చతురస్ర యుద్ధం
| Battle of the Square | |
|---|---|
 Contemporary depiction. The officer on horseback on the left of the picture is Major-General Ferdinand Wedel-Jarlsberg (National Library of Norway). | |
| ప్రదేశం | Stortorvet, Christiania (Oslo), Norway |
| తేదీ | 17 May 1829 |
| మరణాలు | 0 |
ప్రాణాపాయ గాయాలు | around 30 |
స్క్వేరు యుద్ధం (నార్వేజియను: టార్వ్స్‌లాజెట్, స్వీడిషు: టార్గ్స్‌లాజెట్) అనేది నార్వేలోని ఓస్లో (అప్పుడు క్రిస్టియానియా అని పిలుస్తారు)లో 1829 మే 17 సాయంత్రం నార్వేలోని యునైటెడు కింగ్‌డంలో సైనిక దళాలు, నార్వేజియను ప్రదర్శనకారుల మధ్య జరిగిన ఘర్షణ.
గత సంవత్సరం స్వీడను, నార్వే రాజు 14వ చార్లెసు జాన్ చేత నిషేధించబడిన నార్వే రాజ్యాంగ వార్షిక వేడుకలో ప్రదర్శనకారులు పాల్గొంటున్నారు. పోలీసులు, దళాల జోక్యం నార్వేలో ఆగ్రహాన్ని రేకెత్తించింది. 14వ చార్లెసు నిషేధాన్ని ఎత్తివేయవలసి వచ్చింది.
నేపథ్యం
[మార్చు]నార్వేకు చెందిన 6వ హాకోను మరణం తరువాత డెన్మార్కు, నార్వే రాజ్యాలు 1380లో వ్యక్తిగత యూనియను‌లోకి వచ్చాయి. నాలుగు శతాబ్దాలకు పైగా యూనియను‌లో ఉన్నాయి. ఈ సమయంలో వారు స్వీడను మీద అనేక యుద్ధాలు చేశారు. నెపోలియను యుద్ధాల తరువాత డెన్మార్కు రాజు జనవరి 1814లో సంతకం చేసిన కీల్ ఒప్పందం ప్రకారం నార్వేను స్వీడన్ రాజుకు (ముఖ్యంగా స్వీడన్ రాజ్యం కాదు) అప్పగించాడు. పాత శత్రువు స్వీడను‌తో ఐక్యత అనే ఆలోచన నార్వేలో చాలా ప్రజాదరణ పొందలేదు. కాబట్టి ఒప్పందం వార్త దేశానికి చేరుకున్నప్పుడు అది స్వాతంత్ర్యానికి మద్దతును పెంచింది. డెన్మార్క్ యువరాజు, నార్వే వైస్రాయి అయిన క్రిస్టియను ఫ్రెడరికు 1814 మే 17న నార్వేజియను రాజ్యాంగ సభ ద్వారా కొత్త రాజ్యాంగం ప్రకారం నార్వే రాజుగా ఎన్నికయ్యారు.
అయినప్పటికీ క్రిస్టియను ఫ్రెడరికు అంతర్జాతీయ మద్దతును పొందలేకపోయాడు. ఎందుకంటే గ్రేటు పవర్సు ముఖ్యంగా బ్రిటను, నెపోలియను ఫ్రాన్సు కు వ్యతిరేకంగా స్వీడను ఇచ్చిన మద్దతుకు ప్రతిఫలమివ్వాలని, రష్యా కు ఫిన్లాండ్ ను కోల్పోయినందుకు దానిని భర్తీ చేయాలని కోరుకున్నాయి. అందువల్ల కీల్ ఒప్పందాన్ని అమలు చేయాలని కోరుకున్నాయి. 1814 వేసవిలో జరిగిన ఒక చిన్న యుద్ధంలో స్వీడిషు దళాలు నార్వే మీద దాడి చేసి, క్రిస్టియను ఫ్రెడరికు (తరువాత డెన్మార్కు రాజు 8వ్స్ క్రిస్టియను అయ్యాడు) ను బహిష్కరించాయి. స్వీడన్లు ప్రతిపాదించిన శాంతి నిబంధనలు సాపేక్షంగా ఉదారంగా ఉన్నాయి - స్వీడను‌తో వ్యక్తిగత యూనియను‌ను నిరోధించే నిబంధనలను తొలగించాలనే షరతు మీద నార్వేజియను రాజ్యాంగాన్ని నిలుపుకున్నారు. ఆగస్టు 30న స్వీడను రాజు 13వ చార్లెసు (నార్వేలో 2వ చార్లెసు అని పిలుస్తారు) స్వీడను నార్వే యునైటెడు కింగ్‌డంల పాలకుడిగా ప్రకటించబడ్డాడు.
