రద్దు ఒట్టోమను సామ్రాజ్యాన్ని నియంత్రించడానికి ఒక టర్కిషు ఉన్నత వర్గం ఆవిర్భావానికి దోహదపడింది. మిల్లెటు‌లు అని పిలువబడే వారి స్వంత ప్రత్యేక విభజన డొమైను‌లలో పెద్ద సంఖ్యలో జాతి, మతపరమైన మైనారిటీలను సహించారు.^[266] వారు ప్రధానంగా గ్రీకు, అర్మేనియను, లేదా యూదులు. ప్రతి ప్రాంతంలో వారు తమను తాము పరిపాలించుకున్నారు. వారి స్వంత భాష మాట్లాడేవారు, వారి స్వంత పాఠశాలలు, సాంస్కృతిక, మతపరమైన సంస్థలను నడిపారు. కొంతవరకు ఎక్కువ పన్నులు చెల్లించారు. వారికి మిల్లెటు వెలుపల అధికారం లేదు. సామ్రాజ్య ప్రభుత్వం వారిని రక్షించింది. జాతి సమూహాల మధ్య పెద్ద హింసాత్మక ఘర్షణలను నిరోధించింది.

విలక్షణమైన మతం, భాష ఆధారంగా జాతి జాతీయవాదం, చివరికి ఒట్టోమను సామ్రాజ్యాన్ని నాశనం చేసే కేంద్రీకృత శక్తిని అందించింది.^[267] అదనంగా, మిల్లెటు వ్యవస్థలో భాగం కాని ముస్లిం జాతి సమూహాలు, ముఖ్యంగా అరబ్బులు, కుర్దులు, టర్కిషు సంస్కృతికి వెలుపల ఉన్నారు. వారి స్వంత ప్రత్యేక జాతీయతను అభివృద్ధి చేసుకున్నారు. మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో బ్రిటిషు వారు అరబ్బు జాతీయవాదాన్ని ప్రోత్సహించారు. అరబ్బు మద్దతుకు ప్రతిగా స్వతంత్ర అరబ్బు రాజ్యాన్ని వాగ్దానం చేశారు. చాలా మంది అరబ్బులు సుల్తాను‌కు మద్దతు ఇచ్చారు. కానీ మక్కా సమీపంలో ఉన్నవారు బ్రిటిషు వాగ్దానాన్ని విశ్వసించి మద్దతు ఇచ్చారు.^[268]

స్థానిక స్థాయిలో అయన్లు లేదా స్థానిక ప్రముఖులచే సుల్తాను నియంత్రణకు మించి అధికారం నిర్వహించబడింది. అయన్లు పన్నులు వసూలు చేశారు. ఇతర ప్రముఖులతో పోటీ పడటానికి స్థానిక సైన్యాలను ఏర్పాటు చేశారు. రాజకీయ లేదా ఆర్థిక మార్పు పట్ల ప్రతిచర్యాత్మక వైఖరిని తీసుకున్నారు. తరచుగా సుల్తాను అందించిన విధానాలను ధిక్కరించారు.^[269]

18వ శతాబ్దం తర్వాత ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం కుంచించుకుపోయి రష్యా తీవ్ర ఒత్తిడిని ఎదుర్కొని దక్షిణం వైపు విస్తరించింది; 1805లో ఈజిప్టు సమర్థవంతంగా స్వతంత్రమైంది. తరువాత బ్రిటిషు వారు సైప్రసు‌తో పాటు దానిని స్వాధీనం చేసుకున్నారు. గ్రీసు స్వతంత్రమైంది. జాతీయవాద శక్తి సామ్రాజ్యవాదానికి వ్యతిరేకంగా ముందుకు రావడంతో సెర్బియా, ఇతర బాల్కను ప్రాంతాలు తీవ్ర ఆందోళనకు గురయ్యాయి. అల్జీరియా, ట్యునీషియాలను ఫ్రెంచి వారు స్వాధీనం చేసుకున్నారు. యూరోపియన్లందరూ సామ్రాజ్యం వేగంగా క్షీణించే వ్యాధిగ్రస్తమైన వ్యక్తి అని భావించారు. జర్మన్లు మాత్రమే సహాయకారిగా కనిపించారు. వారి మద్దతు 1915లో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం కేంద్ర శక్తులలో చేరడానికి దారితీసింది. ఫలితంగా వారు 1918లో మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో అత్యంత ఘోరంగా ఓడిపోయిన వారిలో ఒకరిగా నిలిచారు.^[270]

సంస్కృతి

ఒట్టోమన్లు వారు జయించిన ప్రాంతాలలోని కొన్ని సంప్రదాయాలు, కళలు, సంస్కృతుల సంస్థలను గ్రహించి వాటికి కొత్త కోణాలను జోడించారు. మునుపటి సామ్రాజ్యాల (వాస్తుశిల్పం, వంటకాలు, సంగీతం, విశ్రాంతి, ప్రభుత్వం వంటి రంగాలలో) అనేక సంప్రదాయాలు, సాంస్కృతిక లక్షణాలను ఒట్టోమను టర్కులు స్వీకరించారు. వారు వాటిని కొత్త రూపాల్లో అభివృద్ధి చేశారు. ఫలితంగా కొత్త, విలక్షణమైన ఒట్టోమను సాంస్కృతిక గుర్తింపు లభించింది. ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం ప్రధాన సాహిత్య భాష టర్కిషు అయినప్పటికీ, సామ్రాజ్య చిత్రం ప్రొజెక్షను కోసం పర్షియను ఇష్టపడే భాషావాహనంగా ఉండేది.^[271]

బానిసత్వం ఒట్టోమను సమాజంలో భాగంగా ఉండేది.^[272] చాలా మంది బానిసలను గృహ సేవకులుగా నియమించారు. అమెరికాలో లాగా వ్యవసాయ బానిసత్వం చాలా అరుదు. చాటెలు బానిసత్వం వ్యవస్థల వలె కాకుండా ఇస్లామికు చట్టం ప్రకారం బానిసలను కదిలే ఆస్తిగా పరిగణించలేదు. స్త్రీ బానిసల పిల్లలు చట్టబద్ధంగా స్వేచ్ఛగా జన్మించారు. 1908 వరకు సామ్రాజ్యంలో స్త్రీ బానిసలను విక్రయించేవారు.^[273] 19వ శతాబ్దంలో సామ్రాజ్యం పశ్చిమ యూరోపియను దేశాల నుండి ఈ ఆచారాన్ని నిషేధించాలని ఒత్తిడి ఎదుర్కొంది. 19వ శతాబ్దం అంతటా వివిధ సుల్తానులు అభివృద్ధి చేసిన విధానాలు ఒట్టోమను బానిస వ్యాపారాన్ని అరికట్టడానికి ప్రయత్నించాయి. కానీ బానిసత్వానికి శతాబ్దాల మతపరమైన మద్దతు, అనుమతి ఉంది. అందువల్ల సామ్రాజ్యంలో ఎప్పుడూ రద్దు చేయబడలేదు.^[256]

ఒట్టోమన్లు పెర్షియను అధికారిక సంప్రదాయాలు, సంస్కృతిని స్వీకరించారు. సుల్తానులు పర్షియను సాహిత్య అభివృద్ధిలో కూడా ముఖ్యమైన కృషి చేశారు.^[274]

16వ శతాబ్దంలో ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం సఫావిదు ఇరాను, మధ్య ఆసియా అబు'ల్-ఖైరిదు షిబానిడ్సు పాలకులలో భాష సమూహ సంబంధం, గుర్తింపుకు స్పష్టమైన సంకేతం కాదు.^[275] అందువలన మూడు రాజకీయాల పాలక వర్గాలు పర్షియను, టర్కికు రకాలలో ద్విభాషాగా ఉండేవి.^[275] కానీ శతాబ్దం చివరి త్రైమాసికంలో, ఒట్టోమను, సఫావిదు రాజ్యాలలో భాషాపరమైన సర్దుబాట్లు వరుసగా ఒట్టోమను టర్కిషు, పర్షియను‌లకు అనుకూలంగా ఉండే కొత్త దృఢత్వం ద్వారా నిర్వచించబడ్డాయి.^[275]

విద్య

ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో ప్రతి మిల్లెటు దాని సభ్యులకు సేవ చేసే పాఠశాల వ్యవస్థను ఏర్పాటు చేసింది.^[276] అందువల్ల విద్య ఎక్కువగా జాతి, మతపరమైన ప్రాతిపదికన విభజించబడింది: ముస్లిం కానివారు కొద్దిమంది ముస్లిం విద్యార్థుల కోసం పాఠశాలలకు హాజరయ్యారు. దీనికి విరుద్ధంగా. ఫ్రెంచి లేదా ఇతర భాషలలో బోధించే అన్ని జాతి, మత సమూహాలకు సేవలందించిన చాలా సంస్థలు.^[277]

మతపరమైన మతాధికారులు నిర్వహించే అనేక "విదేశీ పాఠశాలలు" (ఫ్రెర్లరు మెక్టెబ్లెరి) ప్రధానంగా క్రైస్తవులకు సేవలు అందించాయి. అయితే కొంతమంది ముస్లిం విద్యార్థులు హాజరయ్యారు.^[278] క్రైస్తవుల కోసం పాఠశాలలను గార్నెటు వివరించాడు. "యూరోపియను నమూనాల వ్యవస్థీకృతమైన" యూదులుగా వారి కార్యకలాపాలకు మద్దతు ఇచ్చే "స్వచ్ఛంద విరాళాలు". వారిలో ఎక్కువ మంది "బాగా హాజరైనవారు", "ఉన్నత స్థాయి విద్య" కలిగి ఉన్నారు.^[279]

సాహిత్యం

ఒట్టోమను లిఖిత సాహిత్యంలో రెండు ప్రాథమిక స్రవంతులు కవిత్వం, గద్యం. కవిత్వం ఇప్పటివరకు ఆధిపత్య స్రవంతి. ఉదాహరణకు ఒట్టోమను చరిత్ర చరిత్ర తొలి రచన, ఇస్కెండరు‌నేం, కవి టాసెద్దిను అహ్మదీ రచించారు.^[280] 19వ శతాబ్దం వరకు ఒట్టోమను గద్యంలో కల్పనకు సంబంధించిన ఉదాహరణలు ఏవీ లేవు: ఉదాహరణకు, యూరోపియను శృంగారం, చిన్న కథ లేదా నవలకు ప్రతిరూపాలు లేవు. అయితే, టర్కిషు జానపద సాహిత్యం, దివాను కవిత్వం రెండింటిలోనూ అనలాగు శైలులు ఉన్నాయి.

ఒట్టోమను దివాను కవిత్వం అత్యంత ఆచారబద్ధమైన మరియు ప్రతీకాత్మక కళారూపం. పర్షియన్ కవిత్వం నుండి దీనికి ప్రేరణ లభించింది, దీని అర్థాలు, పరస్పర సంబంధాలు - సారూప్యత (مراعات نظير మురాత్-ఎట్- ఐ- నజిరు/ تناسب టెనాసబు వ్యతిరేకత (تضاد tezâd) ఎక్కువ లేదా తక్కువ సూచించబడిన చిహ్నాల సంపదను ఇది వారసత్వంగా పొందింది. దివాను కవిత్వం కఠినమైన మెట్రికు ఫ్రేం‌వర్కులో ఇటువంటి అనేక చిత్రాలను నిరంతరం జత చేయడం ద్వారా కూర్చబడింది. ఇది అనేక సంభావ్య అర్థాలు ఉద్భవించడానికి వీలు కల్పించింది. దివాను కవిత్వంలో ఎక్కువ భాగం గజెలులు (ఇవి సంప్రదాయం కచేరీలలో గొప్ప భాగాన్ని కలిగి ఉంటాయి), లేదా కాసిదేసు. కానీ ఇతర సాధారణ శైలులు ఉన్నాయి. ముఖ్యంగా మెస్నెవి, ఒక రకమైన పద్య ప్రేమ, అందువలన వివిధ రకాల కథన కవిత్వం; ఈ రూపానికి రెండు ముఖ్యమైన ఉదాహరణలు ఫుజులి, లేలి, మజ్నును, షెయి గాలిబు, హుస్ను ఉ అస్కు. ఎవ్లియా సెలెబి (1611–1682) సెయాహత్నామే ప్రయాణ సాహిత్యానికి ఒక అద్భుతమైన ఉదాహరణ.

19వ శతాబ్దం వరకు ఒట్టోమను గద్యం సమకాలీన దివాను కవిత్వం అభివృద్ధి చెందినంతగా అభివృద్ధి చెందలేదు. దీనికి కారణం చాలా భాగం గద్యం sec (سجع, దీనిని seci అని కూడా లిప్యంతరీకరించబడింది) లేదా ప్రాస గద్యం నియమాలకు కట్టుబడి ఉంటుందని అంచనా వేయబడింది,^[281] అరబికు సాజు' నుండి వచ్చిన ఒక రకమైన రచన, ఇది వాక్యం వంటి పదాల శ్రేణిలో ప్రతి విశేషణం, నామవాచకం మధ్య, ఒక ప్రాస ఉండాలి అని సూచించింది. అయినప్పటికీ, ఆ కాలపు సాహిత్యంలో గద్య సంప్రదాయం ఉంది. అయితే ఇది పూర్తిగా కల్పితం కాదు. గిరిట్లీ అలీ అజీజు ఎఫెండి రాసిన ముహయ్యెలాటు (ఫ్యాన్సీసు) ఒక స్పష్టమైన మినహాయింపు. ఇది 1796లో రాసిన అద్భుతమైన కథల సంకలనం అయితే 1867 వరకు ప్రచురించబడలేదు. ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో ప్రచురించబడిన మొదటి నవల వర్తను పాషా 1851లో రాసిన ది స్టోరీ ఆఫ్ అకాబి (టర్కిషు: అకాబి హిక్యాయేసి). ఇది టర్కిషు భాషలో వ్రాయబడింది కానీ అర్మేనియను లిపితో వ్రాయబడింది.^[282]^[283]^[284]^[285]

ఫ్రాన్సు‌తో చారిత్రాత్మకంగా సన్నిహిత సంబంధాలు ఉండటం వలన 19వ శతాబ్దం చివరి భాగంలో ఒట్టోమను సాహిత్యం మీద ఫ్రెంచి సాహిత్యం ప్రధాన పాశ్చాత్య ప్రభావాన్ని చూపింది. ఫలితంగా ఈ కాలంలో ఫ్రాన్సు‌లో ప్రబలంగా ఉన్న అనేక ఉద్యమాలు ఒట్టోమను సమానమైన వాటిని కలిగి ఉన్నాయి; ఉదాహరణకు, అభివృద్ధి చెందుతున్న ఒట్టోమను గద్య సంప్రదాయంలో, టాంజిమాటు కాలంలో రొమాంటిసిజం ప్రభావాన్ని చూడవచ్చు. తరువాతి కాలాలలో వాస్తవికత సహజవాదం ఉద్యమాల ప్రభావాన్ని చూడవచ్చు; మరోవైపు, కవితా సంప్రదాయంలో, సింబాలిస్టు, పర్నాసియను ఉద్యమాల ప్రభావం చాలా ముఖ్యమైనది.

టాంజిమాటు కాలంలోని చాలా మంది రచయితలు ఒకేసారి అనేక విభిన్న శైలులలో రాశారు. ఈ వైవిధ్యం కొంతవరకు, టాంజిమాటు రచయితలు కొత్త సాహిత్యాన్ని వీలైనంత ఎక్కువగా వ్యాప్తి చేయాలనే కోరిక కారణంగా ఉంది. ఇది ఒట్టోమను సామాజిక నిర్మాణంల పునరుజ్జీవనానికి దోహదపడుతుందనే ఆశతో.^[286]

మీడియా

ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం మీడియా వైవిధ్యభరితంగా ఉండేది ఫ్రెంచి.^[287] గ్రీకు,^[288], జర్మనీ.^[256] ఈ ప్రచురణలలో చాలా వరకు కాన్స్టాంటినోపులు,^[289] కానీ బీరుట్, సలోనికా, స్మిర్నాలలో కూడా ఫ్రెంచి భాషా వార్తాపత్రికలు ప్రచురించబడ్డాయి.^[290] సామ్రాజ్యంలోని ముస్లిమేతర జాతి మైనారిటీలు ఫ్రెంచు‌ను భాషా ఫ్రాంకాగా ఉపయోగించారు. ఫ్రెంచి భాషా ప్రచురణలను ఉపయోగించారు.^[287] కొన్ని ప్రాంతీయ వార్తాపత్రికలు అరబికులో ప్రచురించబడ్డాయి.^[291] 1923లో సామ్రాజ్యం ముగింపు వరకు ఆ తర్వాత టర్కీ రిపబ్లికులో కొన్ని సంవత్సరాల పాటు మీడియాలో ఫ్రెంచి వాడకం కొనసాగింది.^[287]

ఆర్కిటెక్చర్

సామ్రాజ్యం ఆర్కిటెక్చరు మునుపటి సెల్జుకు టర్కిషు ఆర్కిటెక్చరు నుండి అభివృద్ధి చెందింది. బైజాంటైను, ఇరానియను ఆర్కిటెక్చరు మధ్యప్రాచ్యంలోని ఇతర ఆర్కిటెక్చరు సంప్రదాయాల ప్రభావాలున్నాయి.^[292]^[293]^[294] ప్రారంభ ఒట్టోమను ఆర్కిటెక్చరు 13 నుండి 15వ శతాబ్దాల కాలంలో బహుళ భవన రకాలతో ప్రయోగాలు చేసింది. క్రమంగా 16వ, 17వ శతాబ్దాల క్లాసికలు ఒట్టోమను శైలిగా అభివృద్ధి చెందింది. ఇది హగియా సోఫియా ద్వారా కూడా బలంగా ప్రభావితమైంది.^[294]^[295] క్లాసికలు కాలం అత్యంత ముఖ్యమైన వాస్తుశిల్పి మిమారు సినాను ఆధ్వర్యంలో తన ప్రధాన నిర్మాణంగా సెహ్జాదే మసీదు, సులేమానియే మసీదు, సెలిమియే మసీదు ఉన్నాయి.^[296]^[297] 16వ శతాబ్దం రెండవ భాగంలో కొన్ని అలంకరణ రకాల అపోజీ కనిపించింది (ముఖ్యంగా ఇజ్నికు టైల్సు ఉత్పత్తిలో).^[298]

18వ శతాబ్దంలో ప్రారంభించి ఒట్టోమను వాస్తుశిల్పం బాహ్య ప్రభావాలకు తెరవబడింది. ముఖ్యంగా పశ్చిమ ఐరోపాలోని బరోకు వాస్తుశిల్పం నుండి ఇది చివరికి 1740లలో ఉద్భవించిన ఒట్టోమను బరోకు శైలికి దారితీసింది.^[299] నురుయోస్మానియే మసీదు దీని నుండి చాలా ముఖ్యమైన ఉదాహరణలలో ఇది ఒకటి.^[300]^[301] 19వ శతాబ్దంలో పశ్చిమ ఐరోపా నుండి ప్రభావాలు మరింత ప్రముఖంగా మారాయి. బాల్యను కుటుంబం వంటి వాస్తుశిల్పులు వీరిని తీసుకువచ్చారు.^[302] సామ్రాజ్య శైలి నియోక్లాసికలు మూలాంశాలు ప్రవేశపెట్టబడ్డాయి. డోల్మాబాచీ ప్యాలెసు వంటి అనేక రకాల భవనాలలో ఎక్లెక్టిసిజం వైపు ధోరణి స్పష్టంగా కనిపించింది.^[303] ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం చివరి దశాబ్దాలు నియో-ఒట్టోమను లేదా ఒట్టోమను రివైవలిజం అనే కొత్త నిర్మాణ శైలి అభివృద్ధిని కూడా చూశాయి. మొదటి జాతీయ నిర్మాణ ఉద్యమం అని కూడా పిలుస్తారు.^[304] మిమారు కెమలేద్దిను, వేదతు టెకు వంటి వాస్తుశిల్పులచే.^[305]

ఒట్టోమను రాజవంశ పోషణ చారిత్రాత్మక రాజధానులైన బుర్సా, ఎడిర్నే, ఇస్తాంబులు (కాన్స్టాంటినోపులు) లలో అలాగే అమాస్య, మనిసా వంటి అనేక ఇతర ముఖ్యమైన పరిపాలనా కేంద్రాలలో కేంద్రీకృతమై ఉంది. ఈ కేంద్రాల్లోనే ఒట్టోమను వాస్తుశిల్పంలో అతి ముఖ్యమైన పరిణామాలు జరిగాయి. అత్యంత స్మారక ఒట్టోమను వాస్తుశిల్పాన్ని కనుగొనవచ్చు.^[306] ప్రధాన మతపరమైన స్మారక చిహ్నాలు సాధారణంగా నిర్మాణ సముదాయాలు, వీటిని కులియే అని పిలుస్తారు. ఇవి విభిన్న సేవలు లేదా సౌకర్యాలను అందించే బహుళ భాగాలను కలిగి ఉంటాయి. మసీదుతో పాటు వీటిలో మద్రాసా, హమ్మాం, ఇమరెటు, సెబిలు, మార్కెటు, కారవాన్సెరై, ప్రాథమిక పాఠశాల లేదా ఇతరాలు ఉండవచ్చు.^[307] ఈ సముదాయాలను వకీఫు ఒప్పందం (అరబిక్బు వక్ఫ్) సహాయంతో పరిపాలించి నిర్వహించారు.^[307] ఒట్టోమను నిర్మాణాలు ఇప్పటికీ అనటోలియా, బాల్కన్లలో (రుమేలియా) సమృద్ధిగా ఉన్నాయి. కానీ మరింత సుదూర మధ్యప్రాచ్య, ఉత్తర ఆఫ్రికా ప్రావిన్సులలో పాత ఇస్లామికు ఆర్కిటెక్చరు శైలులు బలమైన ప్రభావాన్ని కలిగి ఉన్నాయి. కొన్నిసార్లు ఒట్టోమను‌ శైలులతో మిళితం చేయబడ్డాయి.^[308]^[309]

సంగీతం - ప్రదర్శన కళలు

ఒట్టోమను శాస్త్రీయ సంగీతం ఒట్టోమను ఉన్నత వర్గాల విద్యలో ఒక ముఖ్యమైన భాగం. 3వ సెలిం వంటి అనేక మంది ఒట్టోమను సుల్తాన్లు స్వయంగా సంగీతకారులు, స్వరకర్తలను కలిగి ఉన్నారు. వీరి కూర్పులు నేటికీ తరచుగా ప్రదర్శించబడుతున్నాయి. ఒట్టోమను శాస్త్రీయ సంగీతం ఎక్కువగా బైజాంటైను సంగీతం, అర్మేనియను సంగీతం, అరబికు సంగీతం, పర్షియను సంగీతంల సంగమం నుండి ఉద్భవించింది. కూర్పు పరంగా, ఇది ఉసులు అని పిలువబడే లయబద్ధమైన యూనిట్ల చుట్టూ నిర్వహించబడింది. ఇవి పాశ్చాత్య సంగీతంలో మీటరుకి కొంతవరకు సమానంగా ఉంటాయి. మకం అని పిలువబడే మెలోడికు యూనిట్లు పాశ్చాత్య సంగీత రీతులుకి కొంత సారూప్యతను కలిగి ఉంటాయి.

ఉపయోగించిన వాయిద్యాలు అనటోలియను, మధ్య ఆసియా వాయిద్యాల మిశ్రమం (సాజు, బాగ్లామా, కెమెన్సు), ఇతర మధ్యప్రాచ్య వాయిద్యాలు (ఉద్, తన్బరు, కనును, నీ), —తరువాత సంప్రదాయంలో—పాశ్చాత్య వాయిద్యాలు (వయోలిను, పియానో). రాజధాని, ఇతర ప్రాంతాల మధ్య భౌగోళిక, సాంస్కృతిక విభజన కారణంగా, ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో రెండు విభిన్న సంగీత శైలులు ఉద్భవించాయి: ఒట్టోమను శాస్త్రీయ సంగీతం, జానపద సంగీతం. ప్రావిన్సులలో, అనేక రకాల జానపద సంగీతం సృష్టించబడ్డాయి. వారి విశిష్ట సంగీత శైలులతో అత్యంత ఆధిపత్య ప్రాంతాలు బాల్కను-థ్రాసియను టర్కుసు, ఈశాన్య (లాజు) టర్కుసు, ఏజియను టర్కుసు, సెంట్రలు అనటోలియను టర్కుసు, తూర్పు అనటోలియను టర్కుసు, కాకేసియను టర్కుసు. కొన్ని విలక్షణమైన శైలులు: జానిస్సరీ సంగీతం, రోమా సంగీతం, బెల్లీ డ్యాన్సు, టర్కిషు జానపద సంగీతం.

కరాగోజు హసివాటు అని పిలువబడే సాంప్రదాయ షాడో నాటకం ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం అంతటా విస్తృతంగా వ్యాపించింది. ఆ సంస్కృతిలోని అన్ని ప్రధాన జాతి, సామాజిక సమూహాలను సూచించే పాత్రలను కలిగి ఉంది.^[310]^[311] దీనిని ఒకే తోలుబొమ్మ మాస్టరు ప్రదర్శించారు. ఆయన అన్ని పాత్రలకు గాత్రదానం చేశాడు. టాంబురైను (డెఫ్) తో కలిసి ఉన్నాడు. దీని మూలాలు అస్పష్టంగా ఉన్నాయి. బహుశా పాత ఈజిప్షియను సంప్రదాయం నుండి లేదా బహుశా ఆసియా మూలం నుండి ఉద్భవించి ఉండవచ్చు.

అలంకార కళలు

మాన్యుస్క్రిప్టు‌లను వివరించడానికి పెయింటు చేయబడిన లేదా అంకితమైన ఆల్బం‌లలో ఉపయోగించబడిన ఒట్టోమను మినియేచరు సంప్రదాయం పర్షియను కళారూపం ద్వారా బాగా ప్రభావితమైంది. అయినప్పటికీ ఇందులో ఇల్యూమినేషను, పెయింటింగు, బైజాంటైను సంప్రదాయం, అంశాలు కూడా ఉన్నాయి.^[312] 15వ శతాబ్దంలో టోపు‌కాపి ప్యాలెసులో గ్రీకు చిత్రకారుల అకాడమీ, నక్కాషేను-ఐ-రమ్ స్థాపించబడింది. తరువాతి శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఇలాంటి పర్షియను అకాడమీ, నక్కాషేను-ఐ-ఇరానీ జోడించబడింది. ఇంటిపేరు-ఐ హుమాయును (ఇంపీరియలు ఫెస్టివలు బుక్సు) అనే ఆల్బం‌లు ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో వేడుకలను చిత్ర, పాఠ్య వివరాలతో స్మరించుకునేవి.

ఒట్టోమను ఇల్యూమినేషను అనేది మురాక్కా లేదా ఆల్బం‌లలో పుస్తకాలలో లేదా షీటు‌లలో అలంకారికంగా పెయింటు చేయని లేదా గీసిన అలంకార కళను కవరు చేస్తుంది. ఒట్టోమను మినియేచరు అలంకారిక చిత్రాలకు విరుద్ధంగా. ఇది ఒట్టోమను మినియేచరు (తస్విరు), కాలిగ్రఫీ (టోపీ), ఇస్లామికు కాలిగ్రఫీ, బుక్‌బైండింగు (సిల్టు), పేపరు మార్బ్లింగు (ఎబ్రూ)తో కలిసి ఒట్టోమను బుక్ ఆర్ట్సులో ఒక భాగం. ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో ఇల్యూమినేటెడు, ఇలస్ట్రేటెడు మాన్యుస్క్రిప్టు‌లు సుల్తాను లేదా కోర్టు నిర్వాహకులచే నియమించబడ్డాయి. టోప్‌కాపి ప్యాలెసు‌లో, ఈ మాన్యుస్క్రిప్టు‌లను నక్కాషేనులో పనిచేసే కళాకారులు సృష్టించారు. ఇది సూక్ష్మ, ప్రకాశ కళాకారుల అటెలియరు. మతపరమైన మతం కాని పుస్తకాలను కూడా ప్రకాశవంతం చేయవచ్చు. అలాగే లేవ్హా ఆల్బం‌ల షీట్లలో తుఘ్రా ప్రకాశవంతమైన కాలిగ్రఫీ (టోపీ), మతపరమైన గ్రంథాలు, పద్యాలు లేదా సామెతల నుండి పద్యాలు, పూర్తిగా అలంకార డ్రాయింగు‌లు ఉన్నాయి.

ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో కార్పెటు నేత కళ చాలా ముఖ్యమైనది. అలంకార అలంకరణలుగా కార్పెటు‌లు అపారమైన ప్రాముఖ్యతను కలిగి ఉన్నాయి. మతపరమైన, ఇతర చిహ్నాలతో సమృద్ధిగా, ఆచరణాత్మక పరిశీలనగా, నివాస ప్రాంగణాలలో ఒకరి బూట్లు తీసివేయడం ఆచారంగా ఉంది.^[313] ఇటువంటి తివాచీలను నేయడం మధ్య ఆసియాలోని సంచార సంస్కృతులలో ఉద్భవించింది. (తివాచీలు సులభంగా రవాణా చేయగల ఫర్నిషింగు రూపం). చివరికి అనటోలియాలోని స్థిరపడిన సమాజాలకు వ్యాపించింది. టర్కులు తివాచీలు, రగ్గులు, కిలిం గది అంతస్తులలో మాత్రమే కాకుండా గోడలు, తలుపులుగా వేలాడదీయడానికి కూడా ఉపయోగించారు. ఇక్కడ అవి అదనపు ఇన్సులేషను‌ను అందించాయి. వాటిని సాధారణంగా మసీదులకు కూడా విరాళంగా ఇచ్చేవారు. అవి తరచుగా వాటి పెద్ద సేకరణలను సేకరించాయి.^[314]

సంగీతం - ప్రదర్శన కళలు

ఒట్టోమను శాస్త్రీయ సంగీతం ఒట్టోమను ఉన్నత వర్గాల విద్యలో ఒక ముఖ్యమైన భాగం. 3వ సెలిం వంటి అనేక మంది ఒట్టోమను సుల్తాన్లు స్వయంగా సంగీతకారులు, స్వరకర్తలను కలిగి ఉన్నారు. వీరి కూర్పులు నేటికీ తరచుగా ప్రదర్శించబడుతున్నాయి. ఒట్టోమను శాస్త్రీయ సంగీతం ఎక్కువగా బైజాంటైను సంగీతం, అర్మేనియను సంగీతం, అరబికు సంగీతం పర్షియను సంగీతంల సంగమం నుండి ఉద్భవించింది. కూర్పు పరంగా, ఇది ఉసులు అని పిలువబడే లయబద్ధమైన యూనిట్ల చుట్టూ నిర్వహించబడింది. ఇవి పాశ్చాత్య సంగీతంలో మీటర్కి కొంతవరకు సమానంగా ఉంటాయి. మకం అని పిలువబడే మెలోడిక్ యూనిట్లు పాశ్చాత్య సంగీత రీతులుకి కొంత సారూప్యతను కలిగి ఉంటాయి.

ఉపయోగించిన వాయిద్యాలు అనటోలియను, మధ్య ఆసియా వాయిద్యాల మిశ్రమం (సాజు, బాగ్లామా, కెమెన్సు), ఇతర మధ్యప్రాచ్య వాయిద్యాలు (ఉదు, తన్బరు, కనును, నీ), మరియు—తరువాత సంప్రదాయంలో—పాశ్చాత్య వాయిద్యాలు (వయోలిను పియానో). రాజధాని, ఇతర ప్రాంతాల మధ్య భౌగోళిక, సాంస్కృతిక విభజన కారణంగా ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో రెండు విభిన్న సంగీత శైలులు ఉద్భవించాయి: ఒట్టోమను శాస్త్రీయ సంగీతం, జానపద సంగీతం. ప్రావిన్సులలో అనేక రకాల జానపద సంగీతం సృష్టించబడ్డాయి. వారి విశిష్ట సంగీత శైలులతో అత్యంత ఆధిపత్య ప్రాంతాలు బాల్కను-థ్రాసియను టర్కుసు, ఈశాన్య (లాజు) టర్కుసు, ఏజియను టర్కుసు, సెంట్రలు అనటోలియను టర్కుసు, తూర్పు అనటోలియను టర్కుసు, కాకేసియను టర్కుసు. కొన్ని విలక్షణమైన శైలులు: జానిస్సరీ సంగీతం, రోమా సంగీతం, బెల్లీ డ్యాన్సు, టర్కిషు జానపద సంగీతం.

కరాగోజు హసివాటు అని పిలువబడే సాంప్రదాయ షాడో నాటకం ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం అంతటా విస్తృతంగా వ్యాపించింది. ఆ సంస్కృతిలోని అన్ని ప్రధాన జాతి, సామాజిక సమూహాలను సూచించే పాత్రలను కలిగి ఉంది.^[310]^[311] దీనిని ఒకే తోలుబొమ్మ మాస్టరు ప్రదర్శించారు. ఆయన అన్ని పాత్రలకు గాత్రదానం చేస్తూ మధ్యమధ్యలో టాంబురైను అనే సంగీత వాయిద్యం (def) తో కలిసి సంగీతం వినిపించేవాడు.. దీని మూలాలు అస్పష్టంగా ఉన్నాయి. బహుశా పాత ఈజిప్షియను సంప్రదాయం నుండి లేదా బహుశా ఆసియా మూలం నుండి ఉద్భవించి ఉండవచ్చు.

వంటకాలు

ఒట్టోమను వంటకాలు అనేది రాజధాని కాన్స్టాంటినోపులు (ఇస్తాంబులు) ప్రాంతీయ రాజధాని నగరాల వంటకాలు, ఇక్కడ సంస్కృతుల సమ్మేళనం జాతితో సంబంధం లేకుండా జనాభాలో ఎక్కువ మంది పంచుకునే సాధారణ వంటకాలను సృష్టించింది. ఈ వైవిధ్యమైన వంటకాలను ఇంపీరియలు ప్యాలెసు వంటశాలలలో సామ్రాజ్యంలోని కొన్ని ప్రాంతాల నుండి తీసుకువచ్చిన చెఫు‌లు విభిన్న పదార్థాలను సృష్టించడానికి, ప్రయోగాలు చేయడానికి మెరుగుపరిచారు. ఒట్టోమను ప్యాలెసు వంటశాలల సృష్టి జనాభాకు ఫిల్టరు చేయబడింది ఉదాహరణకు రంజాను ఈవెంటు‌ల ద్వారా, పాషాల యాలీలలో వంట చేయడం ద్వారా, అక్కడి నుండి మిగిలిన జనాభాకు వ్యాపించింది.

