ఖంతి ప్రజలు
| Tai Khamti ชาวไทคำตี่ | |
|---|---|
 Diorama of Tai Khamti people in Jawaharlal Nehru Museum, Itanagar | |
| Total population | |
| సుమారు 350,000 | |
| ముఖ్యమైన జనాభా కలిగిన ప్రాంతాలు | |
 Myanmar | ~200,000 |
 India | 140,310 |
| భాషలు | |
| Khamti, Burmese, Assamese | |
| మతం | |
| Theravada Buddhism | |
| సంబంధిత జాతి సమూహాలు | |
| Thai people, Lao people, Shan people, Dai people | |
తాయి ఖంతి (థాయ్: ชาว ไท คำ Cha, చావో తాయ్ కామ్ డిటీ) (సావ్: లాంగు-మై, హ్కమతి షాను) (షాను భాష: [తై]) (ఖమ్తి: খাম্পতি) ) లేదా ఖంతి అని అంటారు. వారు హ్కమ్తి లాంగ్, మొగాంగు, కాచిను రాష్ట్రంలోని మైట్కినా ప్రాంతాలు, మయన్మార్‌లోని సాగింగు డివిజనులోని హ్కమ్తి జిల్లాకు చెందిన తాయ్ జాతి సమూహం. భారతదేశంలో వారు అరుణాచల ప్రదేశు లోని నామ్సాయి జిల్లా, చాంగ్లాంగు జిల్లాలో కనిపిస్తారు. అస్సాంలోని టిన్సుకియా జిల్లాలోని లఖింపూరు జిల్లా, ధేమాజీ జిల్లా, ముంగ్లాంగు ఖంతి గ్రామం, బహుశా చైనాలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో చిన్న సంఖ్యలలో వీరిని చూడవచ్చు. ఖంతీల జనాభా 1,00,031, అందులో 40,005 మంది అరుణాచల ప్రదేశు, 60,026 అస్సాంలో నివసిస్తున్నారు. అయినప్పటికీ, మయన్మారులో వారి మొత్తం జనాభా 2,00,000 ఉంటుందని అంచనా వేయబడింది.[1]
తెంగపానీ బేసిను చుట్టూ ఉన్న ప్రాంతంలో నివసించే తాయి ఖంతీలు ఇరవాడి పర్వత లోయ అయిన పొడవైన హ్కాంతి ప్రాంతం నుండి వచ్చిన వలసదారుల వారసులు. ఖంతి ఆగ్నేయాసియా లక్షణాలను కలిగి ఉంది.
తాయ్-ఖంతి ప్రజలు థెరావాడ బౌద్ధమతం అనుచరులు. తాయ్-ఖంతి భాష వారి స్వంత లిపిని కలిగి ఉంది. దీనిని 'లిక్ తాయ్' అని పిలుస్తారు. ఇది మయన్మారు షాను (తాయ్) లిపి నుండి ఉద్భవించింది.[2] వారి మాతృభాషను ఖంతిభాష అంటారు. ఇది థాయి, లావోలకు దగ్గరి సంబంధం ఉన్న తాయి భాష.
సంఘం[మార్చు]
ఖంతి సమాజం తరగతులుగా విభజించబడింది. ప్రతి ఒక్కటి సామాజిక సోపానక్రమంలో విభిన్న స్థితిని సూచిస్తుంది. ముఖ్యులు అత్యున్నత పదవులను ఆక్రమించారు. తరువాత పూజారులు అన్ని వర్గాల మీద గణనీయమైన ప్రభావాన్ని చూపుతారు. గతంలో బానిసలు అత్యల్ప హోదాను కలిగి ఉన్నారు
సంస్కృతి[మార్చు]
జీవన విధానం, అలవాట్లు[మార్చు]
తాయ్-ఖంతి థెరావాడ బౌద్ధమతం తీవ్రమైన విశ్వాసులు. నివాసగృహాలలో పూజగది ఉంటుంది. వారు ప్రతి ఉదయం, సాయంత్రం పూలు (నాం తవ్ యోంగ్లీ), ఆహారం (ఖావో టాంగు సోం) నివేదించి ప్రార్థిస్తారు. వారు శాంతి కాముకులైన ప్రజలు.
తాయి-ఖంతి ఇళ్ళు పైకప్పులతో ఎత్తైన అంతస్తులలో నిర్మించబడతాయి. పైకప్పులు చాలా తక్కువ ఎత్తులో నిర్మించబడి గోడలతో మూసివేయబడతాయి. ఫ్లోరింగు కోసం చెక్క పలకలను ఉపయోగిస్తారు. గోడలు వెదురు ముక్కలతో తయారు చేయబడతాయి.
