Jump to content

నిజాం గ్యారెంటీడ్ స్టేట్ రైల్వే

లంకెలను చేర్చండి
వికీపీడియా నుండి
నిజాం గ్యారెంటీడ్ స్టేట్ రైల్వే
నిజాం స్టేట్ రైల్వే మ్యాప్
లొకేల్హైదరాబాద్ రాష్ట్రం , భారతదేశం
ఆపరేషన్ తేదీలు1870 నుండి 1883 వరకు, పూర్తిగా నిజాం యాజమాన్యంలో ఉంది. 1930 నుండి 1951 వరకు హైదరాబాద్ రాష్ట్రం యాజమాన్యంలో ఉంది. –[1]–1950 (జాతీయం చేయబడింది అలాగే భారతీయ రైల్వే లతో విలీనం చేయబడింది )
మునుపటిదినిజాం స్టేట్ రైల్వేస్(1873-1883) [1]
తరువాతిదిమధ్య రైల్వే(1951)
దక్షిణ మధ్య రైల్వే(1966)
ట్రాక్ గేజ్బ్రాడ్ గేజ్
మీటర్ గేజ్
పొడవు351 మైళ్లు (565 కి.మీ.) (1905)
688 మైళ్లు (1,107 కి.మీ.) (1943)
2,351 కిలోమీటర్లు (1,461 మై.) (1951)[2]
ప్రధానకార్యాలయంసికింద్రాబాద్ (1870–1916)
లండన్ (1883-1941)[1]
కాచిగూడ (1916–1950)
నిజాం గ్యారెంటీడ్ స్టేట్ రైల్వే
Legend
 మన్మాడ్
ఔరంగాబాద్
జల్నా
పర్భాని
హింగోలి
పూర్ణ
వాడి
నాందేడ్
వికారాబాద్
గోదావరి నది
హైదరాబాద్
నిజమాబాద్
హుస్సేన్‌సాగర్
మెదక్
సికింద్రాబాద్ జంక్షన్
మహబూబ్ నగర్
కాజీపేట
గద్వాల్
రామగుండం
కర్నూలు
ద్రోణాచలం
గోదావరి నది
వరంగల్
వార్ధా నది
డోర్నకల్
బల్లార్షా జంక్షన్
విజయవాడ జంక్షన్
కారేపల్లి
భద్రాచలం
సింగరేణి

నిజాం గ్యారెంటీడ్ స్టేట్ రైల్వే ( NGSR ) అనేది 1883 నుండి 1950 వరకు భారతదేశం లో పనిచేస్తున్న ఒక రైల్వే కంపెనీ. ఈ కంపెనీ హైదరాబాద్ రాష్ట్రం నుండి హామీతో నిజాం అనే HEH ప్రైవేట్‌గా నిర్మించిన లైన్‌తో ప్రారంభమైంది. ఈ లైన్‌ను ఆ కంపెనీ యాజమాన్యంలో ఉంచుకుని నిర్వహించింది. ఈ లైన్ కోసం మూలధనాన్ని తిరిగి పొందగలిగే తనఖా డిబెంచర్లు జారీ చేయడం ద్వారా సేకరించారు. నిజాం రైల్వే చివరికి హైదరాబాద్-గోదావరి వ్యాలీ రైల్వే ( HGVR ) తో ఏకీకృతం చేయబడింది. 1951 సం.లో, NGSR మరియు HGVR రెండూ జాతీయం చేయబడ్డాయి, తదుపరి భారతీయ రైల్వే లలో విలీనం చేయబడ్డాయి.

చరిత్ర

[మార్చు]

నిజాం స్టేట్ రైల్వే

[మార్చు]