నేటి పూర్వ ఒట్టోమను భూభాగాల వంటకాలలో ఎక్కువ భాగం ఉమ్మడి ఒట్టోమను వంటకాల నుండి వచ్చింది. ముఖ్యంగా టర్కిషు, గ్రీకు, బాల్కను, అర్మేనియను, మధ్యప్రాచ్య వంటకాలు ఉన్నాయి.^[315]

క్రీడలు

ఒట్టోమన్లు పాల్గొన్న ప్రధాన క్రీడలు టర్కిషు రెజ్లింగు, వేట, టర్కిషు విలువిద్య, గుర్రపు స్వారీ, గుర్రపుస్వారీ జావెలిను త్రో, ఆర్ము రెజ్లింగు ఈత. 19వ శతాబ్దపు కాన్స్టాంటినోపులు‌లో ఫుట్బాలు మ్యాచు‌లకు విస్తృత ప్రజాదరణ లభించడంతో యూరోపియను మోడలు స్పోర్ట్సు క్లబ్బు‌లు ఏర్పడ్డాయి. టైం‌లైను ప్రకారం, ప్రముఖ క్లబ్‌లు బెసిక్తాసు జిమ్నాస్టిక్సు క్లబ్బు (1903), గలాటాసరే ఎస్.కె (1905), ఫెనర్బహ్సే ఎస్.కె.,ఎంకెఇ అంకర్గుచు (గతంలో తురను సనత్కరంగుచు) (1910) కాన్స్టాంటినోపులు.కరసియక స్పోర్టు క్లబ్బు (1912), అల్టే స్పోర్టు క్లబ్బు, (1914), ఇజ్మీరు, టర్కిషు ఫాదరు‌ల్యాండు ఫుట్బాలు క్లబ్బు (తరువాత ఉల్కుస్పోరు) (1914) వంటి ఇతర ప్రావిన్సులలో కూడా ఫుట్బాలు క్లబ్బు‌లు ఏర్పడ్డాయి.

సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ

ఒట్టోమను చరిత్రలో, ఒట్టోమన్లు ఇతర సంస్కృతుల పుస్తకాల అనువాదాలతో పాటు అసలు మాన్యుస్క్రిప్టు‌లతో కూడిన పెద్ద లైబ్రరీల సేకరణను నిర్మించగలిగారు.^[62] స్థానిక, విదేశీ మాన్యుస్క్రిప్టు‌ల పట్ల ఈ కోరికలో ఎక్కువ భాగం 15వ శతాబ్దంలో ఉద్భవించింది. సుల్తాను 2వ మెహ్మెటు ట్రాబ్జోను నుండి గ్రీకు పండితుడు జార్జియోసు అమిరౌట్జెసును టోలెమీ భౌగోళిక పుస్తకాన్ని అనువదించి ఒట్టోమను విద్యా సంస్థలకు అందుబాటులో ఉంచమని ఆదేశించాడు.

మరొక ఉదాహరణ అలీ కుష్జీ - ఖగోళ శాస్త్రవేత్త, గణిత శాస్త్రవేత్త, భౌతిక శాస్త్రవేత్త మొదట సమర్కండు నుండి వచ్చారు - ఆయన రెండు మదర్సాలలో ప్రొఫెసరు అయ్యాడు. ఆయన రచనలు, ఆయన విద్యార్థుల కార్యకలాపాల ఫలితంగా ఒట్టోమను వర్గాలను ప్రభావితం చేశాడు, అయినప్పటికీ ఆయన ఆయన మరణానికి ముందు కాన్స్టాంటినోపులు‌లో రెండు లేదా మూడు సంవత్సరాలు మాత్రమే గడిపాడు.^[317]

తకీ అల్-దిను 1577లో తకీ అద్-దిన్ కాన్స్టాంటినోపులు అబ్జర్వేటరీకి బదులుగా ->ని నిర్మించాడు. అక్కడ ఆయన 1580 వరకు పరిశీలనలు నిర్వహించి లెక్కించాడు. విపరీత సూర్యుని కక్ష్య, అపోజీ వార్షిక చలనం.^[318] అయితే, అబ్జర్వేటరీ ప్రాథమిక ఉద్దేశం ఖగోళ సంబంధమైనది కాకుండా దాదాపు జ్యోతిషశాస్త్రం.

ఇది 1580లో ఆ ప్రయోజనం కోసం దీనిని ఉపయోగించడాన్ని వ్యతిరేకించిన ఒక మతాధికారుల వర్గం పెరగడం వలన దాని నాశనానికి దారితీసింది.^[319] ఆయన 1551లో ఒట్టోమను ఈజిప్టులో స్టీం పవరుతో కూడా ప్రయోగాలు చేశాడు. ఆయన ఒక మూలాధార స్టీం టర్బైను ద్వారా నడపబడే స్టీం జాకు గురించి వివరించాడు.^[320]

సెరాఫెద్దిను సబున్కువోగ్లు మొదటి సర్జికలు అట్లాసు, చివరి ప్రధాన ఇస్లామికు ప్రపంచం నుండి వైద్య విజ్ఞాన సర్వస్వం రచయిత.^[321] ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం ఫోర్సెప్సు, కాథెటరులు, స్కాల్పెల్సు, లాన్సెట్సు అలాగే పిన్సర్సు వంటి ఉపయోగంలో ఉన్న అనేక శస్త్రచికిత్సా పరికరాల ఆవిష్కరణకు ఘనత పొందింది.^[322]

19వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ముహమ్మదు అలీ పాలనలో ఈజిప్టు పారిశ్రామిక తయారీ కోసం స్టీం ఇంజినులను ఉపయోగించడం ప్రారంభించింది. ఇనుప పనులు, వస్త్ర తయారీ, కాగితపు మిల్లులు, హల్లింగు మిల్లులు ఆవిరి శక్తి వైపు కదులుతున్నాయి.^[323]

19వ శతాబ్దం తరువాత ఈజిప్టులో చమురును దాని ఆవిరి యంత్రాలకు సంభావ్య శక్తి వనరుగా స్వీకరించడానికి అవసరమైన ఆర్థిక పరిస్థితులు ఉన్నాయని ఆర్థిక చరిత్రకారుడు జీన్ బటౌ వాదించారు.^[323]

