పోర్చుగీస్ సామ్రాజ్యం

Portuguese Empire

*Império Português* (Portuguese)
Portuguese Empire; Império Português (Portuguese)
1415–1999
	Coat of arms
	నినాదం: In hoc signo vinces (Latin); "In this sign thou shalt conquer" (until 1910)
	Areas of the world that were part of the Portuguese Empire at some point in history
రాజధాని	Lisbon ; Rio de Janeiro (de facto from 1808 to 1821)
సామాన్య భాషలు	Portuguese
మతం	Roman Catholicism (majority religion, state religion until 1911)
ప్రభుత్వం	Monarchy (until 1910); Republic (from 1910);
Monarchs
• 1415–1433 (first)	John I
• 1908–1910 (last)	Manuel II
Presidents
• 1911–1915 (first)	Manuel de Arriaga
• 1996–1999 (last)	Jorge Sampaio
Prime Ministers
• 1834–1835 (first)	Pedro de Sousa Holstein
• 1995–1999 (last)	António Guterres
చరిత్ర
• Conquest of Ceuta	1415
• Sea route to India	1498
• Discovery of Brazil	1500
• Iberian Union	1580–1640
• Dutch-Portuguese War	1588–1654
• Portuguese Restoration War	1640–1668
• End of Moroccan territories	1769
• Independence of Brazil	1822
• Loss of Indian provinces	1961
• Portuguese Colonial War	1961–1974
• Carnation Revolution	1974–1975
• Handover of Macau	1999

'పోర్చుగీసు సామ్రాజ్యం ^[a]లేదా పోర్చుగీసు వలసరాజ్యాల సామ్రాజ్యం (ఇంపెరియో కలోనియలు పోర్చుగీసు) | ఇది ప్రపంచ స్థాయిని సాధించింది.అమెరికాస్, ఆఫ్రికా, ఆసియా, ఓషియానియా లోని వివిధ ద్వీపాల విస్తారమైన భాగాలను నియంత్రించింది. ఇది ప్రారంభ ఆధునిక కాలం అత్యంత శక్తివంతమైన సామ్రాజ్యాలలో ఒకటిగా ఉంది. 1820 లో 5.5 మిలియన్ల చదరపు కి.మీ ^[1] భూభాగం ఈ సామ్రాజ్యం ఆధీనంలో ఉంది. ఇది ఆ సమయంలో ఉన్న సామ్రాజ్యాలలో అతిపెద్ద సామ్రాజ్యంగా ఉంది. కాలనీలు, ఫ్యాక్టరీ (ట్రేడింగు పోస్టు) పోర్టుగ్యూసు ఫెటోరోయాసు (సి. చైనా 1999 లో.^[2]తరువాతి కాలంలో ఖండాతర భూభాలను కలిగి ఉంది.

పోర్చుగలు రాజ్యం శక్తి ప్రభావం చివరికి ప్రపంచవ్యాప్తంగా విస్తరిస్తుంది. 1418–1419 లో రీకాను‌క్విస్టా, పోర్చుగీసు నావికులు అన్వేషించడం ప్రారంభించారు. ఆఫ్రికా, అట్లాంటికు ఆర్కిపెలాగోసు తీరం, అట్లాంటికు ఆర్కిపెలాగోసు, నావిగేషను, కార్టోగ్రఫీ, కార్టోగ్రఫీ ఇటీవలి పరిణామాలను ఉపయోగించి కార్వేలు 1488 లో, 1500 లో పెడ్రో సాల్వారెసు కాబ్రాలు, భారతదేశానికి ప్రయాణించి తరువాత బ్రెజిలు చేరుకుంది.

తరువాతి దశాబ్దాలుగా పోర్చుగీసు నావికులు తూర్పు ఆసియా తీరాలు, ద్వీపాలను అన్వేషించడం కొనసాగించారు. వారు వెళ్ళినప్పుడు కర్మాగారాలు ఏర్పాటు చేశారు. 1571 నాటికి ఆఫ్రికా తీరాల వెంబడి నావికాదళ అవుట్పోస్టుల స్ట్రింగు లిస్బన్ నుండి నాగసాకి, మధ్యప్రాచ్యం, దక్షిణ ఆసియాలలో స్థాపించారు. ఈ వాణిజ్య నెట్వర్కు వలసరాజ్యాల వాణిజ్యం పోర్చుగీసు ఆర్థిక వృద్ధి మీద (1500–1800) గణనీయమైన సానుకూల ప్రభావాన్ని చూపించాయి. ఇది పోర్చుగలు ఆదాయంలో ఐదవ వంతును కలిగి ఉంది.

రాజు స్పెయిను 2వ ఫిలిపు (పోర్చుగలు 1వ ఫిలిపు ) పోర్చుగీసు కిరీటాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. 1580 లో బ్రెజిల్ వంటి పోర్చుగీసు భూభాగాలు, స్పెయిన్, పోర్చుగల్ మధ్య 60 సంవత్సరాల యూనియను తరువాత హిస్టోరియోగ్రఫీ స్పెయిన్ రాజ్యం కూడా పోర్చుగలు రాజ్యంలో భాగంగా ఉంది. కాబట్టి పోర్చుగీసు కాలనీలు స్పెయిను‌కు శత్రువైన మూడు ప్రత్యర్థి యూరోపియను శక్తుల దాడులను ఎదుర్కొన్నాయి: డచ్చు రిపబ్లిక్కు, ఇంగ్లాండు, ఫ్రాన్సు. దాని చిన్న జనాభా కారణంగా పోర్చుగలు తన విస్తరించిన వాణిజ్య పోస్టుల నెట్వర్కును ‌ సమర్థవంతంగా రక్షించలేకపోయింది. సుదీర్ఘమైన సామ్రాజ్యం క్రమంగా క్షీణతకావడం ప్రారంభం అయింది. చివరికి బ్రెజిల్ సామ్రాజ్యం రెండవ శకం అత్యంత విలువైన కాలనీగా మారింది (1663–1825) అమెరికా డీకోలనైజేషను కాలంలో బ్రెజిలులో కూడా ఆరంభం అయిన స్వాతంత్ర్య పోరాటం కారణంగా బ్రెజిలు స్వాతంత్ర్యం పొంఫింది.