13వ చార్లెసు ఫిబ్రవరి 5 1818న మరణించాడు. ఆయన దత్తపుత్రుడు కార్ల్ జోహను (మాజీ నెపోలియను మార్షలు జీన్-బాప్టిస్టు బెర్నాడోటు) ఆయన తర్వాత స్వీడను‌కు చెందిన 14వ చార్లెసు జాన్ నార్వేకు చెందిన 13 వ చార్లెసు జాన్‌గా నియమితుడయ్యాడు.
రాజ్యాంగం ప్రారంభ ప్రకటన బహిరంగ వేడుకలు 1820ల మధ్యకాలం నుండి నార్వేలో నిర్వహించడం ప్రారంభించాయి. వేడుకలు బాహ్యంగా విధేయులుగా ఉన్నప్పటికీ - టోస్టు‌లు సాధారణంగా రాజకుటుంబానికి, రాజ్యాంగానికి కూడా చేయబడతాయి - అటువంటి సంఘటనలు వేర్పాటువాద ఉపవాచకాన్ని కలిగి ఉన్నాయని స్వీడిషు-నార్వేజియను యూనియను‌కు వ్యతిరేకంగా రాజకీయ ఆందోళనకు రహస్య మార్గంగా పనిచేశాయని స్వీడిషు అధికారులు ఆందోళన చెందారు; బదులుగా వారు దేశభక్తి భావనకు ప్రత్యామ్నాయ దృష్టిగా నవంబరు 4న 'యూనియను డే'ని ప్రోత్సహించడానికి ప్రయత్నించారు. అయితే మే 17న వేడుకలు కొనసాగాయి. మే 1828లో కింగ్ చార్లెసు జాన్ స్టోర్టింగు (నార్వేజియను పార్లమెంటు) ముందు చేసిన ప్రసంగంలో ఇటువంటి సంఘటనలను పరోక్షంగా విమర్శించారు. ఆ సంవత్సరం మే 13న ఎటువంటి అధికారిక వేడుకలను నిర్వహించకూడదని ఓటు వేశారు. [1] తరువాత ఇది వేడుకలన్నింటి మీద పూర్తి నిషేధంగా మారింది. [2]
ఈవెంట్సు
[మార్చు]ప్రిలూడు
[మార్చు]నిషేధం ఉన్నప్పటికీ అక్రమ ఫ్లైయర్లు, జాతీయ గీతాలు, నినాదాలు 1829 మే17కి వారాల ముందు ప్రసారం కావడం ప్రారంభించాయి. ఆ రోజు క్రిస్టియానియాలో ప్రకాశవంతమైన మేఘాలు లేని ఆదివారం. ప్రారంభంలో నగరం నిశ్శబ్దంగా ఉంది. రోజులో ఎక్కువ భాగం పోలీసులు స్వల్పంగా తాగిన మత్తు తప్ప మరే ఇతర సమస్యలను ఎదుర్కోలేదు. [3]
అశాంతికి ఉత్ప్రేరకంగా సాయంత్రం 6 గంటలకు సింబాలికు‌గా పేరు పెట్టబడిన స్టీము‌షిపు కాన్‌స్టిట్యూషను చేరుకోవడం జరిగింది. ఓడలు క్వేసైడు‌కు రావడాన్ని చూడటానికి ఆచారంగా గుమిగూడిన జనసమూహం వచ్చిన స్టీమరు‌ను ఎదుర్కొంది. అయితే అధికారులు భయపడినట్లుగా ఈ సమావేశం జాతీయవాద ఉత్సాహానికి ఒక మార్గంగా కూడా పనిచేసింది. ఓడ ఓడరేవుకు చేరుకోగానే అనేక మంది పురుషులు, బాలురు దానిని ఉత్సాహపరిచారు; 20 ఏళ్ల విద్యార్థి హెన్రికు వెర్జు‌ల్యాండు "రాజ్యాంగం వర్ధిల్లాలి!" అని అరిచాడు. ఇది జనసమూహం నుండి పెద్ద స్పందనను రేకెత్తించింది. వారు గతంలో పంపిణీ చేయబడిన ఫ్లైయరు‌ల నుండి గీతాలను ఆకస్మికంగా పాడటం ప్రారంభించారు. ఆ తర్వాత జనసమూహం ఓస్లో కేథడ్రలు ముందు ఉన్న స్క్వేరు అయిన స్టోరు‌టోర్వెటు‌కు తరలివెళ్లి సాయంత్రం వరకు అక్కడే ఉన్నారు.