మూలాలు

↑ McDonald, Sean; Moore, Simon (20 October 2015). "Communicating Identity in the Ottoman Empire and Some Implications for Contemporary States". Atlantic Journal of Communication. 23 (5): 269–283. doi:10.1080/15456870.2015.1090439. ISSN 1545-6870. S2CID 146299650. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 24 March 2021.
↑ Shaw, Stanford; Shaw, Ezel (1977). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Vol. I. Cambridge University Press. p. 13. ISBN 978-0-521-29166-8.
↑ Atasoy & Raby 1989, p. 19–20.
↑ మూస:TDV İslâm Ansiklopedisi
↑ Edhem, Eldem (21 May 2010). "Istanbul". In Gábor, Ágoston; Masters, Bruce Alan (eds.). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase. p. 286. ISBN 978-1-4381-1025-7. With the collapse of the Ottoman Empire and the establishment of the Republic of Turkey, all previous names were abandoned and Istanbul came to designate the entire city.
↑ Shaw, Stanford J.; Shaw, Ezel Kural (1977b). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Vol. 2: Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey 1808–1975. Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9780511614972. ISBN 9780511614972.
↑ Shaw & Shaw 1977b, p. 386, volume 2; Robinson (1965). The First Turkish Republic. p. 298.; Society (4 March 2014). "Istanbul, not Constantinople" (in ఇంగ్లీష్). National Geographic Society. Archived from the original on 7 July 2020. Retrieved 28 March 2019.)
↑ Inan, Murat Umut (2019). "Imperial Ambitions, Mystical Aspirations: Persian Learning in the Ottoman World". In Green, Nile (ed.). The Persianate World: The Frontiers of a Eurasian Lingua Franca. University of California Press. pp. 88–89. As the Ottoman Turks learned Persian, the language and the culture it carried seeped not only into their court and imperial institutions but also into their vernacular language and culture. The appropriation of Persian, both as a second language and as a language to be steeped together with Turkish, was encouraged notably by the sultans, the ruling class, and leading members of the mystical communities.
↑ Tezcan, Baki (2012). "Ottoman Historical Writing". In Rabasa, José (ed.). The Oxford History of Historical Writing: Volume 3: 1400–1800 The Oxford History of Historical Writing: Volume 3: 1400–1800. Oxford University Press. pp. 192–211. Persian served as a 'minority' prestige language of culture at the largely Turcophone Ottoman court.
↑ Flynn, Thomas O. (2017). The Western Christian Presence in the Russias and Qājār Persia, c. 1760–c. 1870 (in ఇంగ్లీష్). Brill. p. 30. ISBN 978-90-04-31354-5. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 21 October 2022.
↑ Fortna, B. (2012). Learning to Read in the Late Ottoman Empire and the Early Turkish Republic. Springer. p. 50. ISBN 978-0-230-30041-5. Archived from the original on 21 October 2022. Retrieved 21 October 2022. Although in the late Ottoman period Persian was taught in the state schools...
↑ Spuler, Bertold (2003). Persian Historiography and Geography. Pustaka Nasional Pte. p. 68. ISBN 978-9971-77-488-2. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 21 October 2022. On the whole, the circumstance in Turkey took a similar course: in Anatolia, the Persian language had played a significant role as the carrier of civilization. [...] where it was at time, to some extent, the language of diplomacy [...] However Persian maintained its position also during the early Ottoman period in the composition of histories and even Sultan Salim I, a bitter enemy of Iran and the Shi'ites, wrote poetry in Persian. Besides some poetical adaptations, the most important historiographical works are: Idris Bidlisi's flowery "Hasht Bihist", or Seven Paradises, begun in 1502 by the request of Sultan Bayazid II and covering the first eight Ottoman rulers...
↑ Fetvacı, Emine (2013). Picturing History at the Ottoman Court. Indiana University Press. p. 31. ISBN 978-0-253-00678-3. Archived from the original on 21 October 2022. Retrieved 21 October 2022. Persian literature, and belles-lettres in particular, were part of the curriculum: a Persian dictionary, a manual on prose composition; and Sa'dis 'Gulistan', one of the classics of Persian poetry, were borrowed. All these titles would be appropriate in the religious and cultural education of the newly converted young men.
↑ Yarshater, Ehsan; Melville, Charles, eds. (2012). Persian Historiography: A History of Persian Literature. Vol. 10. Bloomsbury. p. 437. ISBN 978-0-85773-657-4. Archived from the original on 21 October 2022. Retrieved 21 October 2022. Persian held a privileged place in Ottoman letters. Persian historical literature was first patronized during the reign of Mehmed II and continued unabated until the end of the 16th century.
↑ Inan, Murat Umut (2019). "Imperial Ambitions, Mystical Aspirations: Persian learning in the Ottoman World". In Green, Nile (ed.). The Persianate World The Frontiers of a Eurasian Lingua Franca. University of California Press. p. 92 (note 27). Though Persian, unlike Arabic, was not included in the typical curriculum of an Ottoman madrasa, the language was offered as an elective course or recommended for study in some madrasas. For those Ottoman madrasa curricula featuring Persian, see Cevat İzgi, Osmanlı Medreselerinde İlim, 2 vols. (Istanbul: İz, 1997),1: 167–169.
↑ Ayşe Gül Sertkaya (2002). "Şeyhzade Abdurrezak Bahşı". In György Hazai (ed.). Archivum Ottomanicum. Vol. 20. pp. 114–115. Archived from the original on 24 October 2022. Retrieved 23 October 2022. As a result, we can claim that Şeyhzade Abdürrezak Bahşı was a scribe lived in the palaces of Sultan Mehmed the Conqueror and his son Bayezid-i Veli in the 15th century, wrote letters (bitig) and firmans (yarlığ) sent to Eastern Turks by Mehmed II and Bayezid II in both Uighur and Arabic scripts and in East Turkestan (Chagatai) language.
↑ ^17.0 ^17.1 Strauss, Johann (2010). "A Constitution for a Multilingual Empire: Translations of the Kanun-ı Esasi and Other Official Texts into Minority Languages". In Herzog, Christoph; Malek Sharif (eds.). The First Ottoman Experiment in Democracy. Würzburg: Orient-Institut Istanbul. pp. 21–51. Archived from the original on 11 October 2019. Retrieved 15 September 2019. (info page on book Archived 20 సెప్టెంబరు 2019 at the Wayback Machine at Martin Luther University) // CITED: p. 26 (PDF p. 28): "French had become a sort of semi-official language in the Ottoman Empire in the wake of the Tanzimat reforms.[...] It is true that French was not an ethnic language of the Ottoman Empire. But it was the only Western language which would become increasingly widespread among educated persons in all linguistic communities."
↑ ^18.0 ^18.1 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Lambton-1995 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ Pamuk, Şevket (2000). A Monetary History of the Ottoman Empire. Cambridge University Press. pp. 30–31. ISBN 0-521-44197-8. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 21 October 2022. The Ottomans began to strike coins in the name of Orhan Bey in 1326. These earliest coins carried inscriptions such as "the great Sultan, Orhan son of Osman" [...] Ottoman historiography has adopted 1299 as the date for the foundation of the state. 1299 might represent the date at which the Ottomans finally obtained their independence from the Seljuk sultan at Konya. Probably, they were forced at the same time, or very soon thereafter, to accept the overlordship of the Ilkhanids [...] Numismatic evidence thus suggest that independence did not really occur until 1326.
↑ ^20.0 ^20.1 ^20.2 ^20.3 Rein Taagepera (September 1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly. 41 (3): 498. doi:10.1111/0020-8833.00053. ISSN 0020-8833. JSTOR 2600793. Archived from the original on 19 November 2018. Retrieved 8 July 2019.
↑ Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D (December 2006). "East-West Orientation of Historical Empires". Journal of World-Systems Research. 12 (2): 223. ISSN 1076-156X. Archived from the original on 20 May 2019. Retrieved 12 September 2016.
↑ Bang, Peter Fibiger; Bayly, C. A.; Scheidel, Walter (2020). The Oxford World History of Empire: Volume One: The Imperial Experience (in ఇంగ్లీష్). Oxford University Press. pp. 92–94. ISBN 978-0-19-977311-4.
↑ Erickson, Edward J. (2003). Defeat in Detail: The Ottoman Army in the Balkans, 1912–1913. Greenwood Publishing Group. p. 59. ISBN 978-0-275-97888-4.
↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; స్ట్రాస్-2010 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ P., E. A. (1916). "ఖలీఫ్స్ లాస్ట్ హెరిటేజ్ సమీక్ష: టర్కిష్ సామ్రాజ్యం యొక్క సంక్షిప్త చరిత్ర". ది జియోగ్రాఫికల్ జర్నల్. 47 (6): 470–472. doi:10.2307/1779249. ISSN 0016-7398. JSTOR 1779249. Archived from the original on 10 జూలై 2022. Retrieved 10 జూలై 2022.
↑ బేకారా, ప్రొఫెసర్ టున్సర్ (2017). "19వ శతాబ్దంలో ఒట్టోమన్ రాష్ట్రం కోసం ఉపయోగించిన టర్కీ మరియు తుర్కిస్తాన్ భావనలపై ఒక అధ్యయనం". జర్నల్ ఆఫ్ అటాతుర్క్ మరియు టర్కిష్ రిపబ్లిక్ చరిత్ర. 1: 179–190. Archived from the original on 26 జనవరి 2024. Retrieved 26 మార్చి 2024.
↑ Ingrao, Charles; Samardžić, Nikola; Pešalj, Jovan, eds. (2011-08-12). పాసరోవిట్జ్ శాంతి, 1718. Purdue University Press. doi:10.2307/j.ctt6wq7kw.12. ISBN 978-1-61249-179-0. JSTOR j.ctt6wq7kw. Archived from the original on 20 డిసెంబర్ 2023. Retrieved 26 డిసెంబర్ 2023. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)
↑ Szabó, János B. (2019). "హంగేరీలో ఒట్టోమన్ విజయం: నిర్ణయాత్మక సంఘటనలు (బెల్గ్రేడ్ 1521, మొహాక్స్ 1526, వియన్నా 1529, బుడా 1541) మరియు ఫలితాలు". మధ్య ఐరోపా కోసం యుద్ధం (in ఇంగ్లీష్). Brill. pp. 263–275. doi:10.1163/9789004396234_013. ISBN 978-90-04-39623-4. Retrieved 2023-12-19.
↑ Moačanin, Nenad (2019). "క్రొయేషియా మరియు స్లావోనియాలో ఒట్టోమన్ విజయం మరియు స్థాపన". మధ్య ఐరోపా కోసం యుద్ధం (in ఇంగ్లీష్). Brill. pp. 277–286. doi:10.1163/9789004396234_014. ISBN 978-90-04-39623-4. Archived from the original on 15 జనవరి 2024. Retrieved 2023-12-19.
↑
- హోవార్డ్ 2016, p. 45
- సోమెల్ 2010, p. xcvii
↑
- Kaser 2011, p. 336: "అభివృద్ధి చెందుతున్న క్రైస్తవ దేశ రాజ్యాలు తమ ముస్లింలను వారి పూర్వ "అణచివేతలు" అని వాదించడం ద్వారా వారిపై కేసు పెట్టడాన్ని సమర్థించాయి. చారిత్రక సమతుల్యత: సుమారు 1820 మరియు 1920 మధ్య, మిలియన్ల మంది ముస్లిం మరణాలు మరియు మిగిలిన ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యానికి తిరిగి వచ్చిన శరణార్థులను నమోదు చేయాల్సి వచ్చింది; అంచనాలు 5 మిలియన్ల మరణాలు మరియు అదే సంఖ్యలో స్థానభ్రంశం చెందిన వ్యక్తుల గురించి మాట్లాడుతున్నాయి"
- Fábos 2005, p. 437: "అనటోలియా, క్రిమియా, బాల్కన్స్ మరియు కాకసస్‌లలో ముస్లింలు మెజారిటీగా ఉన్నారు మరియు దక్షిణ రష్యా మరియు రొమేనియాలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో బహుళత్వం కలిగి ఉన్నారు. ఈ భూములలో ఎక్కువ భాగం ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం లోపల లేదా దాని ఆనుకుని ఉన్నాయి. 1923 నాటికి, 'అనటోలియా, తూర్పు థ్రేస్ మరియు ఆగ్నేయ కాకసస్‌లోని ఒక భాగం మాత్రమే ముస్లిం భూమిలో ఉన్నాయి ... లక్షలాది మంది ముస్లింలు, వారిలో ఎక్కువ మంది టర్కులు మరణించారు; లక్షలాది మంది నేటి టర్కీకి పారిపోయారు. 1821 మరియు 1922 మధ్య, ఐదు మిలియన్లకు పైగా ముస్లింలు తమ భూముల నుండి తరిమివేయబడ్డారు. ఐదున్నర మిలియన్ల మంది ముస్లింలు మరణించారు, వారిలో కొందరు యుద్ధాలలో మరణించారు, మరికొందరు ఆకలి మరియు వ్యాధి నుండి శరణార్థులుగా మరణించారు' (మెక్‌కార్తీ 1995, 1). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలోని ప్రజలను మతం ద్వారా వర్గీకరించినందున, టర్కులు, అల్బేనియన్లు, బోస్నియన్లు మరియు అన్ని ఇతర ముస్లిం సమూహాలను ముస్లింలుగా గుర్తించారు - మరియు తమను తాము గుర్తించుకున్నారు. అందువల్ల, వారి హింస మరియు బలవంతపు వలసలు 'ముస్లిం వలస' విశ్లేషణకు కేంద్ర ప్రాముఖ్యత కలిగి ఉన్నాయి."
- "ఆలస్య/సామ్రాజ్యానంతర ప్రాంతం యొక్క తేడా: ఆగ్నేయ ఐరోపా, టర్కీ, అరబ్ తూర్పు ప్రాంతాలలో ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం మరియు దాని వారసుడు రాజకీయాలు, సుమారు 1850లు–1940లు". జర్నల్ ఆఫ్ వరల్డ్ హిస్టరీ. 35 (4): 579–622. 2024. doi:10.1353/jwh.2024.a943172. 1821 మరియు 1919–1922 టర్కో-గ్రీక్ యుద్ధం మధ్య, ఆగ్నేయ ఐరోపా మరియు క్రిమియా మరియు కాకసస్‌లో బలవంతపు వలసల సమయంలో వ్యాధి మరియు ఆకలితో సహా మతపరమైన-జాతి యుద్ధ సంబంధిత కారణాల వల్ల దాదాపు ఐదున్నర మిలియన్ల మంది ముస్లింలు మరణించారు. {{cite journal}}: Unknown parameter |చివరి1= ignored (help); Unknown parameter |మొదటి1= ignored (help)
- Findley 2008, pp. 16, 35
- Kirişci 2008, pp. 175–177
- Karpat 2001, p. 343: "ప్రధాన వలసలు 1856లో క్రిమియా నుండి ప్రారంభమయ్యాయి మరియు 1862 నుండి 1878 వరకు మరియు 1912 నుండి 1916 వరకు కాకసస్ మరియు బాల్కన్ల నుండి వచ్చాయి. ఇవి మన రోజు వరకు కొనసాగుతున్నాయి. వివిధ వనరులలో ఉదహరించబడిన పరిమాణాత్మక సూచికలు ఈ కాలంలో క్రిమియా, కాకసస్, బాల్కన్లు మరియు మధ్యధరా దీవుల నుండి మొత్తం 7 మిలియన్ల వలసదారులు అనటోలియాలో స్థిరపడ్డారని చూపిస్తున్నాయి. ఈ వలసదారులు అధికంగా ముస్లింలు, ఒట్టోమన్ భూములలో నివసించడానికి బాల్కన్లు మరియు రష్యాలోని తమ ఇళ్లను విడిచిపెట్టిన అనేక మంది యూదులు తప్ప. శతాబ్దం చివరి నాటికి వలసదారులు మరియు వారి వారసులు మొత్తం జనాభాలో 30 నుండి 40 శాతం ఉన్నారు. అనటోలియా, మరియు కొన్ని పశ్చిమ ప్రాంతాలలో వారి శాతం ఇంకా ఎక్కువగా ఉంది." ... "వలసదారులు తమను తాము టర్కులుగా కాకుండా ముస్లింలుగా పిలుచుకున్నారు, అయినప్పటికీ బల్గేరియా, మాసిడోనియా మరియు తూర్పు సెర్బియా నుండి వచ్చిన వారిలో ఎక్కువ మంది పదిహేనవ మరియు పదహారవ శతాబ్దాలలో బాల్కన్లలో స్థిరపడిన టర్కిష్ అనటోలియన్ స్టాక్ నుండి వచ్చారు."
- Karpat 2004, pp. 5–6: "పందొమ్మిదవ శతాబ్దంలో ఒట్టోమను రాష్ట్రం సామాజిక మరియు సాంస్కృతిక పునర్నిర్మాణంలో వలసలు ఒక ప్రధాన శక్తి. కాకసస్, క్రిమియా, బాల్కన్లు మరియు మధ్యధరా దీవులలోని కోల్పోయిన భూభాగాల నుండి దాదాపు ఏడు నుండి తొమ్మిది మిలియన్ల మంది ముస్లింలు, పంతొమ్మిదవ శతాబ్దం చివరి త్రైమాసికంలో మరియు ఇరవయ్యవ శతాబ్దాల ప్రారంభంలో అనటోలియా మరియు తూర్పు థ్రేస్‌కు వలస వచ్చారు..."
- Pekesen 2012: "వలస ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం మరియు టర్కీకి చాలా విస్తృతమైన సామాజిక మరియు రాజకీయ పరిణామాలను కలిగి ఉంది." ... "1821 మరియు 1922 మధ్య, దాదాపు 5.3 మిలియన్ల మంది ముస్లింలు సామ్రాజ్యానికి వలస వచ్చారు.50 టర్కీ రిపబ్లిక్ స్థాపించబడిన 1923లో, జనాభాలో దాదాపు 25 శాతం మంది వలస కుటుంబాల నుండి వచ్చారని అంచనా.51"
- Biondich 2011, p. 93: "బెర్లిన్ నుండి లౌసాన్ వరకు ఉన్న రహదారి లక్షలాది మంది ప్రాణనష్టంతో నిండిపోయింది. 1878 మరియు 1912 మధ్య కాలంలో, దాదాపు రెండు మిలియన్ల మంది ముస్లింలు బాల్కన్ల నుండి స్వచ్ఛందంగా లేదా అసంకల్పితంగా వలస వచ్చారు. 1912 మరియు 1923 మధ్య చంపబడిన లేదా బహిష్కరించబడిన వారిని కలుపుకుంటే, బాల్కన్ నుండి ముస్లిం మరణాల సంఖ్య మూడు మిలియన్లను మించిపోయింది. 1923 నాటికి ఒక మిలియన్ కంటే తక్కువ మంది బాల్కన్లలోనే ఉన్నారు"
- Armour 2012, p. 213: "అన్నింటికంటే మించి, సామ్రాజ్యం స్థిరమైన ముస్లిం శరణార్థుల ప్రవాహం. 1854 మరియు 1876 మధ్య రష్యా 1.4 మిలియన్ల క్రిమియన్ టార్టార్లను మరియు 1860ల మధ్యలో కాకసస్ నుండి మరో 600,000 మంది సిర్కాసియన్లను బహిష్కరించింది. వారి రాక మరింత ఆర్థిక అస్థిరతను మరియు వ్యయాన్ని సృష్టించింది."
- Bosma, Lucassen & Oostindie 2012a, p. 17: "మొత్తం మీద, అనేక మిలియన్ల మంది టర్కులు (లేదా, మరింత ఖచ్చితంగా, ముస్లిం వలసదారులు, కొంతమంది కాకసస్ నుండి వచ్చారు) ఈ 'స్వదేశానికి తిరిగి వెళ్ళడం'లో పాల్గొన్నారు - కొన్నిసార్లు జీవితకాలంలో ఒకటి కంటే ఎక్కువసార్లు - దీని చివరి దశ 1940 మరియు 1990 మధ్య బల్గేరియా నుండి ఏడు లక్షల మంది టర్కులు వలస వచ్చి ఉండవచ్చు. ఈ వలసదారులలో ఎక్కువ మంది పట్టణ వాయువ్య అనటోలియాలో స్థిరపడ్డారు. నేడు రిపబ్లిక్ జనాభాలో మూడవ వంతు నుండి పావు వంతు మంది ముహాసిర్ లేదా గోస్మెన్ అని పిలువబడే ఈ ముస్లిం వలసదారుల వారసులు"
↑ Ágoston, Gábor (2009). "Introduction". In Ágoston, Gábor; Bruce Masters (eds.). Encyclopedia of the Ottoman Empire.
↑ Imber, Colin (2009). ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్, 1300–1650: ది స్ట్రక్చర్ ఆఫ్ పవర్ (2 ed.). New York: Palgrave Macmillan. p. 3. పదిహేడవ శతాబ్దం నాటికి, ఇస్తాంబుల్‌లోని అక్షరాస్యత వర్గాలు తమను తాము టర్క్స్ అని పిలుచుకునేవారు కాదు, మరియు తరచుగా, 'తెలివిలేని టర్కులు' వంటి పదబంధాలలో, ఈ పదాన్ని దుర్వినియోగ పదంగా ఉపయోగించారు.
↑ Kafadar, Cemal (2007). "A Rome of One's Own: Cultural Geography and Identity in the Lands of Rum". Muqarnas. 24.
↑ Soucek, Svat (2015). Ottoman Maritime Wars, 1416–1700. Istanbul: The Isis Press. p. 8. ISBN 978-975-428-554-3. ఒట్టోమన్ అధ్యయనాలలో ప్రత్యేకత కలిగిన పండితుల సంఘం ఇటీవల "టర్కీ", "టర్క్స్" మరియు "టర్కిష్" అనే పదాలను ఆమోదయోగ్యమైన పదజాలం నుండి నిషేధించింది, "ఒట్టోమన్" మరియు దాని విస్తరించిన ఉపయోగం తప్పనిసరి అని ప్రకటించింది మరియు దాని "టర్కిష్" ప్రత్యర్థిని భాషా మరియు భాషా సందర్భాలలో మాత్రమే అనుమతించింది.
↑ A'goston, Ga'bor; Masters, Bruce Alan (2008). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing, NY. p. 444. ISBN 978-0-8160-6259-1. నాయకత్వం వహించారు. "సకార్య ప్రాంతంలో పనిచేస్తున్న అనేక తుర్కోమన్ గిరిజన నాయకులలో ఒస్మాన్ ఒకరు."; "ఉస్మాన్ I". Encyclopedia Britannica. Archived from the original on 24 ఏప్రిల్ 2018. Retrieved 1 జూలై 2020. ఉస్మాన్ I, ఉస్మాన్ గాజీ అని కూడా పిలుస్తారు, (జననం సుమారు 1258—మరణించాడు 1324 లేదా 1326), వాయువ్య అనటోలియాలోని తుర్క్‌మెన్ రాజ్యానికి పాలకుడు, ఆయన ఒట్టోమను టర్కిష్ రాష్ట్ర స్థాపకుడిగా పరిగణించబడ్డాడు.
↑ ఫింకెల్, కరోలిన్ (13 ఫిబ్రవరి 2006). ఉస్మాన్ కల: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క కథ, 1300–1923. ప్రాథమిక పుస్తకాలు. pp. 2, 7. ISBN 978-0-465-02396-7.
↑ కెర్మెలి, యూజీనియా (2009) [2008]. "ఉస్మాన్ I". In Ágoston, Gábor; మాస్టర్స్, బ్రూస్ (eds.). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఎన్సైక్లోపీడియా. ఇన్ఫోబేస్ పబ్లిషింగ్. ISBN 978-1-4381-1025-7.
↑ Lowry, Heath (2003). ది నేచర్ ఆఫ్ ది ఎర్లీ ఒట్టోమన్ స్టేట్. SUNY ప్రెస్. ISBN 978-0-7914-5636-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 9 సెప్టెంబర్ 2021. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= (help)
↑ Kafadar, Cemal (1995). Between Two Worlds: The Construction of the Ottoman State.
↑ Finkel, Caroline (2005). Osman's Dream: The History of the Ottoman Empire. Basic Books. ISBN 978-0-465-00850-6. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ లిండ్నర్, రుడి పాల్ (2009). "అనటోలియా, 1300–1451". In ఫ్లీట్, కేట్ (ed.). ది కేంబ్రిడ్జ్ హిస్టరీ ఆఫ్ టర్కీ. Vol. 1, బైజాంటియం టు టర్కీ, 1071–1453. కేంబ్రిడ్జ్: కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్.
↑ ఎల్సీ, రాబర్ట్ (2004). కొసావో చారిత్రక నిఘంటువు. Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-5309-6. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ నికోల్ (1999). నికోపోలిస్ 1396: ది లాస్ట్ క్రూసేడ్. ఓస్ప్రే పబ్లిషింగ్. ISBN 978-1-85532-918-8. {{cite book}}: Unknown parameter |First= ignored (|first= suggested) (help)
↑ Ágoston, Gábor; బ్రూస్ అలాన్ మాస్టర్స్ (2009) [2008]. ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఎన్‌సైక్లోపీడియా. Infobase ప్రచురణ. ISBN 978-1-4381-1025-7. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ Uyar, Mesut; ఎడ్వర్డ్ జె. ఎరిక్సన్ (2009). ఎ మిలిటరీ హిస్టరీ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్లు: ఉస్మాన్ నుండి అటాతుర్క్ వరకు. ABC-CLIO. ISBN 978-0-275-98876-0. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ Schmitt, O. J.; Kiprovska, M. (2022). "బాల్కన్ల ప్రారంభ ఒట్టోమన్ ఆక్రమణ మరియు బానిసత్వ-ఆధారిత ఆర్థిక వ్యవస్థకు చోదక శక్తిగా ఒట్టోమన్ రైడర్స్ (అకిన్సిలు)". జర్నల్ ఆఫ్ ది ఎకనామిక్ అండ్ సోషల్ హిస్టరీ ఆఫ్ ది ఓరియంట్. 65 (4). బ్రిల్: 497–582. doi:10.1163/15685209-12341575. S2CID 249355977.
↑ నుఖేత్ వర్లిక్ (2015). ప్లేగు మరియు సామ్రాజ్యం ప్రారంభ ఆధునిక మధ్యధరా ప్రపంచంలో, ఒట్టోమన్ అనుభవం, 1347–1600. కేంబ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయ ముద్రణ. doi:10.1017/CBO9781139004046. ISBN 978-1-139-00404-6. S2CID 197967256. Archived from the original on 2 ఫిబ్రవరి 2023. Retrieved 2 ఫిబ్రవరి 2023.
↑ యారోన్ అయలోన్ (2014). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో ప్రకృతి వైపరీత్యాలు, ప్లేగు, కరువు మరియు ఇతర దురదృష్టాలు. కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. doi:10.1017/CBO9781139680943. ISBN 978-1-139-68094-3. Archived from the original on 2 ఫిబ్రవరి 2023. Retrieved 2 ఫిబ్రవరి 2023.
↑ D. సెసానా; O.J. బెనెడిక్టో; R. బియానుచి (11 అక్టోబర్ 2016). "ఇటలీలో బ్లాక్ డెత్ యొక్క మూలం మరియు ప్రారంభ వ్యాప్తి: 14వ శతాబ్దపు లిగురియా (ఉత్తర ఇటలీ) నుండి ప్లేగు బాధితుల మొదటి సాక్ష్యం". ఆంత్రోపోలాజికల్ సైన్స్. Archived from the original on 8 అక్టోబర్ 2022. Retrieved 2 ఫిబ్రవరి 2023. {{cite web}}: Check date values in: |date= and |archive-date= (help)
↑ ^51.0 ^51.1 "The Historical Galley". denizmuzesi.dzkk.tsk.tr. 24 November 2021. Archived from the original on 8 October 2021.
↑ ^52.0 ^52.1 "Liphschitz, N., 2014. The Kadirga galley in Istanbul – The Turkish Sultan's Caique: A dendrohistorical research. In: Environment and Ecology in the Mediterranean Rgion II (eds. R. Efe and M. Ozturk). Cambridge Scholars Pub. Pp.39-48. Cambridge. | Request PDF".
↑ Quataert, Donald (2005). ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్, 1700–1922 (2 ed.). Cambridge University Press. p. 4. ISBN 978-0-521-83910-5.
↑ ^54.0 ^54.1 Stone, Norman (2005). "రష్యన్ మిర్రర్‌లో టర్కీ". In మార్క్ ఎరిక్సన్, ల్జుబికా ఎరిక్సన్ (ed.). రష్యా యుద్ధం, శాంతి మరియు దౌత్యం: జాన్ ఎరిక్సన్ గౌరవార్థం వ్యాసాలు. Weidenfeld & Nicolson. p. 94. ISBN 978-0-297-84913-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ హాడ్కిన్సన్ 2005, పేజీ 240
↑ కార్పట్, కెమాల్ హెచ్. (1974). ప్రపంచ చరిత్రలో ఒట్టోమన్ రాష్ట్రం మరియు దాని స్థానం. Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-03945-2.
↑ సావరీ, R. M. (1960). "ఇస్మాయిల్ I పాలనలో సఫావిద్ రాజ్యం యొక్క ప్రధాన కార్యాలయాలు (907–930/1501–1524)". స్కూల్ ఆఫ్ ఓరియంటల్ అండ్ ఆఫ్రికన్ స్టడీస్, యూనివర్సిటీ ఆఫ్ లండన్ యొక్క బులెటిన్. 23 (1): 91–105. doi:10.1017/S0041977X00149006. JSTOR 609888. S2CID 154467531.
↑ హెస్, ఆండ్రూ సి. (జనవరి 1973). "ఈజిప్ట్‌ను ఒట్టోమన్ జయించడం (1517) మరియు పదహారవ శతాబ్దపు ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభం". ఇంటర్నేషనల్ జర్నల్ ఆఫ్ మిడిల్ ఈస్ట్ స్టడీస్. 4 (1): 55–76. doi:10.1017/S0020743800027276. JSTOR 162225. S2CID 162219690.
↑ "ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం". ఆక్స్‌ఫర్డ్ ఇస్లామిక్ స్టడీస్ ఆన్‌లైన్. 6 మే 2008. Archived from the original on 10 జూన్ 2022. Retrieved 26 ఆగస్టు 2010.
↑ Imber, Colin (2002). ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్, 1300–1650: ది స్ట్రక్చర్ ఆఫ్ పవర్. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-333-61386-3.
↑ Thompson, Bard (1996). హ్యూమనిస్టులు మరియు సంస్కర్తలు: పునరుజ్జీవనం మరియు సంస్కరణ చరిత్ర. Wm. B. Eerdmans Publishing. p. 442. ISBN 978-0-8028-6348-5.
↑ ^62.0 ^62.1 Ágoston and Alan Masters, Gábor and Bruce (2009). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing. p. 583. ISBN 978-1-4381-1025-7.
↑ సులేమాన్ ది మాగ్నిఫిసెంట్ పాలన, 1520–1566, V.J. ప్యారీ, ఎ హిస్టరీ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్ టు 1730, సం. ఎం.ఎ. కుక్ (కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్, 1976), 94.
↑ ఎ గ్లోబల్ క్రోనాలజీ ఆఫ్ కాన్ఫ్లిక్ట్: ఫ్రమ్ ది ఏన్షియంట్ వరల్డ్ టు ది మోడరన్ మిడిల్ ఈస్ట్, వాల్యూమ్. II, సం. స్పెన్సర్ సి. టక్కర్, (ABC-CLIO, 2010). 516.
↑ లోక్మాన్ (1588). "మొహాక్స్ యుద్ధం (1526)". Archived from the original on 29 మే 2013.
↑ పునరుజ్జీవనం: పదహారవ శతాబ్దంలో యుద్ధ కళ చరిత్ర (1937). రౌట్లెడ్జ్. 2018.
↑ ^67.0 ^67.1 Aksan, Virginia (2007). Ottoman Wars, 1700–1860: An Empire Besieged. Pearson Education Ltd. pp. 130–135. ISBN 978-0-582-30807-7.
↑ ఇంబర్ (2002). ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్, 1300–1650: ది స్ట్రక్చర్ ఆఫ్ పవర్. పాల్గ్రేవ్ మాక్మిలన్. p. 53. ISBN 978-0-333-61386-3. {{cite book}}: Unknown parameter |First= ignored (|first= suggested) (help)
↑ ^69.0 ^69.1 ^69.2 Hathaway, Jane (2008). The Arab Lands under Ottoman Rule, 1516–1800. Pearson Education Ltd. p. 8. ISBN 978-0-582-41899-8. ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క చరిత్రకారులు సంక్షోభం మరియు అనుసరణకు అనుకూలంగా క్షీణత కథనాన్ని తిరస్కరించారు; తేజ్‌కాన్, బాకి (2010). రెండవ ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం: ప్రారంభ ఆధునిక కాలంలో రాజకీయ, సామాజిక పరివర్తన. కేంబ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయ ముద్రణ. p. 9. ISBN 978-1-107-41144-9. ఒట్టోమన్ చరిత్రకారులు గత దశాబ్దాలలో అనేక రచనలు చేశారు, ఈ కాలం సాంప్రదాయ అవగాహనను వివిధ కోణాల నుండి సవరించారు, వాటిలో కొన్ని ఇరవయ్యవ శతాబ్దం మధ్యలో చారిత్రక విచారణ అంశాలుగా కూడా పరిగణించబడలేదు. ఈ రచనలకు ధన్యవాదాలు, ఒట్టోమన్ చరిత్ర యొక్క సాంప్రదాయ కథనం - పదహారవ శతాబ్దం చివరిలో ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం క్రమంగా పెరుగుతున్న సైనిక క్షయం మరియు సంస్థాగత అవినీతి ద్వారా గుర్తించబడిన దీర్ఘకాలిక క్షీణత కాలంలోకి ప్రవేశించింది - విస్మరించబడింది.; వుడ్‌హెడ్ (2011). ది ఒట్టోమన్ వరల్డ్. p. 5. ISBN 978-0-415-44492-7. ఒట్టోమానిస్ట్ చరిత్రకారులు 1600 తర్వాత 'క్షీణత' అనే భావనను ఎక్కువగా తోసిపుచ్చారు {{cite book}}: Unknown parameter |First= ignored (|first= suggested) (help); Unknown parameter |పబ్లిషర్= ignored (help)
↑ అగోస్టన్ (2009). మాస్టర్స్, బ్రూస్ (ed.). ఎన్‌సైక్లోపీడియా ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్. {{cite book}}: Unknown parameter |First= ignored (|first= suggested) (help); Unknown parameter |చాప్టర్= ignored (help)
↑ మాన్సెల్, ఫిలిప్ (1997). కాన్స్టాంటినోపుల్: సిటీ ఆఫ్ ది వరల్డ్స్ డిజైర్, 1453–1924. లండన్: పెంగ్విన్ బుక్స్. ISBN 978-0-14-026246-9.
↑ క్రౌలీ, రోజర్ సముద్ర సామ్రాజ్యాలు: మాల్టా ముట్టడి, లెపాంటో యుద్ధం మరియు ప్రపంచ కేంద్రం కోసం పోటీ Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine, రాండమ్ హౌస్, 2008
↑ "పదహారవ శతాబ్దంలో హిందూ మహాసముద్రం యొక్క ఒట్టోమన్ 'డిస్కవరీ': ఇస్లామిక్ దృక్పథం నుండి అన్వేషణ యుగం". historycooperative.org. Archived from the original on 29 జూలై 2019. Retrieved 11 సెప్టెంబర్ 2019. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)
↑ చార్లెస్ ఎ. ట్రక్సిల్లో (2012), జైన్ పబ్లిషింగ్ కంపెనీ, "ఫార్ ఈస్ట్‌లో క్రూసేడర్లు: ఐబెరో-ఇస్లామిక్ ప్రపంచ యుద్ధం సందర్భంలో ఫిలిప్పీన్స్‌లో మోరో యుద్ధాలు" Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine.
↑ Palabiyik, Hamit (2008). టర్కిష్ పబ్లిక్ అడ్మినిస్ట్రేషన్: ట్రెడిషన్ నుండి ది మోడరన్ ఏజ్. Ankara.
↑ İsmail Hakkı Göksoy. టర్కిష్ సోర్సెస్ ప్రకారం ఒట్టోమన్-ఏసే సంబంధాలు (PDF). Archived from the original (PDF) on 19 జనవరి 2008. Retrieved 16 డిసెంబర్ 2018. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= (help)
↑ name=Toll ఇయాన్ W. టోల్ రాసిన పైరేట్స్ ఆఫ్ బార్బరీ సమీక్ష, ది న్యూయార్క్ టైమ్స్, 12 డిసెంబర్ 2010
↑ name="deringil709">Deringil, Selim (September 2007). "ది టర్క్స్ అండ్ 'యూరప్': ది ఆర్గ్యుమెంట్ ఫ్రమ్ హిస్టరీ". మిడిల్ ఈస్టర్న్ స్టడీస్. 43 (5): 709–723. doi:10.1080/00263200701422600. S2CID 144606323.
↑ Ágoston, Gábor (2009). "Introduction". In Ágoston, Gábor; Bruce Masters (eds.). Encyclopedia of the Ottoman Empire. p. xxxii.; ఫారోఖి, సురయ్య (1994). Donald Quataert (ed.). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఆర్థిక మరియు సామాజిక చరిత్ర, 1300–1914. కేంబ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయ ముద్రణ. p. 553. ISBN 978-0-521-57456-3. గత యాభై సంవత్సరాలలో, పండితులు తరచుగా రాజకీయ జీవితంలో సుల్తాన్ పాల్గొనడం తగ్గడాన్ని "ఒట్టోమన్ క్షీణత"కి రుజువుగా భావించారు, ఇది పదహారవ శతాబ్దం రెండవ భాగంలో ఏదో ఒక సమయంలో ప్రారంభమైందని భావిస్తున్నారు. కానీ ఇటీవల, ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం పదిహేడవ శతాబ్దం అంతటా ఇప్పటికీ బలీయమైన సైనిక మరియు రాజకీయ శక్తిగా ఉందనే వాస్తవం గురించి మరింత గమనించబడింది మరియు 1600 చుట్టూ సంవత్సరాల సంక్షోభం తరువాత గుర్తించదగిన పరిమిత ఆర్థిక పునరుద్ధరణ జరిగింది; 1683–1699 యుద్ధ సంక్షోభం తరువాత, సుదీర్ఘమైన మరియు నిర్ణయాత్మకమైన ఆర్థిక పురోగమనం జరిగింది. పద్దెనిమిదవ శతాబ్దం రెండవ అర్ధభాగం వరకు క్షీణతకు ప్రధాన ఆధారాలు కనిపించలేదు. {{cite book}}: Missing |editor1= (help); Unknown parameter |అధ్యాయం= ignored (help); Unknown parameter |సంపాదకుడు-చివరి= ignored (help); Unknown parameter |సంపాదకుడు-మొదటి= ignored (help)
↑ Faroqhi, Suraiya (1994). "Crisis and Change, 1590–1699". In İnalcık, Halil; Donald Quataert (eds.). An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300–1914. Vol. 2. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-57456-3.
↑ Şahin, Kaya (2013). Empire and Power in the Reign of Süleyman: Narrating the Sixteenth-Century Ottoman World. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-03442-6.
↑ Faroqhi, Suraiya (1994). "Crisis and Change, 1590–1699". In İnalcık, Halil; Quataert, Donald (eds.). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఆర్థిక మరియు సామాజిక చరిత్ర, 1300–1914. Vol. 2. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-57456-3.
↑ Davies, Brian L. (2007). వార్‌ఫేర్, స్టేట్ అండ్ సొసైటీ ఆన్ ది బ్లాక్ సీ స్టెప్పీ: 1500–1700. Routledge. p. 16. ISBN 978-0-415-23986-8. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ Orest Subtelny (2000). Ukraine. University of Toronto Press. p. 106. ISBN 978-0-8020-8390-6. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.
↑ Matsuki, Eizo. "క్రిమియన్ టాటర్లు మరియు వారి రష్యన్-బందీ బానిసలు" (PDF). హిటోత్సుబాషి విశ్వవిద్యాలయంలో మధ్యధరా అధ్యయన సమూహం. Archived from the original (PDF) on 15 జనవరి 2013. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.
↑ Brian Glyn Williams (2013). "ది సుల్తాన్స్ రైడర్స్: ది మిలిటరీ రోల్ ఆఫ్ ది క్రిమియన్ టాటర్స్ ఇన్ ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్" (PDF). ది జేమ్స్‌టౌన్ ఫౌండేషన్. p. 27. Archived from the original (PDF) on 21 అక్టోబర్ 2013. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
↑ క్రిస్టియన్-ముస్లిం సంబంధాలు. ఒక గ్రంథ పట్టిక చరిత్ర. వాల్యూమ్ 10 ఒట్టోమన్ మరియు సఫావిడ్ సామ్రాజ్యాలు (1600–1700). BRILL.
↑ టక్కర్, స్పెన్సర్ సి. (2019). మధ్యప్రాచ్య సంఘర్షణలు ప్రాచీన ఈజిప్ట్ నుండి 21వ శతాబ్దం వరకు: ఒక ఎన్‌సైక్లోపీడియా మరియు డాక్యుమెంట్ కలెక్షన్ [4 వాల్యూమ్‌లు].
↑ Hanlon, Gregory. ది ట్విలైట్ ఆఫ్ ఎ మిలిటరీ ట్రెడిషన్: ఇటాలియన్ అరిస్టోక్రాట్స్ అండ్ యూరోపియన్ కాన్ఫ్లిక్ట్స్, 1560–1800. Routledge.
↑ Kinross 1979, p. 272.
↑ Braudel, Fernand Braudel (1995). ది మెడిటరేనియన్ అండ్ ది మెడిటరేనియన్ వరల్డ్ ఇన్ ది ఏజ్ ఆఫ్ ఫిలిప్ II. Vol. II. Berkeley: University of California ప్రెస్.
↑ Kunt, Metin; Woodhead, Christine (1995). Süleyman the Magnificent and His Age: the Ottoman Empire in the Early Modern World. Longman. ISBN 978-0-582-03827-1.
↑ Itzkowitz 1980, p. 67.
↑ ఇట్జ్‌కోవిట్జ్ 1980, p. 71.
↑ Itzkowitz 1980, pp. 90–92.
↑ హలీల్ ఇనాల్సిక్ (1997). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఆర్థిక మరియు సామాజిక చరిత్ర, వాల్యూమ్. 1 1300–1600. కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. ISBN 978-0-521-57456-3. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ ^97.0 ^97.1 Kinross 1979, p. 281.
↑ గబోర్ అగోస్టన్, బ్రూస్ అలాన్ మాస్టర్స్ ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఎన్సైక్లోపీడియా మూస:వెబార్కైవ్ పేజీలు. 23 ఇన్ఫోబేస్ పబ్లిషింగ్, 1 జనవరి 2009 ISBN 1-4381-1025-1
↑ పావోలెట్టి, Ciro (2008). ఎ మిలిటరీ హిస్టరీ ఆఫ్ ఇటలీ.
↑ ఇట్జ్‌కోవిట్జ్ 1980, p. 73.
↑ హెర్జిగ్, ఎడ్మండ్; కుర్కియన్, మెరీనా (10 నవంబర్ 2004). ఆర్మేనియన్లు: జాతీయ గుర్తింపును రూపొందించడంలో గతం మరియు వర్తమానం. రౌట్లెడ్జ్. ISBN 978-1-135-79837-6. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 30 డిసెంబర్ 2014. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= and |date= (help)
↑ రూబెన్‌స్టెయిన్, రిచర్డ్ ఎల్. (2000). జెనోసైడ్ అండ్ ది మోడరన్ ఏజ్: ఎటియాలజీ అండ్ కేస్ స్టడీస్ ఆఫ్ మాస్ డెత్. సిరక్యూస్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. ISBN 978-0-8156-2828-6. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 30 డిసెంబర్ 2014. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= (help)
↑ ఇట్జ్‌కోవిట్జ్ 1980, pp. 74–75.
↑ ఇట్జ్కోవిట్జ్ 1980, pp. 80–81.
↑ కిన్రోస్ 1979, p. 357.
↑ ఇట్జ్‌కోవిట్జ్ 1980, p. 84.
↑ ఇట్జ్‌కోవిట్జ్ 1980, pp. 83–84.
↑ ^108.0 ^108.1 ^108.2 ^108.3 ^108.4 కిన్రోస్ 1979.
↑ Kinross 1979, p. 376.
↑ "హిస్టరీ". Istanbul టెక్నికల్ యూనివర్సిటీ. Archived from the original on 18 జూన్ 2012. Retrieved 6 నవంబర్ 2011. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)
↑ ^111.0 ^111.1 ^111.2 Stone, Norman (2005). "టర్కీ ఇన్ ది రష్యన్ మిర్రర్". In మార్క్ ఎరిక్సన్, ల్జుబికా ఎరిక్సన్ (ed.). రష్యా యుద్ధం, శాంతి మరియు దౌత్యం: జాన్ ఎరిక్సన్ గౌరవార్థం వ్యాసాలు. Weidenfeld & Nicolson. p. 97. ISBN 978-0-297-84913-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ ^112.0 ^112.1 "కటిప్ సెలెబి, కితాబ్-ఐ సిహాన్-నుమా లి-కటిబ్ సెలెబి యొక్క ప్రదర్శన". Utrecht University Library. 5 మే 2009. Archived from the original on 12 ఫిబ్రవరి 2013. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.
↑ Watson, William J. (1968). "Ibrahim Muteferrika and Turkish Incunabula". Journal of the American Oriental Society. 88 (3): 435–441. doi:10.2307/596868. JSTOR 596868.
↑ మిడిల్ ఈస్ట్ అండ్ ఆఫ్రికా: ఇంటర్నేషనలు డిక్షనరీ ఆఫ్ హిస్టారికు ప్లేసెసు. Routledge. 2014. p. 559.
↑ "విముక్తి, స్వాతంత్ర్యం మరియు సెర్బియా, మోంటెనెగ్రో యూనియన్". మోంటెనెగ్రో యొక్క సెర్బ్ ల్యాండ్. Archived from the original on 5 ఫిబ్రవరి 2001. Retrieved 26 ఆగస్టు 2010.
↑ Berend, Tibor Iván (2003). చరిత్ర పట్టాలు తప్పింది: 19వ శతాబ్దంలో మధ్య మరియు తూర్పు యూరప్. యూనివర్సిటీ ఆఫ్ కాలిఫోర్నియా ప్రెస్. p. 127. ISBN 978-0-520-93209-8. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ De Quatrebarbes, Theodore (1831). సావనీర్స్ డి లా కాంపాగ్నే డి'ఆఫ్రిక్. డెంటు. p. 35.
↑ |title=కాంక్యూట్ డి'అల్జర్ ఓ పీసెస్ సుర్ లా కాంక్వేట్ డి'అల్జర్ ఎట్ సుర్ ఎల్'అల్గేరీ |date=1831 |language=fr |access-date=8 సెప్టెంబర్ 2022 |archive-date=14 జనవరి 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230114151038/https://books.google.com/books?id=vfxltIAnVecC&q=%22Alger%22+2160+bless%C3%A9s&pg=PA}status లో
↑ Kateb, Kamel (2001). (in ఫ్రెంచ్). INED. ISBN 978-2-7332-0145-9 https://books.google.com/books?id=yEvQZ7bdybgC&pg=PA11. {{cite book}}: Missing or empty |title= (help); Text "titleEurdop"en అల్జీరీ (1830–1962): ప్రాతినిధ్యాలు మరియు రియాలిటీస్ డెస్ పాపులేషన్స్" ignored (help)
↑ Guyot, Yves (1885). Lettres sur la politique coloniale (in ఫ్రెంచ్). C. రీన్వాల్డ్. ISBN 9798862369458. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 8 సెప్టెంబర్ 2022. {{cite book}}: ISBN / Date incompatibility (help); Check date values in: |access-date= (help)
↑ ^121.0 ^121.1 ^121.2 Karsh, Effraim (2006). ఇస్లామిక్ ఇంపీరియలిజం ఎ హిస్టరీ. న్యూ హెవెన్: యేల్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్.
↑ ^122.0 ^122.1 ^122.2 ^122.3 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; ఎఫ్రాయిమ్ అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ "కోన్యా యుద్ధం | సారాంశం". బ్రిటానికా (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 19 అక్టోబర్ 2023. Retrieved 17 అక్టోబర్ 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)
↑ Fahmy, Khaled (2002). All The Pasha's Men: Mehmed Ali, Hisarmy And The Making Of Modern Egypt (in ఇంగ్లీష్). American Univ in Kairo Press. ISBN 978-977-424-696-8. Archived from the original on 24 అక్టోబర్ 2023. Retrieved 21 అక్టోబర్ 2023. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)
↑ ఇష్తియాక్, హుస్సేన్. "ది టాంజిమాట్: సెక్యులర్ రిఫార్మ్స్ ఇన్ ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్" (PDF). ఫెయిత్ మ్యాటర్స్. Archived (PDF) from the original on 17 అక్టోబర్ 2016. Retrieved 11 అక్టోబర్ 2011. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)
↑ యాకుప్ బెక్తాస్, "సుల్తాన్ దూత: ఒట్టోమన్ టెలిగ్రాఫీ యొక్క సాంస్కృతిక నిర్మాణాలు, 1847–1880." Archived 2021-09-09 at the Wayback Machine సాంకేతికత మరియు సంస్కృతి 41.4 (2000): 669–696.
↑ ^127.0 ^127.1 ^127.2 ^127.3 ^127.4 ^127.5 Stone, Norman (2005). "Turkey in the Russian Mirror". In Mark Erickson, Ljubica Erickson (ed.). రష్యా యుద్ధం, శాంతి మరియు దౌత్యం: జాన్ ఎరిక్సన్ గౌరవార్థం వ్యాసాలు. Weidenfeld & Nicolson. p. 95. ISBN 978-0-297-84913-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ "సర్సాక్ హౌస్". Archived from the original on 25 మే 2018. Retrieved 29 మే 2018.
↑ రోగన్ 2011, p. 93.
↑ V. నెక్లా గెయిక్‌డగి (2011). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో విదేశీ పెట్టుబడి: అంతర్జాతీయ వాణిజ్యం మరియు సంబంధాలు 1854–1914. I.B.Tauris. ISBN 978-1-84885-461-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ డగ్లస్ ఆర్థర్ హోవార్డ్ (2001). టర్కీ చరిత్ర. Greenwood Publishing Group. p. 71. ISBN 978-0-313-30708-9. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.
↑ Williams, Bryan Glynn (2000). "Hijra మరియు పంతొమ్మిదవ శతాబ్దపు రష్యా నుండి ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యానికి బలవంతంగా వలస వెళ్లారు". Cahiers du Monde Russe. 41 (1): 79–108. doi:10.4000/monderusse.39.
↑ మిలియుటిన్ జ్ఞాపకాలు, "1860 కొరకు నిర్ణయించబడిన కార్యాచరణ ప్రణాళిక దాని స్థానిక జనాభా పర్వత ప్రాంతాన్ని [ఓచిస్టిట్'] శుభ్రపరచడం", రిచ్మండ్, W. ప్రకారం. ది నార్త్‌వెస్ట్ కాకసస్: పాస్ట్, ప్రెజెంట్, అండ్ ఫ్యూచర్. రౌట్లెడ్జ్. 2008.
↑ Richmond, Walter (2008). ది నార్త్‌వెస్ట్ కాకసస్: పాస్ట్, ప్రెజెంట్, ఫ్యూచర్. Taylor & Francis US. p. 79. ISBN 978-0-415-77615-8. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015. 1860 కొరకు నిర్ణయించబడిన కార్యాచరణ ప్రణాళిక [ochistit'] పర్వత ప్రాంతాన్ని దాని స్వదేశీ జనాభా నుండి శుభ్రపరచడం
↑ ^135.0 ^135.1 హమేద్-ట్రోయాన్స్కీ 2024, p. 49.
↑ స్టోన్, నార్మన్ "టర్కీ ఇన్ ది రష్యను మిర్రరు" పేజీలు 86–100 రష్యా యుద్ధం, శాంతి, దౌత్యం నుండి మార్క్ & ల్జుబికా ఎరిక్సన్, వీడెన్‌ఫెల్డ్ & నికల్సన్ సంపాదకీయం: లండన్, 2004 పేజీలు. 95.
↑ బాటెన్, జోర్గ్ (2016). ఎ హిస్టరీ ఆఫ్ ది గ్లోబల్ ఎకానమీ. 1500 నుండి ఇప్పటి వరకు. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-50718-0.
↑ రోగన్ 2011, p. 105.
↑ ^139.0 ^139.1 రోగన్ 2011, p. 106.
↑ జెలావిచ్, చార్లెస్; జెలావిచ్, బార్బరా (1986). బాల్కన్ జాతీయ రాష్ట్రాల స్థాపన, 1804–1920. వాషింగ్టన్ విశ్వవిద్యాలయ ప్రెస్. ISBN 978-0-295-80360-9. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 18 నవంబర్ 2020. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= (help)