1820లలో బ్రెజిలు స్వాతంత్ర్యం తర్వాత పోర్చుగీసు వలసవాదం చివరి దశను సామ్రాజ్యం మూడవ యుగం కవరు చేస్తుంది. అప్పటికి వలసరాజ్యాల ఆస్తులు ఆఫ్రికను తీరప్రాంతంలో కోటలు, తోటలకు (19వ శతాబ్దం చివరలో ఆఫ్రికా కోసం పెనుగులాట సమయంలో లోతట్టు ప్రాంతాలకు విస్తరించబడ్డాయి). పోర్చుగీసు తైమూరు, భారతదేశం, మకావులోని ఎన్‌క్లేవు‌లకు తగ్గించబడ్డాయి. 1890 నుండి అధికరించిన బ్రిటిషు అల్టిమేటం కారణంగా ఆఫ్రికాలో పోర్చుగీసు భూభాగాలను కుదించడానికి దారితీసింది.

ఆంటోనియో డి ఒలివెరా సాలజారు (కార్యాలయం 1932-1968 లో) ప్లూరికాంటినెంటలిజం భావజాలం ప్రకారం పాలన దాని కాలనీలను "విదేశీ ప్రావిన్సు" అని పేరు పెట్టింది. అయితే బలవంతపు శ్రమ వ్యవస్థ, దీని నుండి ఒక చిన్న స్వదేశీ ఓలైటు మాత్రమే సాధారణంగా మినహాయింపు ఉంది. 1961 ఆగస్టులో డాహోమీ సావో జోనో బాప్టిస్టా డి అజుడే కోట, ఆ సంవత్సరం డిసెంబరులో ఆఫ్రికాలోని పోర్చుగీసు వలస యుద్ధం 1961 నుండి 1974 లో 'ఎస్టాడో నోవో' 'పాలన చివరిసారిగా పడగొట్టడం వరకు కొనసాగింది. లిస్బన్లో 1974 ఏప్రిల్ న కార్నేషను విప్లవం తొందరపాటుకు దారితీసింది ఇండోనేషియా డీకోలనైజేషను కాలనీల నుండి పోర్చుగలు 1999 లో చైనాకు చెందిన మకావు తిరిగి వచ్చాడు. ఇది పోర్చుగీసు పాలనలో ఉన్న ఏకైక విదేశీ ఆస్తులలో ఒకటిగా ఉంది. మాకరోనేషియను పోర్చుగలు ప్రాంతాలు ". పోర్చుగీసు మాట్లాడే దేశాల సమాజం (సిపిఎల్‌పి) సామ్రాజ్యం సాంస్కృతిక వారసుడు. ఇది గతంలో బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యంలో భాగమైన దేశాల కామన్వెల్తు ఆఫ్ నేషన్సుకు సమానంగా ఉంటుంది.

మూలాలు (1139–1415)

మూర్సు నుండి ఇబీరియను ద్వీపకల్పం క్రమంగా తిరిగి స్వాధీనం చేసుకున్న తరువాత 1139 లో పోర్చుగలు కింగ్డం మూలం 'రీకాన్‌క్విస్టా' ' పేరుతో ప్రత్యేక పోర్చుగలు రాజ్యం అవతరించింది. 1249 లో అల్గార్వేకు చేరుకోవడం ద్వారా మూరిషు భూభాగాన్ని తిరిగి స్వాధీనం చేసుకునే ప్రక్రియ పూర్తిరూపం సంతరించుకుంది. కాని దాని స్వాతంత్ర్యం పొరుగున కాస్టిలే బెదిరింపులకు గురైంది.^[3]

బెదిరింపుల నుండి దాని ఉనికికి విముక్తి చెందిన తరువాత ఇతర యూరోపియను రాజ్యాలు చేసిన యుద్ధాల ద్వారా సవాలు చేయబడలేదు. పోర్చుగీసు దృష్టి విదేశీ, ఉత్తర ఆఫ్రికా ముస్లిం సుల్తానేటు (ప్రస్తుత మొరాకోలో) భూముల మీదకు సైనిక దండయాత్ర వైపు తిరిగింది. ఇది ఇస్లాంకు వ్యతిరేకంగా క్రైస్తవులు సాగించిన క్రూసేడు కొనసాగించే అవకాశాన్ని ఇచ్చింది; సైనిక తరగతికి, ఇది యుద్ధభూమి, యుద్ధంలో చనిపోతే కీర్తిని వాగ్దానం చేసింది;^[4]

1415 లో సియుటా, వ్యూహాత్మకంగా ఉన్న ఉత్తర ఆఫ్రికా ముస్లిం ఎన్క్లేవు మధ్యధరా సముద్రం వెంట, ట్రాన్సు-సహారను బంగారం, బానిస వ్యాపారుల టెర్మినలు ఓడరేవులలో ఒకటి మీద దాడి జరిగింది. దీనిని పోర్చుగీసువారు ముస్లింకోటలను స్వాధీనపరచుకుని మరింత విస్తరించడానికి ఒక స్థావరంగా ఉపయోగించలేకపోయారు.^[5]

పోర్చుగీస్ సామ్రాజ్యం (1415–1663)