ఖంతి ప్రజలు స్థిరనివాసులుగా, వ్యవసాయదారులుగా ఉంటారు. వారు ఒకే జంతువుతో నడిచే నాగలి (థాయ్) ను ఉపయోగిస్తారు. ఎద్దు లేదా గేదె (లేదా పాత రోజుల్లో ఏనుగు కూడా).
ఖంతీ ప్రజలు వరి (ఖో), ఆవాలు / నువ్వులు (న్గా), బంగాళాదుంప (మనిషి-కాలా) వంటి పంటలను పెంచుతారు. వారి ప్రధాన ఆహారం బియ్యం, సాధారణంగా కూరగాయలు, మాంసం, చేపలు. వారు బియ్యం (తక్కువ) తో తయారుచేసిన బీరును పండుగలలో పానీయంగా తాగుతారు. ఖావో పుక్ (జిగట బియ్యం, నువ్వుల గింజలతో తయారు చేయబడినవి), ఖావో లాం (వెదురు బియ్యం), పా సా (ప్రత్యేక మూలికలతో తాజా నది చేపల సూప్), పా సోం, నాం సోం వంటివి కొన్ని ప్రసిద్ధ వంటకాలు తింటారు. గొడ్డు మాంసం నిషిద్ధంగా పరిగణించబడుతుంది.[3]
భాష, లిపి[మార్చు]
ఖంతి అనేది మయన్మారు, భారతదేశంలో ఖంతి ప్రజలు మాట్లాడే నైరుతి తాయి భాష. ఇది ఒక డైక్ భాష, ప్రత్యేకంగా కడై, కాం-తాయి, తాయి, నైరుతి, వాయువ్య శాఖ. ఈ భాష ఎగువ మయన్మారులోని మొగాంగు పరిసరప్రాంతాలలో ఉద్భవించినట్లు తెలుస్తోంది. ఇది థాయి, లావో భాషలతో దగ్గరి సంబంధం కలిగి ఉంది.
ఖంతి మూడు మాండలికాలు ఉంటాయి: ఉత్తర బర్మా ఖంతి, అస్సాం ఖంతి, సింకలింగు ఖంతి. ఖంతి మాట్లాడేవారు ద్విభాషా, ఎక్కువగా అస్సామీ, బర్మీసు భాషాఙానం కలిగి ఉన్నారు.
ప్రస్తుతం, మయన్మారులో సుమారు 2,00,000 ఖంతి మాట్లాడేవారు ఉన్నారు. భారతదేశంలోని ఈశాన్య భాగంలో 1,30,00 మంది ఉన్నారు (అరుణాచల ప్రదేశు, అస్సాం ప్రాంతాలు)
తాయి ఖంతీలు తమ సొంత రచన లిపిని 'లిక్-తాయ్' అని పిలుస్తారు.
సహజమైన రూపంలో ఉన్న తాయి-ఖాంప్టి వర్ణమాల, మయన్మారు ఉత్తర షాను వర్ణమాలను దగ్గరగా పోలి ఉంటుంది. కొన్ని అక్షరాలు విభిన్న ఆకృతులను తీసుకుంటాయి. వారి లిపి వందల సంవత్సరాల క్రితం నుండి లిక్ హ్టో న్గాకు లిపి నుండి ఉద్భవించింది. 17 హల్లులు, 14 అచ్చులు సహా 35 అక్షరాలు ఉన్నాయి. లిపి సాంప్రదాయకంగా త్రిపాటక, జాతక కథలు, ప్రవర్తనా నియమావళి, సిద్ధాంతాలు, తత్వశాస్త్రం, చరిత్ర, న్యాయ సంకేతాలు, జ్యోతిషశాస్త్రం, హస్త శాస్త్రం వంటి అంశాల మీద మఠాలలో బోధించబడుతుంది. మొదటి ముద్రిత పుస్తకం 1960 లో ప్రచురించబడింది. 1992 లో తాయి లిటరేచరు కమిటీ, చాంగుఖాం దీనిని సవరించారు. 2003 లో దీనిని ఉత్తర మయన్మారు, అరుణాచల ప్రదేశు విద్యావేత్తలు టోన్ మార్కింగుతో సవరించారు.