బొంబాయిని మద్రాస్‌తో కలిపే GIPR లైన్ నిజాం భూభాగాలను దాటవేసింది. బ్రిటిష్ వారు GIPR లైన్‌ను హైదరాబాద్‌తో కలపడానికి, నిజాం అన్ని ఖర్చులను భరించేలా, GIPRకు హామీ వడ్డీని చెల్లించేలా చేయడానికి ఆసక్తి చూపారు. 1870 మే 19న గవర్నర్ జనరల్ లార్డ్ మాయో నిజాంలతో ఒక ఒప్పందంపై సంతకం చేశారు. ఈ ఒప్పందం ప్రకారం, కొత్త కంపెనీ నిజాంల సొంతం అవుతుంది, అది నిజాం స్టేట్ రైల్వేగా పిలువబడుతుంది. దీనిని ఏర్పాటు చేయడానికి రాజధానిని నిజాం అందిస్తాడు కానీ హైదరాబాద్‌లోని బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ ద్వారా భారత ప్రభుత్వం నిర్మించి నిర్వహిస్తుంది. హైదరాబాద్ GIPRతో అనుసంధానించబడి వాడి స్టేషను నుండి సికింద్రాబాద్‌కు కొత్త లైన్‌ను ఖరారు చేశారు. 192 కి.మీ (119 మైళ్ళు) లైన్ నిర్మాణం 1871 మార్చి 25న ప్రారంభమై 1874 అక్టోబర్ 9న పూర్తయింది. బేగంపేట వద్ద ఈ లైన్ విభజించబడింది. ఒకటి సికింద్రాబాద్‌కు అలాగే మరొక లైన్ హైదరాబాద్‌కు వెళ్తుంది. సికింద్రాబాద్ నుండి వరంగల్ వరకు 140 కిలోమీటర్ల (87 మైళ్ళు) రైలు మార్గము 1886 ఏప్రిల్ 8న ప్రారంభించబడింది. తరువాత 1889 నుండి, మన్మాడ్ నుండి సికింద్రాబాద్ వరకు ఔరంగాబాద్, జల్నా, నాందేడ్, నిజామాబాద్‌లను కలుపుతూ మీటర్-గేజ్ రైలు మార్గములు వేయబడ్డాయి. NSR యొక్క ఆర్థిక క్షీణతతో పాటు GIPR కు బొగ్గును తీసుకెళ్లడానికి సింగరేణికి రైల్వేలను విస్తరించాల్సిన అవసరం ఉండటంతో సాలార్ జంగ్ లండన్ ఆర్థిక మార్కెట్లలో నిధులను కోరవలసి వచ్చింది. లండన్‌లో ఉన్న జాయింట్ స్టాక్ కంపెనీ అయిన మోర్టన్, రోజ్ & కో నిజాం స్టేట్ రైల్వేలను స్వాధీనం చేసుకుంది. 1883 డిసెంబర్ 27న నిజాంస్ గ్యారెంటీడ్ స్టేట్ రైల్వేగా పేరు మార్చబడింది.[2][1]

నిజాం గ్యారెంటీడ్ స్టేట్ రైల్వే

[మార్చు]
సికింద్రాబాద్ రైల్వే స్టేషన్ (సుమారు 1874)
కాచిగూడ రైల్వే స్టేషన్ (సుమారు 1922)
హైదరాబాద్ దక్కన్ రైల్వే స్టేషన్ (1905 కి ముందు)
నిజాం స్టేట్ రైల్వేస్ జారీ చేసిన టికెట్ కాపీ