సియుటా పోర్చుగీసు వారికి నిరాశ కలిగించినప్పటికీ అట్లాంటికు ఆఫ్రికను తీరం వెంబడి అన్వేషణ చేస్తూనే దానిని కొనసాగించాలని నిర్ణయం తీసుకున్నారు.^[6] ఈ విధానానికి కీలక మద్దతుదారు ఇన్ఫాంటే డోం హెన్రీ ది నావిగేటరు ఉన్నాడు. ఆయన సియుటాను స్వాధీనం చేసుకోవడంలో పాల్గొన్నాడు. 1460లో తన మరణం వరకు పోర్చుగీసు సముద్ర అన్వేషణను ప్రోత్సహించడంలో, ఆర్థిక సహాయం చేయడంలో ప్రధాన పాత్ర పోషించాడు.^[7] ఆ సమయంలో ఆఫ్రికను తీరంలో కేపు బోజాడోరు దాటి ఏమి ఉందో యూరోపియన్లకు తెలియదు. ఆఫ్రికాలోని ముస్లిం భూభాగాలు ఎంత దూరం విస్తరించి ఉన్నాయో, లాభదాయకమైన సుగంధ ద్రవ్యాల వాణిజ్యానికి మూలాన్ని చేరుకోవడానికి, బహుశా "ఇండీసు"లో ఎక్కడో ఉనికిలో ఉన్నట్లు పుకార్లు ఉన్న ప్రెస్టరు జాన్ పురాణ క్రైస్తవ రాజ్యంతో దళాలు చేరడానికి సముద్రం ద్వారా ఆసియాకు చేరుకోవడం సాధ్యమేనా అని హెన్రీ తెలుసుకోవాలనుకున్నాడు.^[8]^[9] ఆయన స్పాన్సరు‌షిప్పు కింద పోర్చుగీసు ప్రజలు త్వరలోనే అట్లాంటికు దీవులు మదీరా (1419) అజోర్సు (1427) చేరుకుని స్థిరపడటం ప్రారంభించారు. పోర్చుగలు‌కు ఎగుమతి చేయడానికి గోధుమలను ఉత్పత్తి చేశారు.^[10]

త్వరలో దాని నౌకలు యూరోపియను మార్కెట్లోకి ఎంతో విలువైన బంగారం, దంతాలు, మిరియాలు, పత్తి, చక్కెర, బానిసలను తీసుకువస్తున్నాయి. ఉదాహరణకు బానిస వాణిజ్యాన్ని లిస్బన్లో కొన్ని డజను మంది వ్యాపారులు నిర్వహించారు. వాణిజ్య మార్గాలను విస్తరించే ప్రక్రియలో పోర్చుగీసు నావిగేటర్లు ఆఫ్రికాలోని తెలియని భాగాలను మ్యాపు చేశారు. హిందూ మహాసముద్రంలో అన్వేషించడం ప్రారంభించారు. 1487 లో పెరో డా కోవిల్హో ఒక ఓవరు‌ల్యాండు యాత్ర భారతదేశానికి వెళ్ళింది. భారతీయులు, అరబ్బులతో వాణిజ్య అవకాశాలను అన్వేషించి చివరకు ఇథియోపియాలో మూసివేసింది. ఆయన వివరణాత్మక నివేదిక లిస్బన్లో ఆసక్తిగా చదివారు. ఇది గ్లోబలు జియోగ్రఫీ, వాణిజ్య మార్గాలకు ఉత్తమంగా సమాచారం ఉన్న కేంద్రంగా మారింది.^[11]

ప్రారంభ ఆఫ్రికను తీరప్రాంత విహారయాత్రలు

1434లో ఇన్ఫాంటే హెన్రీ కెప్టెన్లలో ఒకరైన గిల్ ఈనెసు దానిని చుట్టుముట్టినప్పుడు కేపు బోజాడోరు అవతల ఏమి ఉందనే భయాలు, అది దాటిన తర్వాత తిరిగి రావడం సాధ్యమేనా అనే భయాలు తొలగిపోయాయి. ఈ మానసిక అవరోధాన్ని దాటిన తర్వాత తీరం వెంబడి మరింత దర్యాప్తు చేయడం సులభం అయింది.^[12] 1443లో హెన్రీ సోదరుడు, అప్పటి రాజ్యానికి రీజెంటు అయిన ఇన్ఫాంటే డోం పెడ్రో, కేప్ బోజాడోరు‌కు దక్షిణంగా ఉన్న భూములలో నావిగేషను, యుద్ధం, వాణిజ్యం మీద్స్ గుత్తాధిపత్యాన్ని అతనికి మంజూరు చేశాడు. తరువాత ఈ గుత్తాధిపత్యాన్ని పాపలు బుల్సు డం డైవర్సాసు (1452), రోమనసు పోంటిఫెక్సు (1455) అమలు చేశారు. కొత్తగా కనుగొన్న భూములకు పోర్చుగలు‌కు వాణిజ్య గుత్తాధిపత్యాన్ని మంజూరు చేశారు.^[13] 15వ శతాబ్దం మధ్యలో కారవెలు పరిచయం, ఆ సమయంలో ఐరోపా‌లో పనిచేస్తున్న ఇతర వాటి కంటే గాలికి దగ్గరగా ప్రయాణించగల ఓడ ఈ ప్రాజెక్టును పురోగతి సాధించి వేగవంతం చేసింది.^[14] ఈ కొత్త సముద్ర సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని ఉపయోగించి పోర్చుగీసు నావికులు సంవత్సరానికి సగటున ఒక డిగ్రీ చొప్పున ముందుకు సాగుతూ మరింత దక్షిణ అక్షాంశాలకు చేరుకుని 1445లో సెనెగలు కేప్ వెర్డే ద్వీపకల్పాలు చేరుకున్నాయి.^[15]

