తిరుమల వెంకటేశ్వర దేవాలయ చరిత్ర
వెంకటేశ్వర దేవాలయం అనేది ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని తిరుపతి జిల్లాలోని తిరుమల కొండ పట్టణంలో ఉన్న ఒక ముఖ్యమైన వైష్ణవ దేవాలయం. దీనిని తమిళ రాజు తొండైమాన్ నిర్మించాడు. తరువాత చోళ, విజయనగర సామ్రాజ్యం కింద విస్తరించి పునరుద్ధరించాడు. ఈ దేవాలయం విష్ణువు అవతారమైన వెంకటేశ్వరుడికి అంకితం చేయబడింది. కలియుగం కష్టాల నుండి మానవాళిని రక్షించడానికి ఆయన ఇక్కడ వెలిశాడని నమ్ముతారు. ఈ దేవాలయం శేషాచలం కొండలలో భాగమైన తిరుమల కొండలపై 853 మీటర్ల ఎత్తులో ఉంది. దక్షిణ భారత తమిళ నిర్మాణ శైలిలో నిర్మించబడింది.
మధ్యయుగ చరిత్ర
[మార్చు]966 సీఈలో పల్లవ రాణి సామవై మొదటి నమోదు చేయబడిన దానం చేయబడింది. ఆమె అనేక ఆభరణాలు, రెండు పొట్లాల భూమిని (ఒకటి 10 ఎకరాలు, మరొకటి 13 ఎకరాలు) విరాళంగా ఇచ్చింది. ఆ భూమి నుండి వచ్చే ఆదాయాన్ని దేవాలయంలో ప్రధాన పండుగల వేడుకలకు ఉపయోగించమని ఆదేశించింది.[1] పల్లవ రాజవంశం (9వ శతాబ్దం), చోళ రాజవంశం (10వ శతాబ్దం), రెడ్డి రాజ్యం (12వ, 13వ శతాబ్దాలు), విజయనగర ప్రధానులు (14వ, 15వ శతాబ్దాలు) శ్రీ వేంకటేశ్వరునికి అంకితభావంతో కూడిన భక్తులు. విజయనగర సామ్రాజ్యం కింద ఈ దేవాలయం ప్రస్తుత సంపద, పరిమాణంలో ఎక్కువ భాగాన్ని వజ్రాలు, బంగారాన్ని విరాళంగా ఇవ్వడం ద్వారా పొందింది.[2] 1517లో, విజయనగర చక్రవర్తి కృష్ణదేవరాయలు దేవాలయానికి చేసిన అనేక సందర్శనలలో ఒకదానిలో బంగారం, ఆభరణాలను విరాళంగా ఇచ్చాడు, దీని వలన ఆనంద నిలయం (లోపలి మందిరం) పైకప్పు బంగారు పూత పూయబడింది. విజయనగర సామ్రాజ్యం పతనం తరువాత, మైసూర్ రాజ్యం, గద్వాల్ సంస్థాన వంటి రాష్ట్రాల నాయకులు యాత్రికులుగా పూజలు చేసి దేవాలయానికి ఆభరణాలు, విలువైన వస్తువులను విరాళంగా ఇచ్చారు.[3]
ఆధునిక చరిత్ర
[మార్చు]విజయనగర సామ్రాజ్యం సూర్యాస్తమయం తరువాత, ఈ దేవాలయం 19656 జూలైలో గోల్కొండ చేతుల్లోకి వెళ్ళింది. తరువాత ఇది కొంతకాలం ఫ్రెంచ్ వారి ఆధీనంలోకి, 1801 సిఈ వరకు కర్ణాటక నవాబు ఆధీనంలోకి వచ్చింది.