నిజాం స్టేట్ రైల్వేలను మోర్టన్, రోజ్ & కో స్వాధీనం చేసుకున్న తర్వాత, 1883 డిసెంబర్ 27న నిజాం గ్యారెంటీడ్ స్టేట్ రైల్వే ఏర్పడింది. కొత్తగా ఏర్పడిన కంపెనీకి నిజాం ప్రభుత్వం సంతకం చేసిన ఒప్పందం ప్రకారం, ప్రస్తుతం ఉన్న అన్ని రైల్వే లైన్లను అన్ని భారాలు లేకుండా అప్పగించాల్సి వచ్చింది. కొత్తగా ఏర్పడిన కంపెనీకి నిజాంలు 20 సంవత్సరాలు వార్షిక చెల్లింపు చేయాల్సి వచ్చింది. ఈ కంపెనీకి పది మంది డైరెక్టర్లు ఉన్నారు, వారిలో ఒకరు మాత్రమే భారతీయుడు. ఏకైక భారతీయ సభ్యుడు సర్దార్ దిలేర్ జంగ్ బహదూర్, నిజాం ప్రభుత్వ రైల్వే శాఖ కార్యదర్శిగా ఉన్నారు. ఏప్రిల్ 1, 1930 సం.న NGSRను సర్ అక్బర్ హైదరి అధ్యక్షుడిగా హైదరాబాద్ రాష్ట్ర ప్రత్యక్ష నియంత్రణలోకి తీసుకువచ్చారు. జాతీయం చేసిన కంపెనీ బోర్డులో మిగిలిన సభ్యులు బ్రిటిష్ వారు అలాగే HH నిజాం స్టేట్ రైల్వేస్ ప్రధాన కార్యాలయం లండన్‌లోనే ఉంది. కొనసాగుతున్న యుద్ధం కారణంగా, అంత దూరం పనిచేయడం కష్టతరం కావడంతో 1941 నవంబర్ 1న కార్యాలయాన్ని హైదరాబాద్‌కు మార్చారు. 1948 సం.లో హైదరాబాద్‌ను భారతదేశంతో విలీనం చేశారు అలాగే నవంబర్ 5, 1951న NGSR, GIPR మరికొన్ని ఇతర చిన్న రైల్వే కంపెనీలను విలీనం చేసి సెంట్రల్ రైల్వేలుగా ఏర్పాటు చేశారు. అక్టోబర్ 2, 1966 సం.న, సౌత్ సెంట్రల్ రైల్వేను సెంట్రల్ రైల్వే నుండి వేరు చేసి, మునుపటి NGSR ప్రాంతాలను దాని అధికార పరిధిలోకి అలాగే కాచిగూడను దాని ప్రధాన కార్యాలయంగా ఏర్పాటు చేశారు. విలీనం సమయంలో, నిజాం స్టేట్ రైల్వే వ్యవస్థ మొత్తం పొడవు 2,351 కిలోమీటర్లు (1,461 మైళ్ళు) ఇది భారతదేశంలోని ఏ రాచరిక రాష్ట్రంలోనైనా ఉన్న అతిపెద్ద వ్యవస్థ. [1][2]

సికింద్రాబాద్ నుండి వాడి (విజయవాడ) వరకు

[మార్చు]

హైదరాబాద్‌లోని సికింద్రాబాద్ రైల్వే స్టేషను నుండి వాడి జంక్షన్ వరకు ప్రారంభ రైల్వే లైన్ నిర్మించాలనే ప్రతిపాదన ఉంది. ప్రారంభ లైన్ నిర్మాణ ఖర్చులకు నిధులు సమకూర్చడానికి నిజాం అంగీకరించాడు, తదుపరి శాఖలకు వివిధ మార్గాల ద్వారా నిధులు సమకూర్చడానికి వీలు కల్పించాడు. [3]నిర్మాణం 1870 సం.లో ప్రారంభమైంది. సికింద్రాబాద్-వాడి లైన్ 1874 సం.లో పూర్తయింది. 1874 - 1889 మధ్య, ఈ లైన్‌ను కాజీపేట వరకు ఆ తరువాత విజయవాడ వరకు విస్తరించారు.

రాష్ట్ర బ్యూరోక్రసీలో విలీనం

[మార్చు]

1879 సం.లో, నిజాం మహబూబ్ అలీ ఖాన్, అసఫ్ జా VI కంపెనీపై ప్రత్యక్ష నియంత్రణను తీసుకున్నారు. దానిని రాష్ట్ర యాజమాన్యంలోని నిజాం గ్యారెంటీడ్ స్టేట్ రైల్వేగా రాష్ట్ర బ్యూరోక్రసీలో విలీనం చేశారు. [4][5]హైదరాబాద్ రాష్ట్ర నిజాం HEH ప్రభుత్వం నుండి హామీ నిబంధన ప్రకారం, లైన్లను క్రమంగా స్వాధీనం చేసుకోవడానికి ఒక నిర్వహణ సంస్థ ఏర్పడినప్పుడు 1883 సం.లో ఈ పాక్షిక-జాతీయీకరణ తిరగబడింది.