↑ టేలర్, A.J.P. (1955). యూరప్‌లో మాస్టరీ కోసం పోరాటం, 1848–1918. ఆక్స్‌ఫర్డ్: ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. ISBN 978-0-19-822101-2. {{cite book}}: ISBN / Date incompatibility (help)
↑ Akmese, Handan Nezir. The Birth of Modern Turkey The Ottoman Military and the March to World I. London: I.B Tauris.
↑ Akçam, Taner (2006). ఒక సిగ్గుచేటు చట్టం: అర్మేనియన్ జాతి విధ్వంసం మరియు టర్కిష్ బాధ్యత యొక్క ప్రశ్న. New York: Metropolitan Books. ISBN 978-0-8050-7932-6.
↑ షా, హిస్టరీ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్ 2:236.
↑ Kemal H Karpat (2004). టర్కిష్ రాజకీయాలు మరియు సమాజంపై అధ్యయనాలు: ఎంచుకున్న వ్యాసాలు మరియు వ్యాసాలు. Brill. ISBN 978-90-04-13322-8.
↑ Quataert, Donald (1994). "ది ఏజ్ ఆఫ్ రిఫార్మ్స్, 1812–1914". In İnalcık, హలీల్; Donald Quataert (eds.). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఆర్థిక మరియు సామాజిక చరిత్ర, 1300–1914. Vol. 2. Cambridge University Press. p. 762. ISBN 978-0-521-57456-3.
↑ Shams El-Din, Osama. "ఒట్టోమన్ విజయం నుండి రంజాన్ యుద్ధం వరకు ఆధునిక ఈజిప్ట్ యొక్క సైనిక చరిత్ర" (PDF). Archived from the original (PDF) on 6 నవంబర్ 2023. Retrieved 17 అక్టోబర్ 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)
↑ ట్రెవర్ ఎన్. డుపుయ్ (1993). ది హార్పర్ ఎన్సైక్లోపీడియా ఆఫ్ మిలిటరీ హిస్టరీ. HarperCollins Publishers. p. 851. ISBN 978-0062700568.
↑ Zürcher, Erik-Jan (జనవరి 2003). "గ్రీకు మరియు టర్కిష్ శరణార్థులు మరియు బహిష్కరణకు గురైనవారు 1912–1924" (PDF). Turkology అప్‌డేట్ లైడెన్ ప్రాజెక్ట్ వర్కింగ్ పేపర్స్ ఆర్కైవ్. Leiden, Netherlands: Universiteit లైడెన్. Archived from the original (PDF) on 16 జూలై 2007. Retrieved 21 జూన్ 2009.
↑ Justin McCarthy (1995). మరణం మరియు బహిష్కరణ: ఒట్టోమన్ ముస్లింల జాతి ప్రక్షాళన, 1821–1922. Darwin Press. ISBN 978-0-87850-094-9. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ Carmichael, Cathie (2012). బాల్కన్లలో జాతి ప్రక్షాళన: జాతీయవాదం మరియు సంప్రదాయ విధ్వంసం. Routledge. p. 21. ISBN 978-1-134-47953-5. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015. 1821 నుండి 1922 వరకు ఉన్న కాలంలోనే, ఒట్టోమన్ ముస్లింల జాతి ప్రక్షాళన అనేక మిలియన్ల మంది మరణానికి మరియు అంతే సంఖ్యలో బహిష్కరణకు దారితీసిందని జస్టిన్ మెక్‌కార్తీ అంచనా వేశారు.
↑ Buturovic, Amila (2010). ఇస్లాం ఇన్ ది బాల్కన్స్: ఆక్స్‌ఫర్డ్ బిబ్లియోగ్రఫీస్ ఆన్‌లైన్ రీసెర్చ్ గైడ్. ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. p. 9. ISBN 978-0-19-980381-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ Reynolds, Michael A. (2011). Shattering Empires: The Clash and Collapse of the Ottoman and Russian Empires 1908–1918. Cambridge University Press. pp. 1, 324. ISBN 978-0521149167.
↑ Erickson, Edward (2013). Ottomans and Armenians: A Study in Counterinsurgency. Palgrave Macmillan. p. 32. ISBN 978-1137362209.
↑ ఫైండ్లీ, కార్టర్ వాఘన్ (2010). టర్కీ, ఇస్లాం, జాతీయవాదం మరియు ఆధునికత: ఒక చరిత్ర, 1789–2007. న్యూ హెవెన్: యేల్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. p. 200. ISBN 978-0-300-15260-9.
↑ ^156.0 ^156.1 ^156.2 టైమ్‌లైన్: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం (c. 1285 – 1923). ఆక్స్‌ఫర్డ్ రిఫరెన్స్. 2012. ISBN 978-0-19-173764-0. Archived from the original on 14 మే 2021. Retrieved 7 జూన్ 2021.
↑ ^157.0 ^157.1 "Armenian Genocide". Encyclopædia Britannica. Archived from the original on 1 November 2020. Retrieved 28 January 2023.
↑ "Fact Sheet: Armenian Genocide". University of Michigan. Archived from the original on 18 August 2010. Retrieved 15 July 2010.
↑ Freedman, Jeri (2009). The Armenian genocide (1st ed.). New York: Rosen Pub. Group. ISBN 978-1-4042-1825-3. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 2 June 2021.
↑ Totten, Samuel, Paul Robert Bartrop, Steven L. Jacobs (eds.) Dictionary of Genocide. Greenwood Publishing Group, 2008, p. 19. ISBN 0-313-34642-9.
↑ బిజాక్, జాకుబ్; లుబ్మాన్, సారా (2016). "ది డిస్ప్యూటెడ్ నంబర్స్: ఇన్ సెర్చ్ ఆఫ్ ది డెమోగ్రాఫిక్ బేసిస్ ఫర్ స్టడీస్ ఆఫ్ అర్మేనియన్ పాపులేషన్ లాసెస్, 1915–1923". ది అర్మేనియన్ జెనోసైడ్ లెగసీ (in ఇంగ్లీష్). Palgrave Macmillan UK. p. 39. ISBN 978-1-137-56163-3.
↑ పీటర్ బాలకియన్ (2009). ది బర్నింగ్ టైగ్రిస్. హార్పర్‌కాలిన్స్. p. xvii. ISBN 978-0-06-186017-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ క్వాటెర్ట్ (2005). ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్, 1700–1922. కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్ (కిండిల్ ఎడిషన్). p. 186. {{cite book}}: Unknown parameter |First= ignored (|first= suggested) (help); Schaller, డొమినిక్ J; జిమ్మెరర్, జుర్గెన్ (2008). "లేట్ ఒట్టోమన్ జెనోసైడ్స్: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం రద్దు మరియు యువ టర్కిష్ జనాభా మరియు నిర్మూలన విధానాలు – పరిచయం". జర్నల్ ఆఫ్ జెనోసైడ్ రీసెర్చ్. 10 (1): 7–14. doi:10.1080/14623520801950820. S2CID 71515470.
↑ వాకర్, క్రిస్టోఫర్ జె. (1980). అర్మేనియా: ది సర్వైవల్ ఆఫ్ ఎ నేషన్. లండన్: Croom Helm. pp. 200–203.
↑ బ్రైస్, విస్కౌంట్ జేమ్స్; Toynbee, Arnold (2000). Sarafian, Ara (ed.). ది ట్రీట్‌మెంట్ ఆఫ్ ఆర్మేనియన్స్ ఇన్ ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్, 1915–1916: ఫాలోడెన్‌లోని విస్కౌంట్ గ్రేకు సమర్పించిన పత్రాలు (uncensored ed.). Princeton: Gomidas Institute. pp. 635–649. ISBN 978-0-9535191-5-6.
↑ Schaller, Dominik J; Zimmerer, Jürgen (2008). "లేట్ ఒట్టోమన్ జాతి నిర్మూలనలు: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం రద్దు మరియు యువ టర్కిష్ జనాభా మరియు నిర్మూలన విధానాలు – పరిచయం" (PDF). జర్నల్ ఆఫ్ జెనోసైడ్ రీసెర్చ్. 10 (1): 7–14. doi:10.1080/14623520801950820. S2CID 71515470. Archived from the original (PDF) on 3 నవంబర్ 2013. Retrieved 6 జూన్ 2013. గ్రీకులు మరియు అస్సిరియన్లపై జరిగిన హంతక ప్రచారాల జాతి నిర్మూలన నాణ్యత స్పష్టంగా ఉంది {{cite journal}}: Check date values in: |archive-date= (help); Unknown parameter |ద్వారా= ignored (help)
↑ ఎలియెజర్ టౌబర్, మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో అరబ్ ఉద్యమాలు, రౌట్లెడ్జ్, 2014 ISBN 978-1-135-19978-4 పేజీ. 80-81
↑ "Sykes-Picot ఒప్పందం | మ్యాప్, చరిత్ర, & వాస్తవాలు". Britannica (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 22 మే 2024. Retrieved 22 మే 2024.
↑ Hakan Özoğlu (2011). కాలిఫేట్ నుండి లౌకిక స్థితికి: ప్రారంభ టర్కిష్ రిపబ్లిక్‌లో అధికార పోరాటం. ABC-CLIO. p. 8. ISBN 978-0-313-37957-4. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ హోవార్డ్, డగ్లస్ A. (2016b). ఎ హిస్టరీ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్. కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. p. 318. ISBN 978-1-108-10747-1.
↑ నార్మన్ స్టోన్, "టర్కీ ఇన్ ది రష్యన్ మిర్రర్", పేజీలు 86–100 రష్యా యుద్ధం, శాంతి మరియు దౌత్యం నుండి మార్కు & ల్జుబికా ఎరిక్సను, వీడెన్‌ఫెల్డ్ & నికల్సను సంపాదకీయం: లండన్, 2004 పేజీలు 92–93
↑ Stone, pp. 86–100
↑ Lowry, Heath W. (2003). The nature of the early Ottoman state. SUNY Press.
↑ డారియస్జ్ కోలోడ్జిజ్జికు, "ఖాన్, ఖలీఫ్, జార్ మరియు చక్రవర్తి: ఒట్టోమన్ సుల్తాన్ యొక్క బహుళ గుర్తింపులు" పీటర్ ఫైబిగరు బ్యాంగు, డారియస్జు కోలోడ్జిజ్జిక్, eds. యూనివర్సలు ఎంపైర్: ఎ కంపారిటివ్ అప్రోచ్ టు ఇంపీరియల్ కల్చర్ అండ్ రిప్రజెంటేషన్ ఇన్ యురేషియన్ హిస్టరీ (కేంబ్రిడ్జు యూనివర్సిటీ ప్రెస్, 2012) పేజీలు 175–193.
↑ సినాన్ ఎడ్ కునెరాల్ప్, సం. ఎ బ్రిడ్జి బిట్వీను కల్చర్సు (2006) పేజీలు. 9.
↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; స్టోన్, పేజీలు 86-100 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ రోనాల్డ్ సి. జెన్నింగ్స్, "గాజీ సిద్ధాంతంపై కొన్ని ఆలోచనలు." వీనర్ జైట్స్‌క్రిఫ్ట్ ఫర్ డై కుండే డెస్ మోర్గెన్‌లాండెస్ 76 (1986): 151–161 ఆన్‌లైన్ మూస:వెబార్చివ్.
↑ స్టోన్, పేజీలు 94–95.
↑ Simons, Marlise (22 August 1993). "Center of Ottoman Power". The New York Times. Archived from the original on 12 July 2018. Retrieved 4 June 2009.
↑ "Dolmabahce Palace". dolmabahcepalace.com. Archived from the original on 16 March 2016. Retrieved 4 August 2014.
↑ ఇట్జ్‌కోవిట్జ్ 1980.
↑ ^182.0 ^182.1 Naim Kapucu; హమిత్ పలాబియిక్ (2008). టర్కిష్ పబ్లిక్ అడ్మినిస్ట్రేషన్: ట్రెడిషన్ నుండి ఆధునిక యుగం వరకు. USAK పుస్తకాలు. p. 77. ISBN 978-605-4030-01-9. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.
↑ Black, Antony (2001). ఇస్లామిక్ రాజకీయ ఆలోచన చరిత్ర: ప్రవక్త నుండి వర్తమానం వరకు. Psychology ప్రెస్. p. 199. ISBN 978-0-415-93243-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ లాంబ్టన్, ఆన్; లూయిస్, బెర్నార్డ్ (1995). ది కేంబ్రిడ్జ్ హిస్టరీ ఆఫ్ ఇస్లాం: ది ఇండియన్ సబ్-కాంటినెంట్, సౌత్-ఈస్ట్ ఆసియా, ఆఫ్రికా మరియు ది ముస్లిం వెస్ట్. Vol. 2. కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. p. 320. ISBN 978-0-521-22310-2. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 25 జూలై 2015.
↑ Lewis, Bernard (1963). ఇస్తాంబుల్ మరియు ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క నాగరికత. University of Oklahoma Press. p. 151. ISBN 978-0-8061-1060-8. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013. {{cite book}}: ISBN / Date incompatibility (help)
↑ "ది ఒట్టోమన్ ప్యాలెస్ స్కూల్ ఎండరున్ అండ్ ది మ్యాన్ విత్ మల్టిపుల్ టాలెంట్స్, మాట్రాక్సీ నసుహ్". జర్నల్ ఆఫ్ ది కొరియా సొసైటీ ఆఫ్ మ్యాథమెటికల్ ఎడ్యుకేషన్, సిరీస్ D. 14 (1): 19–31. మార్చి 2010. Archived from the original on 11 జనవరి 2013. Retrieved 29 జనవరి 2018. {{cite journal}}: Unknown parameter |సిరీస్= ignored (help)
↑ Karpat, Kemal H. (1973). టర్కీలో సామాజిక మార్పు మరియు రాజకీయాలు: ఒక నిర్మాణ-చారిత్రక విశ్లేషణ. Brill. p. 204. ISBN 978-90-04-03817-2. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ Baer, M.D. (2021). ది ఒట్టోమన్లు: ఖాన్లు, సీజర్లు మరియు కాలిఫ్‌లు. బేసిక్ బుక్స్. p. 47. ISBN 978-1-5416-7377-9. Retrieved 17 జనవరి 2025.
↑ Totten, S.; Theriault, H.; von Joeden-Forgey, E. (2017). జెనోసైడ్ స్టడీస్ రంగంలో వివాదాలు. టేలర్ & ఫ్రాన్సిస్. p. 99. ISBN 978-1-351-29499-7. Retrieved 18 జనవరి 2025. లెమ్కిన్ ప్రత్యేకంగా ఒట్టోమన్ టర్కిష్ సామ్రాజ్యాన్ని ఉదహరించారు, ఇది జాతి, జాతీయ లేదా జాతిపరమైన మరొక మానవ సమూహం చట్రంలో వారికి విద్యను అందించడానికి ఇచ్చిన సమూహం నుండి పిల్లలను తీసుకెళ్లవచ్చు (డాకర్, 2008, 12 లో ఉదహరించబడింది).
↑ ^190.0 ^190.1 ^190.2 ^190.3 ^190.4 Black, Antony (2001). ఇస్లామిక్ రాజకీయ ఆలోచన చరిత్ర: ప్రవక్త నుండి వర్తమానం వరకు. సైకాలజీ ప్రెస్. p. 197. ISBN 978-0-415-93243-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ Naim Kapucu; Hamit Palabiyik (2008). టర్కిష్ పబ్లిక్ అడ్మినిస్ట్రేషన్: ట్రెడిషన్ నుండి ది మోడరన్ ఏజ్ వరకు. USAK బుక్స్. p. 78. ISBN 978-605-4030-01-9. Retrieved 12 ఫిబ్రవరి 2013.
↑ "Islamic Perspective on Divorce". Mwlusa.org. Archived from the original on 4 March 2019. Retrieved 24 September 2019.
↑ "షరియాను సమతుల్యం చేయడం: ఒట్టోమన్ కనున్". BBC. Archived from the original on 9 అక్టోబర్ 2013. Retrieved 5 అక్టోబర్ 2013. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)
↑ వాష్‌బ్రూక్, డి. మరియు కోన్, హెచ్., ఒట్టోమన్‌లో చట్టం సామ్రాజ్యం: షరియా చట్టం, రాజవంశ చట్టం, చట్టపరమైన సంస్థలు.
↑ ^195.0 ^195.1 ^195.2 Benton, Lauren (3 December 2001). Law and Colonial Cultures: Legal Regimes in World History, 1400–1900. Cambridge University Press. pp. 109–110. ISBN 978-0-521-00926-3. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 11 February 2013.
↑ స్ట్రూసాండ్, డగ్లస్ E. (2010). ఇస్లామిక్ గన్‌పౌడర్ సామ్రాజ్యాలు ఒట్టోమన్లు, సఫావిడ్‌లు మరియు మొఘలులు. Milton: Routledge. ISBN 978-0-429-96813-6. OCLC 1202464532.
↑ P. జె. బేర్‌మాన్ (2016). ఇస్లామిక్ లాకు ఆష్‌గేట్ పరిశోధన సహచరుడు. లండన్: రౌట్‌లెడ్జ్. p. 109. ISBN 978-1-315-61309-3. OCLC 1082195426. {{cite book}}: Unknown parameter |రచయిత2= ignored (help)
↑ ^198.0 ^198.1 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; బెంటన్-2001 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ సెల్సుక్ అక్సిన్ సోమెల్. ""ఒట్టోమన్ నిజామియే కోర్టులు. చట్టం మరియు ఆధునికత" యొక్క సమీక్ష" (PDF). Sabancı Üniversitesi. p. 2. Archived (PDF) from the original on 12 అక్టోబర్ 2013. Retrieved 15 ఫిబ్రవరి 2013. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
↑ ^200.0 ^200.1 ^200.2 ^200.3 Epstein, Lee; O'Connor, Karen; Grub, Diana. "మిడిల్ ఈస్ట్" (PDF). లీగల్ ట్రెడిషన్స్ అండ్ సిస్టమ్స్: యాన్ ఇంటర్నేషనల్ హ్యాండ్‌బుక్. Greenwood ప్రెస్. pp. 223–224. Archived from the original (PDF) on 25 మే 2013. Retrieved 15 ఫిబ్రవరి 2013.
↑ మిల్నర్, మోర్డాంట్ (1990). ది గొడాల్ఫిన్ అరేబియన్: ది స్టోరీ ఆఫ్ ది మాచెమ్ లైన్. రాబర్ట్ హేల్ లిమిటెడ్. pp. 3–6. ISBN 978-0-85131-476-1.
↑ వాల్, జాన్ F (సెప్టెంబర్ 2010). ఫేమస్ రన్నింగ్ హార్సెస్: దేర్ ఫోర్బేర్స్ అండ్ డిసెండెంట్స్. Kessinger. p. 8. ISBN 978-1-163-19167-5. {{cite book}}: Check date values in: |date= (help)
↑ మర్ఫీ, రోడ్స్ (1999). ఒట్టోమన్ యుద్ధం, 1500–1700. UCL ప్రెస్. p. 10.
↑ Ágoston, Gábor (2005). సుల్తాన్ కోసం తుపాకులు: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో సైనిక శక్తి మరియు ఆయుధాల పరిశ్రమ. కేంబ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయ ముద్రణ. pp. 200–02.
↑ "Petition created for sumbern name". ఎల్లెస్మెర్ పోర్ట్ స్టాండర్డ్. Archived from the original on 23 ఏప్రిల్ 2008. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.
↑ "టర్కిష్ ఏవియేషన్ కథ". మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో టర్కీ. Archived from the original on 12 మే 2012. Retrieved 6 నవంబర్ 2011. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)
↑ "స్థాపన". Turkish Air Force. Archived from the original on 7 అక్టోబర్ 2011. Retrieved 6 నవంబర్ 2011. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)
↑ Imber, Colin (2002). "ది ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం, 1300–1650: ది స్ట్రక్చర్ ఆఫ్ పవర్" (PDF). pp. 177–200. Archived from the original (PDF) on 26 జూలై 2014.
↑ Raymond Detrez; బార్బరా సెగార్ట్ (2008). యూరప్ మరియు బాల్కన్లలోని చారిత్రక వారసత్వాలు. పీటర్ లాంగ్. p. 167. ISBN 978-90-5201-374-9. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ నైమ్ కపుకు; హమిత్ పలాబియిక్ (2008). టర్కిష్ పబ్లిక్ అడ్మినిస్ట్రేషన్: ట్రెడిషన్ నుండి ఆధునిక యుగం వరకు. USAK పుస్తకాలు. p. 164. ISBN 978-605-4030-01-9. Retrieved 1 జూన్ 2013.
↑ Maḥmūd Yazbak (1998). ఆఖరి ఒట్టోమన్ కాలంలో హైఫా 1864–1914: పరివర్తనలో ఉన్న ముస్లిం పట్టణం. BRILL. p. 28. ISBN 978-90-04-11051-9. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ Mundy, Martha; Smith, Richard Saumarez (2007). గవర్నింగ్ ప్రాపర్టీ, మేకింగ్ ది మోడరన్ స్టేట్: లా, అడ్మినిస్ట్రేషన్ అండ్ ప్రొడక్షన్ ఇన్ ఒట్టోమన్ సిరియా. I.B.Tauris. p. 50. ISBN 978-1-84511-291-2. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ İnalcık, Halil (1970). "ది ఒట్టోమన్ ఎకనామిక్ మైండ్ అండ్ ఆస్పెక్ట్స్ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ ఎకానమీ". In కుక్, M. A. (ed.). మధ్యప్రాచ్యం యొక్క ఆర్థిక చరిత్రలో అధ్యయనాలు: ఇస్లాం యొక్క ఉత్థానం నుండి ప్రస్తుత రోజు వరకు. ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. p. 209. ISBN 978-0-19-713561-7.
↑ İnalcık, హలీల్ (1970). "ది ఒట్టోమన్ ఎకనామిక్ మైండ్ అండ్ ఆస్పెక్ట్స్ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ ఎకానమీ". In కుక్, M. A. (ed.). మధ్యప్రాచ్యం యొక్క ఆర్థిక చరిత్రలో అధ్యయనాలు: ఇస్లాం పెరుగుదల నుండి ప్రస్తుత రోజు వరకు. ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. p. 217. ISBN 978-0-19-713561-7.
↑ డార్లింగ్, లిండా (1996). ఆదాయం-పెంపుదల మరియు చట్టబద్ధత: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో పన్ను వసూలు మరియు ఆర్థిక పరిపాలన, 1560–1660. E.J. బ్రిల్. pp. 238–239. ISBN 978-90-04-10289-7.
↑ İnalcık, Halil; Quataert, Donald (1971). An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300–1914. p. 120.
↑ İnalcık, Halil; Quataert, Donald (1971). An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300–1914. p. 120.
↑ డోనాల్డ్ క్వాటెర్ట్, ది ఒట్టోమను ఎంపైర్ 1700–1922 (2005) పేజి 24
↑ İnalcık, Halil (1970). "ది ఒట్టోమన్ ఎకనామిక్ మైండ్ అండ్ ఆస్పెక్ట్స్ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ ఎకానమీ". In Cook, M. A. (ed.). Studies in the Economic History of the Middle East: From the Rise of Islam to the Present Day. Oxford University Press. p. 218. ISBN 978-0-19-713561-7.
↑ పాల్ బైరోచ్ (1995). ఎకనామిక్స్ అండ్ వరల్డ్ హిస్టరీ: మిత్స్ అండ్ పారడాక్స్. యూనివర్శిటీ ఆఫ్ చికాగో ప్రెస్. pp. 31–32.
↑ ^221.0 ^221.1 ^221.2 Kabadayı, M. ఎర్డెమ్ (28 అక్టోబర్ 2011). "ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం / టర్కిష్ రిపబ్లిక్ కోసం జాబితా" (PDF). Istanbul Bilgi University. Archived from the original (PDF) on 28 అక్టోబర్ 2011. {{cite web}}: Check date values in: |date= and |archive-date= (help)
↑ లీలా ఎర్డర్ మరియు సురయ్య ఫరోఖి (అక్టోబర్ 1979). "అనటోలియాలో జనాభా పెరుగుదల మరియు పతనం 1550–1620". మిడిల్ ఈస్టర్న్ స్టడీస్. 15 (3): 322–345. doi:10.1080/00263207908700415. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
↑ Shaw, S. J. (1978). "ది ఒట్టోమన్ సెన్సస్ సిస్టమ్ అండ్ పాపులేషన్, 1831–1914". ఇంటర్నేషనల్ జర్నల్ ఆఫ్ మిడిల్ ఈస్ట్ స్టడీస్. 9 (3). కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్: 325. doi:10.1017/S0020743800033602. S2CID 161326705. బ్రిటన్, ఫ్రాన్స్ మరియు అమెరికాలో ఇటువంటి పద్ధతులు ప్రవేశపెట్టబడిన పావు శతాబ్దం తర్వాత, 1826లో ఒట్టోమన్లు సామ్రాజ్య జనాభాను లెక్కించడానికి సమర్థవంతమైన వ్యవస్థను అభివృద్ధి చేశారు. {{cite journal}}: zero width space character in |quote= at position 107 (help)
↑ Quataert & Spivey 2000, pp. 110–111.
↑ Quataert & Spivey 2000, p. 112.
↑ Quataert & Spivey 2000, p. 113.
↑ Chase-Levenson, Alex (2020). The Yellow Flag: Quarantine and the British Mediterranean World, 1780–1860 (in ఇంగ్లీష్). Cambridge University Press. p. 31. ISBN 978-1-108-48554-8. Retrieved 15 March 2020.
↑ ^228.0 ^228.1 Quataert & Spivey 2000, p. 114.
↑ Pamuk, S (August 1991). "ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్ అండ్ ది వరల్డ్ ఎకానమీ: ది నైన్టీన్త్ సెంచరీ". ఇంటర్నేషనల్ జర్నల్ ఆఫ్ మిడిల్ ఈస్ట్ స్టడీస్. 23 (3). Cambridge University Press.
↑ Quataert & Spivey 2000, p. 115.
↑ Quataert & Spivey 2000, p. 116.
↑ మెక్‌కార్తీ, జస్టిన్ (1995). మరణం మరియు బహిష్కరణ: ఒట్టోమన్ ముస్లింల జాతి ప్రక్షాళన, 1821–1922. Darwin Press. p. మూస:పేజీ అవసరం. ISBN 978-0-87850-094-9.
↑ మూస:సైట్ రాజ్యాంగం
↑ డేవిసన్, రోడెరిక్ హెచ్. (31 డిసెంబర్ 1964). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో సంస్కరణ, 1856–1876. doi:10.1515/9781400878765. ISBN 978-1-4008-7876-5. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 22 జూలై 2021. అప్పుడు పాలక ఒట్టోమన్ సమూహం ఉంది, ఇప్పుడు ఎక్కువగా సబ్‌లైమ్ పోర్టేపై కేంద్రీకృతమై ఉన్న అధికార యంత్రాంగంలో మరియు ప్రజల సమూహం, ఎక్కువగా రైతులు ఉన్నారు. ఎఫెండి "టర్క్"ను చిన్నచూపు చూశాడు, ఇది బూరిష్‌నెస్‌ను సూచించే నింద పదం, మరియు తనను తాను ఉస్మాన్లీగా భావించడానికి ఇష్టపడ్డాడు. అతని దేశం టర్కీ కాదు, ఒట్టోమన్ రాష్ట్రం. అతని భాష కూడా "ఒట్టోమన్"; అతను దానిని "టర్కిష్" అని కూడా పిలవవచ్చు, అటువంటి సందర్భంలో అతను దానిని కబా టర్కీ లేదా ముతక టర్కిష్, సాధారణ ప్రసంగం నుండి వేరు చేశాడు. అతని రచనలో కణాలు మరియు సహాయక క్రియలు మినహా కనీసం టర్కిష్ పదాలు ఉన్నాయి. {{cite book}}: Check date values in: |date= (help)
↑ "ఏడవ జిల్‌బ్రిడ్జ్‌ను ప్రకటించిన ఒట్టోమన్ రాజ్యాంగం, 1293 (11/23 డిసెంబర్ 1876)". ది అమెరికన్ జర్నల్ ఆఫ్ ఇంటర్నేషనల్ లా. 2 (4): 376. 1908. doi:10.2307/2212668. JSTOR 2212668. S2CID 246006581.
↑ ^236.0 ^236.1 బెర్టోల్డ్ స్పూలర్ (2003). పర్షియన్ హిస్టోరియోగ్రఫీ అండ్ జియోగ్రఫీ. Pustaka Nasional Pte Ltd. p. 69. ISBN 978-9971-77-488-2. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ కహ్ల్, థేడే (2006). "ది ఇస్లామైజేషన్ ఆఫ్ ది మెగ్లెన్ వ్లాచ్స్ (మెగ్లెనో-రొమేనియన్లు): ది విలేజ్ ఆఫ్ నాంటి (నోటియా) మరియు "నాంటినెట్స్" ఇన్ ప్రెజెంట్-డే టర్కీ". జాతీయతల పత్రాలు. 34 (1): 71–90. doi:10.1080/00905990500504871. S2CID 161615853. Archived from the original on 15 ఏప్రిల్ 2021. Retrieved 19 మే 2021.
↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; బెర్టోల్డ్ స్పులర్ పేజీ 69 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ Kemal H. Karpat (2002). ఒట్టోమన్ సామాజిక మరియు రాజకీయ చరిత్రపై అధ్యయనాలు: ఎంచుకున్న వ్యాసాలు మరియు వ్యాసాలు. Brill. p. 266. ISBN 978-90-04-12101-0. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ డేవిసన్ 1964, p. 62సామ్రాజ్యంలో ప్రజల పాక్షిక భాషా సమ్మేళనం ఉందనేది కూడా నిజం. చాలా మంది గ్రీకులు మరియు అర్మేనియన్లు తమ జాతీయ భాషలను తెలుసుకోలేదు. టర్కిషు‌ను మాత్రమే మాట్లాడేవారు, అయినప్పటికీ వారు దానిని గ్రీకు, అర్మేనియను అక్షరాలలో రాశారు.
↑ గుండుజ్, సినాసి మార్పు మరియు సారాంశం: టర్కిష్ మేధో సంప్రదాయాలలో మార్పు మరియు కొనసాగింపు మధ్య మాండలిక సంబంధాలు Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine సాంస్కృతిక వారసత్వం మరియు సమకాలీన మార్పు. సిరీస్ IIA, ఇస్లాం, V. 18, పేజీలు. 104–05
↑ Yılmaz, Hüseyin (8 జనవరి 2018). కాలిఫేట్ పునర్నిర్వచించబడింది: ఒట్టోమన్ రాజకీయ ఆలోచనలో ఆధ్యాత్మిక మలుపు (in ఇంగ్లీష్). Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-8804-7. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 16 సెప్టెంబర్ 2020. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= (help)
↑ ^243.0 ^243.1 ^243.2 ^243.3 İçduygu, Ahmet; Toktaş, Şule; అలీ సోనర్, B. (1 ఫిబ్రవరి 2008). "దేశ నిర్మాణ ప్రక్రియలో జనాభా రాజకీయాలు: టర్కీ నుండి ముస్లిమేతరుల వలస". జాతి మరియు జాతి అధ్యయనాలు. 31 (2): 358–389. doi:10.1080/01419870701491937. hdl:11729/308. S2CID 143541451.
↑ అల్ప్యాగిల్, రిసెప్ (28 నవంబర్ 2016). "Māturīdī". ఆక్స్‌ఫర్డ్ గ్రంథ పట్టికలు – ఇస్లామిక్ అధ్యయనాలు. ఆక్స్‌ఫర్డ్: ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. doi:10.1093/obo/9780195390155-0232. 18 మార్చి 2017న అసలు నుండి ఆర్కైవ్ చేయబడింది.
↑ Koru, Selim (24 జూలై 2015). "'ISIS'పై టర్కీ యొక్క 200-సంవత్సరాల యుద్ధం". The National Interest. Archived from the original on 6 ఫిబ్రవరి 2018.
↑ Esposito, జాన్ L. (1999). ది ఆక్స్‌ఫర్డ్ హిస్టరీ ఆఫ్ ఇస్లాం. ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. pp. 112–14. ISBN 978-0-19-510799-9. Archived from the original on 21 నవంబర్ 2023. Retrieved 16 నవంబర్ 2023. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)
↑ మార్పు మరియు సారాంశం: టర్కిష్ మేధో సంప్రదాయాలలో మార్పు మరియు కొనసాగింపు మధ్య మాండలిక సంబంధాలు Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine సాంస్కృతిక వారసత్వం మరియు సమకాలీన మార్పు. సిరీస్ IIA, ఇస్లాం, V. 18, p.104-105
↑ మిడిల్ ఈస్ట్ ఇన్స్టిట్యూట్: "సలాఫిజం ఇన్ఫిల్ట్రేట్స్ టర్కిష్ రిలిజియస్ డిస్కోర్స్" బై ఆండ్రూ హమ్మండ్, 22 జూలై 2015. Archived 2018-08-07 at the Wayback Machine.
↑ అర్బన్, మార్క్ (4 జూన్ 2013). "సిరియా సంఘర్షణలో మతవాదం కంటే ఎక్కువ ఎందుకు ఉంది". BBC వార్తలు. Archived from the original on 6 జూన్ 2013. Retrieved 5 జూన్ 2013.
↑ "ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో సూఫీయిజం పరిశోధనా పత్రాలు". Academia.edu/archive-date=23 మార్చి 2022. Retrieved 23 మార్చి 2022. {{cite web}}: |archive-url= requires |archive-date= (help)
↑ C. టక్కర్, స్పెన్సర్ సి. (2019). మధ్యప్రాచ్య సంఘర్షణలు ప్రాచీన ఈజిప్ట్ నుండి 21వ శతాబ్దం వరకు: ఒక ఎన్‌సైక్లోపీడియా మరియు డాక్యుమెంట్ కలెక్షన్ [4 వాల్యూమ్‌లు]. ABC-CLIO. pp. 364–366. ISBN 978-1-4408-5353-1. Archived from the original on 23 ఏప్రిల్ 2024. Retrieved 13 ఫిబ్రవరి 2024.
↑ S. స్వేద్, Samy (2009). The Druzes: An Annotated Bibliography. University of Michigan Press. p. 25. ISBN 978-0-9662932-0-3.
↑ పెరి, ఓడెడ్ (1990). "పద్దెనిమిదవ శతాబ్దపు చివరి జెరూసలేంలో ముస్లిం వక్ఫ్ మరియు జిజ్యా సేకరణ". గిల్బార్, గాడ్ (ed.)లో. ఒట్టోమన్ పాలస్తీనా, 1800–1914: ఆర్థిక మరియు సామాజిక చరిత్రలో అధ్యయనాలు. లైడెన్: E.J. బ్రిల్. పేజీ 287. ISBN 978-90-04-07785-0. ఒట్టోమన్ రాష్ట్ర ఖజానాకు మొత్తంగా వచ్చే ఆదాయ వనరులలో జిజ్యా ఒకటి.
↑ Akçam, Taner (2006). ఒక అవమానకరమైన చర్య: అర్మేనియన్ జాతి నిర్మూలన మరియు టర్కిష్ బాధ్యత యొక్క ప్రశ్న. New York: Metropolitan Books. p. 24. ISBN 978-0-8050-7932-6.
↑ "గ్రీకు మఠం మాన్యుస్క్రిప్ట్‌లు ఒట్టోమన్ పాలన యొక్క కొత్త కథను చెబుతాయి". NPR (in ఇంగ్లీష్). Associated Press. 21 అక్టోబర్ 2022. Archived from the original on 24 అక్టోబర్ 2022. Retrieved 24 అక్టోబర్ 2022. {{cite news}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (help)
↑ ^256.0 ^256.1 ^256.2 Syed, Muzaffar Husain (2011). A Concise History of Islam. New Delhi: Vij Books India. p. 97. ISBN 978-93-81411-09-4.
↑ క్రుమ్మెరిచ్, సీన్ (1998–1999). "దైవంగా రక్షించబడిన, బాగా అభివృద్ధి చెందుతున్న డొమైన్: బాల్కన్ ద్వీపకల్పంలో ఒట్టోమన్ వ్యవస్థ స్థాపన". ది స్టూడెంట్ హిస్టారికల్ జర్నల్. 30. Loyola యూనివర్సిటీ న్యూ ఓర్లీన్స్. Archived from the original on 10 జూన్ 2009. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.
↑ "టర్కిష్ టాలరేషన్". ది అమెరికన్ ఫోరం ఫర్ గ్లోబల్ ఎడ్యుకేషన్. Archived from the original on 20 మార్చి 2001. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.
↑ Sachedina, Abdulaziz Abdulhussein (2001). ప్రజాస్వామ్య బహుళత్వం యొక్క ఇస్లామిక్ మూలాలు. ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. pp. 96–97. ISBN 978-0-19-513991-4. ముస్లిం ప్రపంచంలో మిల్లెట్ వ్యవస్థ ప్రతి మత సమాజానికి అధికారిక హోదా మరియు స్వయం పాలన యొక్క గణనీయమైన కొలతను మంజూరు చేయడం ద్వారా మతపరంగా బహుళత్వ సమాజం యొక్క పూర్వ-ఆధునిక నమూనాను అందించింది.
↑ ఫిలిప్ డి. కర్టిన్, ది వరల్డ్ అండ్ ది వెస్ట్: ది యూరోపియన్ ఛాలెంజ్ అండ్ ది ఓవర్సీస్ రెస్పాన్స్ ఇన్ ది ఏజ్ ఆఫ్ ఎంపైర్ (2002), పేజీలు. 173–192.
↑ ఫాట్మా ముగే గోసెక్, రైజ్ ఆఫ్ ది బూర్జువా, సామ్రాజ్యం పతనం: ఒట్టోమన్ పాశ్చాత్యీకరణ మరియు సామాజిక మార్పు (1996) పేజీలు 138–42
↑ కెమల్ హెచ్. కార్పట్, "ది ట్రాన్స్ఫర్మేషన్ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ స్టేట్, 1789–1908." ఇంటర్నేషనల్ జర్నల్ ఆఫ్ మిడిల్ ఈస్ట్ స్టడీస్ 3#3 (1972): 243–281. online Archived 2018-04-17 at the Wayback Machine
↑ Amit Bein (2011). ఒట్టోమన్ ఉలేమా, టర్కిష్ రిపబ్లిక్: ఏజెంట్స్ ఆఫ్ చేంజ్ అండ్ గార్డియన్స్ ఆఫ్ ట్రెడిషన్. Stanford University Press. p. 141. ISBN 978-0-8047-7311-9. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 15 మే 2018.
↑ పీటర్ మాన్స్‌ఫీల్డ్, ఎ హిస్టరీ ఆఫ్ ది మిడిల్ ఈస్ట్ (1991) పేజీ 31.
↑ ఒలేగ్ బెనెస్చ్, "యోధుల సంప్రదాయాలను పోల్చడం: శతాబ్దాల శాంతి సమయంలో జానిసరీలు మరియు సమురాయ్‌లు వారి స్థితి మరియు ప్రత్యేకతలను ఎలా కొనసాగించారు." తులనాత్మక నాగరికతల సమీక్ష 55.55 (2006): 6:37–55 Online Archived 2019-11-09 at the Wayback Machine.
↑ కరెన్ బార్కీ, మరియు జార్జ్ గావ్రిలిస్, "ఒట్టోమన్ మిల్లెట్ వ్యవస్థ: నాన్-టెరిటోరియలు స్వయంప్రతిపత్తి మరియు దాని సమకాలీన వారసత్వం." ఎథ్నోపాలిటిక్స్ 15.1 (2016): 24–42.
↑ Quataert 1983.
↑ యూసఫ్ ఎం. చౌయిరి, అరబ్ జాతీయవాదం: ఒక చరిత్ర: అరబ్బు ప్రపంచంలో దేశం, రాష్ట్రం (2001), పేజీలు 56–100.
↑ Gábor Ágoston and Bruce Alan Masters (2010). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase. p. 64. ISBN 978-1-4381-1025-7. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 15 మే 2018.
↑ నాసి యోరుల్మాజ్, సుల్తాన్‌కు ఆయుధం: మొదటి ప్రపంచ యుద్ధానికి ముందు ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో జర్మన్ ఆయుధ వ్యాపారం మరియు వ్యక్తిగత దౌత్యం Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine (IB టౌరిస్, 2014).
↑ "చరిత్రగ్రంథం xiv. ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్". Iranica. Archived from the original on 17 నవంబర్ 2020. Retrieved 25 డిసెంబర్ 2020. {{cite encyclopedia}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)
↑ Halil Inalcik. "ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో సర్వైల్ లేబర్". Michigan State University. Archived from the original on 11 సెప్టెంబర్ 2009. Retrieved 26 ఆగస్టు 2010. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
↑ religions/islam/ history/slavery_7.shtml "ఇస్లాం మరియు బానిసత్వం: లైంగిక బానిసత్వం". BBC. Archived from the original on 21 మే 2009. Retrieved 26 ఆగస్టు 2010. {{cite web}}: Check |url= value (help)
↑ హలీల్ ఇనాల్సిక్, "Has-bahçede 'Ayş u Tarab" Archived 2019-07-26 at the Wayback Machine, ఇష్ బంకాసి Kültür Yayınları (2011)
↑ ^275.0 ^275.1 ^275.2 Comstock-Skipp, Jaimee (2023). "Turk among Tajiks: The Turkic షాహ్నామా అనువాదం తజికిస్తాన్‌లో ఉంది మరియు ఖురాసన్‌ను అబుల్-ఖైరిద్‌లో విలీనం చేయడం (1588–1598) సమయంలో మాన్యుస్క్రిప్ట్ ఉత్పత్తి చేయబడింది". In Paskaleva, Elena; van den Berg, Gabrielle (eds.). మధ్య ఆసియా అంతటా జ్ఞాపకం మరియు జ్ఞాపకార్థం. Brill. p. 54. ISBN 978-90-04-54099-6.
↑ స్ట్రాస్, జోహన్. "చివరి ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో భాష మరియు శక్తి" (అధ్యాయం 7). ఇన్: మర్ఫీ, రోడ్స్ (సంపాదకుడు). తూర్పు మధ్యధరాలో ఇంపీరియల్ వంశాలు మరియు వారసత్వాలు: రోమన్, బైజాంటైన్ మరియు ఒట్టోమన్ పాలన యొక్క ముద్రను నమోదు చేయడం (బర్మింగ్‌హామ్ బైజాంటైన్ మరియు ఒట్టోమన్ అధ్యయనాల వాల్యూమ్ 18). రౌట్లెడ్జ్, 7 జూలై 2016. ISBN 1-317-11844-8, 9781317118442. Google Books PT194 Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine-PT195 Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine.
↑ స్ట్రాస్, జోహన్. "చివరి ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో భాష, శక్తి" (అధ్యాయం 7). ఇన్: మర్ఫీ, రోడ్స్ (సంపాదకుడు). ఇంపీరియలు వంశాలు, తూర్పు మధ్యధరాలో వారసత్వం: రోమను, బైజాంటైను, ఒట్టోమను పాలన, ముద్రణను రికార్డు చేయడం (బర్మింగ్హాం బైజాంటైను, ఒట్టోమను అధ్యయనాల వాల్యూం 18). రౌట్లెడ్జ్, 7 జూలై 2016. ISBN 1-317-11844-8, 9781317118442. Google Books PT195 Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine.
↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Strauss-2016 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ గార్నెట్, లూసీ మేరీ జేన్. టౌన్ అండ్ కంట్రీలో టర్కిష్ లైఫ్. జి.పి. పుట్నం సన్స్, 1904. పేజీ. 205.
↑ కాస్ట్రిట్సిస్, డిమిట్రిస్ జె. (2007). ది కుమారులు ఆఫ్ బయేజిద్: 1402-1413 నాటి ఒట్టోమన్ అంతర్యుద్ధంలో సామ్రాజ్య నిర్మాణం మరియు ప్రాతినిధ్యం. లైడెన్; బోస్టన్: బ్రిల్. pp. 33–37. ISBN 978-90-04-15836-8. {{cite book}}: Unknown parameter |సిరీస్= ignored (help)
↑ Murat Belge (2005). Osmanlı'da kurumlar ve kültür. Istanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. p. 389. ISBN 978-975-8998-03-6.
↑ Mignon, Laurent (2005). Neither Shiraz nor Paris: ఆధునిక టర్కిష్ సాహిత్యంపై పత్రాలు. Istanbul: ISIS. p. 20. ISBN 978-975-428-303-7. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 17 జనవరి 2016. ఆ పదాలను హోవ్సెపు వర్తన్యన్ (1813–1879) సులభంగా స్వీకరించి ఉండవచ్చు, అతను అనామకంగా ఉండటానికి ఇష్టపడే టర్కిష్ భాషలోని మొదటి నవల ది స్టోరీ ఆఫ్ అకాబి (అకాబి హిక్యాయేసి), హిసారియన్ నవల ప్రచురించిన సంవత్సరంలోనే అర్మేనియన్ పాత్రలతో ప్రచురించబడింది.
↑ మాస్టర్స్, బ్రూస్; Ágoston, Gábor (2009). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఎన్‌సైక్లోపీడియా. న్యూయార్క్: ఫైల్‌లోని వాస్తవాలు. p. 440. ISBN 978-1-4381-1025-7. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015. అర్మేనియన్ వర్ణమాల, అకాబి చరిత్రను ఉపయోగించి టర్కిష్‌లో వ్రాయబడింది (1851) వర్తన్ పాషా రాసినది, కొంతమంది దీనిని మొదటి ఒట్టోమన్ నవలగా భావిస్తారు.
↑ Pultar, Gönül (2013). ఊహించిన గుర్తింపులు: ప్రపంచీకరణ యుగంలో గుర్తింపు నిర్మాణం (First ed.). [S.l.]: Syracuse University Press. p. 329. ISBN 978-0-8156-3342-6. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 17 జనవరి 2016. నిజానికి, మొదటి టర్కిషు కల్పిత రచనలలో ఒకటి పాశ్చాత్య తరహా నవల రూపంలో, అకాబి హికాయేసి (అకాబి కథ), టర్కిష్ భాషలో వర్తన్ పాషా (జననం ఒసెప్/హోవ్సెప్ వర్తనియన్/వర్తన్యన్, 1813–1879) రాశారు మరియు 1851లో అర్మేనియన్ అక్షరాలలో ప్రచురించబడింది.
↑ Gürçaglar, Şehnaz; Paker, Saliha; Milton, John (2015). టర్కీలో సంప్రదాయం, ఉద్రిక్తత మరియు అనువాదం. జాన్ బెంజమిన్స్ పబ్లిషింగ్ కంపెనీ. p. 5. ISBN 978-90-272-6847-1. టర్కిష్ భాషలో మొదటి ఒట్టోమన్ నవల, అకాబి హికయేసి (1851, అకాబి కథ), ప్రముఖ ఒట్టోమను సాహిత్యవేత్త, జర్నలిస్టు అయిన వర్తను పాసా అని పిలువబడే హోవ్సెపు వర్తన్యను (1813–1879) అర్మేనియన్ అక్షరాలలో (టర్కిష్ భాషలో చదివే అర్మేనియన్ సమాజాల కోసం) వ్రాసి ప్రచురించబడటం ఆసక్తికరంగా ఉంది.
↑ Moran, Berna (1997). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış Vol. 1. İletişim Yayınları. p. 19. ISBN 978-975-470-054-1.
↑ ^287.0 ^287.1 ^287.2 Baruh, Lorans Tanatar; Sara Yontan Musnik. "ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో ఫ్రాంకోఫోన్ ప్రెస్". ఫ్రెంచ్ జాతీయ లైబ్రరీ. Archived from the original on 16 ఏప్రిల్ 2018. Retrieved 13 జూలై 2019.
↑ Strauss, "ఒక బహుభాషా సామ్రాజ్యం కోసం ఒక రాజ్యాంగం," పేజీ 32 (PDF పేజీ 34)
↑ Kendall, పేజీ. 339 Archived 2023-01-14 at the Wayback Machine.
↑ స్ట్రాస్, జోహను. "చివరి ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో భాష, శక్తి" (అధ్యాయం 7). ఇన్: మర్ఫీ, రోడ్స్ (సంపాదకుడు). తూర్పు మధ్యధరాలో ఇంపీరియలు వంశాలు, వారసత్వాలు: రోమను, బైజాంటైను ఒట్టోమన్ పాలన ముద్రణను నమోదు చేయడం. రౌట్లెడ్జ్, 7 జూలై 2016. (ISBN 978-1-317-11845-9), పేజీ. 122 Archived 2023-01-14 at the Wayback Machine.
↑ Strauss, "ఒక బహుభాషా సామ్రాజ్యానికి రాజ్యాంగం," పేజీ. 25 (PDF పేజీ 27)
↑ "సెల్జుక్ ఆర్కిటెక్చర్", ఇలస్ట్రేటెడ్ డిక్షనరీ ఆఫ్ హిస్టారిక్ ఆర్కిటెక్చర్, సం. సిరిల్ ఎం. హారిసు, (డోవరు పబ్లికేషన్సు, 1977), 485.
↑ M. Bloom, Jonathan; S. బ్లెయిర్, Sheila, eds. (2009). "Ottoman". ది గ్రోవ్ ఎన్సైక్లోపీడియా ఆఫ్ ఇస్లామిక్ ఆర్ట్ అండ్ ఆర్కిటెక్చర్. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-530991-1. వారి చరిత్ర అంతటా ఒట్టోమన్లు కళ మరియు కళాకారులకు మద్దతుదారులుగా ఉన్నారు. వారి పోషకత్వంలో అనటోలియా, ఇరాన్ మరియు సిరియా యొక్క ఇస్లామిక్ సంప్రదాయాలను క్లాసికల్ వరల్డ్ మరియు బైజాంటియంతో కలిపి ఒక విలక్షణమైన నిర్మాణ శైలి అభివృద్ధి చెందింది. ఫలితంగా ప్రాదేశిక ఐక్యత మరియు వాస్తుశిల్ప వ్యక్తీకరణకు అనుకూలంగా ఉండే హేతువాద స్మారక చిహ్నం ఏర్పడింది. {{cite book}}: zero width space character in |quote= at position 30 (help)
↑ ^294.0 ^294.1 Freely 2011, p. 35 "క్లాసికల్ కాలం నాటి మసీదులు మునుపటి కాలం నాటి వాటి కంటే చాలా విస్తృతమైనవి. అవి స్థానిక టర్కిష్ సంప్రదాయం యొక్క కలయిక నుండి ఉద్భవించాయి, ఇది కాన్స్టాంటినోపుల్ యొక్క పూర్వ కేథడ్రల్ అయిన హాగియా సోఫియా ప్రణాళికలోని కొన్ని అంశాలతో, 1453లో మెహ్మెట్ ది కాంకరర్ చేత మసీదుగా మార్చబడింది."
↑ Goodwin, Godfrey (1993). Sinan: Ottoman Architecture & its వాల్యూస్ టుడే. London: Saqi Books. ISBN 978-0-86356-172-6.
↑ Gábor Ágoston; Bruce Alan Masters (21 May 2010). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing. p. 50. ISBN 978-1-4381-1025-7. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.
↑ M. బ్లూమ్, జోనాథన్; బ్లెయిర్, షీలా S., eds. (2009). ది గ్రోవ్ ఎన్సైక్లోపీడియా ఆఫ్ ఇస్లామిక్ ఆర్ట్ అండ్ ఆర్కిటెక్చర్. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-530991-1. {{cite book}}: Unknown parameter |అధ్యాయం= ignored (help)
↑ కార్స్‌వెల్, జాన్ (2006). ఇజ్నిక్ కుండల (రెండవ ed.). బ్రిటిష్ మ్యూజియం ప్రెస్. p. 75. ISBN 978-0-7141-2441-4.
↑ Rüstem 2019, pp. 21–70 (సాధారణంగా 1 మరియు 2 అధ్యాయాలు చూడండి).
↑ Freely 2011, p. 355.
↑ Kuban 2010, p. 526.
↑ Freely 2011, p. 393.
↑ Kuban 2010, pp. 605–606.
↑ Bloom, Jonathan M.; Blair; Sheila S. (2009). https://books.google.com/books?id=un4WcfEASZwC&pg=RA1-PA379. Grove Encyclopedia of Islamic Art & Architecture: Three-volume Set. Oxford University Press. p. 379. ISBN 978-0-19-530991-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 9 మార్చి 2022. {{cite book}}: |chapter-url= missing title (help); Unknown parameter |achapter= ignored (help)
↑ ఫ్రీలీ 2011, p. 393.
↑ Kuban 2010, p. 679.
↑ ^307.0 ^307.1 కుబన్ 2010.
↑ కుబన్ 2010, pp. 571–596.
↑ బ్లెయిర్ & బ్లూమ్ 1995, p. 251.
↑ ^310.0 ^310.1 "కరాగోజ్ మరియు హసివాట్, ఒక టర్కిష్ నీడ నాటకం". టర్కీ గురించి అన్నీ. 20 నవంబర్ 2006. Archived from the original on 24 ఆగస్టు 2019. Retrieved 20 ఆగస్టు 2012. {{cite web}}: Check date values in: |date= (help)
↑ ^311.0 ^311.1 Emin Şenyer. "కరాగోజ్, సాంప్రదాయ టర్కిష్ షాడో థియేటర్". Karagoz.net. Archived from the original on 31 జనవరి 2013. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.
↑ అటిల్ (1973). "సుల్తాన్ మెహ్మెద్ II కింద ఒట్టోమన్ మినియేచర్ పెయింటింగ్". ఆర్స్ ఓరియంటలిస్. 9: 103–120. ISSN 0571-1371. JSTOR 4629273. Archived from the original on 1 నవంబర్ 2022. Retrieved 12 ఆగస్టు 2022. {{cite journal}}: Check date values in: |archive-date= (help); Unknown parameter |First= ignored (|first= suggested) (help)
↑ ఫరోఖి, సురయ్య (2005). సుల్తాన్ యొక్క విషయాలు: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో సంస్కృతి మరియు రోజువారీ జీవితం (కొత్త ed.). లండన్: I.B. టౌరిస్. p. 152. ISBN 978-1-85043-760-4.
↑ Faroqhi, Suraiya (2005). Subjects of the Sultan: Culture and Daily Life in the Ottoman Empire (కొత్త ed.). లండన్: I.B. టౌరిస్. p. 153. ISBN 978-1-85043-760-4.
↑ బెర్ట్ ఫ్రాగ్నర్, "ఫ్రమ్ ది కాకసస్ టు ది రూఫ్ ఆఫ్ ది వరల్డ్: ఎ పాక సాహసం", సామి జుబైడా మరియు రిచర్డ్ టాపర్, ఎ టేస్ట్ ఆఫ్ థైమ్: క్యులినరీ కల్చర్స్ ఆఫ్ ది మిడిల్ ఈస్ట్, లండన్, ప్రేగ్ మరియు న్యూయార్క్, పేజీ. 52
↑ "Artist Feature: Who Was Osman Hamdi Bey?". How To Talk About Art History. 27 April 2017. Archived from the original on 13 June 2018. Retrieved 13 June 2018.
↑ Ragep, F. J. (2005). "అలీ కుష్జీ మరియు రెజియోమోంటనస్: అసాధారణ పరివర్తనలు మరియు కోపర్నికన్ విప్లవాలు". జర్నల్ ఫర్ ది హిస్టరీ ఆఫ్ ఆస్ట్రానమీ. 36 (125). సైన్స్ హిస్టరీ పబ్లికేషన్స్ లిమిటెడ్.: 359–371. Bibcode:2005JHA....36..359R. doi:10.1177/002182860503600401. S2CID 119066552.
↑ Sevim Tekeli (1997). "Taqi al-Din". Encyclopaedia of the history of vicience, technology and medicine in non-pastrian cultures. Kluwer. Bibcode:2008ehst.book.....S. ISBN 978-0-7923-4066-9.
↑ El-Rouayheb, Khaled (2015). Islamic Intellectual History in the పదిహేడవ శతాబ్దం: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం మరియు మాగ్రెబ్‌లో స్కాలర్లీ కరెంట్స్. Cambridge University Press. pp. 18–19. ISBN 978-1-107-04296-4.
↑ అహ్మదు వై హసను (1976), తకీ అల్-దిన్, అరబికు మెకానికలు ఇంజనీరింగు, పేజీ. 34–35, ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ ది హిస్టరీ ఆఫ్ అరబిక్ సైన్స్, యూనివర్సిటీ ఆఫ్ అలెప్పో
↑ బాడెంసి, జి. (2006). "పదిహేనవ శతాబ్దంలో సెరెఫెడ్డిన్ సబుంకువోగ్లు రాసిన మహిళా న్యూరో సర్జన్ల మొదటి దృష్టాంతాలు". న్యూరోసిరుజియా. 17 (2): 162–165. doi:10.4321/S1130-14732006000200012. PMID 16721484.
↑ "ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం". చరిత్ర. 3 నవంబర్ 2017. Archived from the original on 25 జనవరి 2019. Retrieved 26 ఆగస్టు 2010. అదనంగా, వైద్యంలో కొన్ని గొప్ప పురోగతులు ఒట్టోమన్లు సాధించారు. వారు ఫోర్సెప్స్, కాథెటర్లు, స్కాల్పెల్స్, పిన్సర్లు మరియు లాన్సెట్లు వంటి అనేక శస్త్రచికిత్సా పరికరాలను కనుగొన్నారు {{cite web}}: Check date values in: |date= (help); zero width space character in |quote= at position 52 (help)
↑ ^323.0 ^323.1 Jean Batou (1991). Between Development and Underdevelopment: The Precocious etmps at Industrialization of the Periphery, 1800–1870. Librairie Droz. pp. 193–196. ISBN 978-2-600-04293-2.

