కల్మారు యుద్ధం
| కల్మార్ యుద్ధం | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 యుద్ధంలో సైనిక కదలికలను చూపించే మ్యాపు | |||||||||
| |||||||||
| ప్రత్యర్థులు | |||||||||
| మూస:Country data Denmark-Norway డెన్మార్క్-నార్వే |  వీడిష్ సామ్రాజ్యం | ||||||||
| సేనాపతులు, నాయకులు | |||||||||
| మూస:Country data Denmark–Norway క్రిస్టియన్ IV మూస:Country data Denmark–Norway స్వెన్ మాల్టెసెన్ షెస్టెడ్ | Charles IX of Sweden # Gustavus Adolphus (WIA) (బందీ) | ||||||||
| బలం | |||||||||
| 20,000 | 21,000 | ||||||||
| ప్రాణ నష్టం, నష్టాలు | |||||||||
| మూస:Country data Denmark-Norway9,000 మరణాలు | 10,000 మరణాలు | ||||||||
కల్మార్ యుద్ధం (1611–1613) డెన్మార్క్–నార్వే, స్వీడన్ మధ్య జరిగింది. డెన్మార్క్-నార్వే త్వరలోనే పైచేయి సాధించినప్పటికీ అది స్వీడను‌ను పూర్తిగా ఓడించలేకపోయింది. కల్మార్ యుద్ధం డెన్మార్క్-నార్వే స్వీడన్ మీద తన డొమినియం మారిసు బాల్టిసిని విజయవంతంగా రక్షించుకున్న చివరిసారి, ఇది బాల్టిక్ రాజకీయాల మీద రెండు దేశాల ప్రభావాన్ని పెంచుతోంది.
నేపథ్యం
[మార్చు]డెన్మార్క్-నార్వే బాల్టిక్ సముద్రం ఉత్తర సముద్రాల మధ్య జలసంధిని నియంత్రించింది కాబట్టి, స్వీడన్ డెన్మార్క్ సౌండు డ్యూసు చెల్లించకుండా ఉండటానికి తక్కువ జనాభా కలిగిన లాప్లాండ్ ద్వారా ప్రత్యామ్నాయ వాణిజ్య మార్గాన్ని కోరింది. 1607లో స్వీడన్ రాజు 9వ చార్లెసు తనను తాను "నార్డు‌ల్యాండు‌లోని లాప్సు రాజు"గా ప్రకటించుకున్నాడు. ట్రోమ్సోకు దక్షిణంగా కూడా నార్వేజియను భూభాగంలో పన్నులు "వసూలు" చేయడం ప్రారంభించాడు.
సౌండు డ్యూసు డెన్మార్క్ ప్రధాన ఆదాయ వనరు కాబట్టి, డెన్మార్క్-నార్వే ప్రత్యామ్నాయ వాణిజ్య మార్గాలను స్థాపించడం చూడకూడదనుకుంది. ముఖ్యంగా నార్వేజియను భూభాగం ద్వారా స్థాపించబడినప్పుడు. డెన్మార్క్-నార్వే నిరసన వ్యక్తం చేసింది.
స్వీడన్ రాజు 9వ చార్లెసు డెన్మార్క్, నార్వే రాజు 4వ క్రిస్టియను నిరసనలను పట్టించుకోలేదు. చివరగా 1611 ఏప్రిలులో ఉత్తర నార్వేలో సాంప్రదాయకంగా నార్వేజియను ప్రాంతం అనే స్వీడన్ వాదనకు ప్రతిస్పందనగా, డెన్మార్క్-నార్వే స్వీడన్ మీద యుద్ధం ప్రకటించి దాడి చేసింది.
యుద్ధం ప్రారంభం
[మార్చు]డానిష్-నార్వేజియన్ వైపు స్వీడన్ మీద మూడు సరిహద్దుల నుండి దాడి చేయాలని ప్రణాళిక వేసింది; క్రిస్టియానోపెలు నుండి కల్మార్ వైపు, హాల్ము‌స్టాడు నుండి జాను‌కోపింగు వైపు, నార్వేజియను వైపు నుండి అల్వ్స్‌బోర్గు కోట వైపు. ఆ తర్వాత వెస్టరు‌గోటు‌ల్యాండు‌లోకి ప్రవేశించింది. [3] 6,000 మంది డానిషు దళాల దళం కల్మార్ నగరాన్ని ముట్టడించి చివరికి దానిని స్వాధీనం చేసుకుంది. నార్వేజియను దళాలు సరిహద్దులో ఉన్నప్పటికీ స్వీడను‌లోకి ప్రవేశించవద్దని ఆదేశించబడ్డాయి. జూన్ 26న స్వీడిషు దళం క్రిస్టియానోపెలు తుఫానును చేపట్టింది.