హైదరాబాద్ నుండి చెన్నై ప్రయాణం

[మార్చు]

1899 సం.లో, బెజవాడ (విజయవాడ) అలాగే మద్రాస్ (చెన్నై సెంట్రల్) మధ్య బ్రాడ్ గేజ్ కనెక్షన్ ప్రారంభించబడింది. దీనితో హైదరాబాద్ నుండి చెన్నై మధ్య రైలు ప్రయాణం సాధ్యమైంది. ఆ విధంగా రాష్ట్రంలోని రైలు పట్టాలు బ్రాడ్ గేజ్‌పై 467 మైళ్ళు (752 కి.మీ) అలాగే మీటర్ గేజ్‌పై 391 మైళ్ళు (629 కి.మీ) ఉన్నాయి. వీటిని 1899 - 1901 మధ్య ప్రారంభించారు. 1904 చివరిలో నిజాం రాష్ట్ర రైల్వేపై మొత్తం మూలధన వ్యయం 4.3 కోట్లు. ఆ సంవత్సరంలో, నికర ఆదాయాలు దాదాపు 28 లక్షలు లేదా వ్యయంలో 6 1/2 శాతం ఉంది.

కాచిగూడ రైల్వే స్టేషను

[మార్చు]

1916 సం.లో, రైల్వే ప్రధాన కార్యాలయంగా పనిచేయడానికి మరొక రైల్వే టెర్మినస్, కాచిగూడ రైల్వే స్టేషను నిర్మించబడింది. ఆ తర్వాత నిజాం రైల్వేను వివిధ, ప్రత్యక్ష యాజమాన్యంలోని సబ్‌కార్పొరేషన్‌లుగా విభజించారు. ప్రతిదానికీ నిజాం రైల్వే నియమించిన ఒక ప్రధాన అధికారి ఉన్నారు. ఈ రైలు మార్గాల లాభాలను నిజాం రైల్వే పంపిణీ చేసేది.

హైదరాబాద్-గోదావరి వ్యాలీ రైల్వే

[మార్చు]

హైదరాబాద్-గోదావరి వ్యాలీ రైల్వే 1,000 మిమీ ( 3 అడుగులు 3+3/8 అంగుళాల )గేజ్ రైల్వే. ఇటీవలే ఉగాండా రైల్వే కోసం మార్గాల సర్వే పూర్తి చేసిన జాన్ వాలెస్ ప్రింగిల్ 1896 సం.లో సూపరింటెండింగ్ ఇంజనీర్‌గా నియమితులయ్యారు. [6]హైదరాబాద్ నగరం నుండి మన్మాడ్ జంక్షన్ 5 అడుగుల 6 అంగుళాల(1,676 మి.మీ 1,000 మి.మీ(3 అడుగులు)గేజ్ ట్రాక్ 3 శాతం యొక్క 391 మైళ్ళుకు (629 కి.మీ) +3/8 అంగుళాల) పెరిగింది. హైదరాబాద్-గోదావరి వ్యాలీ రైల్వేలకు 2.6 కోట్లు ఖర్చయ్యాయి. అదే సంవత్సరంలో నికరంగా 7.7 లక్షలు లేదా దాదాపు 3 శాతం ఆదాయం ఆర్జించాయి. 1901, 1902 సం.లలో ఆదాయం దాదాపు 31/2 శాతంగా ఉంది.

పత్తి పరిశ్రమ

[మార్చు]

ఇరవయ్యవ శతాబ్దం ప్రారంభంలో, నిజాం హైదరాబాద్ ప్రభుత్వంలో పత్తి పరిశ్రమ హైదరాబాద్ రాష్ట్రానికి అతిపెద్ద ఎగుమతిదారుగా ముఖ్యమైన స్థానాన్ని ఆక్రమించింది. 1889 సం.లో, ఔరంగాబాద్‌లో ఒక పత్తి స్పిన్నింగ్ మిల్లు అలాగే నేత మిల్లు నిర్మించబడ్డాయి, మొత్తం 700 మందికి ఉపాధి కల్పించాయి. జల్నాలో మాత్రమే 9 పత్తి జిన్నింగ్ కర్మాగారాలు, ఐదు పత్తి ప్రెస్‌లు ఉన్నాయి , ఔరంగాబాద్, కన్నాడ్‌లో మరో రెండు జిన్నింగ్ కర్మాగారాలు ఉన్నాయి . 1901 సం.లో, పత్తి ప్రెస్‌లు, జిన్నింగ్ కర్మాగారాలు మొత్తం 1,016 మందికి ఉపాధి కల్పించాయి. 1914 సం.లో పత్తి సాగు భూమి విస్తీర్ణం మూడు మిలియన్ ఎకరాలు (12,000 కిమీ 2 ), పత్తిలో ఎక్కువ భాగం మరాఠ్వాడ జిల్లాల్లో పండించబడింది. ఇక్కడ నేల దానికి బాగా సరిపోయింది. [7]

