గుల్బర్గా తుర్ దాల్
గుల్బర్గా తుర్ దాల్ అనేది భారతదేశంలోని కర్ణాటక రాష్ట్రంలో పండించే పావురం బఠానీ రకం . యాద్గిర్ జిల్లాలోని షోరాపూర్, షాపూర్, యాద్గిర్ తాలూకాలతో పాటు కలబురగి జిల్లాలో ఉన్న అలంద్, చించోలి, కలబురగి (గుల్బర్గా ), అఫ్జల్‌పూర్, చిత్తాపూర్, సేడం, జేవర్గి తాలూకాలలో ఇది సాధారణ, విస్తృతంగా సాగు చేసే పంట . రెండు జిల్లాలు కలబురగి డివిజన్ పరిధిలోకి వస్తాయి . కలబురగి జిల్లా (గతంలో గుల్బర్గా) కర్నాటక మొత్తం పప్పు ఉత్పత్తిలో 60% వాటాను కలిగి ఉంది, కర్నాటక దేశంలోనే అతిపెద్ద పప్పు ఉత్పత్తిదారుగా ఉంది. కలబురగి జిల్లా 3.7 లక్షల హెక్టార్ల భూమిలో ఎర్ర కందులను సాగుచేస్తుంది, ఇది కర్ణాటకలోని మొత్తం 9 లక్షల హెక్టార్ల ఎర్ర కందుల సాగులో దాదాపు 41%.[1][2][3]
దాని భౌగోళిక సూచిక ట్యాగ్ కింద, దీనిని "'గుల్బర్గా తుర్ దాల్' అని పిలుస్తారు. [4]
పేరు
[మార్చు]గుల్బర్గా తుర్ దాల్ అనేది కలబురగి, యాద్గిర్ జిల్లాల్లో కలబురగి డివిజన్ (గతంలో గుల్బర్గా అని పిలుస్తారు) పరిధిలోకి వచ్చే విలువైన వ్యవసాయ ఉత్పత్తి, దాని పేరు మీదనే దీనికి పేరు పెట్టారు. దీనిని కన్నడ రాష్ట్ర భాషలో "కలబురగి తొగరి బేలె" అని పిలుస్తారు, తొగరి అంటే పావురం బఠానీ, బేలె అంటే కాయధాన్యాలు. స్థానికంగా దీనిని 'గుల్యాల్', 'చాపుల్' లేదా 'బెన్నూర్ లోకల్' అని పిలుస్తారు.[5]
వివరణ
[మార్చు]కర్ణాటకలో పండించే ఇతర రకాలతో పోలిస్తే కలబురగి నుండి వచ్చే స్థానిక తుర్ దాల్ ప్రత్యేకమైనది. ఇది ప్రత్యేకమైన రుచి, వాసన, తక్కువ వంట కాలం, అధిక నిల్వ నాణ్యతను కలిగి ఉంటుంది. ఈ ప్రాంతంలోని నేలల్లో కాల్షియం, పొటాషియం సమృద్ధిగా ఉండటం, అధిక మిల్లింగ్ లక్షణాలు దీనికి కారణం.[6]
జిల్లా వాతావరణ పరిస్థితులు సాపేక్షంగా వెచ్చగా, పొడిగా ఉంటాయి, వార్షిక వర్షపాతం తక్కువగా ఉంటుంది. అయినప్పటికీ, ఈ ప్రాంతంలోని అధిక సారవంతమైన నల్ల పత్తి నేలలు కంది సాగుకు అనుకూలంగా ఉంటాయి. గుల్బర్గా జిల్లా దాని ప్రముఖ కంది పప్పు ఉత్పత్తి కారణంగా 'కర్ణాటక తర్ బౌల్' గా పిలువబడుతుంది. ఈ ప్రాంతం నుండి నాణ్యమైన తర్ పప్పు భారతదేశంలోని ఇతర ప్రాంతాలు, రాష్ట్రాలకు పంపిణీ చేయబడుతుంది, విక్రయించబడుతుంది.[7]
కలబురగిలో దాదాపు 250 పప్పు మిల్లులు ఉన్నాయి, ఇవి రోజుకు 10 నుండి 15 టన్నుల కందిని ప్రాసెస్ చేయగలవు. గుల్బర్గా పప్పు యొక్క భౌతిక లక్షణాలలో నారింజ-పసుపు రంగు, వంట సమయంలో, తరువాత ఆహ్లాదకరమైన వాసన, వండినప్పుడు చక్కటి ఆకృతి ఉంటాయి. విరిగిన పప్పు ఆకర్షణీయంగా ఉంటుంది, విరిగిపోని స్పష్టమైన అంచులతో ఉంటుంది.[8]
గుర్తింపు
[మార్చు]దీనికి 14 ఆగస్టు 2019న భారత కేంద్ర ప్రభుత్వ పరిధిలోని జియోగ్రాఫికల్ ఇండికేషన్స్ రిజిస్ట్రీ నుండి జియోగ్రాఫికల్ ఇన్డికేషన్ (జిఐ) స్టేటస్ ట్యాగ్ లభించింది, ఇది 25 సెప్టెంబర్ 2027 వరకు చెల్లుతుంది.[9][10]