ముస్లిం వ్యాపారులను ఆకర్షించడానికి, ఉత్తర ఆఫ్రికాలో ప్రయాణించే మార్గాల్లో వ్యాపారాన్ని ఏకస్వామ్యం చేయడానికి, మౌరిటానియా తీరంలో ఉన్న అర్గుయిను ద్వీపంలో 1445లో మొదటి విదేశీ ఫెటోరియా వాణిజ్య కేంద్రం స్థాపించబడింది. 1446లో అల్వారో ఫెర్నాండెజు దాదాపు నేటి సియెర్రా లియోను వరకు విస్తరించాడు. 1460లలో గినియా గల్ఫుకు చేరుకున్నాడు.^[16] 1456లో కేప్ వెర్డే దీవులు కనుగొనబడి తరువాత 1462లో పోర్చుగీసు ప్రజలు అక్కడ స్థిరపడ్డారు.

గినియా, సావో జార్జి డా మినా కోట మీద పోర్చుగీసు వాదనలను చూపుతున్న 16వ శతాబ్దపు మ్యాపు

1455లో మదీరాలో చెరకు విస్తరణ ప్రారంభమైంది. సిసిలీ, (ఎక్కువగా) జెనోయిసు రాజధాని నుండి సలహాదారులను ఉపయోగించి ఐరోపాలో అరుదుగా ఉండే "చెరకు"ను ఉత్పత్తి చేశారు. అల్గార్వేలో ఇప్పటికే సాగు చేయబడిన మదీరా లభ్యత వెనీషియను గుత్తాధిపత్యాలను దాటవేయడానికి ఆసక్తి ఉన్న జెనోయిసు, ఫ్లెమిషు వ్యాపారులను ఆకర్షించింది.16వ శతాబ్దం నాటికి మదీరాలో దిగుమతి చేసుకున్న బానిసల నిష్పత్తి మొత్తం జనాభాలో 10%కి చేరుకుంది.^[17] 1480 నాటికి ఆంట్వెర్పు‌లో డెబ్బై ఓడలు మదీరా చక్కెర వ్యాపారంలో నిమగ్నమై ఉన్నాయి. శుద్ధి, పంపిణీ ఆంట్వెర్పు‌లో కేంద్రీకృతమై ఉంది. 1490ల నాటికి మదీరా చక్కెర ఉత్పత్తిదారుగా సైప్రసు‌ను అధిగమించింది.^[18] బార్టోలోమియో మార్చియోని వంటి చక్కెర వ్యాపారుల విజయం భవిష్యతు ప్రయాణాలలో పెట్టుబడిని ముందుకు నడిపిస్తుంది.^[19]

1469లో ప్రిన్సు హెన్రీ మరణం తరువాత ఆఫ్రికను అన్వేషణలు స్వల్పంగా తిరిగి రావడంతో రాజు 5వ అఫోన్సో గినియా గల్ఫులో కొంత భాగంలో వాణిజ్య గుత్తాధిపత్యాన్ని వ్యాపారి ఫెర్నావో గోమ్సు‌కు మంజూరు చేశాడు.^[20] ఐదు సంవత్సరాల పాటు ప్రతి సంవత్సరం 100 మైళ్ల (160 కి.మీ) తీరాన్ని అన్వేషించాల్సిన గోమ్సు, సావో టోం ప్రిన్సిపు‌తో సహా గినియా గల్ఫు దీవులను కనుగొన్నాడు. స్థానికులు, సందర్శించే అరబ్బు, బెర్బెరు వ్యాపారుల మధ్య అభివృద్ధి చెందుతున్న ఒండ్రు బంగారు వాణిజ్యాన్ని కనుగొన్నాడు. ఆ ఓడరేవును మినా (గని) అని పిలిచారు. అక్కడ ఆయన ఒక వాణిజ్య కేంద్రాన్ని స్థాపించాడు.^[21] ఎల్మినా, పోర్చుగల మధ్య వాణిజ్యం ఒక దశాబ్దం పాటు పెరిగింది. కాస్టిలియను వారసత్వ యుద్ధంలో ఒక పెద్ద కాస్టిలియను నౌకాదళం ఈ లాభదాయకమైన వాణిజ్యాన్ని స్వాధీనం చేసుకోవడానికి ప్రయత్నించింది. కానీ 1478 గినియా యుద్ధంలో నిర్ణయాత్మకంగా ఓడిపోయింది. ఇది ప్రత్యేక పోర్చుగీసు నియంత్రణను దృఢంగా స్థాపించింది. 1481లో ఇటీవల సింహాసనం అధిష్టించిన 2వ జోవో ఈ వాణిజ్యాన్ని రక్షించడానికి సావో జార్జి డ మినాను నిర్మించాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. ఇది మళ్ళీ రాజ గుత్తాధిపత్యాన్ని కొనసాగించింది. 1473లో ఫెర్నావో గోమ్సు స్పాన్సరు చేసిన నావికులు భూమధ్యరేఖను 1482లో డియోగో కావో కాంగో నదిని దాటారు. ఈ యాత్ర సమయంలోనే పోర్చుగీసు మొదటిసారిగా కాంగో రాజ్యాన్ని ఎదుర్కొంది. దానితో అది త్వరలోనే ఒక సంబంధాన్ని ఏర్పరచుకుంది.^[22] తన 1485–86 యాత్రలో కావో ప్రస్తుత నమీబియాలోని మకరం రేఖకు సమీపంలోని కేపు క్రాసు‌కు కొనసాగాడు.^[23]