11 నుండి 16వ శతాబ్దం వరకు
[మార్చు]రామానుజాచార్యులు తిరుపతిని మూడుసార్లు సందర్శించారు. మొదటి సందర్భంలో, అతను తన మామ తిరుమల నంబితో ఒక సంవత్సరం గడిపి, రామాయణం నిగూఢ అర్థాన్ని నేర్చుకున్నాడు. తిరుమల దేవాలయంలో ప్రతిష్టించిన విగ్రహం స్వభావం గురించి శైవులు, వైష్ణవుల మధ్య తలెత్తిన వివాదాన్ని పరిష్కరించడానికి ఆయన రెండవ సందర్శన. చివరిసారిగా ఆయన 102 సంవత్సరాల వయసులో ఉన్నప్పుడు, ఆచార్యుడు గోవిందరాజు ప్రతిమను ప్రతిష్టించి, ప్రస్తుత తిరుపతి పట్టణానికి పునాదులు వేశాడు.[2] రామానుజులు తిరుమల దేవాలయంలో వైకానస ఆగమ సంప్రదాయం ప్రకారం ఆచారాలను క్రమబద్ధీకరించారు. నాళాయిర దివ్య ప్రబంధం పారాయణాన్ని ప్రవేశపెట్టారు. ఆయన క్రీ.శ. 1119లో తిరుమల అనంతాళ్వాన్‌తో సంప్రదించి తిరుపతి జీయర్ మఠాన్ని స్థాపించి, భగవంతుని సేవను సంస్థాగతీకరించి, దేవాలయ ఆచారాలను పర్యవేక్షించాడు. రామానుజులు ఆదేశించిన ఆచారాలను నేటికీ జీయర్లు పాటిస్తున్నారు.[4][5][6]
క్రీ.శ.1417లో చంద్రగిరి నివాసి అయిన మాధవదాసు గర్భగృహంలోని బంగారు వాకిలికి ఎదురుగా ఉన్న తిరుమామణి మండపాన్ని నిర్మించాడు.[7]
క్రీ.శ.1535లో, పెద్ద తిరుమలాచార్య టెంపుల్ ట్యాంక్, ఆదివరాహ మందిరాన్ని పునరుద్ధరించారు.[7]
19వ శతాబ్దం
[మార్చు]19వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో బ్రిటిష్ వారు ప్రవేశించడంతో, దేవాలయ నిర్వహణ తూర్పు ఇండియా కంపెనీ చేతుల్లోకి వెళ్ళింది, వారు దేవాలయానికి ప్రత్యేక హోదా కల్పించి, దేవాలయ కార్యకలాపాలలో జోక్యం చేసుకోకుండా నిరోధించారు.[8] మద్రాస్ ప్రభుత్వం 1817లో ఏడవ నిబంధనను ఆమోదించింది, ఇది దేవాలయాన్ని ఉత్తర ఆర్కాట్ జిల్లా కలెక్టర్ ద్వారా రెవెన్యూ బోర్డుకు అప్పగించింది.[8] 1821 లో, ఇంగ్లాండ్‌కు చెందిన బ్రూస్ దేవాలయ నిర్వహణ కోసం నియమాలను రూపొందించాడు, దీనిని బ్రూస్ కోడ్ అని పిలుస్తారు.[8]
1843లో ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ తిరుపతిలోని ఇతర దేవాలయాలతో పాటు దేవాలయ పరిపాలనను హథీరాంజీ ముత్ మహంతులకు బదిలీ చేసింది, వారు వికరణకర్తలుగా వ్యవహరించారు.
20వ శతాబ్దం
[మార్చు]1933లో టిటిడి చట్టం ఫలితంగా తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానం ఏర్పడే వరకు ఈ దేవాలయం ఆరు తరాల పాటు మహంతుల పాలనలో ఉంది.[9] 1933 చట్టం స్థానంలో 1951 మద్రాస్ హిందూ మతపరమైన, ధార్మిక ధార్మిక ధార్మిక చట్టం వచ్చింది.[10] మళ్ళీ 1966లో ఆంధ్రప్రదేశ్ ఛారిటబుల్, హిందూ మత సంస్థలు, దేవాదాయ సంస్థలు చట్టం ద్వారా ఈ దేవాలయాన్ని ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర దేవాదాయ శాఖ ప్రత్యక్ష నియంత్రణలోకి తీసుకుంది.[10] 1979లో, 1966 చట్టం కొత్త తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానం చట్టంతో రద్దు చేయబడింది, దీని ప్రకారం దేవాలయ పరిపాలనను ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం నామినేట్ చేసిన కార్యనిర్వాహక అధికారి, ఛైర్మన్, ఇద్దరు సభ్యులతో కూడిన కమిటీకి అప్పగించారు.[10]
శిలాశాసన రికార్డులు
[మార్చు]ఈ దేవాలయం గోడలపై చారిత్రక, సాంస్కృతిక, భాషా ప్రాముఖ్యత కలిగిన అనేక తమిళ శాసనాలు ఉన్నాయి. కొండ దేవాలయంలో, దిగువ తిరుపతి, తిరుచానూరు దేవాలయాలలోని శాసనాల సంఖ్య వెయ్యి దాటింది. దేవాలయాల గోడలపై ఉన్న అనేక తొలి తమిళ శాసనాలు తిరిగి పొందలేని విధంగా అదృశ్యమయ్యాయని సూచించడానికి ఆధారాలు ఉన్నాయి. దేవాలయ గోడలపై 640 శాసనాలు చెక్కబడి ఉన్నాయి. వీటిని తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానం వారు తిరుపతి, చుట్టుపక్కల ఉన్న ఇతర సంబంధిత దేవాలయాలలో లభించే శాసనాలతో పాటు ప్రచురిస్తారు. షెరిన్ గోడలోని అన్ని శాసనాలు ప్రధానంగా తమిళంలో ఉన్నాయి. కన్నడ, సంస్కృతం, తమిళం, తెలుగు వంటి ఇతర పేర్కొన్న భాషల కంటే ఎక్కువ శాసన లిపి ఉంది. [11]
అదనంగా, దేవాలయంలో, తాళ్లపాక అన్నమాచార్య, అతని వారసుల తెలుగు సంకీర్తనలు చెక్కబడిన సుమారు 3,000 రాగి పలకల ప్రత్యేకమైన సేకరణ ఉంది. ఈ సేకరణ సంగీత శాస్త్రవేత్తలకు దాని ప్రాముఖ్యతతో పాటు, తెలుగులోని చారిత్రక భాషావేత్తకు విలువైన సామగ్రిని అందిస్తుంది.