పత్తి పరిశ్రమ విస్తరణ

[మార్చు]

1900 అక్టోబర్‌లో హైదరాబాద్-గోదావరి రైల్వే ప్రారంభంతో నిజామాబాద్ , నాందేద్ , పర్భానీ, ఔరంగాబాద్ జిల్లాల్లో పత్తి పరిశ్రమ వృద్ధి చెందింది; జిన్నింగ్ అలాగే ప్రెస్సింగ్ ఫ్యాక్టరీలను తెరవడానికి అవసరమైన భారీ యంత్రాలను రవాణా చేయడానికి ఈ లైన్ ఉపయోగించబడింది. అక్టోబర్ నుండి డిసెంబర్ వరకు కొనసాగిన పత్తి సీజన్‌లో బొంబాయి కొనుగోలుదారులు గణనీయమైన సంఖ్యలో రావడం ప్రారంభించారు. పత్తిని పండించడానికి ఎక్కువ భూమిని అప్పగించారు. సాంప్రదాయ చేతి జిన్‌ల స్థానంలో యంత్రాలు వచ్చాయి. ధాన్యం, పప్పుధాన్యాలు ఖరీదైనవిగా మారాయి, పత్తి సాగుకు ఉత్తమమైన భూమిని ఉపయోగించారు. దీనితో మరాఠ్వాడ దాని చరిత్రలో కీలకమైన కాలంలోకి ప్రవేశించింది.[7]

ఆ కాలంలోని జనాభా లెక్కల నివేదిక ప్రకారం: "వ్యవసాయ రంగం నుండి తయారీ దశకు పరిణామం ఇప్పటికే మరాఠ్వాడాలో ప్రారంభమైంది. ఒక దేశం ఆహార పంటల స్థానంలో తయారీకి ముడి పదార్థాలను ఉత్పత్తి చేయడం ప్రారంభించినప్పుడు, అది పారిశ్రామికీకరణ మార్గంలో ప్రారంభమైంది." రాష్ట్రంలో మూడు పెద్ద స్పిన్నింగ్ అలాగే నేత మిల్లులు, దాదాపు 90 చిన్న జిన్నింగ్, ప్రెస్సింగ్ కర్మాగారాలు ఉన్నాయి. 1914 సం.లో 69,943 మంది పత్తి స్పిన్నింగ్, సైజింగ్‌లో అలాగే 517,750 మంది నేత, పత్తి జిన్నింగ్, శుభ్రపరచడంతో పాటుగా ప్రెస్సింగ్‌లో ఉపాధి పొందారు. చెల్లించే వేతనాలు బాగున్నాయి, కానీ పత్తి పరిశ్రమ పెరుగుదల, వర్షపాతం యొక్క అనిశ్చితి అలాగే వడ్డీ వ్యాపారుల నుండి రుణ లభ్యత కారణంగా మరాఠ్వారాలో జీవన వ్యయం గణనీయంగా పెరిగింది.[8]

రైల్వే లైన్లు

[మార్చు]

ఈ క్రింది లైన్లు నిజాం రైల్వేలు ఏర్పాటు చేశాయి: [9]

  • బెజవాడ ఎక్స్‌టెన్షన్ (34.5 మైళ్ళు (55.5 కిమీ)) 1889 సం.లో ప్రారంభించబడింది.
  • బెల్హార్షా-కాజీపేట (234.5 మైళ్ళు (377.4 కిమీ)) 1924 సం.లో ప్రారంభించబడింది.
  • కారిపల్లి-కొత్తగూడం (39.5 మైళ్ళు (63.6 కిమీ)) 1927 సం.లో తెరవబడింది.
  • వికారాబాద్-పర్లి వైజానాథ్-పర్భాని (91 మైళ్లు (146 కిమీ)) 1930 సం.లో తెరవబడింది.
  • పూర్ణ జంక్షన్-హింగోలి (మైళ్ళు) 1912లో ప్రారంభించబడింది.
  • సికింద్రాబాద్-బ్రిటిష్ ఫ్రాంటియర్ (188.2 మైళ్ళు (302.9 కిమీ)) 1916 సం.లో ప్రారంభించబడింది.
  • ధోన్-కర్నూలు (మద్రాస్ నుండి కొనసాగింపు) (58.5 మైళ్ళు (94.1 కిమీ)) 1909 సం.లో ప్రారంభించ బడింది.
  • సింగరేణి బొగ్గు క్షేత్రాలకు డోర్నకల్ జంక్షన్ నుండి 19 మైళ్ళు (31 కి.మీ) దూరం ప్రయాణించే బ్రాంచ్ లైన్ ద్వారా సేవలు అందించబడ్డాయి. [10]