1488లో బార్టోలోమియు డయాసు ఆఫ్రికా దక్షిణ కొనను చుట్టుముట్టి ఆఫ్రికా తీరంలోని గ్రేటు ఫిషు నదిని చేరుకున్నాడు. ^[24] టోలెమీ కాలం నుండి హిందూ మహాసముద్రం భూపరివేష్టితంగా ఉందనే అభిప్రాయం తప్పని నిరూపించాడు. అదే సమయంలో పెరో డా కోవిల్హా రహస్యంగా భూమార్గంలో ప్రయాణించి ఇథియోపియా చేరుకున్నాడు. ఇది ఇండీసు‌కు సముద్ర మార్గం త్వరలో వస్తుందని సూచిస్తుంది.^[25]

పోర్చుగీసువారు ఆఫ్రికా తీరప్రాంతాలను అన్వేషిస్తూ వారు పాడ్రెసు వరుసను, రాతి శిలువలు పోర్చుగీసు కోటుతో చెక్కబడి ఉన్న శిలలను వారి గుతుగా వదిలివేసారు.^[26] ఈ స్థావరాల నుండి, వారు బానిస, బంగారు వర్తకంలో లాభదాయకంగా నిమగ్నమయ్యారు. పోర్చుగలు ఒక శతాబ్దానికి పైగా ఆఫ్రికను సీబోర్ను బానిస వాణిజ్యం మీద వర్చువలు గుత్తాధిపత్యాన్ని ఆస్వాదించింది. ఏటా 800 మంది బానిసలను దిగుమతి చేసుకుంది. వారిని చాలావరకు పోర్చుగీసు క్యాపిటలు లిస్బను‌కు తీసుకువచ్చారు. ఇక్కడ నల్ల ఆఫ్రికన్లు జనాభాలో 10 శాతం ఉన్నారని అంచనా.

టోర్డెసిల్లాస్ ఒప్పందం (1494)

క్రిస్టోఫర్ కొలంబస్ 1492లో స్పెయిన్ కోసం ఆసియా అని నమ్మిన కొత్త ప్రపంచంను కనుగొన్నది. ఇది స్పానిషు, పోర్చుగీసుల మధ్య వివాదాలకు దారితీసింది.^[27] ఇవి చివరికి 1494లో టోర్డెసిల్లాసు ఒప్పందం ద్వారా పరిష్కరించబడ్డాయి. ఇది యూరపు వెలుపల ప్రపంచాన్ని పోర్చుగీసుల మధ్య ప్రత్యేకమైన డ్యూపోలీలో విభజించింది. స్పానిషు ఉత్తర-దక్షిణ మెరిడియను 370 లీగ్సు వెంట లేదా కేపు వెర్డే దీవులకు పశ్చిమాన 970 మైళ్లు (1,560 కి.మీ.).^[28] అయితే ఆ సమయంలో రేఖాంశంను సరిగ్గా కొలవడం సాధ్యం కాకపోవడంతో ఖచ్చితమైన సరిహద్దును 1777 వరకు రెండు దేశాలు వివాదాస్పదం చేశాయి.^[29]

స్పెయిను‌తో ఈ చర్చలు పూర్తి కావడం అనేది డయాసు కేపు ఆఫ్ గుడ్ హోపు‌కు చేసిన ప్రయాణాన్ని అనుసరించడానికి పోర్చుగీసు వారికి తొమ్మిది సంవత్సరాలు పట్టిందని చరిత్రకారులు ప్రతిపాదించిన అనేక కారణాలలో ఒకటి. అయితే ఈ సమయంలో ఇతర ప్రయాణాలు వాస్తవానికి రహస్యంగా జరుగుతున్నాయని కూడా ఊహించబడింది.^[30]^[31] ఇది నిజమేనా కాదా ఆసియాకు సముద్ర మార్గాన్ని కనుగొనాలనే దీర్ఘకాల పోర్చుగీసు లక్ష్యం చివరికి వాస్కోడ గామా నేతృత్వంలోని భూగర్భ ప్రయాణంలో సాధించబడింది.^[32]

పోర్చుగీసువారు హిందూ మహాసముద్రంలోకి ప్రవేశిస్తారు

వాస్కోడ గామా దళం 1497లో పోర్చుగలు నుండి బయలుదేరి కేప్‌ను చుట్టుముట్టి తూర్పు ఆఫ్రికా తీరం వెంబడి కొనసాగింది. అక్కడ ఒక స్థానిక పైలటు‌ను తీసుకువచ్చి హిందూ మహాసముద్రం మీదుగా వారికి మార్గనిర్దేశం చేసి 1498 మేలో నైరుతి భారతదేశంలోని జామోరినులు పాలించే రాజ్య రాజధాని అయిన కాలికట్ (కోజికోడ్) చేరుకుంది.^[33] భారతదేశానికి రెండవ ప్రయాణం 1500లో పెడ్రో అల్వారెసు కాబ్రాలు ఆధ్వర్యంలో పంపబడింది. అట్లాంటికు మహాసముద్రం మీదుగా గామా వలె అదే నైరుతి మార్గాన్ని అనుసరిస్తూ, కాబ్రాలు బ్రెజిలియను తీరంలో ల్యాండ్‌అప్ చేశాడు. ఇది బహుశా ప్రమాదవశాత్తు జరిగిన ఆవిష్కరణ కావచ్చు, కానీ పోర్చుగీసు వారికి బ్రెజిలు ఉనికి గురించి రహస్యంగా తెలుసని, అది టోర్డెసిల్లాసు రేఖ వైపు ఉందని ఊహించబడింది.^[34] కాబ్రాలు పోర్చుగీసు రాజుకు ఆ భూమిని స్థిరపరచాలని సిఫార్సు చేశాడు. 1501 - 1503లో రెండు తదుపరి ప్రయాణాలు పంపబడ్డాయి. ఆ భూమి పావు-బ్రెసిలు లేదా బ్రెజిలు‌వుడు‌లో సమృద్ధిగా ఉన్నట్లు కనుగొనబడింది. దాని నుండి తరువాత అది దాని పేరును వారసత్వంగా పొందింది. కానీ బంగారం లేదా వెండిని కనుగొనడంలో వైఫల్యం అంటే ప్రస్తుతానికి పోర్చుగీసు ప్రయత్నాలు భారతదేశం మీద కేంద్రీకృతమై ఉన్నాయి.^[35] 1502లో హిందూ మహాసముద్రం, పోర్చుగీసు సామ్రాజ్యం విస్తృత ప్రాంతంలో దాని వాణిజ్య గుత్తాధిపత్యాన్ని అమలు చేయడానికి కార్టాజు లైసెన్సింగు వ్యవస్థను సృష్టించింది. ఇది వ్యాపార నౌకలకు సముద్రపు దొంగలు, ప్రత్యర్థి దేశాలనుండి నుండి రక్షణ కల్పిస్తుంది.^[36]