సైనిక జోక్యం
[మార్చు]క్రిస్టియానియా పోలీసు దళంలో పోలిటిమెస్టరు (పోలీస్ చీఫ్) ఓలే గ్జెర్డ్రం, ఇద్దరు డిప్యూటీలు, తొమ్మిది మంది సాధారణ పోలీసులు ఉన్నారు. ఇరవై మంది స్వచ్ఛంద సహాయకులు కూడా అందుబాటులో ఉన్నారు. ఈ చిన్న సప్లిమెంటు సాధారణంగా క్రిస్టియానియా పరిమాణంలో ఉన్న పట్టణానికి సరిపోతుంది. కానీ అభివృద్ధి చెందుతున్న పరిస్థితికి సరిపోలేదు. [4] స్టోర్టోర్వెటు‌లో సమావేశాన్ని ఎదుర్కొన్న పోలీసులు సహాయక దళాలను పిలిపించి జనసమూహాన్ని చెల్లాచెదురుగా వెళ్లమని అభ్యర్థించారు. కానీ ప్రజలు ఆసక్తిగా ఉన్నారు. వెళ్ళడానికి నిరాకరించారు. "లాంగు లివు 17 మే" అని రాసి ఉన్న టోపీ ధరించిన తాగుబోతు వ్యక్తిని విచారణ కోసం తీసుకువచ్చారు. కానీ చివరికి ఆయన తనను తాను వివరించుకోలేక పోయాడు కాబట్టి విడుదల చేశారు.
దిగజారుతున్న పరిస్థితికి ప్రతిస్పందనగా స్వీడిషు వైస్రాయి బాల్ట్జారు వాన్ ప్లాటెను, అకేర్షసు కోట లోని దండు నార్వేజియను కమాండెంటు మేజరు-జనరలు బారను వెడెలు-జార్ల్సు‌బర్గు జనసమూహాన్ని చెదరగొట్టడానికి చట్టపరమైన సమర్థనను కోరారు. వారు 1685 అల్లర్ల చట్టం మీద స్థిరపడ్డారు. ఇది తిరుగుబాటును నిషేధించింది. అల్లర్ల చట్టం సంబంధిత నిబంధనలను చదవడానికి జనసమూహాన్ని చెల్లాచెదురుగా వెళ్లమని ఆదేశించడానికి జెర్డ్రం‌ను స్క్వేరు‌కు పంపారు. కానీ ఆయనకు తగినంత ఎత్తు లేదు. ఎక్కువగా విస్మరించబడ్డాడు. వెడెలు-జార్ల్సు‌బర్గు తరువాత అశ్వికదళాన్ని స్క్వేరు‌లోకి ఆదేశించాడు; కొంతమందిని కిందకు దించారు. తొక్కిసలాట జరిగింది. తేలికపాటి పదాతిదళం అశ్వికదళంతో చేరింది. వారు ప్రదర్శనకారులను కొట్టడం ప్రారంభించారు.గాయపడిన వారిలో వెర్జి‌లాందు కూడా ఉన్నాడు. అతన్ని అశ్వికదళ సాబరు దాడిలో గాయపరిచాడు. అదృష్టవశాత్తూ ఎవరూ మరణించలేదు లేదా తీవ్రంగా గాయపడలేదు. కానీ ఈ కొట్లాటలో దాదాపు ముప్పై మంది పౌరులు తీవ్రంగా గాయపడ్డారు. [5]
పరిణామం
[మార్చు]'యుద్ధం' తర్వాత ఆరుగురు వ్యక్తులను అరెస్టు చేశారు - ఫ్రెడెరికు క్రిస్టియను బ్లెహర్సు, ఓలే ఐలెర్ట్సెను, ఆండ్రియాసు హాన్సెను, హాన్సు మైహ్రే, క్రిస్టియను మోర్టెన్సెను, ఆండ్రియాసు హోయరు - బహిరంగంగా తాగిన కారణంగా లేదా అశాంతి కారణంగా వారందరూ త్వరలోనే విడుదలయ్యారు. [6]