1611 వేసవిలో బాల్ట్జారు బాకు నేతృత్వంలోని స్వీడిషు దళాలు నార్వేజియను జామ్టు‌ల్యాండు మీద దాడి చేయాలని ఆదేశించబడ్డాయి. వారు అలా చేశారు. సాయుధ స్వీడిషు రైతులు హార్జెడాలెను‌లోకి ప్రవేశించారు. జామ్టు‌ల్యాండు, హార్జెడాలెను రెండూ పెద్దగా పోరాటం లేకుండానే జయించబడ్డాయి. అయితే జనాభా మీద జరిగే అతిక్రమణలను ఆపడానికి బుక్‌కు సామర్థ్యం లేదా సంకల్పం లేకపోవడం వల్ల స్థానికులు చివరికి స్వీడిషు ఆక్రమణదారుల మీద తిరుగుబాటు చేశారు. చివరికి స్వీడిషు దళాలు పరిస్థితిని నిర్వహించలేకపోయాయి. 1612 శరదృతువులో జామ్టు‌ల్యాండు/హార్జెడాలెను‌ను విడిచిపెట్టవలసి వచ్చింది.[3]
1612
[మార్చు]1611 అక్టోబరు 20న స్వీడన్ రాజు 9వ చార్లెసు మరణించాడు. ఆయన కుమారుడు గుస్తావసు అడాల్ఫసు వారసుడిగా నియమితుడయ్యాడు. సింహాసనాన్ని అధిష్టించిన తరువాత గుస్తావసు అడాల్ఫసు శాంతి కోరాడు. కానీ 4వ క్రిస్టియను పెద్ద విజయాలకు అవకాశాలు ఉన్నాయని భావించి దక్షిణ స్వీడను‌లో తన సైన్యాన్ని బలోపేతం చేసుకున్నాడు. ప్రతిస్పందనగా గుస్తావసు డెన్మార్క్, స్వీడన్ మధ్య సరిహద్దులో దాడులు చేయడం ప్రారంభించాడు. ఫిబ్రవరిలో జరిగిన దాడిలో డానిషు సైన్యం ఆశ్చర్యకరమైన విజయం సధించి గుస్తావసు విట్స్జో యుద్ధంలో పతనం అయ్యే స్థాయికి చేరుకున్నాడు.[4]
1612 ప్రారంభంలో డెన్మార్క్-నార్వే ప్రస్తుత గోథెన్‌బర్గ్‌లోని పోరాట దేశాలైన అల్వ్స్‌బోర్గు, గులు‌బర్గ్ మధ్య సరిహద్దులో ఉన్న రెండు కోటల మీద దాడి చేసి చివరికి జయించింది. ఇది స్వీడను‌కు పెద్ద ఎదురుదెబ్బ, ఎందుకంటే ఆ దేశానికి ఇప్పుడు పశ్చిమాన సముద్రంలోకి ప్రవేశం లేదు. ఈ విజయాన్ని సాధించి వీలైనంత త్వరగా యుద్ధాన్ని ముగించాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకున్న డానిషు కమాండు, స్వీడన్ లోతుల్లో, స్టాకు‌హోం రాజధాని వైపు దాడి చేయాలని ఆదేశించింది. అయితే ఇది విఫలమైందని నిరూపించబడింది. స్వీడిషు వైపు నుండి దహనం చేయబడిన భూమి పద్ధతులు, గెరిల్లా యుద్ధం దీనిని చాలా కష్టమైన పనిగా మార్చాయి. డానిషు సైన్యంలోని చాలా మంది కిరాయి సైనికులు తమ జీతం అందుకోకపోవడంతో వారిని విడిచిపెట్టారు. అందువలన డానిషు సైన్యం రాజధాని మీద ఎప్పుడూ తీవ్రమైన దాడి చేయలేకపోయింది. [3]
నెరెడ్ శాంతి
[మార్చు]ఇంగ్లాండు డచ్ రిపబ్లికు కూడా బాల్టిక్ సముద్ర వాణిజ్యంలో పెట్టుబడి పెట్టాయి. నిర్ణయాత్మక విజయం సాధించే ముందు కల్మార్ యుద్ధాన్ని ముగించడం ద్వారా డెన్మార్క్-నార్వే శక్తిని తగ్గించేలా ఒత్తిడికి గురైయ్యాయి. డేన్సు నార్వేజియన్లు, బాగా సన్నద్ధమై బలంగా ఉన్నప్పటికీ, కిరాయి దళాల మీద ఎక్కువగా ఆధారపడ్డారు. నిధులు తక్కువగా ఉన్న 4వ క్రిస్టియను చివరకు 1613లో ఒప్పించటానికి అనుకూలంగా ఉన్నారు.