కొచ్చి పాలకుడు, కాలికట్ జామోరిను మధ్య ఉన్న పోటీ నుండి లాభం పొందుతూ పోర్చుగీసు వారు కోట ఇమ్మాన్యుయేలు (ఫోర్టు కొచ్చి) భారతదేశంలో మొట్టమొదటి యూరోపియను స్థావరం అయిన వాణిజ్య స్థావరాన్ని నిర్మించడానికి అనుమతి పొందడంతో వారిని బాగా ఆదరించి మిత్రులుగా చూశారు. వారు 1502లో (1503) టంగస్సేరి, క్విలాను (కౌలావో, కొల్లాం) నగరంలో ఒక వాణిజ్య కేంద్రాన్ని స్థాపించారు. ఇది మిరియాల వాణిజ్య కేంద్రంగా మారింది.^[37] కర్మాగారాలను స్థాపించిన తర్వాత కొచ్చిన్ (కొచ్చిం, కొచ్చి), కన్నూర్ (కాననోర్, కన్నూర్), 1503లో క్విలాను వద్ద ఒక కర్మాగారాన్ని నిర్మించారు. 1505లో రాజు 1వ మాన్యుయేలు ఆఫ్ పోర్చుగీసు ఫ్రాన్సిస్కో డి అల్మెయిడాను పోర్చుగీసు ఇండియాకు మొదటి వైస్రాయిగా నియమించి తూర్పున పోర్చుగీసు ప్రభుత్వాన్ని స్థాపించారు. ఆ సంవత్సరం పోర్చుగీసు వారు కన్నూర్ను కూడా జయించారు. అక్కడ వారు సెయింటు. ఏంజెలో ఫోర్టు, లోరెంకో డి అల్మెయిడా సిలోన్ (ఆధునిక శ్రీలంక) కు వచ్చారు. అక్కడ ఆయన దాల్చిన చెక్క మూలాన్ని కనుగొన్నాడు.^[38] జాఫ్నా 1వ కాంకిలి మొదట వారితో సంబంధాన్ని నిరోధించినప్పటికీ త్రికోమలీ నౌకాశ్రయానికి సమీపంలో ఉండటం వల్ల లాజిస్టికలు కారణాలతో పాటు ఇతర కారణాల వల్ల జాఫ్నా రాజ్యం త్వరలోనే పోర్చుగీసు అధికారుల దృష్టికి వచ్చింది.^[39] అదే సంవత్సరంలో 1వ మాన్యుయెలు అల్మెయిడాను కేరళ, తూర్పు ఆఫ్రికాలోని పోర్చుగీసు కోటలను బలోపేతం చేయాలని అలాగే నిర్మాణ అవకాశాలను పరిశీలించాలని ఆదేశించాడు. శ్రీలంక, మలక్కాలో ముస్లింలతో పెరుగుతున్న శత్రుత్వాలకు, మామ్లుకు సుల్తాను నుండి బెదిరింపులకు ప్రతిస్పందనగా కోటలు నిర్మించబడ్డాయి.^[40]

ట్రిస్టావో డా కున్హా, అఫోన్సో డి అల్బుకెర్కీ నేతృత్వంలోని పోర్చుగీసు నౌకాదళం 1506లో ఎర్ర సముద్రం ప్రవేశద్వారం వద్ద సోకోట్రాను 1507లో మస్కట్ను జయించింది. ఓర్ముజును జయించడంలో విఫలమైన తరువాత వారు హిందూ మహాసముద్రానికి, దాని నుండి వాణిజ్యాన్ని మూసివేయడానికి ఉద్దేశించిన వ్యూహాన్ని అనుసరించారు.^[41] మడగాస్కర్ కున్హా పాక్షికంగా అన్వేషించి మారిషస్ ను కున్హా కనుగొన్నాడు. బహుశా అల్బుకెర్కీ కూడా ఆయనతో కలిసి ఉండవచ్చు.^[42] సోకోట్రాను స్వాధీనం చేసుకున్న తర్వాత, కున్హా, అల్బుకెర్కీ విడివిడిగా పనిచేశాయి. కున్హా వాణిజ్య ప్రయోజనాల కోసం భారతదేశం, పోర్చుగలు‌లో ప్రయాణించగా, అల్మెయిడా మూడేళ్ల పదవీకాలం ముగిసిన తర్వాత గవర్నరు‌గా బాధ్యతలు స్వీకరించడానికి అల్బుకెర్కీ భారతదేశానికి వెళ్లాడు. అధికారాన్ని అప్పగించడానికి అల్మెయిడా నిరాకరించాడు. త్వరలోనే అల్బుకెర్కీని గృహ నిర్బంధంలో ఉంచాడు. ఆయన 1509 వరకు అక్కడే ఉన్నాడు.^[43]

