టిటిడి ఉద్యానవనం
తిరుమల వెంకటేశ్వరస్వామి ప్రధాన ఆలయానికి సమీపంలో టిటిడి ఉద్యానవనం (తిరుమల తిరుపతి దేవస్థాన ఉద్యానవనం) ఉంది. టిటిడి ఉద్యానవనం దాదాపు 460 ఎకరాల విస్తీర్ణంలో విస్తరించి ఉంది. తిరుమలలోని శ్రీవారి ఆలయంలోని ప్రధాన దేవతకు, గర్భగుడి, ఇతర ప్రాంతాలకు పూలమాలలు, పూల అలంకరణల తయారీలో సగటున రోజుకు 500 కిలోల పువ్వులు, 5 కిలోల సువాసనగల ఆకులు ఉపయోగించబడతాయి. పండుగల సమయంలో ఉత్సవ విగ్రహాలకు కూడా ఇక్కడి పూలు ఉపయోగిస్తారు[1]. ఈ ఉద్యానవనం ప్రధానంగా తిరుమల ఆలయానికి మాత్రమే కాకుండా తిరుపతి చుట్టుపక్కల ఉన్న దేవాలయాలకు కూడా పువ్వులను అందిస్తుంది. ఏడు కొండల శ్రీనివాసుడు ఏడాది పొడవున పూల అలంకరణలకు ప్రసిద్ధి చెందాడని స్థానిక పురాణం అయిన 'తిరువై ముల్హి'లో ప్రస్తావించబడింది[2].
దాస నంబి
[మార్చు]తిరుమల కొండలపై పూల తోటలు ఏర్పాటు చేయాలనే ఆలోచనను శ్రీ రామానుజుడు, ఆయన శిష్యుడు శ్రీ ఆనందాళ్వార్ 14వ శతాబ్దంలోనే రూపొందించారు. తరువాత సత్తాడ శ్రీ వైష్ణవులు దాస నంబిల పేరుతో తిరుమల పూల తోటలను పెంచారు. పద్నాలుగో, పదిహేనవ శతాబ్దాల చివరి కాలంలో అనేక పూల తోటలను పెంచారని ఆలయంలోని శాసనాల ద్వారా తెలుస్తుంది[3]. శ్రీవారి ఆలయం చుట్టూ ఒకప్పుడు పూల తోటలు ఉండేవి, కానీ ఇప్పుడు అవి రామ్ బాగిచ, నారాయణ గిరి, నందకం వంటి అతిథి గృహాలుగా మార్చబడ్డాయి.
ఈ ఉద్యానవనంలో రెడ్ సాండర్స్, సైకస్ బెడ్డోమై అనే జాతులు ఉన్నాయి, వీటిని ఇక్కడ మాత్రమే చూడవచ్చు. ఇక్కడ 1700 కంటే ఎక్కువ రకాల వాస్కులర్ జాతుల మొక్కలు ఉన్నాయి. శ్రీవారి కైంకర్యం (పూజ) కోసం ఉపయోగించే ముఖ్యమైన పువ్వులు గులాబీలు, మల్లె, బంతి, కమలం, చామంతి, దవనం, తులసి, కనకాంబరంలు కూడా ఉన్నాయి. శ్రీవారి ఆలయంలో ప్రతిరోజు శ్రీవారిని అలంకరించడానికి ఎనిమిది ప్రత్యేక దండలను ఉపయోగిస్తారు. మూల విరాట్ను అలంకరించే 100 అడుగుల పొడవు గల దండలలో 27 రకాల పుష్పాలు, 7 రకాల సుగంధ ద్రవ్యాలు వాడుతారు.
దండలు
[మార్చు]శ్రీవారికి అలంకరించే ప్రముఖ దండలు - శిఖామణి, సాలిగ్రామ మాల, కంఠసరి, వక్ష స్థల లక్ష్మి, శంఖుచక్రం, కఠారి సరం, తవలములు[4].
శిఖామణి
[మార్చు]ఈ దండ 8 మూరలు ఉంటుంది. శ్రీవారి కిరీటం మీద నుండి రెండు భుజాల మీద వరకు అలంకరించి ఉంటుంది.
సాలిగ్రామ మాల
[మార్చు]ఇవి రెండు దండలు. ఒక్కో దండ దాదాపుగా నాలుగు మూరలు ఉంటుంది. ఈ దండలు శ్రీవారి భుజాల నుంచి ఇరువైపులా పాదాల వరకు వేలాడుతూ ఉన్న సాలిగ్రామాల మాలలకు ఆనుకోని వ్రేలాడతాయి.