ఉల్లేఖన లోపం: "lower-alpha" అనే గ్రూపులో <ref> ట్యాగులు ఉన్నాయి గానీ, దానికి సంబంధించిన <references group="lower-alpha"/> ట్యాగు కనబడలేదు

[1] McDonald, Sean; Moore, Simon (20 October 2015). "Communicating Identity in the Ottoman Empire and Some Implications for Contemporary States". Atlantic Journal of Communication. 23 (5): 269–283. doi:10.1080/15456870.2015.1090439. ISSN 1545-6870. S2CID 146299650. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 24 March 2021.

[Shaw-13-2] Shaw, Stanford; Shaw, Ezel (1977). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Vol. I. Cambridge University Press. p. 13. ISBN 978-0-521-29166-8.

[FOOTNOTEAtasoyRaby198919–20-3] Atasoy & Raby 1989, p. 19–20.

[4] మూస:TDV İslâm Ansiklopedisi

[Edhemp286-6] Edhem, Eldem (21 May 2010). "Istanbul". In Gábor, Ágoston; Masters, Bruce Alan (eds.). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase. p. 286. ISBN 978-1-4381-1025-7. With the collapse of the Ottoman Empire and the establishment of the Republic of Turkey, all previous names were abandoned and Istanbul came to designate the entire city.

[7] Shaw, Stanford J.; Shaw, Ezel Kural (1977b). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Vol. 2: Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey 1808–1975. Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9780511614972. ISBN 9780511614972.

[8] Shaw & Shaw 1977b, p. 386, volume 2; Robinson (1965). The First Turkish Republic. p. 298.; Society (4 March 2014). "Istanbul, not Constantinople" (in ఇంగ్లీష్). National Geographic Society. Archived from the original on 7 July 2020. Retrieved 28 March 2019.)

[11] Inan, Murat Umut (2019). "Imperial Ambitions, Mystical Aspirations: Persian Learning in the Ottoman World". In Green, Nile (ed.). The Persianate World: The Frontiers of a Eurasian Lingua Franca. University of California Press. pp. 88–89. As the Ottoman Turks learned Persian, the language and the culture it carried seeped not only into their court and imperial institutions but also into their vernacular language and culture. The appropriation of Persian, both as a second language and as a language to be steeped together with Turkish, was encouraged notably by the sultans, the ruling class, and leading members of the mystical communities.

[12] Tezcan, Baki (2012). "Ottoman Historical Writing". In Rabasa, José (ed.). The Oxford History of Historical Writing: Volume 3: 1400–1800 The Oxford History of Historical Writing: Volume 3: 1400–1800. Oxford University Press. pp. 192–211. Persian served as a 'minority' prestige language of culture at the largely Turcophone Ottoman court.

[13] Flynn, Thomas O. (2017). The Western Christian Presence in the Russias and Qājār Persia, c. 1760–c. 1870 (in ఇంగ్లీష్). Brill. p. 30. ISBN 978-90-04-31354-5. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 21 October 2022.

[14] Fortna, B. (2012). Learning to Read in the Late Ottoman Empire and the Early Turkish Republic. Springer. p. 50. ISBN 978-0-230-30041-5. Archived from the original on 21 October 2022. Retrieved 21 October 2022. Although in the late Ottoman period Persian was taught in the state schools...

[15] Spuler, Bertold (2003). Persian Historiography and Geography. Pustaka Nasional Pte. p. 68. ISBN 978-9971-77-488-2. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 21 October 2022. On the whole, the circumstance in Turkey took a similar course: in Anatolia, the Persian language had played a significant role as the carrier of civilization. [...] where it was at time, to some extent, the language of diplomacy [...] However Persian maintained its position also during the early Ottoman period in the composition of histories and even Sultan Salim I, a bitter enemy of Iran and the Shi'ites, wrote poetry in Persian. Besides some poetical adaptations, the most important historiographical works are: Idris Bidlisi's flowery "Hasht Bihist", or Seven Paradises, begun in 1502 by the request of Sultan Bayazid II and covering the first eight Ottoman rulers...

[16] Fetvacı, Emine (2013). Picturing History at the Ottoman Court. Indiana University Press. p. 31. ISBN 978-0-253-00678-3. Archived from the original on 21 October 2022. Retrieved 21 October 2022. Persian literature, and belles-lettres in particular, were part of the curriculum: a Persian dictionary, a manual on prose composition; and Sa'dis 'Gulistan', one of the classics of Persian poetry, were borrowed. All these titles would be appropriate in the religious and cultural education of the newly converted young men.

[17] Yarshater, Ehsan; Melville, Charles, eds. (2012). Persian Historiography: A History of Persian Literature. Vol. 10. Bloomsbury. p. 437. ISBN 978-0-85773-657-4. Archived from the original on 21 October 2022. Retrieved 21 October 2022. Persian held a privileged place in Ottoman letters. Persian historical literature was first patronized during the reign of Mehmed II and continued unabated until the end of the 16th century.

[18] Inan, Murat Umut (2019). "Imperial Ambitions, Mystical Aspirations: Persian learning in the Ottoman World". In Green, Nile (ed.). The Persianate World The Frontiers of a Eurasian Lingua Franca. University of California Press. p. 92 (note 27). Though Persian, unlike Arabic, was not included in the typical curriculum of an Ottoman madrasa, the language was offered as an elective course or recommended for study in some madrasas. For those Ottoman madrasa curricula featuring Persian, see Cevat İzgi, Osmanlı Medreselerinde İlim, 2 vols. (Istanbul: İz, 1997),1: 167–169.

[21] Ayşe Gül Sertkaya (2002). "Şeyhzade Abdurrezak Bahşı". In György Hazai (ed.). Archivum Ottomanicum. Vol. 20. pp. 114–115. Archived from the original on 24 October 2022. Retrieved 23 October 2022. As a result, we can claim that Şeyhzade Abdürrezak Bahşı was a scribe lived in the palaces of Sultan Mehmed the Conqueror and his son Bayezid-i Veli in the 15th century, wrote letters (bitig) and firmans (yarlığ) sent to Eastern Turks by Mehmed II and Bayezid II in both Uighur and Arabic scripts and in East Turkestan (Chagatai) language.

[Strauss-2010-23] 17.0 ^17.1 Strauss, Johann (2010). "A Constitution for a Multilingual Empire: Translations of the Kanun-ı Esasi and Other Official Texts into Minority Languages". In Herzog, Christoph; Malek Sharif (eds.). The First Ottoman Experiment in Democracy. Würzburg: Orient-Institut Istanbul. pp. 21–51. Archived from the original on 11 October 2019. Retrieved 15 September 2019. (info page on book Archived 20 సెప్టెంబరు 2019 at the Wayback Machine at Martin Luther University) // CITED: p. 26 (PDF p. 28): "French had become a sort of semi-official language in the Ottoman Empire in the wake of the Tanzimat reforms.[...] It is true that French was not an ethnic language of the Ottoman Empire. But it was the only Western language which would become increasingly widespread among educated persons in all linguistic communities."

[Lambton-1995-25] 18.0 ^18.1 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Lambton-1995 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[28] Pamuk, Şevket (2000). A Monetary History of the Ottoman Empire. Cambridge University Press. pp. 30–31. ISBN 0-521-44197-8. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 21 October 2022. The Ottomans began to strike coins in the name of Orhan Bey in 1326. These earliest coins carried inscriptions such as "the great Sultan, Orhan son of Osman" [...] Ottoman historiography has adopted 1299 as the date for the foundation of the state. 1299 might represent the date at which the Ottomans finally obtained their independence from the Seljuk sultan at Konya. Probably, they were forced at the same time, or very soon thereafter, to accept the overlordship of the Ilkhanids [...] Numismatic evidence thus suggest that independence did not really occur until 1326.

[Taagepera-1997-31] 20.0 ^20.1 ^20.2 ^20.3 Rein Taagepera (September 1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly. 41 (3): 498. doi:10.1111/0020-8833.00053. ISSN 0020-8833. JSTOR 2600793. Archived from the original on 19 November 2018. Retrieved 8 July 2019.

[32] Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D (December 2006). "East-West Orientation of Historical Empires". Journal of World-Systems Research. 12 (2): 223. ISSN 1076-156X. Archived from the original on 20 May 2019. Retrieved 12 September 2016.

[OxfordArea-33] Bang, Peter Fibiger; Bayly, C. A.; Scheidel, Walter (2020). The Oxford World History of Empire: Volume One: The Imperial Experience (in ఇంగ్లీష్). Oxford University Press. pp. 92–94. ISBN 978-0-19-977311-4.

[Erickson2003-34] Erickson, Edward J. (2003). Defeat in Detail: The Ottoman Army in the Balkans, 1912–1913. Greenwood Publishing Group. p. 59. ISBN 978-0-275-97888-4.

[స్ట్రాస్-2010-35] ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; స్ట్రాస్-2010 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[37] P., E. A. (1916). "ఖలీఫ్స్ లాస్ట్ హెరిటేజ్ సమీక్ష: టర్కిష్ సామ్రాజ్యం యొక్క సంక్షిప్త చరిత్ర". ది జియోగ్రాఫికల్ జర్నల్. 47 (6): 470–472. doi:10.2307/1779249. ISSN 0016-7398. JSTOR 1779249. Archived from the original on 10 జూలై 2022. Retrieved 10 జూలై 2022.

[38] బేకారా, ప్రొఫెసర్ టున్సర్ (2017). "19వ శతాబ్దంలో ఒట్టోమన్ రాష్ట్రం కోసం ఉపయోగించిన టర్కీ మరియు తుర్కిస్తాన్ భావనలపై ఒక అధ్యయనం". జర్నల్ ఆఫ్ అటాతుర్క్ మరియు టర్కిష్ రిపబ్లిక్ చరిత్ర. 1: 179–190. Archived from the original on 26 జనవరి 2024. Retrieved 26 మార్చి 2024.

[40] Ingrao, Charles; Samardžić, Nikola; Pešalj, Jovan, eds. (2011-08-12). పాసరోవిట్జ్ శాంతి, 1718. Purdue University Press. doi:10.2307/j.ctt6wq7kw.12. ISBN 978-1-61249-179-0. JSTOR j.ctt6wq7kw. Archived from the original on 20 డిసెంబర్ 2023. Retrieved 26 డిసెంబర్ 2023. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)

[41] Szabó, János B. (2019). "హంగేరీలో ఒట్టోమన్ విజయం: నిర్ణయాత్మక సంఘటనలు (బెల్గ్రేడ్ 1521, మొహాక్స్ 1526, వియన్నా 1529, బుడా 1541) మరియు ఫలితాలు". మధ్య ఐరోపా కోసం యుద్ధం (in ఇంగ్లీష్). Brill. pp. 263–275. doi:10.1163/9789004396234_013. ISBN 978-90-04-39623-4. Retrieved 2023-12-19.

[42] Moačanin, Nenad (2019). "క్రొయేషియా మరియు స్లావోనియాలో ఒట్టోమన్ విజయం మరియు స్థాపన". మధ్య ఐరోపా కోసం యుద్ధం (in ఇంగ్లీష్). Brill. pp. 277–286. doi:10.1163/9789004396234_014. ISBN 978-90-04-39623-4. Archived from the original on 15 జనవరి 2024. Retrieved 2023-12-19.

[43] 
హోవార్డ్ 2016, p. 45

సోమెల్ 2010, p. xcvii

[31] హోవార్డ్ 2016, p. 45

[32] సోమెల్ 2010, p. xcvii

[44] 
Kaser 2011, p. 336: "అభివృద్ధి చెందుతున్న క్రైస్తవ దేశ రాజ్యాలు తమ ముస్లింలను వారి పూర్వ "అణచివేతలు" అని వాదించడం ద్వారా వారిపై కేసు పెట్టడాన్ని సమర్థించాయి. చారిత్రక సమతుల్యత: సుమారు 1820 మరియు 1920 మధ్య, మిలియన్ల మంది ముస్లిం మరణాలు మరియు మిగిలిన ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యానికి తిరిగి వచ్చిన శరణార్థులను నమోదు చేయాల్సి వచ్చింది; అంచనాలు 5 మిలియన్ల మరణాలు మరియు అదే సంఖ్యలో స్థానభ్రంశం చెందిన వ్యక్తుల గురించి మాట్లాడుతున్నాయి"

Fábos 2005, p. 437: "అనటోలియా, క్రిమియా, బాల్కన్స్ మరియు కాకసస్‌లలో ముస్లింలు మెజారిటీగా ఉన్నారు మరియు దక్షిణ రష్యా మరియు రొమేనియాలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో బహుళత్వం కలిగి ఉన్నారు. ఈ భూములలో ఎక్కువ భాగం ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం లోపల లేదా దాని ఆనుకుని ఉన్నాయి. 1923 నాటికి, 'అనటోలియా, తూర్పు థ్రేస్ మరియు ఆగ్నేయ కాకసస్‌లోని ఒక భాగం మాత్రమే ముస్లిం భూమిలో ఉన్నాయి ... లక్షలాది మంది ముస్లింలు, వారిలో ఎక్కువ మంది టర్కులు మరణించారు; లక్షలాది మంది నేటి టర్కీకి పారిపోయారు. 1821 మరియు 1922 మధ్య, ఐదు మిలియన్లకు పైగా ముస్లింలు తమ భూముల నుండి తరిమివేయబడ్డారు. ఐదున్నర మిలియన్ల మంది ముస్లింలు మరణించారు, వారిలో కొందరు యుద్ధాలలో మరణించారు, మరికొందరు ఆకలి మరియు వ్యాధి నుండి శరణార్థులుగా మరణించారు' (మెక్‌కార్తీ 1995, 1). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలోని ప్రజలను మతం ద్వారా వర్గీకరించినందున, టర్కులు, అల్బేనియన్లు, బోస్నియన్లు మరియు అన్ని ఇతర ముస్లిం సమూహాలను ముస్లింలుగా గుర్తించారు - మరియు తమను తాము గుర్తించుకున్నారు. అందువల్ల, వారి హింస మరియు బలవంతపు వలసలు 'ముస్లిం వలస' విశ్లేషణకు కేంద్ర ప్రాముఖ్యత కలిగి ఉన్నాయి."

"ఆలస్య/సామ్రాజ్యానంతర ప్రాంతం యొక్క తేడా: ఆగ్నేయ ఐరోపా, టర్కీ, అరబ్ తూర్పు ప్రాంతాలలో ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం మరియు దాని వారసుడు రాజకీయాలు, సుమారు 1850లు–1940లు". జర్నల్ ఆఫ్ వరల్డ్ హిస్టరీ. 35 (4): 579–622. 2024. doi:10.1353/jwh.2024.a943172. 1821 మరియు 1919–1922 టర్కో-గ్రీక్ యుద్ధం మధ్య, ఆగ్నేయ ఐరోపా మరియు క్రిమియా మరియు కాకసస్‌లో బలవంతపు వలసల సమయంలో వ్యాధి మరియు ఆకలితో సహా మతపరమైన-జాతి యుద్ధ సంబంధిత కారణాల వల్ల దాదాపు ఐదున్నర మిలియన్ల మంది ముస్లింలు మరణించారు. {{cite journal}}: Unknown parameter |చివరి1= ignored (help); Unknown parameter |మొదటి1= ignored (help)

Findley 2008, pp. 16, 35

Kirişci 2008, pp. 175–177

Karpat 2001, p. 343: "ప్రధాన వలసలు 1856లో క్రిమియా నుండి ప్రారంభమయ్యాయి మరియు 1862 నుండి 1878 వరకు మరియు 1912 నుండి 1916 వరకు కాకసస్ మరియు బాల్కన్ల నుండి వచ్చాయి. ఇవి మన రోజు వరకు కొనసాగుతున్నాయి. వివిధ వనరులలో ఉదహరించబడిన పరిమాణాత్మక సూచికలు ఈ కాలంలో క్రిమియా, కాకసస్, బాల్కన్లు మరియు మధ్యధరా దీవుల నుండి మొత్తం 7 మిలియన్ల వలసదారులు అనటోలియాలో స్థిరపడ్డారని చూపిస్తున్నాయి. ఈ వలసదారులు అధికంగా ముస్లింలు, ఒట్టోమన్ భూములలో నివసించడానికి బాల్కన్లు మరియు రష్యాలోని తమ ఇళ్లను విడిచిపెట్టిన అనేక మంది యూదులు తప్ప. శతాబ్దం చివరి నాటికి వలసదారులు మరియు వారి వారసులు మొత్తం జనాభాలో 30 నుండి 40 శాతం ఉన్నారు. అనటోలియా, మరియు కొన్ని పశ్చిమ ప్రాంతాలలో వారి శాతం ఇంకా ఎక్కువగా ఉంది." ... "వలసదారులు తమను తాము టర్కులుగా కాకుండా ముస్లింలుగా పిలుచుకున్నారు, అయినప్పటికీ బల్గేరియా, మాసిడోనియా మరియు తూర్పు సెర్బియా నుండి వచ్చిన వారిలో ఎక్కువ మంది పదిహేనవ మరియు పదహారవ శతాబ్దాలలో బాల్కన్లలో స్థిరపడిన టర్కిష్ అనటోలియన్ స్టాక్ నుండి వచ్చారు."

Karpat 2004, pp. 5–6: "పందొమ్మిదవ శతాబ్దంలో ఒట్టోమను రాష్ట్రం సామాజిక మరియు సాంస్కృతిక పునర్నిర్మాణంలో వలసలు ఒక ప్రధాన శక్తి. కాకసస్, క్రిమియా, బాల్కన్లు మరియు మధ్యధరా దీవులలోని కోల్పోయిన భూభాగాల నుండి దాదాపు ఏడు నుండి తొమ్మిది మిలియన్ల మంది ముస్లింలు, పంతొమ్మిదవ శతాబ్దం చివరి త్రైమాసికంలో మరియు ఇరవయ్యవ శతాబ్దాల ప్రారంభంలో అనటోలియా మరియు తూర్పు థ్రేస్‌కు వలస వచ్చారు..."

Pekesen 2012: "వలస ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం మరియు టర్కీకి చాలా విస్తృతమైన సామాజిక మరియు రాజకీయ పరిణామాలను కలిగి ఉంది." ... "1821 మరియు 1922 మధ్య, దాదాపు 5.3 మిలియన్ల మంది ముస్లింలు సామ్రాజ్యానికి వలస వచ్చారు.50 టర్కీ రిపబ్లిక్ స్థాపించబడిన 1923లో, జనాభాలో దాదాపు 25 శాతం మంది వలస కుటుంబాల నుండి వచ్చారని అంచనా.51"

Biondich 2011, p. 93: "బెర్లిన్ నుండి లౌసాన్ వరకు ఉన్న రహదారి లక్షలాది మంది ప్రాణనష్టంతో నిండిపోయింది. 1878 మరియు 1912 మధ్య కాలంలో, దాదాపు రెండు మిలియన్ల మంది ముస్లింలు బాల్కన్ల నుండి స్వచ్ఛందంగా లేదా అసంకల్పితంగా వలస వచ్చారు. 1912 మరియు 1923 మధ్య చంపబడిన లేదా బహిష్కరించబడిన వారిని కలుపుకుంటే, బాల్కన్ నుండి ముస్లిం మరణాల సంఖ్య మూడు మిలియన్లను మించిపోయింది. 1923 నాటికి ఒక మిలియన్ కంటే తక్కువ మంది బాల్కన్లలోనే ఉన్నారు"

Armour 2012, p. 213: "అన్నింటికంటే మించి, సామ్రాజ్యం స్థిరమైన ముస్లిం శరణార్థుల ప్రవాహం. 1854 మరియు 1876 మధ్య రష్యా 1.4 మిలియన్ల క్రిమియన్ టార్టార్లను మరియు 1860ల మధ్యలో కాకసస్ నుండి మరో 600,000 మంది సిర్కాసియన్లను బహిష్కరించింది. వారి రాక మరింత ఆర్థిక అస్థిరతను మరియు వ్యయాన్ని సృష్టించింది."