మలక్కా, శ్రీలంకలో ప్రయోజనాలను మరింత అన్వేషించమని 1వ మాన్యుయేలు కోరినప్పటికీ, అల్మెయిడా పశ్చిమ భారతదేశం మీద ముఖ్యంగా గుజరాతు సుల్తానేటు మీద దృష్టి పెట్టాడు. ఎందుకంటే ఈ ప్రాంతం నుండి వ్యాపారులు ఎక్కువ శక్తిని కలిగి ఉన్నారనే అనుమానం అతనికి ఉంది. మమ్లుకు సుల్తానేటు సుల్తాను అల్-అష్రఫు ఖన్సు అల్-గవ్రి గుజరాతీ సుల్తానేటు‌తో కలిసి చౌల్ నౌకాశ్రయంలో పోర్చుగీసు దళాల మీద దాడి చేశాడు. ఫలితంగా అల్మెయిడా కుమారుడు మరణించాడు. ప్రతీకారంగా పోర్చుగీసువారు 1509లో సముద్రంలో డియు యుద్ధం మామ్లుక్సు, గుజరాతీ నౌకాదళాలతో పోరాడి నాశనం చేశారు.^[44]

అల్మెయిడా ప్రారంభ ప్రయత్నాలతో పాటు 1వ మాన్యుయెలు లిస్బను‌లోని అతని కౌన్సిలు హిందూ మహాసముద్రంలో అధికారాన్ని పంపిణీ చేయడానికి ప్రయత్నించారు. దీని ద్వారా మూడు అధికార పరిధి ఏర్పడింది: అల్బుకెర్కీని ఎర్ర సముద్రానికి, డియోగో లోప్సు డి సెక్వేరాను ఆగ్నేయ ఆసియాకు, మలక్కా సుల్తాను‌తో ఒప్పందం కోసం పంపారు. జార్జి డి అగ్యుయరు తరువాత డువార్టే డి లెమోసు‌లను కేపు ఆఫ్ గుడ్ హోపు గుజరాతు మధ్య ప్రాంతానికి పంపారు.^[45] అయితే అటువంటి పదవులు అఫోన్సో డి అల్బుకెర్కీ తన వారసత్వం తర్వాత కేంద్రీకృతం చేయబడ్డాయి. తదుపరి పాలనలో అలాగే ఉన్నాయి.^[46]

పోర్చుగీసు ఆవిష్కరణలు, అన్వేషణలు: మొదటి రాక ప్రదేశాలు, తేదీలు; ప్రధాన పోర్చుగీసు మసాలా దినుసుల వ్యాపారం మార్గాలు (నీలం)
16వ శతాబ్దపు పోర్చుగీసు దృష్టాంతం కోడిసు కాసనాటెన్సు నుండి, భారతదేశంలో తన పరివారంతో ఉన్న పోర్చుగీసు కులీనుడిని వర్ణిస్తుంది.
16వ శతాబ్దపు భారీ పోర్చుగీసు కారకు

సముద్ర ఆసియా, ఆఫ్రికా - హిందూ మహాసముద్రంతో వాణిజ్యం

గోవా, మలక్కా - ఆగ్నేయాసియా

1509 చివరి నాటికి వాస్కో డాచే కేపు రూటు కనుగొనబడిన తర్వాత, వెల్హా గోవా వద్ద రాజధానిని కలిగి ఉన్న ఈస్టు ఇండీసుకు అల్బుకెర్కీ వైస్రాయి అయ్యాడు. గామా అల్మెయిడాకు భిన్నంగా, అల్బుకెర్కీ నావికాదళాన్ని బలోపేతం చేయడం మీద ఎక్కువ శ్రద్ధ వహించాడు.^[47] అలాగే రాజ్య ప్రయోజనాలకు మరింత అనుకూలంగా ఉండటం.^[48] కేరళ, గుజరాతు మధ్య ఉంచబడిన రక్షణాత్మక కోటగా దాని వ్యూహాత్మక స్థానం, అలాగే అరేబియను గుర్రం దిగుమతులకు దాని ప్రాముఖ్యత కారణంగా గోవాను జయించడం ఆయన మొదటి లక్ష్యంగా ఉంది.^[44]

1510లో బీజాపూరు సుల్తానేటు నుండి బిజాపురీలు గోవాను స్వాధీనం చేసుకున్నారు. కానీ హిందూ ప్రైవేటు టిమోజీ సహాయంతో అదే సంవత్సరం నవంబరు 25న దానిని తిరిగి స్వాధీనం చేసుకున్నారు.^[49]^[50] గోవాలో అల్బుకెర్కీ 1510లో భారతదేశంలో మొట్టమొదటి పోర్చుగీసు మింటును ప్రారంభించాడు.^[51] ఆయన పోర్చుగీసు స్థిరనివాసులను స్థానిక మహిళలను వివాహం చేసుకోమని ప్రోత్సహించాడు. సెయింటు కేథరీను గౌరవార్థం ఒక చర్చిని నిర్మించాడు. కేథరీను (ఆమె పండుగ రోజున దానిని తిరిగి స్వాధీనం చేసుకున్నట్లుగా), హిందువుల దేవాలయాలను రక్షించడం ద్వారా, వారి పన్ను అవసరాలను తగ్గించడం ద్వారా వారితో సత్సంబంధాలను పెంచుకోవడానికి ప్రయత్నించింది.^[50] పోర్చుగీసువారు విజయనగర సామ్రాజ్యం దక్షిణ భారత చక్రవర్తులతో స్నేహపూర్వక సంబంధాలను కొనసాగించారు.^[52]