ఇంగ్లాండు‌కు చెందిన 1వ జేమ్సు మధ్యవర్తిత్వంతో నెరెడ్ ఒప్పందం 1613 జనవరి 20న సంతకం చేయబడింది.
డెన్మార్క్-నార్వే విజయాన్ని సాధించింది. లాప్లాండు‌ను నార్వేలో భాగంగా చేర్చడం ద్వారా లాప్లాండు ద్వారా స్వీడన్ భూమార్గం మీద నార్వేజియను నియంత్రణను పునరుద్ధరించింది. ఇంకా స్వీడన్ రెండు కోటలు (అల్వ్స్‌బోర్గ్, గుల్‌బర్గ్), రెండు పట్టణాలు, డెన్మార్క్-నార్వే స్వాధీనం చేసుకున్న ఆరు చుట్టుపక్కల హండ్రెడ్ కౌటీ కొరకు అధిక విమోచన క్రయధనాన్ని చెల్లించాల్సి వచ్చింది. అయితే స్వీడన్ ఒక ప్రధాన రాయితీని సాధించింది - సౌండు స్ట్రెయిటు ద్వారా స్వేచ్ఛా వాణిజ్య హక్కు, సౌండు టోలు నుండి మినహాయింపు పొందింది.
అనంతరం
[మార్చు]కల్మార్ యుద్ధం నుండి వచ్చిన ఫలితాలలో ఒకటి డెన్మార్క్-నార్వేను యూరపు అంతటా గుర్తించబడిన సమర్థవంతమైన సైన్యంగా స్థాపించడం. అయినప్పటికీ డానో-నార్వేజియను కూటమి మొత్తం విజయాన్ని సాధించలేకపోయినందున స్వీడన్ గుస్తావసు అడాల్ఫసు ఆధ్వర్యంలో కోలుకుంటుంది. ఆశ్చర్యకరంగా స్వీడను, డానిషు, నార్వేజియన్లు రాబోయే ముప్పై సంవత్సరాల యుద్ధంలో ఒక సంక్షిప్త కూటమిలోకి ప్రవేశిస్తారు. అయితే చివరికి యుద్ధంలో డానిషు లాభాలు లేకపోవడం, చివరికి ఉపసంహరణ, స్వీడన్ విజయవంతమైన సైనిక పోరాటం అధికారం పెరగడం టోర్స్టెన్సను యుద్ధంలో స్వీడన్ ఎదురుదాడికి దారితీసింది. దీనిలో డెన్మార్క్-నార్వే బాల్టిక్ సముద్రం మీద నియంత్రణను కోల్పోయి స్వీడన్ రాజుకు అప్పగించింది.[5]
ఉత్తర ఏడు సంవత్సరాల యుద్ధంతో పాటు, కల్మార్ యుద్ధం, నార్వేజియన్లు, స్వీడన్ల మధ్య శతాబ్దాల పోటీకి దారితీసింది. ఇది 1814లో డానో-నార్వేజియను ఓటమి తర్వాత రెండు దేశాల మధ్య వ్యక్తిగత యూనియను, కుట్రలను బాగా ప్రభావితం చేసింది. కీల్ ఒప్పందంలో అంగీకరించినట్లుగా నార్వేను స్వీడను‌కు అప్పగించడానికి బదులుగా నార్వే స్వీడన్ పాలనలో ఉండటాన్ని తిరస్కరించింది. నార్వేజియను స్వాతంత్ర్య యుద్ధం అని పిలువబడే ఒక చిన్న యుద్ధంలో తిరుగుబాటు చేసింది. దీని ఫలితంగా 1905లో పూర్తి స్వాతంత్ర్యం పొందే వరకు నార్వే తన సార్వభౌమత్వాన్ని ఎక్కువగా ఉంచుకునేందుకు వీలు కల్పిస్తూ, స్వీడను‌తో యూనియను‌లో మాత్రమే స్వేచ్ఛగా ఉంచుకునేందుకు ఒక ఒప్పందం ఏర్పడుతుంది.[6]
బాల్టిక్ సముద్రం లాభదాయకమైన వాణిజ్య మార్గం కాబట్టి డెన్మార్క్-నార్వేసు తన డొమినియం మారిసు బాల్టిసిని విజయవంతంగా రక్షించుకోవడం చుట్టుపక్కల దేశాల దృష్టిని ఆకర్షించింది. ఇతర శక్తులు డెన్మార్క్‌ను వ్యతిరేకించాయి - బాల్టిక్ సముద్రం మీద పూర్తి నియంత్రణ కోసం నార్వే, స్వీడన్ పోటీపడ్డాయి. చివరికి జోక్యం చేసుకున్నాయి. గ్రేట్ బ్రిటను, డచ్‌లతో సహా సముద్ర శక్తుల పెరుగుదల బాల్టిక్ సముద్రంలో అధికారం కోసం పోటీని స్థాపించింది. హాబ్సు‌బర్గ్స్‌కు చెందిన ఆర్చ్‌డ్యూకు ఆల్బర్టు రాజు 4వ క్రిస్టియను సైనిక పరాక్రమాన్ని సవాలు చేయడానికి హాన్సియాటిక్సు నుండి సహాయం కోరాడు. [7]