Bosma, Lucassen & Oostindie 2012a, p. 17: "మొత్తం మీద, అనేక మిలియన్ల మంది టర్కులు (లేదా, మరింత ఖచ్చితంగా, ముస్లిం వలసదారులు, కొంతమంది కాకసస్ నుండి వచ్చారు) ఈ 'స్వదేశానికి తిరిగి వెళ్ళడం'లో పాల్గొన్నారు - కొన్నిసార్లు జీవితకాలంలో ఒకటి కంటే ఎక్కువసార్లు - దీని చివరి దశ 1940 మరియు 1990 మధ్య బల్గేరియా నుండి ఏడు లక్షల మంది టర్కులు వలస వచ్చి ఉండవచ్చు. ఈ వలసదారులలో ఎక్కువ మంది పట్టణ వాయువ్య అనటోలియాలో స్థిరపడ్డారు. నేడు రిపబ్లిక్ జనాభాలో మూడవ వంతు నుండి పావు వంతు మంది ముహాసిర్ లేదా గోస్మెన్ అని పిలువబడే ఈ ముస్లిం వలసదారుల వారసులు"

[34] Kaser 2011, p. 336: "అభివృద్ధి చెందుతున్న క్రైస్తవ దేశ రాజ్యాలు తమ ముస్లింలను వారి పూర్వ "అణచివేతలు" అని వాదించడం ద్వారా వారిపై కేసు పెట్టడాన్ని సమర్థించాయి. చారిత్రక సమతుల్యత: సుమారు 1820 మరియు 1920 మధ్య, మిలియన్ల మంది ముస్లిం మరణాలు మరియు మిగిలిన ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యానికి తిరిగి వచ్చిన శరణార్థులను నమోదు చేయాల్సి వచ్చింది; అంచనాలు 5 మిలియన్ల మరణాలు మరియు అదే సంఖ్యలో స్థానభ్రంశం చెందిన వ్యక్తుల గురించి మాట్లాడుతున్నాయి"

[35] Fábos 2005, p. 437: "అనటోలియా, క్రిమియా, బాల్కన్స్ మరియు కాకసస్‌లలో ముస్లింలు మెజారిటీగా ఉన్నారు మరియు దక్షిణ రష్యా మరియు రొమేనియాలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో బహుళత్వం కలిగి ఉన్నారు. ఈ భూములలో ఎక్కువ భాగం ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం లోపల లేదా దాని ఆనుకుని ఉన్నాయి. 1923 నాటికి, 'అనటోలియా, తూర్పు థ్రేస్ మరియు ఆగ్నేయ కాకసస్‌లోని ఒక భాగం మాత్రమే ముస్లిం భూమిలో ఉన్నాయి ... లక్షలాది మంది ముస్లింలు, వారిలో ఎక్కువ మంది టర్కులు మరణించారు; లక్షలాది మంది నేటి టర్కీకి పారిపోయారు. 1821 మరియు 1922 మధ్య, ఐదు మిలియన్లకు పైగా ముస్లింలు తమ భూముల నుండి తరిమివేయబడ్డారు. ఐదున్నర మిలియన్ల మంది ముస్లింలు మరణించారు, వారిలో కొందరు యుద్ధాలలో మరణించారు, మరికొందరు ఆకలి మరియు వ్యాధి నుండి శరణార్థులుగా మరణించారు' (మెక్‌కార్తీ 1995, 1). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలోని ప్రజలను మతం ద్వారా వర్గీకరించినందున, టర్కులు, అల్బేనియన్లు, బోస్నియన్లు మరియు అన్ని ఇతర ముస్లిం సమూహాలను ముస్లింలుగా గుర్తించారు - మరియు తమను తాము గుర్తించుకున్నారు. అందువల్ల, వారి హింస మరియు బలవంతపు వలసలు 'ముస్లిం వలస' విశ్లేషణకు కేంద్ర ప్రాముఖ్యత కలిగి ఉన్నాయి."

[36] "ఆలస్య/సామ్రాజ్యానంతర ప్రాంతం యొక్క తేడా: ఆగ్నేయ ఐరోపా, టర్కీ, అరబ్ తూర్పు ప్రాంతాలలో ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం మరియు దాని వారసుడు రాజకీయాలు, సుమారు 1850లు–1940లు". జర్నల్ ఆఫ్ వరల్డ్ హిస్టరీ. 35 (4): 579–622. 2024. doi:10.1353/jwh.2024.a943172. 1821 మరియు 1919–1922 టర్కో-గ్రీక్ యుద్ధం మధ్య, ఆగ్నేయ ఐరోపా మరియు క్రిమియా మరియు కాకసస్‌లో బలవంతపు వలసల సమయంలో వ్యాధి మరియు ఆకలితో సహా మతపరమైన-జాతి యుద్ధ సంబంధిత కారణాల వల్ల దాదాపు ఐదున్నర మిలియన్ల మంది ముస్లింలు మరణించారు. {{cite journal}}: Unknown parameter |చివరి1= ignored (help); Unknown parameter |మొదటి1= ignored (help)

[37] Findley 2008, pp. 16, 35

[38] Kirişci 2008, pp. 175–177

[39] Karpat 2001, p. 343: "ప్రధాన వలసలు 1856లో క్రిమియా నుండి ప్రారంభమయ్యాయి మరియు 1862 నుండి 1878 వరకు మరియు 1912 నుండి 1916 వరకు కాకసస్ మరియు బాల్కన్ల నుండి వచ్చాయి. ఇవి మన రోజు వరకు కొనసాగుతున్నాయి. వివిధ వనరులలో ఉదహరించబడిన పరిమాణాత్మక సూచికలు ఈ కాలంలో క్రిమియా, కాకసస్, బాల్కన్లు మరియు మధ్యధరా దీవుల నుండి మొత్తం 7 మిలియన్ల వలసదారులు అనటోలియాలో స్థిరపడ్డారని చూపిస్తున్నాయి. ఈ వలసదారులు అధికంగా ముస్లింలు, ఒట్టోమన్ భూములలో నివసించడానికి బాల్కన్లు మరియు రష్యాలోని తమ ఇళ్లను విడిచిపెట్టిన అనేక మంది యూదులు తప్ప. శతాబ్దం చివరి నాటికి వలసదారులు మరియు వారి వారసులు మొత్తం జనాభాలో 30 నుండి 40 శాతం ఉన్నారు. అనటోలియా, మరియు కొన్ని పశ్చిమ ప్రాంతాలలో వారి శాతం ఇంకా ఎక్కువగా ఉంది." ... "వలసదారులు తమను తాము టర్కులుగా కాకుండా ముస్లింలుగా పిలుచుకున్నారు, అయినప్పటికీ బల్గేరియా, మాసిడోనియా మరియు తూర్పు సెర్బియా నుండి వచ్చిన వారిలో ఎక్కువ మంది పదిహేనవ మరియు పదహారవ శతాబ్దాలలో బాల్కన్లలో స్థిరపడిన టర్కిష్ అనటోలియన్ స్టాక్ నుండి వచ్చారు."

[40] Karpat 2004, pp. 5–6: "పందొమ్మిదవ శతాబ్దంలో ఒట్టోమను రాష్ట్రం సామాజిక మరియు సాంస్కృతిక పునర్నిర్మాణంలో వలసలు ఒక ప్రధాన శక్తి. కాకసస్, క్రిమియా, బాల్కన్లు మరియు మధ్యధరా దీవులలోని కోల్పోయిన భూభాగాల నుండి దాదాపు ఏడు నుండి తొమ్మిది మిలియన్ల మంది ముస్లింలు, పంతొమ్మిదవ శతాబ్దం చివరి త్రైమాసికంలో మరియు ఇరవయ్యవ శతాబ్దాల ప్రారంభంలో అనటోలియా మరియు తూర్పు థ్రేస్‌కు వలస వచ్చారు..."

[41] Pekesen 2012: "వలస ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం మరియు టర్కీకి చాలా విస్తృతమైన సామాజిక మరియు రాజకీయ పరిణామాలను కలిగి ఉంది." ... "1821 మరియు 1922 మధ్య, దాదాపు 5.3 మిలియన్ల మంది ముస్లింలు సామ్రాజ్యానికి వలస వచ్చారు.50 టర్కీ రిపబ్లిక్ స్థాపించబడిన 1923లో, జనాభాలో దాదాపు 25 శాతం మంది వలస కుటుంబాల నుండి వచ్చారని అంచనా.51"

[42] Biondich 2011, p. 93: "బెర్లిన్ నుండి లౌసాన్ వరకు ఉన్న రహదారి లక్షలాది మంది ప్రాణనష్టంతో నిండిపోయింది. 1878 మరియు 1912 మధ్య కాలంలో, దాదాపు రెండు మిలియన్ల మంది ముస్లింలు బాల్కన్ల నుండి స్వచ్ఛందంగా లేదా అసంకల్పితంగా వలస వచ్చారు. 1912 మరియు 1923 మధ్య చంపబడిన లేదా బహిష్కరించబడిన వారిని కలుపుకుంటే, బాల్కన్ నుండి ముస్లిం మరణాల సంఖ్య మూడు మిలియన్లను మించిపోయింది. 1923 నాటికి ఒక మిలియన్ కంటే తక్కువ మంది బాల్కన్లలోనే ఉన్నారు"

[43] Armour 2012, p. 213: "అన్నింటికంటే మించి, సామ్రాజ్యం స్థిరమైన ముస్లిం శరణార్థుల ప్రవాహం. 1854 మరియు 1876 మధ్య రష్యా 1.4 మిలియన్ల క్రిమియన్ టార్టార్లను మరియు 1860ల మధ్యలో కాకసస్ నుండి మరో 600,000 మంది సిర్కాసియన్లను బహిష్కరించింది. వారి రాక మరింత ఆర్థిక అస్థిరతను మరియు వ్యయాన్ని సృష్టించింది."

[44] Bosma, Lucassen & Oostindie 2012a, p. 17: "మొత్తం మీద, అనేక మిలియన్ల మంది టర్కులు (లేదా, మరింత ఖచ్చితంగా, ముస్లిం వలసదారులు, కొంతమంది కాకసస్ నుండి వచ్చారు) ఈ 'స్వదేశానికి తిరిగి వెళ్ళడం'లో పాల్గొన్నారు - కొన్నిసార్లు జీవితకాలంలో ఒకటి కంటే ఎక్కువసార్లు - దీని చివరి దశ 1940 మరియు 1990 మధ్య బల్గేరియా నుండి ఏడు లక్షల మంది టర్కులు వలస వచ్చి ఉండవచ్చు. ఈ వలసదారులలో ఎక్కువ మంది పట్టణ వాయువ్య అనటోలియాలో స్థిరపడ్డారు. నేడు రిపబ్లిక్ జనాభాలో మూడవ వంతు నుండి పావు వంతు మంది ముహాసిర్ లేదా గోస్మెన్ అని పిలువబడే ఈ ముస్లిం వలసదారుల వారసులు"

[45] Ágoston, Gábor (2009). "Introduction". In Ágoston, Gábor; Bruce Masters (eds.). Encyclopedia of the Ottoman Empire.

[46] Imber, Colin (2009). ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్, 1300–1650: ది స్ట్రక్చర్ ఆఫ్ పవర్ (2 ed.). New York: Palgrave Macmillan. p. 3. పదిహేడవ శతాబ్దం నాటికి, ఇస్తాంబుల్‌లోని అక్షరాస్యత వర్గాలు తమను తాము టర్క్స్ అని పిలుచుకునేవారు కాదు, మరియు తరచుగా, 'తెలివిలేని టర్కులు' వంటి పదబంధాలలో, ఈ పదాన్ని దుర్వినియోగ పదంగా ఉపయోగించారు.

[47] Kafadar, Cemal (2007). "A Rome of One's Own: Cultural Geography and Identity in the Lands of Rum". Muqarnas. 24.

[Soucek-2015-48] Soucek, Svat (2015). Ottoman Maritime Wars, 1416–1700. Istanbul: The Isis Press. p. 8. ISBN 978-975-428-554-3. ఒట్టోమన్ అధ్యయనాలలో ప్రత్యేకత కలిగిన పండితుల సంఘం ఇటీవల "టర్కీ", "టర్క్స్" మరియు "టర్కిష్" అనే పదాలను ఆమోదయోగ్యమైన పదజాలం నుండి నిషేధించింది, "ఒట్టోమన్" మరియు దాని విస్తరించిన ఉపయోగం తప్పనిసరి అని ప్రకటించింది మరియు దాని "టర్కిష్" ప్రత్యర్థిని భాషా మరియు భాషా సందర్భాలలో మాత్రమే అనుమతించింది.

[49] A'goston, Ga'bor; Masters, Bruce Alan (2008). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing, NY. p. 444. ISBN 978-0-8160-6259-1. నాయకత్వం వహించారు. "సకార్య ప్రాంతంలో పనిచేస్తున్న అనేక తుర్కోమన్ గిరిజన నాయకులలో ఒస్మాన్ ఒకరు."; "ఉస్మాన్ I". Encyclopedia Britannica. Archived from the original on 24 ఏప్రిల్ 2018. Retrieved 1 జూలై 2020. ఉస్మాన్ I, ఉస్మాన్ గాజీ అని కూడా పిలుస్తారు, (జననం సుమారు 1258—మరణించాడు 1324 లేదా 1326), వాయువ్య అనటోలియాలోని తుర్క్‌మెన్ రాజ్యానికి పాలకుడు, ఆయన ఒట్టోమను టర్కిష్ రాష్ట్ర స్థాపకుడిగా పరిగణించబడ్డాడు.

[50] ఫింకెల్, కరోలిన్ (13 ఫిబ్రవరి 2006). ఉస్మాన్ కల: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క కథ, 1300–1923. ప్రాథమిక పుస్తకాలు. pp. 2, 7. ISBN 978-0-465-02396-7.

[51] కెర్మెలి, యూజీనియా (2009) [2008]. "ఉస్మాన్ I". In Ágoston, Gábor; మాస్టర్స్, బ్రూస్ (eds.). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఎన్సైక్లోపీడియా. ఇన్ఫోబేస్ పబ్లిషింగ్. ISBN 978-1-4381-1025-7.

[52] Lowry, Heath (2003). ది నేచర్ ఆఫ్ ది ఎర్లీ ఒట్టోమన్ స్టేట్. SUNY ప్రెస్. ISBN 978-0-7914-5636-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 9 సెప్టెంబర్ 2021. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= (help)

[53] Kafadar, Cemal (1995). Between Two Worlds: The Construction of the Ottoman State.

[54] Finkel, Caroline (2005). Osman's Dream: The History of the Ottoman Empire. Basic Books. ISBN 978-0-465-00850-6. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[55] లిండ్నర్, రుడి పాల్ (2009). "అనటోలియా, 1300–1451". In ఫ్లీట్, కేట్ (ed.). ది కేంబ్రిడ్జ్ హిస్టరీ ఆఫ్ టర్కీ. Vol. 1, బైజాంటియం టు టర్కీ, 1071–1453. కేంబ్రిడ్జ్: కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్.

[56] ఎల్సీ, రాబర్ట్ (2004). కొసావో చారిత్రక నిఘంటువు. Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-5309-6. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[57] నికోల్ (1999). నికోపోలిస్ 1396: ది లాస్ట్ క్రూసేడ్. ఓస్ప్రే పబ్లిషింగ్. ISBN 978-1-85532-918-8. {{cite book}}: Unknown parameter |First= ignored (|first= suggested) (help)

[58] Ágoston, Gábor; బ్రూస్ అలాన్ మాస్టర్స్ (2009) [2008]. ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఎన్‌సైక్లోపీడియా. Infobase ప్రచురణ. ISBN 978-1-4381-1025-7. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[59] Uyar, Mesut; ఎడ్వర్డ్ జె. ఎరిక్సన్ (2009). ఎ మిలిటరీ హిస్టరీ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్లు: ఉస్మాన్ నుండి అటాతుర్క్ వరకు. ABC-CLIO. ISBN 978-0-275-98876-0. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[Schmitt-Kiprovska-60] Schmitt, O. J.; Kiprovska, M. (2022). "బాల్కన్ల ప్రారంభ ఒట్టోమన్ ఆక్రమణ మరియు బానిసత్వ-ఆధారిత ఆర్థిక వ్యవస్థకు చోదక శక్తిగా ఒట్టోమన్ రైడర్స్ (అకిన్సిలు)". జర్నల్ ఆఫ్ ది ఎకనామిక్ అండ్ సోషల్ హిస్టరీ ఆఫ్ ది ఓరియంట్. 65 (4). బ్రిల్: 497–582. doi:10.1163/15685209-12341575. S2CID 249355977.

[Nükhet_Varlik-61] నుఖేత్ వర్లిక్ (2015). ప్లేగు మరియు సామ్రాజ్యం ప్రారంభ ఆధునిక మధ్యధరా ప్రపంచంలో, ఒట్టోమన్ అనుభవం, 1347–1600. కేంబ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయ ముద్రణ. doi:10.1017/CBO9781139004046. ISBN 978-1-139-00404-6. S2CID 197967256. Archived from the original on 2 ఫిబ్రవరి 2023. Retrieved 2 ఫిబ్రవరి 2023.

[Ayalon-2014-62] యారోన్ అయలోన్ (2014). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో ప్రకృతి వైపరీత్యాలు, ప్లేగు, కరువు మరియు ఇతర దురదృష్టాలు. కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. doi:10.1017/CBO9781139680943. ISBN 978-1-139-68094-3. Archived from the original on 2 ఫిబ్రవరి 2023. Retrieved 2 ఫిబ్రవరి 2023.

[63] D. సెసానా; O.J. బెనెడిక్టో; R. బియానుచి (11 అక్టోబర్ 2016). "ఇటలీలో బ్లాక్ డెత్ యొక్క మూలం మరియు ప్రారంభ వ్యాప్తి: 14వ శతాబ్దపు లిగురియా (ఉత్తర ఇటలీ) నుండి ప్లేగు బాధితుల మొదటి సాక్ష్యం". ఆంత్రోపోలాజికల్ సైన్స్. Archived from the original on 8 అక్టోబర్ 2022. Retrieved 2 ఫిబ్రవరి 2023. {{cite web}}: Check date values in: |date= and |archive-date= (help)

[kadirga1-64] 51.0 ^51.1 "The Historical Galley". denizmuzesi.dzkk.tsk.tr. 24 November 2021. Archived from the original on 8 October 2021.

[kadirga2-65] 52.0 ^52.1 "Liphschitz, N., 2014. The Kadirga galley in Istanbul – The Turkish Sultan's Caique: A dendrohistorical research. In: Environment and Ecology in the Mediterranean Rgion II (eds. R. Efe and M. Ozturk). Cambridge Scholars Pub. Pp.39-48. Cambridge. | Request PDF".

[Quataert2005-66] Quataert, Donald (2005). ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్, 1700–1922 (2 ed.). Cambridge University Press. p. 4. ISBN 978-0-521-83910-5.

[books.google-67] 54.0 ^54.1 Stone, Norman (2005). "రష్యన్ మిర్రర్‌లో టర్కీ". In మార్క్ ఎరిక్సన్, ల్జుబికా ఎరిక్సన్ (ed.). రష్యా యుద్ధం, శాంతి మరియు దౌత్యం: జాన్ ఎరిక్సన్ గౌరవార్థం వ్యాసాలు. Weidenfeld & Nicolson. p. 94. ISBN 978-0-297-84913-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[68] హాడ్కిన్సన్ 2005, పేజీ 240

[69] కార్పట్, కెమాల్ హెచ్. (1974). ప్రపంచ చరిత్రలో ఒట్టోమన్ రాష్ట్రం మరియు దాని స్థానం. Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-03945-2.

[71] సావరీ, R. M. (1960). "ఇస్మాయిల్ I పాలనలో సఫావిద్ రాజ్యం యొక్క ప్రధాన కార్యాలయాలు (907–930/1501–1524)". స్కూల్ ఆఫ్ ఓరియంటల్ అండ్ ఆఫ్రికన్ స్టడీస్, యూనివర్సిటీ ఆఫ్ లండన్ యొక్క బులెటిన్. 23 (1): 91–105. doi:10.1017/S0041977X00149006. JSTOR 609888. S2CID 154467531.

[72] హెస్, ఆండ్రూ సి. (జనవరి 1973). "ఈజిప్ట్‌ను ఒట్టోమన్ జయించడం (1517) మరియు పదహారవ శతాబ్దపు ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభం". ఇంటర్నేషనల్ జర్నల్ ఆఫ్ మిడిల్ ఈస్ట్ స్టడీస్. 4 (1): 55–76. doi:10.1017/S0020743800027276. JSTOR 162225. S2CID 162219690.

[73] "ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం". ఆక్స్‌ఫర్డ్ ఇస్లామిక్ స్టడీస్ ఆన్‌లైన్. 6 మే 2008. Archived from the original on 10 జూన్ 2022. Retrieved 26 ఆగస్టు 2010.

[74] Imber, Colin (2002). ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్, 1300–1650: ది స్ట్రక్చర్ ఆఫ్ పవర్. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-333-61386-3.

[Thompson442-75] Thompson, Bard (1996). హ్యూమనిస్టులు మరియు సంస్కర్తలు: పునరుజ్జీవనం మరియు సంస్కరణ చరిత్ర. Wm. B. Eerdmans Publishing. p. 442. ISBN 978-0-8028-6348-5.

[Ágoston_and_Alan_Masters583-76] 62.0 ^62.1 Ágoston and Alan Masters, Gábor and Bruce (2009). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing. p. 583. ISBN 978-1-4381-1025-7.

[77] సులేమాన్ ది మాగ్నిఫిసెంట్ పాలన, 1520–1566, V.J. ప్యారీ, ఎ హిస్టరీ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్ టు 1730, సం. ఎం.ఎ. కుక్ (కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్, 1976), 94.

[78] ఎ గ్లోబల్ క్రోనాలజీ ఆఫ్ కాన్ఫ్లిక్ట్: ఫ్రమ్ ది ఏన్షియంట్ వరల్డ్ టు ది మోడరన్ మిడిల్ ఈస్ట్, వాల్యూమ్. II, సం. స్పెన్సర్ సి. టక్కర్, (ABC-CLIO, 2010). 516.

[79] లోక్మాన్ (1588). "మొహాక్స్ యుద్ధం (1526)". Archived from the original on 29 మే 2013.

[80] పునరుజ్జీవనం: పదహారవ శతాబ్దంలో యుద్ధ కళ చరిత్ర (1937). రౌట్లెడ్జ్. 2018.

[AksanOW-81] 67.0 ^67.1 Aksan, Virginia (2007). Ottoman Wars, 1700–1860: An Empire Besieged. Pearson Education Ltd. pp. 130–135. ISBN 978-0-582-30807-7.

[82] ఇంబర్ (2002). ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్, 1300–1650: ది స్ట్రక్చర్ ఆఫ్ పవర్. పాల్గ్రేవ్ మాక్మిలన్. p. 53. ISBN 978-0-333-61386-3. {{cite book}}: Unknown parameter |First= ignored (|first= suggested) (help)

[decline-83] 69.0 ^69.1 ^69.2 Hathaway, Jane (2008). The Arab Lands under Ottoman Rule, 1516–1800. Pearson Education Ltd. p. 8. ISBN 978-0-582-41899-8. ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క చరిత్రకారులు సంక్షోభం మరియు అనుసరణకు అనుకూలంగా క్షీణత కథనాన్ని తిరస్కరించారు; తేజ్‌కాన్, బాకి (2010). రెండవ ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం: ప్రారంభ ఆధునిక కాలంలో రాజకీయ, సామాజిక పరివర్తన. కేంబ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయ ముద్రణ. p. 9. ISBN 978-1-107-41144-9. ఒట్టోమన్ చరిత్రకారులు గత దశాబ్దాలలో అనేక రచనలు చేశారు, ఈ కాలం సాంప్రదాయ అవగాహనను వివిధ కోణాల నుండి సవరించారు, వాటిలో కొన్ని ఇరవయ్యవ శతాబ్దం మధ్యలో చారిత్రక విచారణ అంశాలుగా కూడా పరిగణించబడలేదు. ఈ రచనలకు ధన్యవాదాలు, ఒట్టోమన్ చరిత్ర యొక్క సాంప్రదాయ కథనం - పదహారవ శతాబ్దం చివరిలో ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం క్రమంగా పెరుగుతున్న సైనిక క్షయం మరియు సంస్థాగత అవినీతి ద్వారా గుర్తించబడిన దీర్ఘకాలిక క్షీణత కాలంలోకి ప్రవేశించింది - విస్మరించబడింది.; వుడ్‌హెడ్ (2011). ది ఒట్టోమన్ వరల్డ్. p. 5. ISBN 978-0-415-44492-7. ఒట్టోమానిస్ట్ చరిత్రకారులు 1600 తర్వాత 'క్షీణత' అనే భావనను ఎక్కువగా తోసిపుచ్చారు {{cite book}}: Unknown parameter |First= ignored (|first= suggested) (help); Unknown parameter |పబ్లిషర్= ignored (help)

[84] అగోస్టన్ (2009). మాస్టర్స్, బ్రూస్ (ed.). ఎన్‌సైక్లోపీడియా ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్. {{cite book}}: Unknown parameter |First= ignored (|first= suggested) (help); Unknown parameter |చాప్టర్= ignored (help)

[85] మాన్సెల్, ఫిలిప్ (1997). కాన్స్టాంటినోపుల్: సిటీ ఆఫ్ ది వరల్డ్స్ డిజైర్, 1453–1924. లండన్: పెంగ్విన్ బుక్స్. ISBN 978-0-14-026246-9.

[86] క్రౌలీ, రోజర్ సముద్ర సామ్రాజ్యాలు: మాల్టా ముట్టడి, లెపాంటో యుద్ధం మరియు ప్రపంచ కేంద్రం కోసం పోటీ Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine, రాండమ్ హౌస్, 2008

[87] "పదహారవ శతాబ్దంలో హిందూ మహాసముద్రం యొక్క ఒట్టోమన్ 'డిస్కవరీ': ఇస్లామిక్ దృక్పథం నుండి అన్వేషణ యుగం". historycooperative.org. Archived from the original on 29 జూలై 2019. Retrieved 11 సెప్టెంబర్ 2019. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)

[88] చార్లెస్ ఎ. ట్రక్సిల్లో (2012), జైన్ పబ్లిషింగ్ కంపెనీ, "ఫార్ ఈస్ట్‌లో క్రూసేడర్లు: ఐబెరో-ఇస్లామిక్ ప్రపంచ యుద్ధం సందర్భంలో ఫిలిప్పీన్స్‌లో మోరో యుద్ధాలు" Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine.

[89] Palabiyik, Hamit (2008). టర్కిష్ పబ్లిక్ అడ్మినిస్ట్రేషన్: ట్రెడిషన్ నుండి ది మోడరన్ ఏజ్. Ankara.

[90] İsmail Hakkı Göksoy. టర్కిష్ సోర్సెస్ ప్రకారం ఒట్టోమన్-ఏసే సంబంధాలు (PDF). Archived from the original (PDF) on 19 జనవరి 2008. Retrieved 16 డిసెంబర్ 2018. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= (help)

[91] =Toll ఇయాన్ W. టోల్ రాసిన పైరేట్స్ ఆఫ్ బార్బరీ సమీక్ష, ది న్యూయార్క్ టైమ్స్, 12 డిసెంబర్ 2010

[92] ="deringil709">Deringil, Selim (September 2007). "ది టర్క్స్ అండ్ 'యూరప్': ది ఆర్గ్యుమెంట్ ఫ్రమ్ హిస్టరీ". మిడిల్ ఈస్టర్న్ స్టడీస్. 43 (5): 709–723. doi:10.1080/00263200701422600. S2CID 144606323.

[93] Ágoston, Gábor (2009). "Introduction". In Ágoston, Gábor; Bruce Masters (eds.). Encyclopedia of the Ottoman Empire. p. xxxii.; ఫారోఖి, సురయ్య (1994). Donald Quataert (ed.). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఆర్థిక మరియు సామాజిక చరిత్ర, 1300–1914. కేంబ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయ ముద్రణ. p. 553. ISBN 978-0-521-57456-3. గత యాభై సంవత్సరాలలో, పండితులు తరచుగా రాజకీయ జీవితంలో సుల్తాన్ పాల్గొనడం తగ్గడాన్ని "ఒట్టోమన్ క్షీణత"కి రుజువుగా భావించారు, ఇది పదహారవ శతాబ్దం రెండవ భాగంలో ఏదో ఒక సమయంలో ప్రారంభమైందని భావిస్తున్నారు. కానీ ఇటీవల, ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం పదిహేడవ శతాబ్దం అంతటా ఇప్పటికీ బలీయమైన సైనిక మరియు రాజకీయ శక్తిగా ఉందనే వాస్తవం గురించి మరింత గమనించబడింది మరియు 1600 చుట్టూ సంవత్సరాల సంక్షోభం తరువాత గుర్తించదగిన పరిమిత ఆర్థిక పునరుద్ధరణ జరిగింది; 1683–1699 యుద్ధ సంక్షోభం తరువాత, సుదీర్ఘమైన మరియు నిర్ణయాత్మకమైన ఆర్థిక పురోగమనం జరిగింది. పద్దెనిమిదవ శతాబ్దం రెండవ అర్ధభాగం వరకు క్షీణతకు ప్రధాన ఆధారాలు కనిపించలేదు. {{cite book}}: Missing |editor1= (help); Unknown parameter |అధ్యాయం= ignored (help); Unknown parameter |సంపాదకుడు-చివరి= ignored (help); Unknown parameter |సంపాదకుడు-మొదటి= ignored (help)

[94] Faroqhi, Suraiya (1994). "Crisis and Change, 1590–1699". In İnalcık, Halil; Donald Quataert (eds.). An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300–1914. Vol. 2. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-57456-3.

[95] Şahin, Kaya (2013). Empire and Power in the Reign of Süleyman: Narrating the Sixteenth-Century Ottoman World. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-03442-6.

[96] Faroqhi, Suraiya (1994). "Crisis and Change, 1590–1699". In İnalcık, Halil; Quataert, Donald (eds.). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఆర్థిక మరియు సామాజిక చరిత్ర, 1300–1914. Vol. 2. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-57456-3.

[Davies2007-97] Davies, Brian L. (2007). వార్‌ఫేర్, స్టేట్ అండ్ సొసైటీ ఆన్ ది బ్లాక్ సీ స్టెప్పీ: 1500–1700. Routledge. p. 16. ISBN 978-0-415-23986-8. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[Subtelny2000-98] Orest Subtelny (2000). Ukraine. University of Toronto Press. p. 106. ISBN 978-0-8020-8390-6. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.

[99] Matsuki, Eizo. "క్రిమియన్ టాటర్లు మరియు వారి రష్యన్-బందీ బానిసలు" (PDF). హిటోత్సుబాషి విశ్వవిద్యాలయంలో మధ్యధరా అధ్యయన సమూహం. Archived from the original (PDF) on 15 జనవరి 2013. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.

[100] Brian Glyn Williams (2013). "ది సుల్తాన్స్ రైడర్స్: ది మిలిటరీ రోల్ ఆఫ్ ది క్రిమియన్ టాటర్స్ ఇన్ ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్" (PDF). ది జేమ్స్‌టౌన్ ఫౌండేషన్. p. 27. Archived from the original (PDF) on 21 అక్టోబర్ 2013. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)

[101] క్రిస్టియన్-ముస్లిం సంబంధాలు. ఒక గ్రంథ పట్టిక చరిత్ర. వాల్యూమ్ 10 ఒట్టోమన్ మరియు సఫావిడ్ సామ్రాజ్యాలు (1600–1700). BRILL.

[102] టక్కర్, స్పెన్సర్ సి. (2019). మధ్యప్రాచ్య సంఘర్షణలు ప్రాచీన ఈజిప్ట్ నుండి 21వ శతాబ్దం వరకు: ఒక ఎన్‌సైక్లోపీడియా మరియు డాక్యుమెంట్ కలెక్షన్ [4 వాల్యూమ్‌లు].

[103] Hanlon, Gregory. ది ట్విలైట్ ఆఫ్ ఎ మిలిటరీ ట్రెడిషన్: ఇటాలియన్ అరిస్టోక్రాట్స్ అండ్ యూరోపియన్ కాన్ఫ్లిక్ట్స్, 1560–1800. Routledge.

[FOOTNOTEKinross1979272-104] Kinross 1979, p. 272.

[105] Braudel, Fernand Braudel (1995). ది మెడిటరేనియన్ అండ్ ది మెడిటరేనియన్ వరల్డ్ ఇన్ ది ఏజ్ ఆఫ్ ఫిలిప్ II. Vol. II. Berkeley: University of California ప్రెస్.

[106] Kunt, Metin; Woodhead, Christine (1995). Süleyman the Magnificent and His Age: the Ottoman Empire in the Early Modern World. Longman. ISBN 978-0-582-03827-1.

[FOOTNOTEItzkowitz198067-107] Itzkowitz 1980, p. 67.

[FOOTNOTEఇట్జ్‌కోవిట్జ్198071-108] ఇట్జ్‌కోవిట్జ్ 1980, p. 71.

[FOOTNOTEItzkowitz198090–92-109] Itzkowitz 1980, pp. 90–92.

[110] హలీల్ ఇనాల్సిక్ (1997). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఆర్థిక మరియు సామాజిక చరిత్ర, వాల్యూమ్. 1 1300–1600. కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. ISBN 978-0-521-57456-3. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[FOOTNOTEKinross1979281-111] 97.0 ^97.1 Kinross 1979, p. 281.

[112] గబోర్ అగోస్టన్, బ్రూస్ అలాన్ మాస్టర్స్ ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఎన్సైక్లోపీడియా మూస:వెబార్కైవ్ పేజీలు. 23 ఇన్ఫోబేస్ పబ్లిషింగ్, 1 జనవరి 2009 ISBN 1-4381-1025-1

[113] పావోలెట్టి, Ciro (2008). ఎ మిలిటరీ హిస్టరీ ఆఫ్ ఇటలీ.

[FOOTNOTEఇట్జ్‌కోవిట్జ్198073-114] ఇట్జ్‌కోవిట్జ్ 1980, p. 73.

[115] హెర్జిగ్, ఎడ్మండ్; కుర్కియన్, మెరీనా (10 నవంబర్ 2004). ఆర్మేనియన్లు: జాతీయ గుర్తింపును రూపొందించడంలో గతం మరియు వర్తమానం. రౌట్లెడ్జ్. ISBN 978-1-135-79837-6. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 30 డిసెంబర్ 2014. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= and |date= (help)

[116] రూబెన్‌స్టెయిన్, రిచర్డ్ ఎల్. (2000). జెనోసైడ్ అండ్ ది మోడరన్ ఏజ్: ఎటియాలజీ అండ్ కేస్ స్టడీస్ ఆఫ్ మాస్ డెత్. సిరక్యూస్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. ISBN 978-0-8156-2828-6. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 30 డిసెంబర్ 2014. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= (help)

[FOOTNOTEఇట్జ్‌కోవిట్జ్198074–75-117] ఇట్జ్‌కోవిట్జ్ 1980, pp. 74–75.

[FOOTNOTEఇట్జ్కోవిట్జ్198080–81-118] ఇట్జ్కోవిట్జ్ 1980, pp. 80–81.

[FOOTNOTEకిన్రోస్1979357-119] కిన్రోస్ 1979, p. 357.

[FOOTNOTEఇట్జ్‌కోవిట్జ్198084-120] ఇట్జ్‌కోవిట్జ్ 1980, p. 84.

[FOOTNOTEఇట్జ్‌కోవిట్జ్198083–84-121] ఇట్జ్‌కోవిట్జ్ 1980, pp. 83–84.

[FOOTNOTEకిన్రోస్1979-122] 108.0 ^108.1 ^108.2 ^108.3 ^108.4 కిన్రోస్ 1979.

[FOOTNOTEKinross1979376-123] Kinross 1979, p. 376.