కంఠసరి
[మార్చు]మూడు మూరలు ఉండే ఈ దండ మెడలో రెండు వరుసలుగా రెండు భుజాల మీదికి అలంకరింపబడి ఉంటుంది.
వక్ష స్థల లక్ష్మి
[మార్చు]స్వామి వారి వక్షస్థలంలో ఉన్న శ్రీదేవి, భూదేవి లకు వేసే రెండు దండలు. ఇవి ఒక్కొక్కటి ఒకటిన్నర మూరలు ఉంటాయి.
శంఖుచక్రం
[మార్చు]శంఖుచక్రాలకు రెండు దండలు ఉంటాయి. ఇవి ఒక్కొక్కటి ఒక్కో మూర ఉంటుంది.
కఠారి సరం
[మార్చు]స్వామివారి బొడ్డున ఉన్న నందక ఖడ్గానికి అలంకరించే దండను కఠారి సరం అని అంటారు. ఈ దండ రెండు మూరలు ఉంటుంది.
తవలములు
[మార్చు]రెండు మోచేతుల కింద, నడుము నుండి మోకాళ్ళపై హారాలుగా, మోకాళ్ళ నుండి పాదాల వరకు వేలాడ దీసే మూడు దండలు. వీటిలో ఒకటి మూడు మూరలు ఉంటుంది. రెండవది మూడున్నర మూరలు ఉంటుంది. మూడవది నాలుగు మూరలు ఉంటుంది.
బ్రహ్మోత్సవాలు
[మార్చు]బ్రహ్మోత్సవాలు వంటి ప్రత్యేక కార్యక్రమాల సమయంలో ఆలయం లోపల అలంకరణ కోసం, తిరుమల, తిరుపతిలోని అన్ని ప్రసిద్ధ మధ్యస్థాల కోసం ఉద్యానవనం నుండే కాకుండ థాయిలాండ్, దక్షిణాఫ్రికా, ఇతర దేశాల నుండి 30 టన్నుల పువ్వులు దిగుమతి చేసుకుంటారు.
ఉద్యానవన శాఖ
[మార్చు]నాలుగు నర్సరీలతో కూడిన ఉద్యానవనాలు, శిలాతోరణం వద్ద పది ఎకరాల్లో శ్రీ వేంకటేశ్వర ఉద్యానవనం ఏర్పాటు చేశారు. ఇందులో అరటితో పాటు, తులసి, ఉసిరి, మోదుగ, జువ్వి, జమ్మి, దర్భ, సంపంగి, మామిడి, పారిజాతం, రావి, శ్రీగంధం, తెల్ల గన్నేరు వంటి 25 రకాల మొక్కలను పెంచుతున్నారు. గోగర్భం డ్యాం వద్దనున్న శ్రీగంధపు ఉద్యానవనంలో శ్రీగంధం, ఎర్రచందనం మొక్కలు పెంచుతున్నారు.
ఆలయ తోటలకు శాశ్వత నీటి వనరులు అయిన అనేక ట్యాంకులు, చెరువులు ఉన్నాయి. తిరుమలలోని ఈ మొక్కల సంపదను తిరుమల ఉద్యానవన శాఖ అనేక పుస్తకాలలో ప్రచురించింది. ప్రతి సంవత్సరం బ్రహ్మోత్సవం సందర్భంగా టిటిడి పుష్పయాగం, ఉద్యానవన పుష్ప ప్రదర్శనలను నిర్వహిస్తుంది. యాత్రికులకు ఈ తోటలలోకి ప్రవేశించడానికి అనుమతి ఉంది, ఈ శాఖ భక్తుల నుండి వచ్చే పుష్ప విరాళాలను అంగీకరిస్తుంది. అటువంటి పుష్పాలను ‘శ్రీవారి పుష్ప కైంకర్యం’ పేరుతో ఆలయానికి సరఫరా చేస్తారు.
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ Tourism, South. "TTD Garden Tirupati: Explore 460 Acres of Floral Beauty". www.southtourism.in. Retrieved 2025-02-26.
- ↑ ttd news. "ttd garden". news.tirumala.org. Retrieved 2025-02-26.
- ↑ "TTD Gardens, Tirumala - Timings, Entry Fee, Best Time to Visit". Trawell.in. Retrieved 2025-02-26.
- ↑ "Bhakti | Festivals | Bhakti Library | Bhakti Slokas | Vedas | Pravachanalu | Bhakti Songs | Bhakti Videos". www.teluguone.com. Retrieved 2025-02-26.