దుస్తులు[మార్చు]
పురుషుల సాంప్రదాయ ఖంతి దుస్తులు పూర్తి చేతుల కాటను చొక్కా (సియు పచాయి), బహుళ వర్ణ లుంగీ (ఫనోయి)ధరిస్తారు. మహిళల దుస్తులలో జాకెట్టు (సియు పసావో), పత్తి లేదా పట్టుతో చేసిన లోతైన రంగు పొడవాటి లంగా (సిను), రంగు పట్టు కండువా (ఫామై) ఉంటాయి. వివాహిత స్త్రీ సాదా నలుపు పొడవాటి చుట్టు-చుట్టూ లంగా (సిను), అంతకు మించి చిన్న ఆకుపచ్చ లంగా (లాంగ్వాటు) ధరిస్తుంది.
వారి ఆభరణాలలో ప్రకాశవంతమైన అంబరు చెవిపోగులు, పగడపు, పూసల కంఠహారాలు, బంగారు ఆభరణాలు ఉంటాయి. ఖంతి పురుషులు సాధారణంగా వారి శరీరాలకు పచ్చబొట్టు వేసుకుంటారు.
ఖంతి వారి జుట్టును పెద్ద ముడిగా కట్టివేస్తారు. దీనికి తెల్లటి తలపాగా (ఫా-హో) మద్దతు ఇస్తుంది. ముఖ్యులు పట్టుతో చేసిన పొడవైన కోటు ధరిస్తారు. జుట్టును ఒక భారీ రోలులో వెనుక, అన్ని వైపుల నుండి పైకి లాగుతారు. దీని పొడవు నాలుగైదు అంగుళాల పొడవు ఉంటుంది. ఎంబ్రాయిడరీ బ్యాండు, అంచు, రుచిగల చివరలను వెనుకకు వేలాడదీసి, రోలును చుడతారు.
కళలు[మార్చు]
హస్తకళ. వారి కత్తిని ఫా-నాప్ అంటారు. వారి పూజారులు ఔత్సాహిక హస్తకళాకారులు, వారు మత విగ్రహాలను చెక్కడానికి కలప, ఎముక లేదా దంతాలను ఉపయోగిస్తారు.
దంతాల పిడితో ఆయుధాలను రూపొందించడంలో వారు గొప్ప నైపుణ్యాన్ని కనబరుస్తారు. వారి ఆయుధాలలో విషపూరిత వెదురు చిక్కులు (పంజీలు), ఈటె, విల్లు, బాణం, కత్తి, కవచం ఉన్నాయి. ఇవి సాధారణంగా ఖడ్గమృగం లేదా గేదె దాచుతో తయారవుతాయి. ఖంతీలలో పాత ఫ్లింటు మస్కెట్లు, గుర్రపు పిస్టల్దును పోలి ఉండే తుపాకీలు కూడా ఉన్నాయి. కత్తి శరీరం, ముందు భాగంలో వ్రేలాడుతుంది. తద్వారా అవసరమైతే దాని హిల్ట్ కుడి చేతిలో పట్టుకోవచ్చు.
నృత్యం, నాటకం[మార్చు]
"కా పూంగ్ తాయ్" నృత్యం తాయి ఖంతీల ప్రధాన నాటకీయ కళారూపాలలో ఒకటి. సాంప్రదాయ అరుణాచలి నృత్యం అనేక రూపాల మాదిరిగా కాకుండా ఖంతి నృత్యం ఒక నృత్య నాటకం. ఇది ఖంతి బౌద్ధుల గొప్ప సంస్కృతిని వ్యక్తీకరిస్తూ చక్కగా ప్రతిబింబిస్తుంది.
తాయి ఖంతీల సాంప్రదాయ జానపద నృత్యాలు ఆగ్నేయాసియా దేశాలైన థాయిలాండు, మయన్మార్లలో ఉన్నాయి. ఈ సమాజంలో అనేక జానపద నృత్యాలు ఉన్నాయి. ప్రతి నృత్యానికి మతపరమైన నేపథ్యం ఉంటుంది. ప్రసిద్ధ తాయి ఖంతి నృత్య నాటకాలు కొన్ని:
- నెమలి నృత్యం: కా కింగ్నారా కింగ్నారి తాయి ఖంతీలో ప్రముఖ నృత్యం. ఇది హిమాలయాలలో ఉన్న బౌద్ధ విశ్వాసం, పౌరాణికంగా సగం-మానవ, సగం నెమలి, నెమ్మదిగా, దయగల నృత్యాలను వర్ణిస్తుంది.