కలబురగికి చెందిన వ్యవసాయ శాస్త్రాల విశ్వవిద్యాలయం (యుఎఎస్) & కర్ణాటక తొగరి అభివృద్ధి మండలి లిమిటెడ్, 'గుల్బర్గా తుర్ దాల్' యొక్క జిఐ రిజిస్ట్రేషన్‌ను ప్రతిపాదించింది. సెప్టెంబర్ 2017లో దరఖాస్తును దాఖలు చేసిన తర్వాత, చెన్నైలోని భౌగోళిక సూచిక రిజిస్ట్రీ ద్వారా తుర్ దాల్‌కు 2019లో జిఐ ట్యాగ్ మంజూరు చేయబడింది, దీనితో ఈ ప్రాంతంలో పండించే తుర్ దాల్‌కు "గుల్బర్గా తుర్ దాల్" అనే పేరు ప్రత్యేకంగా మారింది. తద్వారా ఇది మహారాష్ట్రకు చెందిన నవాపూర్ తుర్ దాల్ తర్వాత భారతదేశం నుండి వచ్చిన రెండవ పావురం బఠానీ రకం, జిఐ ట్యాగ్‌ను సంపాదించిన కర్ణాటక నుండి వచ్చిన 49వ రకం వస్తువులలో ఒకటిగా నిలిచింది.[5][11]
జిఐ ట్యాగ్ తుర్ దళ్ను అక్రమ అమ్మకం, మార్కెటింగ్ నుండి రక్షిస్తుంది, దానికి చట్టపరమైన రక్షణ, ప్రత్యేక గుర్తింపును ఇస్తుంది.
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ Staff Reporter (10 January 2018). "GI tag for 'Gulbarga Tur Dal' in a month". The Hindu (in Indian English). Retrieved 12 January 2025.
- ↑ "Tur dal industry in soup: Over 300 mills shut down in Kalaburagi". The Times of India. 18 July 2018. Retrieved 12 January 2025.
- ↑ Lalitha, S. (29 August 2021). "Postal department to release special covers on 42 GI tags of Karnataka". The New Indian Express (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 12 January 2025.
- ↑ "Details | Geographical Indications | Intellectual Property India". Intellectual Property India (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 12 January 2025.
- ↑ 5.0 5.1 "Gulbarga Tur Dal" (PDF). Intellectual Property India. Retrieved 12 January 2025.
- ↑ Reddy, K. N. (27 August 2019). "Finally, Kalaburagi’s red gram gets GI tag, farmers to benefit". www.deccanchronicle.com (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 12 January 2025.
- ↑ "'Bhima Pulse' set for brand boost with own processing units in Kalaburagi". Deccan Herald (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 12 January 2025.
- ↑ Buradikatti, Kumar (15 July 2017). "To avoid GST, dal and rice traders give up registered trademarks". The Hindu (in Indian English). Retrieved 12 January 2025.
- ↑ "Gulbarga Tur Dal". Intellectual Property India. Retrieved 13 January 2025.
- ↑ Service, Express News (31 January 2024). "Karnataka: Speed Post to deliver GI-tagged tur dal". The New Indian Express (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 12 January 2025.
- ↑ "With GI recognition for 'Gulbarga tur', new brand name can't tag along". Deccan Herald (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 12 January 2025.