ప్రసిద్ధ జ్ఞాపకార్థం
[మార్చు]యుద్ధానికి ఒక ఉపసంహారంగా ఉన్నప్పటికీ, లెస్జా, డోవ్రే, వాగే (వాగే), ఫ్రాన్, లోం రింగెబు నుండి వచ్చిన గుడు‌బ్రాండ్సు‌డాలు మిలీషియామెను స్కాటిషు కిరాయి సైనికులను ఓడించిన క్రింగెను యుద్ధం నార్వేలో ఒక ప్రసిద్ధ సైనిక కార్యక్రమం. దీనిని నేటికీ జరుపుకుంటారు.
ఇవికూడా చూడండి
[మార్చు]- మొదటి స్వీడిష్–నార్వేజియన్ యూనియన్
- కల్మార్ యూనియన్
- నార్వేజియన్ రాచరికం చరిత్ర
- నార్వే అంతర్యుద్ధం
- నార్వే ఏకీకరణ
- గ్రేట్ నార్తర్ను యుద్ధసమయంలో నార్వే
- స్వీడిషు–నార్వేజియను యుద్ధం
- గన్‌బోట్ యుద్ధం
- సిల్డా యుద్ధం
- పీటరు వెస్సెలు
- డెన్మార్కు - నార్వే - హోల్‌స్టెయిను సంస్కరణ
- నార్వేలో కాథలిక్ వ్యతిరేకత
- రాజ్యాంగ దినోత్సవం (నార్వే)
- టోరు‌స్టెన్సను యుద్ధం
- క్రిస్టియను‌షోం కోట
- ఉత్తర నార్వే జాయింటు రెస్క్యూ కోఆర్డినేషను సెంటరు
- నార్వేజియను ఎయిర్ అంబులెన్సూ
- నార్వేలో విమానయానం
- నార్వేలో ఎన్నికలు
- నార్వేజియను మున్సిపలు ఎన్నికలు
- దక్షిణ నార్వే జాయింటు రెస్క్యూ కోఆర్డినేషను సెంటరు
- నార్వేజియను సాయుధ దళాలు
- రాయలు ప్యాలెసు ఓస్లో
- బైగ్డోయ్ రాయల్ ఎస్టేట్
- అకేర్షసు కోట
- టోన్సుబర్గు కోట
- హాఫ్ర్స్‌ఫ్జోర్డు యుద్ధం
- స్టాంఫోర్డు బ్రిడ్జి యుద్ధం
- స్కాటిషు–నార్వేజియను యుద్ధం
- ఫుల్ఫోర్డు యుద్ధం
1612
[మార్చు]- ↑ Kiser, Edgar; Drass, Kriss A.; Brustein, William (1994). "The Relationship Between Revolt and War in Early Modern Western Europe". Journal of Political & Military Sociology. 22 (2): 305–324. ISSN 0047-2697.
- ↑ Scott, Franklin D. (1988). Sweden: the Nation's History. Carbondale: Southern Illinois University Press, p. 168.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Eriksson, Bo (2007). Lützen 1632 (in Swedish). Stockholm: Norstedts Pocket. pp. 67–73. ISBN 978-91-7263-790-0.
{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ The Cambridge Modern History. New York: The Macmillan Company. 1906. p. 179.
- ↑ Jill Lisk (1967). The Struggle for Supremacy in the Baltic: 1600–1725. New York: Funk & Wagnalls.
- ↑ Ulf Sundberg: Svenska krig 1521–1814 [Swedish Wars 1521–1814]
- ↑ Duerloo, L. Dynasty and Piety Archduke Albert (1598–1621) and Habsburg Political Culture in an Age of Religious Wars. Farnham, Surrey, England: Ashgate, 2012.