- కాక్‌ఫైట్ డాన్స్: కా కాంగ్ టౌ కై అరుణాచల ప్రదేశుకు చెందిన తాయి ఖంతి తెగకు చెందిన ప్రసిద్ధ నృత్యం. ఇది రెండు లేదా నలుగురు వ్యక్తులు తల ఆకారంలో హెడ్గేరు ధరిస్తారు. దానితో పాటు డ్రం( కొంగుపాటు), సైంబల్సు (పైసెంగు), ఒక సమూహం (మోంగు-సీయింగు) ప్రదర్శిస్తుంది. ఈ నృత్యం సాధారణంగా రెండు కాక్సు మధ్య పోరాటాన్ని చూపిస్తుంది. కాక్‌ఫైటుతో రాజును అలరించే పురాతన సంప్రదాయం ద్వారా ప్రేరణ పొందింది.
- జింక నృత్యం: పురాణ కథ ఆధారంఫా అక్టోబరు నెలలో జింక-నృత్యం (కా-బొటనవేలు) (నుయెను-సిపు-ఈట్) అనేది కాంతి ఉత్సవ వేడుక, ఇది ప్రజల ఆత్మలు, జంతువుల కథల ఆధారంగా స్వాగతించబడింది. తన తల్లి, ఇతర ఆత్మలకు బుద్ధుడు బోధించిన తరువాత, కృతజ్ఞతలు తెలిపిన తరువాత తిరిగి రావడం. కా-టో ఈ నృత్యం బౌద్ధ విశ్వాసం, మతపరమైన స్వభావం ప్రదర్శిస్తుంది.
- రాక్షస నృత్యం: కా ఫై ఫై అనే రాక్షస నృత్యం మరొక ప్రముఖ నృత్యం. ముఖ్యమైన సామాజిక, మతపరమైన సందర్భాలలో ప్రదర్శించబడుతుంది. భగవంతుని లోతైన ధ్యానానికి భంగం కలిగించే దుష్టశక్తుల రాజు 'మారా' ప్రయత్నాలు చేసినప్పటికీ ఈ నృత్యం ఇతివృత్తం బుద్ధుడు జ్ఞానోదయం పొందడం చుట్టూ తిరుగుతుంది. కా ఫై ఫై చెడు మీద పవిత్ర విజయాన్ని సూచిస్తుంది. బుద్ధుడు 'మోక్షం' సాధించినట్లు సూచిస్తుంది.
పండుగలు[మార్చు]
సాంగ్కెను ఖంతి ప్రధాన పండుగ. ఇది ఏప్రిలు 14 న జరుపుకుంటారు. లౌకిక భారతదేశం నిజమైన రంగులు సాంగ్కెను పండుగలో ఉంటాయి. ఇక్కడ ప్రజలు తమ తెగ, కులం, సంస్కృతి, జాతి మొదలైన వాటితో సంబంధం లేకుండా ఆచారాలలో పాల్గొంటారు.
పండుగ ప్రధాన ఆకర్షణ శాంతి, స్వచ్ఛతకు చిహ్నంగా ఉన్న స్వచ్ఛమైన నీటిని చల్లుకోవడమే. బుద్ధుని చిత్రాలను బయటకు తీస్తారు. ఆచార స్నానం తరువాత. ఊరేగింపులో డ్రంసు నృత్యాలతో ఉత్సాహభరితంగా ఉంటుంది. ఈ పవిత్ర స్నానం ఒక శుభ సంఘటన. ఈ వేడుక వరుసగా మూడు రోజులు జరుగుతుంది. వేడుక సందర్భంగా స్థానికులు ఇంట్లో తీపి తయారు చేసి పంపిణీ చేస్తారు. బహుమతుల మార్పిడి పండుగ సాధారణ లక్షణం.
సంవత్సరమంతా జరుపుకునే సాంగ్కెను కాకుండా ఇతర పండుగలు ఉన్నాయి. కొన్ని పండుగలు పోయి-పీ-మౌ (తాయి ఖాంప్టి న్యూ ఇయరు), మై-కసుంగు-ఫై, ఖోవా-వా, పోట్-వా, మొదలైనవి.
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ Khampti, Encyclopaedia Britannica
- ↑ Roland J. L. Breton (1997). Atlas of the Languages and Ethnic Communities of South Asia. SAGE Publications. p. 188. ISBN 0-8039-9367-6.
- ↑ Hattaway, Paul (2004). Peoples of the Buddhist world: a Christian prayer diary. William Carey Library. p. 131. ISBN 978-0-87808-361-9.