దక్షిణ భారతదేశంలోని దాదాపు అన్ని ముఖ్యమైన రాజవంశాల పోషణలో, ఈ పవిత్ర తిరుమల దేవాలయం పూర్తి ప్రయోజనాలను, వైభవాన్ని పొందింది. పల్లవులు, చోళులు, పాండ్యులు, కడవరాయలు, యాదవరాయలు, తెలుగు చోళులు, తెలుగు పల్లవులు, విజయనగర రాజులు (సంగమ, సాళువ, తుళువ వంశాలు) తిరుమల, తిరుపతి దేవాలయాల గోడలపై వారి ఆదరణ, దానాల గుర్తులను ఉంచారు.[12]
దక్షిణ భారతదేశంలోని దాదాపు అన్ని ముఖ్యమైన రాజవంశాల పోషణలో, ఈ పవిత్ర తిరుమల దేవాలయం పూర్తి ప్రయోజనాలను, వైభవాన్ని పొందింది. పల్లవులు, చోళులు, పాండ్యులు, కడవరాయలు, యాదవరాయలు, తెలుగు చోళులు, తెలుగు పల్లవులు, విజయనగర రాజులు (సంగమ, సాళువ, తుళువ వంశాలు) తిరుమల, తిరుపతి దేవాలయాల గోడలపై వారి ఆదరణ, దానాల గుర్తులను ఉంచారు.[12]
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ Sharma, Arvind; Young, Katherine K., eds. (1999). Feminism and World Religions. State University of New York. p. 48. ISBN 0-7914-4023-0.
- ↑ 2.0 2.1 Dr. N.Ramesan (1981). The Tirumala Temple. Tirumala: Tirumala Tirupati Devasthanams.
- ↑ "Tirumala Tirupati Devasthanams: Temple History". Archived from the original on 12 April 2012. Retrieved 15 July 2011.
- ↑ TTD News. "Pontiffs Jeeyangars, the Ombudsman of Tirumala Temple rituals". Archived from the original on 24 October 2021.
- ↑ "Voice of a mighty philosophy". The Hindu. 25 March 2010.
- ↑ Narasimhan, T. a (16 June 2016). "He streamlined the rituals at Tirumala temple". The Hindu.
- ↑ 7.0 7.1 Kameswara Rao, V. (1986). Temples in and Around Tirupati.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 V.K, Bhaskara Rao (1992). Organisational and Financial Management of Religious Institutions: With Special Reference to Tirumala Tirupati Devasthanams (TTD). Deep and Deep Publications. pp. 52, 53. ISBN 81-7100-441-5.
- ↑ Koutha, Nirmala Kumari (1 January 1998). History of the Hindu Religious Endowments in Andhra Pradesh. Northern Book Centre. p. 124. ISBN 81-7211-085-5.
- ↑ 10.0 10.1 10.2 Koutha, Nirmala Kumari (1 January 1998). History of the Hindu Religious Endowments in Andhra Pradesh. Northern Book Centre. p. 136. ISBN 81-7211-085-5.
- ↑ Sastry, Sadhu Subrahmanya (1930). Report on the Inscriptions of the Devasthanam Collection with Illustrations, Issued Under the Authority of Sri Mahant Prayagadasji Varu (in ఇంగ్లీష్). Printed at Tirupati Sri Mahant's Press.
- ↑ 12.0 12.1 "Tirumala Tirupati Devastanamulu". Tirumala.org. Archived from the original on 6 August 2002. Retrieved 17 June 2013.