[124] "హిస్టరీ". Istanbul టెక్నికల్ యూనివర్సిటీ. Archived from the original on 18 జూన్ 2012. Retrieved 6 నవంబర్ 2011. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)

[books.google_a-125] 111.0 ^111.1 ^111.2 Stone, Norman (2005). "టర్కీ ఇన్ ది రష్యన్ మిర్రర్". In మార్క్ ఎరిక్సన్, ల్జుబికా ఎరిక్సన్ (ed.). రష్యా యుద్ధం, శాంతి మరియు దౌత్యం: జాన్ ఎరిక్సన్ గౌరవార్థం వ్యాసాలు. Weidenfeld & Nicolson. p. 97. ISBN 978-0-297-84913-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[katip_celebi-126] 112.0 ^112.1 "కటిప్ సెలెబి, కితాబ్-ఐ సిహాన్-నుమా లి-కటిబ్ సెలెబి యొక్క ప్రదర్శన". Utrecht University Library. 5 మే 2009. Archived from the original on 12 ఫిబ్రవరి 2013. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.

[watson-127] Watson, William J. (1968). "Ibrahim Muteferrika and Turkish Incunabula". Journal of the American Oriental Society. 88 (3): 435–441. doi:10.2307/596868. JSTOR 596868.

[128] మిడిల్ ఈస్ట్ అండ్ ఆఫ్రికా: ఇంటర్నేషనలు డిక్షనరీ ఆఫ్ హిస్టారికు ప్లేసెసు. Routledge. 2014. p. 559.

[129] "విముక్తి, స్వాతంత్ర్యం మరియు సెర్బియా, మోంటెనెగ్రో యూనియన్". మోంటెనెగ్రో యొక్క సెర్బ్ ల్యాండ్. Archived from the original on 5 ఫిబ్రవరి 2001. Retrieved 26 ఆగస్టు 2010.

[Berend2003-130] Berend, Tibor Iván (2003). చరిత్ర పట్టాలు తప్పింది: 19వ శతాబ్దంలో మధ్య మరియు తూర్పు యూరప్. యూనివర్సిటీ ఆఫ్ కాలిఫోర్నియా ప్రెస్. p. 127. ISBN 978-0-520-93209-8. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[De_Quatrebarbes-1831-131] De Quatrebarbes, Theodore (1831). సావనీర్స్ డి లా కాంపాగ్నే డి'ఆఫ్రిక్. డెంటు. p. 35.

[132] |title=కాంక్యూట్ డి'అల్జర్ ఓ పీసెస్ సుర్ లా కాంక్వేట్ డి'అల్జర్ ఎట్ సుర్ ఎల్'అల్గేరీ |date=1831 |language=fr |access-date=8 సెప్టెంబర్ 2022 |archive-date=14 జనవరి 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230114151038/https://books.google.com/books?id=vfxltIAnVecC&q=%22Alger%22+2160+bless%C3%A9s&pg=PA}status లో

[133] Kateb, Kamel (2001). (in ఫ్రెంచ్). INED. ISBN 978-2-7332-0145-9 https://books.google.com/books?id=yEvQZ7bdybgC&pg=PA11. {{cite book}}: Missing or empty |title= (help); Text "titleEurdop"en అల్జీరీ (1830–1962): ప్రాతినిధ్యాలు మరియు రియాలిటీస్ డెస్ పాపులేషన్స్" ignored (help)

[134] Guyot, Yves (1885). Lettres sur la politique coloniale (in ఫ్రెంచ్). C. రీన్వాల్డ్. ISBN 9798862369458. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 8 సెప్టెంబర్ 2022. {{cite book}}: ISBN / Date incompatibility (help); Check date values in: |access-date= (help)

[Effraim-135] 121.0 ^121.1 ^121.2 Karsh, Effraim (2006). ఇస్లామిక్ ఇంపీరియలిజం ఎ హిస్టరీ. న్యూ హెవెన్: యేల్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్.

[ఎఫ్రాయిమ్-136] 122.0 ^122.1 ^122.2 ^122.3 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; ఎఫ్రాయిమ్ అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[137] "కోన్యా యుద్ధం | సారాంశం". బ్రిటానికా (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 19 అక్టోబర్ 2023. Retrieved 17 అక్టోబర్ 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)

[138] Fahmy, Khaled (2002). All The Pasha's Men: Mehmed Ali, Hisarmy And The Making Of Modern Egypt (in ఇంగ్లీష్). American Univ in Kairo Press. ISBN 978-977-424-696-8. Archived from the original on 24 అక్టోబర్ 2023. Retrieved 21 అక్టోబర్ 2023. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)

[139] ఇష్తియాక్, హుస్సేన్. "ది టాంజిమాట్: సెక్యులర్ రిఫార్మ్స్ ఇన్ ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్" (PDF). ఫెయిత్ మ్యాటర్స్. Archived (PDF) from the original on 17 అక్టోబర్ 2016. Retrieved 11 అక్టోబర్ 2011. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)

[140] యాకుప్ బెక్తాస్, "సుల్తాన్ దూత: ఒట్టోమన్ టెలిగ్రాఫీ యొక్క సాంస్కృతిక నిర్మాణాలు, 1847–1880." Archived 2021-09-09 at the Wayback Machine సాంకేతికత మరియు సంస్కృతి 41.4 (2000): 669–696.

[books.google_b-141] 127.0 ^127.1 ^127.2 ^127.3 ^127.4 ^127.5 Stone, Norman (2005). "Turkey in the Russian Mirror". In Mark Erickson, Ljubica Erickson (ed.). రష్యా యుద్ధం, శాంతి మరియు దౌత్యం: జాన్ ఎరిక్సన్ గౌరవార్థం వ్యాసాలు. Weidenfeld & Nicolson. p. 95. ISBN 978-0-297-84913-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[142] "సర్సాక్ హౌస్". Archived from the original on 25 మే 2018. Retrieved 29 మే 2018.

[FOOTNOTEరోగన్201193-143] రోగన్ 2011, p. 93.

[144] V. నెక్లా గెయిక్‌డగి (2011). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో విదేశీ పెట్టుబడి: అంతర్జాతీయ వాణిజ్యం మరియు సంబంధాలు 1854–1914. I.B.Tauris. ISBN 978-1-84885-461-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[145] డగ్లస్ ఆర్థర్ హోవార్డ్ (2001). టర్కీ చరిత్ర. Greenwood Publishing Group. p. 71. ISBN 978-0-313-30708-9. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.

[146] Williams, Bryan Glynn (2000). "Hijra మరియు పంతొమ్మిదవ శతాబ్దపు రష్యా నుండి ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యానికి బలవంతంగా వలస వెళ్లారు". Cahiers du Monde Russe. 41 (1): 79–108. doi:10.4000/monderusse.39.

[147] మిలియుటిన్ జ్ఞాపకాలు, "1860 కొరకు నిర్ణయించబడిన కార్యాచరణ ప్రణాళిక దాని స్థానిక జనాభా పర్వత ప్రాంతాన్ని [ఓచిస్టిట్'] శుభ్రపరచడం", రిచ్మండ్, W. ప్రకారం. ది నార్త్‌వెస్ట్ కాకసస్: పాస్ట్, ప్రెజెంట్, అండ్ ఫ్యూచర్. రౌట్లెడ్జ్. 2008.

[148] Richmond, Walter (2008). ది నార్త్‌వెస్ట్ కాకసస్: పాస్ట్, ప్రెజెంట్, ఫ్యూచర్. Taylor & Francis US. p. 79. ISBN 978-0-415-77615-8. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015. 1860 కొరకు నిర్ణయించబడిన కార్యాచరణ ప్రణాళిక [ochistit'] పర్వత ప్రాంతాన్ని దాని స్వదేశీ జనాభా నుండి శుభ్రపరచడం

[FOOTNOTEహమేద్-ట్రోయాన్స్కీ202449-149] 135.0 ^135.1 హమేద్-ట్రోయాన్స్కీ 2024, p. 49.

[ReferenceA-150] స్టోన్, నార్మన్ "టర్కీ ఇన్ ది రష్యను మిర్రరు" పేజీలు 86–100 రష్యా యుద్ధం, శాంతి, దౌత్యం నుండి మార్క్ & ల్జుబికా ఎరిక్సన్, వీడెన్‌ఫెల్డ్ & నికల్సన్ సంపాదకీయం: లండన్, 2004 పేజీలు. 95.

[151] బాటెన్, జోర్గ్ (2016). ఎ హిస్టరీ ఆఫ్ ది గ్లోబల్ ఎకానమీ. 1500 నుండి ఇప్పటి వరకు. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-50718-0.

[FOOTNOTEరోగన్2011105-152] రోగన్ 2011, p. 105.

[FOOTNOTEరోగన్2011106-153] 139.0 ^139.1 రోగన్ 2011, p. 106.

[154] జెలావిచ్, చార్లెస్; జెలావిచ్, బార్బరా (1986). బాల్కన్ జాతీయ రాష్ట్రాల స్థాపన, 1804–1920. వాషింగ్టన్ విశ్వవిద్యాలయ ప్రెస్. ISBN 978-0-295-80360-9. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 18 నవంబర్ 2020. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= (help)

[155] టేలర్, A.J.P. (1955). యూరప్‌లో మాస్టరీ కోసం పోరాటం, 1848–1918. ఆక్స్‌ఫర్డ్: ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. ISBN 978-0-19-822101-2. {{cite book}}: ISBN / Date incompatibility (help)

[156] Akmese, Handan Nezir. The Birth of Modern Turkey The Ottoman Military and the March to World I. London: I.B Tauris.

[157] Akçam, Taner (2006). ఒక సిగ్గుచేటు చట్టం: అర్మేనియన్ జాతి విధ్వంసం మరియు టర్కిష్ బాధ్యత యొక్క ప్రశ్న. New York: Metropolitan Books. ISBN 978-0-8050-7932-6.

[158] షా, హిస్టరీ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్ 2:236.

[Karpat2004-159] Kemal H Karpat (2004). టర్కిష్ రాజకీయాలు మరియు సమాజంపై అధ్యయనాలు: ఎంచుకున్న వ్యాసాలు మరియు వ్యాసాలు. Brill. ISBN 978-90-04-13322-8.

[160] Quataert, Donald (1994). "ది ఏజ్ ఆఫ్ రిఫార్మ్స్, 1812–1914". In İnalcık, హలీల్; Donald Quataert (eds.). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఆర్థిక మరియు సామాజిక చరిత్ర, 1300–1914. Vol. 2. Cambridge University Press. p. 762. ISBN 978-0-521-57456-3.

[161] Shams El-Din, Osama. "ఒట్టోమన్ విజయం నుండి రంజాన్ యుద్ధం వరకు ఆధునిక ఈజిప్ట్ యొక్క సైనిక చరిత్ర" (PDF). Archived from the original (PDF) on 6 నవంబర్ 2023. Retrieved 17 అక్టోబర్ 2023. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)

[162] ట్రెవర్ ఎన్. డుపుయ్ (1993). ది హార్పర్ ఎన్సైక్లోపీడియా ఆఫ్ మిలిటరీ హిస్టరీ. HarperCollins Publishers. p. 851. ISBN 978-0062700568.

[163] Zürcher, Erik-Jan (జనవరి 2003). "గ్రీకు మరియు టర్కిష్ శరణార్థులు మరియు బహిష్కరణకు గురైనవారు 1912–1924" (PDF). Turkology అప్‌డేట్ లైడెన్ ప్రాజెక్ట్ వర్కింగ్ పేపర్స్ ఆర్కైవ్. Leiden, Netherlands: Universiteit లైడెన్. Archived from the original (PDF) on 16 జూలై 2007. Retrieved 21 జూన్ 2009.

[McCarthy1995-164] Justin McCarthy (1995). మరణం మరియు బహిష్కరణ: ఒట్టోమన్ ముస్లింల జాతి ప్రక్షాళన, 1821–1922. Darwin Press. ISBN 978-0-87850-094-9. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[Carmichael2012-165] Carmichael, Cathie (2012). బాల్కన్లలో జాతి ప్రక్షాళన: జాతీయవాదం మరియు సంప్రదాయ విధ్వంసం. Routledge. p. 21. ISBN 978-1-134-47953-5. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015. 1821 నుండి 1922 వరకు ఉన్న కాలంలోనే, ఒట్టోమన్ ముస్లింల జాతి ప్రక్షాళన అనేక మిలియన్ల మంది మరణానికి మరియు అంతే సంఖ్యలో బహిష్కరణకు దారితీసిందని జస్టిన్ మెక్‌కార్తీ అంచనా వేశారు.

[Buturovic2010-166] Buturovic, Amila (2010). ఇస్లాం ఇన్ ది బాల్కన్స్: ఆక్స్‌ఫర్డ్ బిబ్లియోగ్రఫీస్ ఆన్‌లైన్ రీసెర్చ్ గైడ్. ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. p. 9. ISBN 978-0-19-980381-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[167] Reynolds, Michael A. (2011). Shattering Empires: The Clash and Collapse of the Ottoman and Russian Empires 1908–1918. Cambridge University Press. pp. 1, 324. ISBN 978-0521149167.

[168] Erickson, Edward (2013). Ottomans and Armenians: A Study in Counterinsurgency. Palgrave Macmillan. p. 32. ISBN 978-1137362209.

[169] ఫైండ్లీ, కార్టర్ వాఘన్ (2010). టర్కీ, ఇస్లాం, జాతీయవాదం మరియు ఆధునికత: ఒక చరిత్ర, 1789–2007. న్యూ హెవెన్: యేల్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. p. 200. ISBN 978-0-300-15260-9.

[oxfordreference-timeline-170] 156.0 ^156.1 ^156.2 టైమ్‌లైన్: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం (c. 1285 – 1923). ఆక్స్‌ఫర్డ్ రిఫరెన్స్. 2012. ISBN 978-0-19-173764-0. Archived from the original on 14 మే 2021. Retrieved 7 జూన్ 2021.

[britannica-ag-171] 157.0 ^157.1 "Armenian Genocide". Encyclopædia Britannica. Archived from the original on 1 November 2020. Retrieved 28 January 2023.

[172] "Fact Sheet: Armenian Genocide". University of Michigan. Archived from the original on 18 August 2010. Retrieved 15 July 2010.

[173] Freedman, Jeri (2009). The Armenian genocide (1st ed.). New York: Rosen Pub. Group. ISBN 978-1-4042-1825-3. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 2 June 2021.

[174] Totten, Samuel, Paul Robert Bartrop, Steven L. Jacobs (eds.) Dictionary of Genocide. Greenwood Publishing Group, 2008, p. 19. ISBN 0-313-34642-9.

[175] బిజాక్, జాకుబ్; లుబ్మాన్, సారా (2016). "ది డిస్ప్యూటెడ్ నంబర్స్: ఇన్ సెర్చ్ ఆఫ్ ది డెమోగ్రాఫిక్ బేసిస్ ఫర్ స్టడీస్ ఆఫ్ అర్మేనియన్ పాపులేషన్ లాసెస్, 1915–1923". ది అర్మేనియన్ జెనోసైడ్ లెగసీ (in ఇంగ్లీష్). Palgrave Macmillan UK. p. 39. ISBN 978-1-137-56163-3.

[176] పీటర్ బాలకియన్ (2009). ది బర్నింగ్ టైగ్రిస్. హార్పర్‌కాలిన్స్. p. xvii. ISBN 978-0-06-186017-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[177] క్వాటెర్ట్ (2005). ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్, 1700–1922. కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్ (కిండిల్ ఎడిషన్). p. 186. {{cite book}}: Unknown parameter |First= ignored (|first= suggested) (help); Schaller, డొమినిక్ J; జిమ్మెరర్, జుర్గెన్ (2008). "లేట్ ఒట్టోమన్ జెనోసైడ్స్: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం రద్దు మరియు యువ టర్కిష్ జనాభా మరియు నిర్మూలన విధానాలు – పరిచయం". జర్నల్ ఆఫ్ జెనోసైడ్ రీసెర్చ్. 10 (1): 7–14. doi:10.1080/14623520801950820. S2CID 71515470.

[178] వాకర్, క్రిస్టోఫర్ జె. (1980). అర్మేనియా: ది సర్వైవల్ ఆఫ్ ఎ నేషన్. లండన్: Croom Helm. pp. 200–203.

[179] బ్రైస్, విస్కౌంట్ జేమ్స్; Toynbee, Arnold (2000). Sarafian, Ara (ed.). ది ట్రీట్‌మెంట్ ఆఫ్ ఆర్మేనియన్స్ ఇన్ ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్, 1915–1916: ఫాలోడెన్‌లోని విస్కౌంట్ గ్రేకు సమర్పించిన పత్రాలు (uncensored ed.). Princeton: Gomidas Institute. pp. 635–649. ISBN 978-0-9535191-5-6.

[180] Schaller, Dominik J; Zimmerer, Jürgen (2008). "లేట్ ఒట్టోమన్ జాతి నిర్మూలనలు: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం రద్దు మరియు యువ టర్కిష్ జనాభా మరియు నిర్మూలన విధానాలు – పరిచయం" (PDF). జర్నల్ ఆఫ్ జెనోసైడ్ రీసెర్చ్. 10 (1): 7–14. doi:10.1080/14623520801950820. S2CID 71515470. Archived from the original (PDF) on 3 నవంబర్ 2013. Retrieved 6 జూన్ 2013. గ్రీకులు మరియు అస్సిరియన్లపై జరిగిన హంతక ప్రచారాల జాతి నిర్మూలన నాణ్యత స్పష్టంగా ఉంది {{cite journal}}: Check date values in: |archive-date= (help); Unknown parameter |ద్వారా= ignored (help)

[181] ఎలియెజర్ టౌబర్, మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో అరబ్ ఉద్యమాలు, రౌట్లెడ్జ్, 2014 ISBN 978-1-135-19978-4 పేజీ. 80-81

[183] "Sykes-Picot ఒప్పందం | మ్యాప్, చరిత్ర, & వాస్తవాలు". Britannica (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 22 మే 2024. Retrieved 22 మే 2024.

[Ozoglu-184] Hakan Özoğlu (2011). కాలిఫేట్ నుండి లౌకిక స్థితికి: ప్రారంభ టర్కిష్ రిపబ్లిక్‌లో అధికార పోరాటం. ABC-CLIO. p. 8. ISBN 978-0-313-37957-4. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[185] హోవార్డ్, డగ్లస్ A. (2016b). ఎ హిస్టరీ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్. కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. p. 318. ISBN 978-1-108-10747-1.

[186] నార్మన్ స్టోన్, "టర్కీ ఇన్ ది రష్యన్ మిర్రర్", పేజీలు 86–100 రష్యా యుద్ధం, శాంతి మరియు దౌత్యం నుండి మార్కు & ల్జుబికా ఎరిక్సను, వీడెన్‌ఫెల్డ్ & నికల్సను సంపాదకీయం: లండన్, 2004 పేజీలు 92–93

[Stone,_pp._86-100-187] Stone, pp. 86–100

[188] Lowry, Heath W. (2003). The nature of the early Ottoman state. SUNY Press.

[189] డారియస్జ్ కోలోడ్జిజ్జికు, "ఖాన్, ఖలీఫ్, జార్ మరియు చక్రవర్తి: ఒట్టోమన్ సుల్తాన్ యొక్క బహుళ గుర్తింపులు" పీటర్ ఫైబిగరు బ్యాంగు, డారియస్జు కోలోడ్జిజ్జిక్, eds. యూనివర్సలు ఎంపైర్: ఎ కంపారిటివ్ అప్రోచ్ టు ఇంపీరియల్ కల్చర్ అండ్ రిప్రజెంటేషన్ ఇన్ యురేషియన్ హిస్టరీ (కేంబ్రిడ్జు యూనివర్సిటీ ప్రెస్, 2012) పేజీలు 175–193.

[190] సినాన్ ఎడ్ కునెరాల్ప్, సం. ఎ బ్రిడ్జి బిట్వీను కల్చర్సు (2006) పేజీలు. 9.

[స్టోన్,_పేజీలు_86-100-191] ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; స్టోన్, పేజీలు 86-100 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[192] రోనాల్డ్ సి. జెన్నింగ్స్, "గాజీ సిద్ధాంతంపై కొన్ని ఆలోచనలు." వీనర్ జైట్స్‌క్రిఫ్ట్ ఫర్ డై కుండే డెస్ మోర్గెన్‌లాండెస్ 76 (1986): 151–161 ఆన్‌లైన్ మూస:వెబార్చివ్.

[193] స్టోన్, పేజీలు 94–95.

[nytimes-194] Simons, Marlise (22 August 1993). "Center of Ottoman Power". The New York Times. Archived from the original on 12 July 2018. Retrieved 4 June 2009.

[dolmabahcepalace-195] "Dolmabahce Palace". dolmabahcepalace.com. Archived from the original on 16 March 2016. Retrieved 4 August 2014.

[FOOTNOTEఇట్జ్‌కోవిట్జ్1980-196] ఇట్జ్‌కోవిట్జ్ 1980.

[Kapucu-2008-197] 182.0 ^182.1 Naim Kapucu; హమిత్ పలాబియిక్ (2008). టర్కిష్ పబ్లిక్ అడ్మినిస్ట్రేషన్: ట్రెడిషన్ నుండి ఆధునిక యుగం వరకు. USAK పుస్తకాలు. p. 77. ISBN 978-605-4030-01-9. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.

[198] Black, Antony (2001). ఇస్లామిక్ రాజకీయ ఆలోచన చరిత్ర: ప్రవక్త నుండి వర్తమానం వరకు. Psychology ప్రెస్. p. 199. ISBN 978-0-415-93243-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[లాంబ్టన్-1995-199] లాంబ్టన్, ఆన్; లూయిస్, బెర్నార్డ్ (1995). ది కేంబ్రిడ్జ్ హిస్టరీ ఆఫ్ ఇస్లాం: ది ఇండియన్ సబ్-కాంటినెంట్, సౌత్-ఈస్ట్ ఆసియా, ఆఫ్రికా మరియు ది ముస్లిం వెస్ట్. Vol. 2. కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. p. 320. ISBN 978-0-521-22310-2. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 25 జూలై 2015.

[200] Lewis, Bernard (1963). ఇస్తాంబుల్ మరియు ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క నాగరికత. University of Oklahoma Press. p. 151. ISBN 978-0-8061-1060-8. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013. {{cite book}}: ISBN / Date incompatibility (help)

[201] "ది ఒట్టోమన్ ప్యాలెస్ స్కూల్ ఎండరున్ అండ్ ది మ్యాన్ విత్ మల్టిపుల్ టాలెంట్స్, మాట్రాక్సీ నసుహ్". జర్నల్ ఆఫ్ ది కొరియా సొసైటీ ఆఫ్ మ్యాథమెటికల్ ఎడ్యుకేషన్, సిరీస్ D. 14 (1): 19–31. మార్చి 2010. Archived from the original on 11 జనవరి 2013. Retrieved 29 జనవరి 2018. {{cite journal}}: Unknown parameter |సిరీస్= ignored (help)

[202] Karpat, Kemal H. (1973). టర్కీలో సామాజిక మార్పు మరియు రాజకీయాలు: ఒక నిర్మాణ-చారిత్రక విశ్లేషణ. Brill. p. 204. ISBN 978-90-04-03817-2. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[a852-203] Baer, M.D. (2021). ది ఒట్టోమన్లు: ఖాన్లు, సీజర్లు మరియు కాలిఫ్‌లు. బేసిక్ బుక్స్. p. 47. ISBN 978-1-5416-7377-9. Retrieved 17 జనవరి 2025.

[v450-204] Totten, S.; Theriault, H.; von Joeden-Forgey, E. (2017). జెనోసైడ్ స్టడీస్ రంగంలో వివాదాలు. టేలర్ & ఫ్రాన్సిస్. p. 99. ISBN 978-1-351-29499-7. Retrieved 18 జనవరి 2025. లెమ్కిన్ ప్రత్యేకంగా ఒట్టోమన్ టర్కిష్ సామ్రాజ్యాన్ని ఉదహరించారు, ఇది జాతి, జాతీయ లేదా జాతిపరమైన మరొక మానవ సమూహం చట్రంలో వారికి విద్యను అందించడానికి ఇచ్చిన సమూహం నుండి పిల్లలను తీసుకెళ్లవచ్చు (డాకర్, 2008, 12 లో ఉదహరించబడింది).

[Black-2001-205] 190.0 ^190.1 ^190.2 ^190.3 ^190.4 Black, Antony (2001). ఇస్లామిక్ రాజకీయ ఆలోచన చరిత్ర: ప్రవక్త నుండి వర్తమానం వరకు. సైకాలజీ ప్రెస్. p. 197. ISBN 978-0-415-93243-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[206] Naim Kapucu; Hamit Palabiyik (2008). టర్కిష్ పబ్లిక్ అడ్మినిస్ట్రేషన్: ట్రెడిషన్ నుండి ది మోడరన్ ఏజ్ వరకు. USAK బుక్స్. p. 78. ISBN 978-605-4030-01-9. Retrieved 12 ఫిబ్రవరి 2013.

[207] "Islamic Perspective on Divorce". Mwlusa.org. Archived from the original on 4 March 2019. Retrieved 24 September 2019.

[otmkanun-208] "షరియాను సమతుల్యం చేయడం: ఒట్టోమన్ కనున్". BBC. Archived from the original on 9 అక్టోబర్ 2013. Retrieved 5 అక్టోబర్ 2013. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)

[209] వాష్‌బ్రూక్, డి. మరియు కోన్, హెచ్., ఒట్టోమన్‌లో చట్టం సామ్రాజ్యం: షరియా చట్టం, రాజవంశ చట్టం, చట్టపరమైన సంస్థలు.

[Benton-2001-210] 195.0 ^195.1 ^195.2 Benton, Lauren (3 December 2001). Law and Colonial Cultures: Legal Regimes in World History, 1400–1900. Cambridge University Press. pp. 109–110. ISBN 978-0-521-00926-3. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 11 February 2013.

[211] స్ట్రూసాండ్, డగ్లస్ E. (2010). ఇస్లామిక్ గన్‌పౌడర్ సామ్రాజ్యాలు ఒట్టోమన్లు, సఫావిడ్‌లు మరియు మొఘలులు. Milton: Routledge. ISBN 978-0-429-96813-6. OCLC 1202464532.

[212] P. జె. బేర్‌మాన్ (2016). ఇస్లామిక్ లాకు ఆష్‌గేట్ పరిశోధన సహచరుడు. లండన్: రౌట్‌లెడ్జ్. p. 109. ISBN 978-1-315-61309-3. OCLC 1082195426. {{cite book}}: Unknown parameter |రచయిత2= ignored (help)

[బెంటన్-2001-213] 198.0 ^198.1 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; బెంటన్-2001 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[సమీక్ష-నిజా-214] సెల్సుక్ అక్సిన్ సోమెల్. ""ఒట్టోమన్ నిజామియే కోర్టులు. చట్టం మరియు ఆధునికత" యొక్క సమీక్ష" (PDF). Sabancı Üniversitesi. p. 2. Archived (PDF) from the original on 12 అక్టోబర్ 2013. Retrieved 15 ఫిబ్రవరి 2013. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)

[int-handbook-215] 200.0 ^200.1 ^200.2 ^200.3 Epstein, Lee; O'Connor, Karen; Grub, Diana. "మిడిల్ ఈస్ట్" (PDF). లీగల్ ట్రెడిషన్స్ అండ్ సిస్టమ్స్: యాన్ ఇంటర్నేషనల్ హ్యాండ్‌బుక్. Greenwood ప్రెస్. pp. 223–224. Archived from the original (PDF) on 25 మే 2013. Retrieved 15 ఫిబ్రవరి 2013.

[216] మిల్నర్, మోర్డాంట్ (1990). ది గొడాల్ఫిన్ అరేబియన్: ది స్టోరీ ఆఫ్ ది మాచెమ్ లైన్. రాబర్ట్ హేల్ లిమిటెడ్. pp. 3–6. ISBN 978-0-85131-476-1.

[217] వాల్, జాన్ F (సెప్టెంబర్ 2010). ఫేమస్ రన్నింగ్ హార్సెస్: దేర్ ఫోర్బేర్స్ అండ్ డిసెండెంట్స్. Kessinger. p. 8. ISBN 978-1-163-19167-5. {{cite book}}: Check date values in: |date= (help)

[218] మర్ఫీ, రోడ్స్ (1999). ఒట్టోమన్ యుద్ధం, 1500–1700. UCL ప్రెస్. p. 10.

[219] Ágoston, Gábor (2005). సుల్తాన్ కోసం తుపాకులు: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో సైనిక శక్తి మరియు ఆయుధాల పరిశ్రమ. కేంబ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయ ముద్రణ. pp. 200–02.

[first_submarine_at_shipyard-220] "Petition created for sumbern name". ఎల్లెస్మెర్ పోర్ట్ స్టాండర్డ్. Archived from the original on 23 ఏప్రిల్ 2008. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.

[221] "టర్కిష్ ఏవియేషన్ కథ". మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో టర్కీ. Archived from the original on 12 మే 2012. Retrieved 6 నవంబర్ 2011. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)

[222] "స్థాపన". Turkish Air Force. Archived from the original on 7 అక్టోబర్ 2011. Retrieved 6 నవంబర్ 2011. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)

[Imber-223] Imber, Colin (2002). "ది ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం, 1300–1650: ది స్ట్రక్చర్ ఆఫ్ పవర్" (PDF). pp. 177–200. Archived from the original (PDF) on 26 జూలై 2014.

[224] Raymond Detrez; బార్బరా సెగార్ట్ (2008). యూరప్ మరియు బాల్కన్లలోని చారిత్రక వారసత్వాలు. పీటర్ లాంగ్. p. 167. ISBN 978-90-5201-374-9. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[225] నైమ్ కపుకు; హమిత్ పలాబియిక్ (2008). టర్కిష్ పబ్లిక్ అడ్మినిస్ట్రేషన్: ట్రెడిషన్ నుండి ఆధునిక యుగం వరకు. USAK పుస్తకాలు. p. 164. ISBN 978-605-4030-01-9. Retrieved 1 జూన్ 2013.

[trt-226] Maḥmūd Yazbak (1998). ఆఖరి ఒట్టోమన్ కాలంలో హైఫా 1864–1914: పరివర్తనలో ఉన్న ముస్లిం పట్టణం. BRILL. p. 28. ISBN 978-90-04-11051-9. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[jpn-227] Mundy, Martha; Smith, Richard Saumarez (2007). గవర్నింగ్ ప్రాపర్టీ, మేకింగ్ ది మోడరన్ స్టేట్: లా, అడ్మినిస్ట్రేషన్ అండ్ ప్రొడక్షన్ ఇన్ ఒట్టోమన్ సిరియా. I.B.Tauris. p. 50. ISBN 978-1-84511-291-2. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[Inalcik1970209-228] İnalcık, Halil (1970). "ది ఒట్టోమన్ ఎకనామిక్ మైండ్ అండ్ ఆస్పెక్ట్స్ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ ఎకానమీ". In కుక్, M. A. (ed.). మధ్యప్రాచ్యం యొక్క ఆర్థిక చరిత్రలో అధ్యయనాలు: ఇస్లాం యొక్క ఉత్థానం నుండి ప్రస్తుత రోజు వరకు. ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. p. 209. ISBN 978-0-19-713561-7.

[Inalcik1970217-229] İnalcık, హలీల్ (1970). "ది ఒట్టోమన్ ఎకనామిక్ మైండ్ అండ్ ఆస్పెక్ట్స్ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ ఎకానమీ". In కుక్, M. A. (ed.). మధ్యప్రాచ్యం యొక్క ఆర్థిక చరిత్రలో అధ్యయనాలు: ఇస్లాం పెరుగుదల నుండి ప్రస్తుత రోజు వరకు. ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. p. 217. ISBN 978-0-19-713561-7.

[230] డార్లింగ్, లిండా (1996). ఆదాయం-పెంపుదల మరియు చట్టబద్ధత: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో పన్ను వసూలు మరియు ఆర్థిక పరిపాలన, 1560–1660. E.J. బ్రిల్. pp. 238–239. ISBN 978-90-04-10289-7.

[231] İnalcık, Halil; Quataert, Donald (1971). An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300–1914. p. 120.

[232] İnalcık, Halil; Quataert, Donald (1971). An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300–1914. p. 120.

[233] డోనాల్డ్ క్వాటెర్ట్, ది ఒట్టోమను ఎంపైర్ 1700–1922 (2005) పేజి 24

[Inalcik1970218-234] İnalcık, Halil (1970). "ది ఒట్టోమన్ ఎకనామిక్ మైండ్ అండ్ ఆస్పెక్ట్స్ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ ఎకానమీ". In Cook, M. A. (ed.). Studies in the Economic History of the Middle East: From the Rise of Islam to the Present Day. Oxford University Press. p. 218. ISBN 978-0-19-713561-7.

[235] పాల్ బైరోచ్ (1995). ఎకనామిక్స్ అండ్ వరల్డ్ హిస్టరీ: మిత్స్ అండ్ పారడాక్స్. యూనివర్శిటీ ఆఫ్ చికాగో ప్రెస్. pp. 31–32.

[Kabadayı-236] 221.0 ^221.1 ^221.2 Kabadayı, M. ఎర్డెమ్ (28 అక్టోబర్ 2011). "ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం / టర్కిష్ రిపబ్లిక్ కోసం జాబితా" (PDF). Istanbul Bilgi University. Archived from the original (PDF) on 28 అక్టోబర్ 2011. {{cite web}}: Check date values in: |date= and |archive-date= (help)

[237] లీలా ఎర్డర్ మరియు సురయ్య ఫరోఖి (అక్టోబర్ 1979). "అనటోలియాలో జనాభా పెరుగుదల మరియు పతనం 1550–1620". మిడిల్ ఈస్టర్న్ స్టడీస్. 15 (3): 322–345. doi:10.1080/00263207908700415. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)

[238] Shaw, S. J. (1978). "ది ఒట్టోమన్ సెన్సస్ సిస్టమ్ అండ్ పాపులేషన్, 1831–1914". ఇంటర్నేషనల్ జర్నల్ ఆఫ్ మిడిల్ ఈస్ట్ స్టడీస్. 9 (3). కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్: 325. doi:10.1017/S0020743800033602. S2CID 161326705. బ్రిటన్, ఫ్రాన్స్ మరియు అమెరికాలో ఇటువంటి పద్ధతులు ప్రవేశపెట్టబడిన పావు శతాబ్దం తర్వాత, 1826లో ఒట్టోమన్లు సామ్రాజ్య జనాభాను లెక్కించడానికి సమర్థవంతమైన వ్యవస్థను అభివృద్ధి చేశారు. {{cite journal}}: zero width space character in |quote= at position 107 (help)

[FOOTNOTEQuataertSpivey2000110–111-239] Quataert & Spivey 2000, pp. 110–111.

[FOOTNOTEQuataertSpivey2000112-240] Quataert & Spivey 2000, p. 112.

[FOOTNOTEQuataertSpivey2000113-241] Quataert & Spivey 2000, p. 113.