రైలు,రోడ్డు రవాణా శాఖ

[మార్చు]

1932 సం.లో, రైల్వే పరిపాలన ఆధ్వర్యంలో షెడ్యూల్ చేయబడిన బస్సు సర్వీసులు 280 మైళ్ళు (450 కి.మీ) రూట్లు అలాగే 27 వాహనాలతో ప్రారంభమయ్యాయి. ఒక దశాబ్దంలోనే, బస్సు సర్వీసు పెట్టుబడులు మొత్తం 7½ మిలియన్ HRల ఖర్చుగా మారాయి, దాదాపు 500 వాహనాలు 4475 మైళ్ళు (7200 కి.మీ) రూట్లలో సేవలందించాయి. రవాణా విధానాలను సమన్వయం చేయడానికి, నిజాం రాష్ట్రం ఏకీకృత రైలు అలాగే రోడ్డు రవాణా విభాగాన్ని అభివృద్ధి చేసింది. చరిత్రకారుడు MA నయీమ్ ప్రకారం , ఒకే విభాగం కింద రైల్వేలు, రోడ్డు మార్గాలు, వాయుమార్గాల పనితీరు ప్రపంచంలోనే ప్రత్యేకమైనది. [11] ఫలితంగా, 1948 తర్వాత, హైదరాబాద్ రాష్ట్రం (తరువాత ఆంధ్రప్రదేశ్ ) భారతదేశంలోని మిగిలిన ప్రాంతాలతో పోలిస్తే గణనీయంగా ఉన్నతమైన బస్సు నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. మధ్యప్రదేశ్ వంటి ఇతర భారతీయ రాష్ట్రాలు ఆంధ్రప్రదేశ్ నుండి ఉపయోగించిన బస్సులను కూడా కొనుగోలు చేశాయి. హైదరాబాద్ నుండి ఉత్తర భారతదేశం గుండా నిజాం కాలం నాటి రహదారి స్థానంలో ఇప్పుడు నాలుగు లేన్ల రహదారి వచ్చింది.[12]

రోలింగ్ స్టాక్

[మార్చు]

1936 సం.లో కంపెనీ 173 లోకోమోటివ్‌లు, 2 స్టీమ్ రైల్‌కార్లు, 266 కోచ్‌లు అలాగే 4192 గూడ్స్ వ్యాగన్‌లను కలిగి ఉంది.[13]

వర్గీకరణ

[మార్చు]

1926 నాటి ఇండియన్ రైల్వే వర్గీకరణ వ్యవస్థ ప్రకారం ఇది క్లాస్ I రైల్వేగా లేబుల్ చేయబడింది.[14][15]

విలీనం తరువాత

[మార్చు]

1950 సం.లో, NGSR అలాగే HGVR జాతీయం చేయబడ్డాయి. 1951 సం.లో భారతీయ రైల్వేల జోన్ అయిన సెంట్రల్ రైల్వేలో భాగమయ్యాయి. తరువాత దీనిని భారతీయ రైల్వేల మరొక జోన్ అయిన సౌత్ సెంట్రల్ రైల్వేగా తిరిగి జోన్ చేశారు. [16]

1992 నుండి 2004 వరకు అన్ని మీటర్-గేజ్ లైన్లు క్రమంగా దేశవ్యాప్తంగా రైలు ప్రమాణం, 1,676 మి.మీ.( 5 ft 6 in) బ్రాడ్ గేజ్‌గా మార్చబడ్డాయి.[17]

ఇవి కూడా చూడండి

[మార్చు]