వెర్జి‌ల్యాండు తరువాత పోలిటిమెస్టరు గ్జెర్డ్రం, మేజరు-జనరలు వెడెలు-జార్ల్సుబర్గు‌లకు గొడవ సమయంలో తన విద్యార్థి యూనిఫాంకు జరిగిన నష్టం గురించి ఫిర్యాదు చేస్తూ లేఖలు రాశాడు. దీని ఫలితంగా చాలా కాలం పాటు లేఖలు మార్పిడి చేయబడ్డాయి. దానిని రాజకీయంగా అవగాహన ఉన్న వెర్జి‌ల్యాండు తన ప్రయోజనం కోసం ఉపయోగించుకోగలిగాడు. [7] పోలీసులు వెర్జి‌ల్యాండు‌ను ప్రశ్నించడం వలన ఆయనను ప్రజా హీరోగా నార్వేజియను జాతీయవాదానికి ప్రధాన వ్యక్తిగా మార్చాడు. ఆ రోజు బారను పూర్తిగా మత్తులో లేడని ఆయన సూచించాడు; ఆ కోటు‌ను రికార్డు నుండి తొలగించారు కానీ అక్కడే ఉన్న వెర్జి‌ల్యాండు బంధువు గుర్తు చేసుకున్నారు. ముఖ్యంగా తన వయస్సు చెప్పమని అడిగినప్పుడు వెర్జి‌ల్యాండు ఇలా సమాధానమిచ్చాడు. "నేను నార్వేజియను రాజ్యాంగం కంటే ఆరు సంవత్సరాలు పెద్దవాడిని. ఆ రాజ్యాంగం ఎప్పుడు వ్రాయబడిందో ప్రస్తుత పెద్దమనుషులు గుర్తుంచుకుంటారని నేను ఆశిస్తున్నాను." ఈ వాక్యం ముఖ్యంగా వెర్జి‌ల్యాండు‌కు "దినాన్ని ప్రారంభించిన" గౌరవాన్ని ఇచ్చింది.
నార్వే అంతటా స్వీడన్లు, ముఖ్యంగా గవర్నరు పట్ల తీవ్ర కోపం నెలకొంది. ఆ తర్వాత ఒక సంవత్సరం పాటు నార్వేజియను వార్తాపత్రికలలో ఇది తీవ్ర చర్చనీయాంశంగా మారింది. ఉద్రిక్తతలను తగ్గించడానికి మే 17న రాజ్యాంగ వేడుకల మీద నిషేధాన్ని ఎత్తివేయడానికి రాజు 14వ చార్లెసు జాన్ అంగీకరించారు. అప్పటి నుండి దీనిని నార్వే జాతీయ దినోత్సవంగా జరుపుకుంటున్నారు.
ఇవికూడా చూడండి
[మార్చు]- మొదటి స్వీడిష్–నార్వేజియన్ యూనియన్
- కల్మార్ యూనియన్
- నార్వేజియన్ రాచరికం చరిత్ర
- నార్వే అంతర్యుద్ధం
- నార్వే ఏకీకరణ
- గ్రేట్ నార్తర్ను యుద్ధసమయంలో నార్వే
- స్వీడిషు–నార్వేజియను యుద్ధం
- గన్‌బోట్ యుద్ధం
- సిల్డా యుద్ధం
- పీటరు వెస్సెలు
- డెన్మార్కు - నార్వే - హోల్‌స్టెయిను సంస్కరణ
- నార్వేలో కాథలిక్ వ్యతిరేకత
- రాజ్యాంగ దినోత్సవం (నార్వే)
- టోరు‌స్టెన్సను యుద్ధం
- క్రిస్టియను‌షోం కోట
- ఉత్తర నార్వే జాయింటు రెస్క్యూ కోఆర్డినేషను సెంటరు
- నార్వేజియను ఎయిర్ అంబులెన్సూ
- నార్వేలో విమానయానం
- నార్వేలో ఎన్నికలు
- నార్వేజియను మున్సిపలు ఎన్నికలు
- దక్షిణ నార్వే జాయింటు రెస్క్యూ కోఆర్డినేషను సెంటరు
- నార్వేజియను సాయుధ దళాలు
- రాయలు ప్యాలెసు ఓస్లో
- బైగ్డోయ్ రాయల్ ఎస్టేట్
- అకేర్షసు కోట
- టోన్సుబర్గు కోట
- హాఫ్ర్స్‌ఫ్జోర్డు యుద్ధం
- స్టాంఫోర్డు బ్రిడ్జి యుద్ధం
- స్కాటిషు–నార్వేజియను యుద్ధం
- ఫుల్ఫోర్డు యుద్ధం
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ Torbjörn Nilsson: Torgslaget 1829, pp.110–8
- ↑ [1]. Store Norsk Leksikon. Accessed 21/2-2022
- ↑ Torbjörn Nilsson: Torgslaget 1829, p.121
- ↑ Torbjörn Nilsson: Torgslaget 1829, p.121
- ↑ Torbjörn Nilsson: Torgslaget 1829, pp.122-8
- ↑ Torbjörn Nilsson: Torgslaget 1829, pp.154–5
- ↑ Torbjörn Nilsson: Torgslaget 1829, pp.156–7