[242] Chase-Levenson, Alex (2020). The Yellow Flag: Quarantine and the British Mediterranean World, 1780–1860 (in ఇంగ్లీష్). Cambridge University Press. p. 31. ISBN 978-1-108-48554-8. Retrieved 15 March 2020.

[FOOTNOTEQuataertSpivey2000114-243] 228.0 ^228.1 Quataert & Spivey 2000, p. 114.

[244] Pamuk, S (August 1991). "ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్ అండ్ ది వరల్డ్ ఎకానమీ: ది నైన్టీన్త్ సెంచరీ". ఇంటర్నేషనల్ జర్నల్ ఆఫ్ మిడిల్ ఈస్ట్ స్టడీస్. 23 (3). Cambridge University Press.

[FOOTNOTEQuataertSpivey2000115-245] Quataert & Spivey 2000, p. 115.

[FOOTNOTEQuataertSpivey2000116-246] Quataert & Spivey 2000, p. 116.

[247] మెక్‌కార్తీ, జస్టిన్ (1995). మరణం మరియు బహిష్కరణ: ఒట్టోమన్ ముస్లింల జాతి ప్రక్షాళన, 1821–1922. Darwin Press. p. మూస:పేజీ అవసరం. ISBN 978-0-87850-094-9.

[248] మూస:సైట్ రాజ్యాంగం

[249] డేవిసన్, రోడెరిక్ హెచ్. (31 డిసెంబర్ 1964). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో సంస్కరణ, 1856–1876. doi:10.1515/9781400878765. ISBN 978-1-4008-7876-5. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 22 జూలై 2021. అప్పుడు పాలక ఒట్టోమన్ సమూహం ఉంది, ఇప్పుడు ఎక్కువగా సబ్‌లైమ్ పోర్టేపై కేంద్రీకృతమై ఉన్న అధికార యంత్రాంగంలో మరియు ప్రజల సమూహం, ఎక్కువగా రైతులు ఉన్నారు. ఎఫెండి "టర్క్"ను చిన్నచూపు చూశాడు, ఇది బూరిష్‌నెస్‌ను సూచించే నింద పదం, మరియు తనను తాను ఉస్మాన్లీగా భావించడానికి ఇష్టపడ్డాడు. అతని దేశం టర్కీ కాదు, ఒట్టోమన్ రాష్ట్రం. అతని భాష కూడా "ఒట్టోమన్"; అతను దానిని "టర్కిష్" అని కూడా పిలవవచ్చు, అటువంటి సందర్భంలో అతను దానిని కబా టర్కీ లేదా ముతక టర్కిష్, సాధారణ ప్రసంగం నుండి వేరు చేశాడు. అతని రచనలో కణాలు మరియు సహాయక క్రియలు మినహా కనీసం టర్కిష్ పదాలు ఉన్నాయి. {{cite book}}: Check date values in: |date= (help)

[250] "ఏడవ జిల్‌బ్రిడ్జ్‌ను ప్రకటించిన ఒట్టోమన్ రాజ్యాంగం, 1293 (11/23 డిసెంబర్ 1876)". ది అమెరికన్ జర్నల్ ఆఫ్ ఇంటర్నేషనల్ లా. 2 (4): 376. 1908. doi:10.2307/2212668. JSTOR 2212668. S2CID 246006581.

[బెర్టోల్డ్_స్పూలర్_పేజీ_69-251] 236.0 ^236.1 బెర్టోల్డ్ స్పూలర్ (2003). పర్షియన్ హిస్టోరియోగ్రఫీ అండ్ జియోగ్రఫీ. Pustaka Nasional Pte Ltd. p. 69. ISBN 978-9971-77-488-2. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[252] కహ్ల్, థేడే (2006). "ది ఇస్లామైజేషన్ ఆఫ్ ది మెగ్లెన్ వ్లాచ్స్ (మెగ్లెనో-రొమేనియన్లు): ది విలేజ్ ఆఫ్ నాంటి (నోటియా) మరియు "నాంటినెట్స్" ఇన్ ప్రెజెంట్-డే టర్కీ". జాతీయతల పత్రాలు. 34 (1): 71–90. doi:10.1080/00905990500504871. S2CID 161615853. Archived from the original on 15 ఏప్రిల్ 2021. Retrieved 19 మే 2021.

[బెర్టోల్డ్_స్పులర్_పేజీ_69-253] ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; బెర్టోల్డ్ స్పులర్ పేజీ 69 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[254] Kemal H. Karpat (2002). ఒట్టోమన్ సామాజిక మరియు రాజకీయ చరిత్రపై అధ్యయనాలు: ఎంచుకున్న వ్యాసాలు మరియు వ్యాసాలు. Brill. p. 266. ISBN 978-90-04-12101-0. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[FOOTNOTEడేవిసన్196462-255] డేవిసన్ 1964, p. 62సామ్రాజ్యంలో ప్రజల పాక్షిక భాషా సమ్మేళనం ఉందనేది కూడా నిజం. చాలా మంది గ్రీకులు మరియు అర్మేనియన్లు తమ జాతీయ భాషలను తెలుసుకోలేదు. టర్కిషు‌ను మాత్రమే మాట్లాడేవారు, అయినప్పటికీ వారు దానిని గ్రీకు, అర్మేనియను అక్షరాలలో రాశారు.

[గుండుజ్-256] గుండుజ్, సినాసి మార్పు మరియు సారాంశం: టర్కిష్ మేధో సంప్రదాయాలలో మార్పు మరియు కొనసాగింపు మధ్య మాండలిక సంబంధాలు Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine సాంస్కృతిక వారసత్వం మరియు సమకాలీన మార్పు. సిరీస్ IIA, ఇస్లాం, V. 18, పేజీలు. 104–05

[257] Yılmaz, Hüseyin (8 జనవరి 2018). కాలిఫేట్ పునర్నిర్వచించబడింది: ఒట్టోమన్ రాజకీయ ఆలోచనలో ఆధ్యాత్మిక మలుపు (in ఇంగ్లీష్). Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-8804-7. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 16 సెప్టెంబర్ 2020. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= (help)

[emigrnonm-258] 243.0 ^243.1 ^243.2 ^243.3 İçduygu, Ahmet; Toktaş, Şule; అలీ సోనర్, B. (1 ఫిబ్రవరి 2008). "దేశ నిర్మాణ ప్రక్రియలో జనాభా రాజకీయాలు: టర్కీ నుండి ముస్లిమేతరుల వలస". జాతి మరియు జాతి అధ్యయనాలు. 31 (2): 358–389. doi:10.1080/01419870701491937. hdl:11729/308. S2CID 143541451.

[259] అల్ప్యాగిల్, రిసెప్ (28 నవంబర్ 2016). "Māturīdī". ఆక్స్‌ఫర్డ్ గ్రంథ పట్టికలు – ఇస్లామిక్ అధ్యయనాలు. ఆక్స్‌ఫర్డ్: ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. doi:10.1093/obo/9780195390155-0232. 18 మార్చి 2017న అసలు నుండి ఆర్కైవ్ చేయబడింది.

[260] Koru, Selim (24 జూలై 2015). "'ISIS'పై టర్కీ యొక్క 200-సంవత్సరాల యుద్ధం". The National Interest. Archived from the original on 6 ఫిబ్రవరి 2018.

[261] Esposito, జాన్ L. (1999). ది ఆక్స్‌ఫర్డ్ హిస్టరీ ఆఫ్ ఇస్లాం. ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. pp. 112–14. ISBN 978-0-19-510799-9. Archived from the original on 21 నవంబర్ 2023. Retrieved 16 నవంబర్ 2023. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)

[262] మార్పు మరియు సారాంశం: టర్కిష్ మేధో సంప్రదాయాలలో మార్పు మరియు కొనసాగింపు మధ్య మాండలిక సంబంధాలు Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine సాంస్కృతిక వారసత్వం మరియు సమకాలీన మార్పు. సిరీస్ IIA, ఇస్లాం, V. 18, p.104-105

[263] మిడిల్ ఈస్ట్ ఇన్స్టిట్యూట్: "సలాఫిజం ఇన్ఫిల్ట్రేట్స్ టర్కిష్ రిలిజియస్ డిస్కోర్స్" బై ఆండ్రూ హమ్మండ్, 22 జూలై 2015. Archived 2018-08-07 at the Wayback Machine.

[264] అర్బన్, మార్క్ (4 జూన్ 2013). "సిరియా సంఘర్షణలో మతవాదం కంటే ఎక్కువ ఎందుకు ఉంది". BBC వార్తలు. Archived from the original on 6 జూన్ 2013. Retrieved 5 జూన్ 2013.

[265] "ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో సూఫీయిజం పరిశోధనా పత్రాలు". Academia.edu/archive-date=23 మార్చి 2022. Retrieved 23 మార్చి 2022. {{cite web}}: |archive-url= requires |archive-date= (help)

[266] C. టక్కర్, స్పెన్సర్ సి. (2019). మధ్యప్రాచ్య సంఘర్షణలు ప్రాచీన ఈజిప్ట్ నుండి 21వ శతాబ్దం వరకు: ఒక ఎన్‌సైక్లోపీడియా మరియు డాక్యుమెంట్ కలెక్షన్ [4 వాల్యూమ్‌లు]. ABC-CLIO. pp. 364–366. ISBN 978-1-4408-5353-1. Archived from the original on 23 ఏప్రిల్ 2024. Retrieved 13 ఫిబ్రవరి 2024.

[267] S. స్వేద్, Samy (2009). The Druzes: An Annotated Bibliography. University of Michigan Press. p. 25. ISBN 978-0-9662932-0-3.

[268] పెరి, ఓడెడ్ (1990). "పద్దెనిమిదవ శతాబ్దపు చివరి జెరూసలేంలో ముస్లిం వక్ఫ్ మరియు జిజ్యా సేకరణ". గిల్బార్, గాడ్ (ed.)లో. ఒట్టోమన్ పాలస్తీనా, 1800–1914: ఆర్థిక మరియు సామాజిక చరిత్రలో అధ్యయనాలు. లైడెన్: E.J. బ్రిల్. పేజీ 287. ISBN 978-90-04-07785-0. ఒట్టోమన్ రాష్ట్ర ఖజానాకు మొత్తంగా వచ్చే ఆదాయ వనరులలో జిజ్యా ఒకటి.

[269] Akçam, Taner (2006). ఒక అవమానకరమైన చర్య: అర్మేనియన్ జాతి నిర్మూలన మరియు టర్కిష్ బాధ్యత యొక్క ప్రశ్న. New York: Metropolitan Books. p. 24. ISBN 978-0-8050-7932-6.

[270] "గ్రీకు మఠం మాన్యుస్క్రిప్ట్‌లు ఒట్టోమన్ పాలన యొక్క కొత్త కథను చెబుతాయి". NPR (in ఇంగ్లీష్). Associated Press. 21 అక్టోబర్ 2022. Archived from the original on 24 అక్టోబర్ 2022. Retrieved 24 అక్టోబర్ 2022. {{cite news}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (help)

[Syed-2011-271] 256.0 ^256.1 ^256.2 Syed, Muzaffar Husain (2011). A Concise History of Islam. New Delhi: Vij Books India. p. 97. ISBN 978-93-81411-09-4.

[272] క్రుమ్మెరిచ్, సీన్ (1998–1999). "దైవంగా రక్షించబడిన, బాగా అభివృద్ధి చెందుతున్న డొమైన్: బాల్కన్ ద్వీపకల్పంలో ఒట్టోమన్ వ్యవస్థ స్థాపన". ది స్టూడెంట్ హిస్టారికల్ జర్నల్. 30. Loyola యూనివర్సిటీ న్యూ ఓర్లీన్స్. Archived from the original on 10 జూన్ 2009. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.

[273] "టర్కిష్ టాలరేషన్". ది అమెరికన్ ఫోరం ఫర్ గ్లోబల్ ఎడ్యుకేషన్. Archived from the original on 20 మార్చి 2001. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.

[274] Sachedina, Abdulaziz Abdulhussein (2001). ప్రజాస్వామ్య బహుళత్వం యొక్క ఇస్లామిక్ మూలాలు. ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్. pp. 96–97. ISBN 978-0-19-513991-4. ముస్లిం ప్రపంచంలో మిల్లెట్ వ్యవస్థ ప్రతి మత సమాజానికి అధికారిక హోదా మరియు స్వయం పాలన యొక్క గణనీయమైన కొలతను మంజూరు చేయడం ద్వారా మతపరంగా బహుళత్వ సమాజం యొక్క పూర్వ-ఆధునిక నమూనాను అందించింది.

[275] ఫిలిప్ డి. కర్టిన్, ది వరల్డ్ అండ్ ది వెస్ట్: ది యూరోపియన్ ఛాలెంజ్ అండ్ ది ఓవర్సీస్ రెస్పాన్స్ ఇన్ ది ఏజ్ ఆఫ్ ఎంపైర్ (2002), పేజీలు. 173–192.

[276] ఫాట్మా ముగే గోసెక్, రైజ్ ఆఫ్ ది బూర్జువా, సామ్రాజ్యం పతనం: ఒట్టోమన్ పాశ్చాత్యీకరణ మరియు సామాజిక మార్పు (1996) పేజీలు 138–42

[277] కెమల్ హెచ్. కార్పట్, "ది ట్రాన్స్ఫర్మేషన్ ఆఫ్ ది ఒట్టోమన్ స్టేట్, 1789–1908." ఇంటర్నేషనల్ జర్నల్ ఆఫ్ మిడిల్ ఈస్ట్ స్టడీస్ 3#3 (1972): 243–281. online Archived 2018-04-17 at the Wayback Machine

[278] Amit Bein (2011). ఒట్టోమన్ ఉలేమా, టర్కిష్ రిపబ్లిక్: ఏజెంట్స్ ఆఫ్ చేంజ్ అండ్ గార్డియన్స్ ఆఫ్ ట్రెడిషన్. Stanford University Press. p. 141. ISBN 978-0-8047-7311-9. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 15 మే 2018.

[279] పీటర్ మాన్స్‌ఫీల్డ్, ఎ హిస్టరీ ఆఫ్ ది మిడిల్ ఈస్ట్ (1991) పేజీ 31.

[280] ఒలేగ్ బెనెస్చ్, "యోధుల సంప్రదాయాలను పోల్చడం: శతాబ్దాల శాంతి సమయంలో జానిసరీలు మరియు సమురాయ్‌లు వారి స్థితి మరియు ప్రత్యేకతలను ఎలా కొనసాగించారు." తులనాత్మక నాగరికతల సమీక్ష 55.55 (2006): 6:37–55 Online Archived 2019-11-09 at the Wayback Machine.

[281] కరెన్ బార్కీ, మరియు జార్జ్ గావ్రిలిస్, "ఒట్టోమన్ మిల్లెట్ వ్యవస్థ: నాన్-టెరిటోరియలు స్వయంప్రతిపత్తి మరియు దాని సమకాలీన వారసత్వం." ఎథ్నోపాలిటిక్స్ 15.1 (2016): 24–42.

[FOOTNOTEQuataert1983-282] Quataert 1983.

[283] యూసఫ్ ఎం. చౌయిరి, అరబ్ జాతీయవాదం: ఒక చరిత్ర: అరబ్బు ప్రపంచంలో దేశం, రాష్ట్రం (2001), పేజీలు 56–100.

[284] Gábor Ágoston and Bruce Alan Masters (2010). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase. p. 64. ISBN 978-1-4381-1025-7. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 15 మే 2018.

[285] నాసి యోరుల్మాజ్, సుల్తాన్‌కు ఆయుధం: మొదటి ప్రపంచ యుద్ధానికి ముందు ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో జర్మన్ ఆయుధ వ్యాపారం మరియు వ్యక్తిగత దౌత్యం Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine (IB టౌరిస్, 2014).

[286] "చరిత్రగ్రంథం xiv. ది ఒట్టోమన్ ఎంపైర్". Iranica. Archived from the original on 17 నవంబర్ 2020. Retrieved 25 డిసెంబర్ 2020. {{cite encyclopedia}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)

[287] Halil Inalcik. "ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో సర్వైల్ లేబర్". Michigan State University. Archived from the original on 11 సెప్టెంబర్ 2009. Retrieved 26 ఆగస్టు 2010. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)

[288] religions/islam/ history/slavery_7.shtml "ఇస్లాం మరియు బానిసత్వం: లైంగిక బానిసత్వం". BBC. Archived from the original on 21 మే 2009. Retrieved 26 ఆగస్టు 2010. {{cite web}}: Check |url= value (help)

[289] హలీల్ ఇనాల్సిక్, "Has-bahçede 'Ayş u Tarab" Archived 2019-07-26 at the Wayback Machine, ఇష్ బంకాసి Kültür Yayınları (2011)

[Comstock-Skipp-2023-290] 275.0 ^275.1 ^275.2 Comstock-Skipp, Jaimee (2023). "Turk among Tajiks: The Turkic షాహ్నామా అనువాదం తజికిస్తాన్‌లో ఉంది మరియు ఖురాసన్‌ను అబుల్-ఖైరిద్‌లో విలీనం చేయడం (1588–1598) సమయంలో మాన్యుస్క్రిప్ట్ ఉత్పత్తి చేయబడింది". In Paskaleva, Elena; van den Berg, Gabrielle (eds.). మధ్య ఆసియా అంతటా జ్ఞాపకం మరియు జ్ఞాపకార్థం. Brill. p. 54. ISBN 978-90-04-54099-6.

[స్ట్రాస్-2016-291] స్ట్రాస్, జోహన్. "చివరి ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో భాష మరియు శక్తి" (అధ్యాయం 7). ఇన్: మర్ఫీ, రోడ్స్ (సంపాదకుడు). తూర్పు మధ్యధరాలో ఇంపీరియల్ వంశాలు మరియు వారసత్వాలు: రోమన్, బైజాంటైన్ మరియు ఒట్టోమన్ పాలన యొక్క ముద్రను నమోదు చేయడం (బర్మింగ్‌హామ్ బైజాంటైన్ మరియు ఒట్టోమన్ అధ్యయనాల వాల్యూమ్ 18). రౌట్లెడ్జ్, 7 జూలై 2016. ISBN 1-317-11844-8, 9781317118442. Google Books PT194 Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine-PT195 Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine.

[StraussPT195-292] స్ట్రాస్, జోహన్. "చివరి ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో భాష, శక్తి" (అధ్యాయం 7). ఇన్: మర్ఫీ, రోడ్స్ (సంపాదకుడు). ఇంపీరియలు వంశాలు, తూర్పు మధ్యధరాలో వారసత్వం: రోమను, బైజాంటైను, ఒట్టోమను పాలన, ముద్రణను రికార్డు చేయడం (బర్మింగ్హాం బైజాంటైను, ఒట్టోమను అధ్యయనాల వాల్యూం 18). రౌట్లెడ్జ్, 7 జూలై 2016. ISBN 1-317-11844-8, 9781317118442. Google Books PT195 Archived 2022-11-01 at the Wayback Machine.

[Strauss-2016-293] ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Strauss-2016 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[294] గార్నెట్, లూసీ మేరీ జేన్. టౌన్ అండ్ కంట్రీలో టర్కిష్ లైఫ్. జి.పి. పుట్నం సన్స్, 1904. పేజీ. 205.

[:1-295] కాస్ట్రిట్సిస్, డిమిట్రిస్ జె. (2007). ది కుమారులు ఆఫ్ బయేజిద్: 1402-1413 నాటి ఒట్టోమన్ అంతర్యుద్ధంలో సామ్రాజ్య నిర్మాణం మరియు ప్రాతినిధ్యం. లైడెన్; బోస్టన్: బ్రిల్. pp. 33–37. ISBN 978-90-04-15836-8. {{cite book}}: Unknown parameter |సిరీస్= ignored (help)

[296] Murat Belge (2005). Osmanlı'da kurumlar ve kültür. Istanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. p. 389. ISBN 978-975-8998-03-6.

[297] Mignon, Laurent (2005). Neither Shiraz nor Paris: ఆధునిక టర్కిష్ సాహిత్యంపై పత్రాలు. Istanbul: ISIS. p. 20. ISBN 978-975-428-303-7. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 17 జనవరి 2016. ఆ పదాలను హోవ్సెపు వర్తన్యన్ (1813–1879) సులభంగా స్వీకరించి ఉండవచ్చు, అతను అనామకంగా ఉండటానికి ఇష్టపడే టర్కిష్ భాషలోని మొదటి నవల ది స్టోరీ ఆఫ్ అకాబి (అకాబి హిక్యాయేసి), హిసారియన్ నవల ప్రచురించిన సంవత్సరంలోనే అర్మేనియన్ పాత్రలతో ప్రచురించబడింది.

[298] మాస్టర్స్, బ్రూస్; Ágoston, Gábor (2009). ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం యొక్క ఎన్‌సైక్లోపీడియా. న్యూయార్క్: ఫైల్‌లోని వాస్తవాలు. p. 440. ISBN 978-1-4381-1025-7. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015. అర్మేనియన్ వర్ణమాల, అకాబి చరిత్రను ఉపయోగించి టర్కిష్‌లో వ్రాయబడింది (1851) వర్తన్ పాషా రాసినది, కొంతమంది దీనిని మొదటి ఒట్టోమన్ నవలగా భావిస్తారు.

[299] Pultar, Gönül (2013). ఊహించిన గుర్తింపులు: ప్రపంచీకరణ యుగంలో గుర్తింపు నిర్మాణం (First ed.). [S.l.]: Syracuse University Press. p. 329. ISBN 978-0-8156-3342-6. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 17 జనవరి 2016. నిజానికి, మొదటి టర్కిషు కల్పిత రచనలలో ఒకటి పాశ్చాత్య తరహా నవల రూపంలో, అకాబి హికాయేసి (అకాబి కథ), టర్కిష్ భాషలో వర్తన్ పాషా (జననం ఒసెప్/హోవ్సెప్ వర్తనియన్/వర్తన్యన్, 1813–1879) రాశారు మరియు 1851లో అర్మేనియన్ అక్షరాలలో ప్రచురించబడింది.

[300] Gürçaglar, Şehnaz; Paker, Saliha; Milton, John (2015). టర్కీలో సంప్రదాయం, ఉద్రిక్తత మరియు అనువాదం. జాన్ బెంజమిన్స్ పబ్లిషింగ్ కంపెనీ. p. 5. ISBN 978-90-272-6847-1. టర్కిష్ భాషలో మొదటి ఒట్టోమన్ నవల, అకాబి హికయేసి (1851, అకాబి కథ), ప్రముఖ ఒట్టోమను సాహిత్యవేత్త, జర్నలిస్టు అయిన వర్తను పాసా అని పిలువబడే హోవ్సెపు వర్తన్యను (1813–1879) అర్మేనియన్ అక్షరాలలో (టర్కిష్ భాషలో చదివే అర్మేనియన్ సమాజాల కోసం) వ్రాసి ప్రచురించబడటం ఆసక్తికరంగా ఉంది.

[301] Moran, Berna (1997). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış Vol. 1. İletişim Yayınları. p. 19. ISBN 978-975-470-054-1.

[BaruhMusnik-302] 287.0 ^287.1 ^287.2 Baruh, Lorans Tanatar; Sara Yontan Musnik. "ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో ఫ్రాంకోఫోన్ ప్రెస్". ఫ్రెంచ్ జాతీయ లైబ్రరీ. Archived from the original on 16 ఏప్రిల్ 2018. Retrieved 13 జూలై 2019.

[StraussConstp32-303] Strauss, "ఒక బహుభాషా సామ్రాజ్యం కోసం ఒక రాజ్యాంగం," పేజీ 32 (PDF పేజీ 34)

[Kendallp339-304] Kendall, పేజీ. 339 Archived 2023-01-14 at the Wayback Machine.

[StraussLanguagep122-305] స్ట్రాస్, జోహను. "చివరి ఒట్టోమను సామ్రాజ్యంలో భాష, శక్తి" (అధ్యాయం 7). ఇన్: మర్ఫీ, రోడ్స్ (సంపాదకుడు). తూర్పు మధ్యధరాలో ఇంపీరియలు వంశాలు, వారసత్వాలు: రోమను, బైజాంటైను ఒట్టోమన్ పాలన ముద్రణను నమోదు చేయడం. రౌట్లెడ్జ్, 7 జూలై 2016. (ISBN 978-1-317-11845-9), పేజీ. 122 Archived 2023-01-14 at the Wayback Machine.

[StraussConstp25-306] Strauss, "ఒక బహుభాషా సామ్రాజ్యానికి రాజ్యాంగం," పేజీ. 25 (PDF పేజీ 27)

[307] "సెల్జుక్ ఆర్కిటెక్చర్", ఇలస్ట్రేటెడ్ డిక్షనరీ ఆఫ్ హిస్టారిక్ ఆర్కిటెక్చర్, సం. సిరిల్ ఎం. హారిసు, (డోవరు పబ్లికేషన్సు, 1977), 485.

[Bloom-2009-308] M. Bloom, Jonathan; S. బ్లెయిర్, Sheila, eds. (2009). "Ottoman". ది గ్రోవ్ ఎన్సైక్లోపీడియా ఆఫ్ ఇస్లామిక్ ఆర్ట్ అండ్ ఆర్కిటెక్చర్. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-530991-1. వారి చరిత్ర అంతటా ఒట్టోమన్లు కళ మరియు కళాకారులకు మద్దతుదారులుగా ఉన్నారు. వారి పోషకత్వంలో అనటోలియా, ఇరాన్ మరియు సిరియా యొక్క ఇస్లామిక్ సంప్రదాయాలను క్లాసికల్ వరల్డ్ మరియు బైజాంటియంతో కలిపి ఒక విలక్షణమైన నిర్మాణ శైలి అభివృద్ధి చెందింది. ఫలితంగా ప్రాదేశిక ఐక్యత మరియు వాస్తుశిల్ప వ్యక్తీకరణకు అనుకూలంగా ఉండే హేతువాద స్మారక చిహ్నం ఏర్పడింది. {{cite book}}: zero width space character in |quote= at position 30 (help)

[Freely-2011-309] 294.0 ^294.1 Freely 2011, p. 35 "క్లాసికల్ కాలం నాటి మసీదులు మునుపటి కాలం నాటి వాటి కంటే చాలా విస్తృతమైనవి. అవి స్థానిక టర్కిష్ సంప్రదాయం యొక్క కలయిక నుండి ఉద్భవించాయి, ఇది కాన్స్టాంటినోపుల్ యొక్క పూర్వ కేథడ్రల్ అయిన హాగియా సోఫియా ప్రణాళికలోని కొన్ని అంశాలతో, 1453లో మెహ్మెట్ ది కాంకరర్ చేత మసీదుగా మార్చబడింది."

[Goodwin-310] Goodwin, Godfrey (1993). Sinan: Ottoman Architecture & its వాల్యూస్ టుడే. London: Saqi Books. ISBN 978-0-86356-172-6.

[AgostonMasters20102-311] Gábor Ágoston; Bruce Alan Masters (21 May 2010). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing. p. 50. ISBN 978-1-4381-1025-7. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 20 జూన్ 2015.

[Grove_encycle-Ottoman-312] M. బ్లూమ్, జోనాథన్; బ్లెయిర్, షీలా S., eds. (2009). ది గ్రోవ్ ఎన్సైక్లోపీడియా ఆఫ్ ఇస్లామిక్ ఆర్ట్ అండ్ ఆర్కిటెక్చర్. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-530991-1. {{cite book}}: Unknown parameter |అధ్యాయం= ignored (help)

[313] కార్స్‌వెల్, జాన్ (2006). ఇజ్నిక్ కుండల (రెండవ ed.). బ్రిటిష్ మ్యూజియం ప్రెస్. p. 75. ISBN 978-0-7141-2441-4.

[FOOTNOTERüstem201921–70_(సాధారణంగా_1_మరియు_2_అధ్యాయాలు_చూడండి)-314] Rüstem 2019, pp. 21–70 (సాధారణంగా 1 మరియు 2 అధ్యాయాలు చూడండి).

[FOOTNOTEFreely2011355-315] Freely 2011, p. 355.

[FOOTNOTEKuban2010526-316] Kuban 2010, p. 526.

[FOOTNOTEFreely2011393-317] Freely 2011, p. 393.

[FOOTNOTEKuban2010605–606-318] Kuban 2010, pp. 605–606.

[Bloom-2009a-319] Bloom, Jonathan M.; Blair; Sheila S. (2009). https://books.google.com/books?id=un4WcfEASZwC&pg=RA1-PA379. Grove Encyclopedia of Islamic Art & Architecture: Three-volume Set. Oxford University Press. p. 379. ISBN 978-0-19-530991-1. Archived from the original on 14 జనవరి 2023. Retrieved 9 మార్చి 2022. {{cite book}}: |chapter-url= missing title (help); Unknown parameter |achapter= ignored (help)

[FOOTNOTEఫ్రీలీ2011393-320] ఫ్రీలీ 2011, p. 393.

[FOOTNOTEKuban2010679-321] Kuban 2010, p. 679.

[FOOTNOTEకుబన్2010-322] 307.0 ^307.1 కుబన్ 2010.

[FOOTNOTEకుబన్2010571–596-323] కుబన్ 2010, pp. 571–596.

[FOOTNOTEబ్లెయిర్బ్లూమ్1995251-324] బ్లెయిర్ & బ్లూమ్ 1995, p. 251.

[allaboutturkey.com-325] 310.0 ^310.1 "కరాగోజ్ మరియు హసివాట్, ఒక టర్కిష్ నీడ నాటకం". టర్కీ గురించి అన్నీ. 20 నవంబర్ 2006. Archived from the original on 24 ఆగస్టు 2019. Retrieved 20 ఆగస్టు 2012. {{cite web}}: Check date values in: |date= (help)

[karagoz.net-326] 311.0 ^311.1 Emin Şenyer. "కరాగోజ్, సాంప్రదాయ టర్కిష్ షాడో థియేటర్". Karagoz.net. Archived from the original on 31 జనవరి 2013. Retrieved 11 ఫిబ్రవరి 2013.

[327] అటిల్ (1973). "సుల్తాన్ మెహ్మెద్ II కింద ఒట్టోమన్ మినియేచర్ పెయింటింగ్". ఆర్స్ ఓరియంటలిస్. 9: 103–120. ISSN 0571-1371. JSTOR 4629273. Archived from the original on 1 నవంబర్ 2022. Retrieved 12 ఆగస్టు 2022. {{cite journal}}: Check date values in: |archive-date= (help); Unknown parameter |First= ignored (|first= suggested) (help)

[foroqhi-328] ఫరోఖి, సురయ్య (2005). సుల్తాన్ యొక్క విషయాలు: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలో సంస్కృతి మరియు రోజువారీ జీవితం (కొత్త ed.). లండన్: I.B. టౌరిస్. p. 152. ISBN 978-1-85043-760-4.

[foroqhip153-329] Faroqhi, Suraiya (2005). Subjects of the Sultan: Culture and Daily Life in the Ottoman Empire (కొత్త ed.). లండన్: I.B. టౌరిస్. p. 153. ISBN 978-1-85043-760-4.

[Fragner-330] బెర్ట్ ఫ్రాగ్నర్, "ఫ్రమ్ ది కాకసస్ టు ది రూఫ్ ఆఫ్ ది వరల్డ్: ఎ పాక సాహసం", సామి జుబైడా మరియు రిచర్డ్ టాపర్, ఎ టేస్ట్ ఆఫ్ థైమ్: క్యులినరీ కల్చర్స్ ఆఫ్ ది మిడిల్ ఈస్ట్, లండన్, ప్రేగ్ మరియు న్యూయార్క్, పేజీ. 52

[331] "Artist Feature: Who Was Osman Hamdi Bey?". How To Talk About Art History. 27 April 2017. Archived from the original on 13 June 2018. Retrieved 13 June 2018.

[332] Ragep, F. J. (2005). "అలీ కుష్జీ మరియు రెజియోమోంటనస్: అసాధారణ పరివర్తనలు మరియు కోపర్నికన్ విప్లవాలు". జర్నల్ ఫర్ ది హిస్టరీ ఆఫ్ ఆస్ట్రానమీ. 36 (125). సైన్స్ హిస్టరీ పబ్లికేషన్స్ లిమిటెడ్.: 359–371. Bibcode:2005JHA....36..359R. doi:10.1177/002182860503600401. S2CID 119066552.

[Tekeli-333] Sevim Tekeli (1997). "Taqi al-Din". Encyclopaedia of the history of vicience, technology and medicine in non-pastrian cultures. Kluwer. Bibcode:2008ehst.book.....S. ISBN 978-0-7923-4066-9.

[334] El-Rouayheb, Khaled (2015). Islamic Intellectual History in the పదిహేడవ శతాబ్దం: ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం మరియు మాగ్రెబ్‌లో స్కాలర్లీ కరెంట్స్. Cambridge University Press. pp. 18–19. ISBN 978-1-107-04296-4.

[335] అహ్మదు వై హసను (1976), తకీ అల్-దిన్, అరబికు మెకానికలు ఇంజనీరింగు, పేజీ. 34–35, ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ ది హిస్టరీ ఆఫ్ అరబిక్ సైన్స్, యూనివర్సిటీ ఆఫ్ అలెప్పో

[336] బాడెంసి, జి. (2006). "పదిహేనవ శతాబ్దంలో సెరెఫెడ్డిన్ సబుంకువోగ్లు రాసిన మహిళా న్యూరో సర్జన్ల మొదటి దృష్టాంతాలు". న్యూరోసిరుజియా. 17 (2): 162–165. doi:10.4321/S1130-14732006000200012. PMID 16721484.

[337] "ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం". చరిత్ర. 3 నవంబర్ 2017. Archived from the original on 25 జనవరి 2019. Retrieved 26 ఆగస్టు 2010. అదనంగా, వైద్యంలో కొన్ని గొప్ప పురోగతులు ఒట్టోమన్లు సాధించారు. వారు ఫోర్సెప్స్, కాథెటర్లు, స్కాల్పెల్స్, పిన్సర్లు మరియు లాన్సెట్లు వంటి అనేక శస్త్రచికిత్సా పరికరాలను కనుగొన్నారు {{cite web}}: Check date values in: |date= (help); zero width space character in |quote= at position 52 (help)

[batou193-338] 323.0 ^323.1 Jean Batou (1991). Between Development and Underdevelopment: The Precocious etmps at Industrialization of the Periphery, 1800–1870. Librairie Droz. pp. 193–196. ISBN 978-2-600-04293-2.

[1]

[2]

[3]

[a]

[b]

[c]

[d]

[e]

[f]

[g]

[18]

[h]

[i]

[19]

[j]

[k]

[20]

[21]

[22]

[23]

[l]

[25]

[26]

[m]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[n]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

[99]

[100]

[101]