మరింత చదవడానికి

[మార్చు]
  • ఖాన్, మీర్జా మెహదీ; వ్రేడెన్‌బర్గ్, E.; ప్రెయిన్, C. I. E. (1909). హైదరాబాదు రాష్ట్రం . ఇంపీరియల్ గెజిటీర్ ఆఫ్ ఇండియా: ప్రొవిన్షియల్ సిరీస్. కలకత్తా: గవర్నమెంట్ ప్రింటింగ్ ఆఫీస్.
  • లా, జాన్ (1914). ఆధునిక హైదరాబాద్ (దక్కన్) . కలకత్తా: థాకర్, స్పింక్, & కో.
  • లింటన్, హ్యారియెట్ రోంకెన్; రాజన్, మోహిని (1987). ది డేస్ ఆఫ్ ది బిలవ్డ్ . బర్కిలీ: యూనివర్సిటీ ఆఫ్ కాలిఫోర్నియా ప్రెస్. ISBN 0520024427.
  • నయీమ్, ఎం. ఎ. (2002) [1987]. ది స్ప్లెండర్ ఆఫ్ హైదరాబాద్: ది లాస్ట్ ఫేజ్ ఆఫ్ ఎన్ ఓరియంటల్ కల్చర్, 1591-1948 AD (రివైజ్డ్ ఎడిషన్). హైదరాబాద్: హైదరాబాద్ పబ్లిషర్స్. ISBN 8185492204.

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Pande, Manoj. "Nizam's Hyderabad State and Railways" (PDF). Railway Board, Indian Railways. Retrieved 2024-07-17.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 "Rewind: How Railways arrived in Hyderabad State". Telangana Today. 2024-01-13. Retrieved 2024-07-28.
  3. ↑ Law 1914, pp. 26–28.
  4. ↑ "HH the Nizam's Railway, Poosapally gorge". bl.uk. Archived from the original on 12 ఏప్రిల్ 2012. Retrieved 10 July 2020.
  5. ↑ Lynton & Rajan 1987, pp. 56–57.
  6. ↑ "Inspecting Officers (Railways)". steamindex.com. Pringle, [Sir] John Wallace. Retrieved 2011-07-10.
  7. ↑ 7.0 7.1 "Hyderabad Godavari Valley Railway: Buldana, Aurangabad & Parbhanai Districts, Sheet No.56 A/N.W - Unknown". Google Arts & Culture (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 14 July 2020.
  8. ↑ J, Nikhil (29 November 2018). "Hyderabad–Godavari Valley Railway and Cotton Industry". CityKatta.
  9. ↑ Sivaramakrishnan, R (18 August 2008). "'Hyderabad' by Mirza Mehdy Khan in the Provincial Series of the Imperial Gazetteer of India, Government Printing Press, Calcutta, 1909". Indian Railways Fan Club [IRFCA]. Retrieved 28 April 2019.
  10. ↑ Jaganath, Dr Santosh. The History of Nizam's Railways System (in ఇంగ్లీష్). Lulu.com. ISBN 978-1-312-49647-7. Retrieved 10 July 2020.
  11. ↑ Nayeem 2002, p. 221.
  12. ↑ Subani, Hamad (28 June 2016). "The Secret History of Hyderabad State of the Nizam (1724-1948)". Cabal Times. p. 12. Archived from the original on 28 April 2019. Retrieved 28 April 2019.
  13. ↑ World Survey of Foreign Railways (in English). Transportation Division, Bureau of foreign and domestic commerce, Washington D.C. 1936. p. 217.{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  14. ↑ "Indian Railway Classification" (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 10 November 2022.
  15. ↑ World Survey of Foreign Railways (in English). Transportation Division, Bureau of foreign and domestic commerce, Washington D.C. 1936. pp. 210–219.{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  16. ↑ Ifthekar, JS (26 Nov 2017). "The wheel comes full circle…: A look back at the history of transportation in the city". Telangana Today.
  17. ↑ "Last MG train pulls out of Nizamabad station". The Hindu. July 1, 2004. Archived from the original on May 1, 2005.

మూసలు

[మార్చు]
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=నిజాం_గ్యారెంటీడ్_స్టేట్_రైల్వే&oldid=4546787" నుండి వెలికితీశారు