1511 ఏప్రిల్‌లో అల్బుకెర్కీ ఆ కాలంలో అతిపెద్ద సుగంధ ద్రవ్యాల మార్కెట్టు కలయి ద్వీపకల్పంలోని మలక్కాకు నౌకాయానం చేసాడు.^[53] .^[54] ఈ వాణిజ్యంలో ఎక్కువగా గుజరాతీలు ఆధిపత్యం చెలాయించినప్పటికీ, టర్కులు, పర్షియన్లు, అర్మేనియన్లు, తమిళులు, అబిస్సినియన్లు వంటి ఇతర సమూహాలు అక్కడ వ్యాపారం చేశాయి.^[54] సుగంధ ద్రవ్యాల వ్యాపారంలో ముస్లిం, వెనీషియను ప్రభావాన్ని నిరోధించడానికి, లిస్బను ప్రభావాన్ని పెంచడానికి అల్బుకెర్కీ మలక్కాను లక్ష్యంగా చేసుకున్నాడు.^[55] 1511 జూలై నాటికి అల్బుకెర్కీ మలక్కాను స్వాధీనం చేసుకుని ఆంటోనియో డి అబ్రూ, ఫ్రాన్సిస్కో సెర్రావో (ఫెర్డినాండు మాగెల్లాను‌తో పాటు) ఇండోనేషియా ద్వీపసమూహాన్ని అన్వేషించడానికి పంపాడు.^[56]

మలక్కా ద్వీపకల్పం చైనా ఆగ్నేయాసియాతో పోర్చుగీసు వాణిజ్య విస్తరణకు వ్యూహాత్మక స్థావరంగా మారింది. అ ఫమోసా అని పిలువబడే ఒక బలమైన ద్వారం నగరాన్ని రక్షించడానికి నిర్మించబడింది. అది ఇప్పటికీ ఉంది.^[57] మలక్కా మీద సియామీ ఆశయాల గురించి తెలుసుకున్న అల్బుకెర్కీ వెంటనే డువార్టే ఫెర్నాండెజును సియాం రాజ్యం (ఆధునిక థాయిలాండు) కు దౌత్య మిషను ‌మీద పంపాడు. అక్కడకు వచ్చిన మొదటి యూరోపియను ఆయన రెండు రాజ్యాల మధ్య స్నేహపూర్వక సంబంధాలు, వాణిజ్యాన్ని స్థాపించాడు.^[58]^[59]

పోర్చుగీసు సామ్రాజ్యం మరింత దక్షిణం వైపుకు వెళ్లి 1512లో తైమూరు‌ను కనుగొనడం ప్రారంభించింది. జార్జి డి మెనెసెసు 1526లో న్యూ గినియాను కనుగొని దానిని "పాపువా ద్వీపం" అని పిలిచారు.^[60] 1517లో జోవో డా సిల్వేరా చిట్టగాంగ్కి ఒక నౌకాదళాన్ని ఆదేశించాడు.^[61] 1528 నాటికి పోర్చుగీసు వారు చిట్టగాంగు‌లో స్థిరనివాసం స్థాపించారు.^[62] పోర్చుగీసు వారు చివరికి హుగ్లీ నది వెంబడి వారి కార్యకలాపాల కేంద్రాన్ని స్థాపించారు. అక్కడ వారు చాటిన్సు అని పిలువబడే ముస్లింలు, హిందువులు, పోర్చుగీసు పారిపోయిన వారిని ఎదుర్కొన్నారు.^[63]

చైనా - జపాన్

జార్జి అల్వారెసు సముద్రం ద్వారా చైనాకు చేరుకున్న మొదటి యూరోపియను. అయితే రోమన్లు ఆసియా మైనరు ద్వారా మొదటి భూభాగ మార్గంగా ఉన్నారు.^[64]^[65]^[66]^[67] ఆయన హాంకాంగు‌ను కనుగొన్న మొదటి యూరోపియను కూడా.^[68]^[69] 1514లో ఎస్టాడో డా ఇండియా వైస్రాయి అఫోన్సో డి అల్బుకెర్కీ, దేశంతో యూరోపియను వాణిజ్య సంబంధాలకు మార్గదర్శకత్వం వహించడానికి రాఫెలు పెరెస్ట్రెల్లోను చైనాకు నౌకాయానం చేయడానికి పంపాడు.^[70]^[71]

బలవంతంగా వాణిజ్య స్థావరాలను పొందేందుకు వారి మొదటి ప్రయత్నాలలో భాగంగా టామావో లేదా ట్యూను మునులో జరిగిన తున్మెను యుద్ధంలో పోర్చుగీసు వారిని మింగు చైనీయులు ఓడించారు. 1521లో పోర్చుగీసువారు లాంటౌ ద్వీపంలో జరిగిన సింకోవాను యుద్ధంలో రెండు నౌకలను కోల్పోయారు. 1548లో షువాంగ్యు వద్ద కూడా పోర్చుగీసువారు రెండు నౌకలను కోల్పోయారు, అక్కడ డాంగ్షాను ద్వీపకల్పం సమీపంలో ఉన్న అనేక మంది పోర్చుగీసువారు పట్టుబడ్డారు. 1549లో రెండు పోర్చుగీసు జంకు‌లు, గేలియోటు పెరీరా పట్టుబడ్డారు. ఈ యుద్ధాల సమయంలో మింగు చైనీయులు ఓడిపోయిన పోర్చుగీసు వారి నుండి ఆయుధాలను స్వాధీనం చేసుకున్నారు. వాటిని వారు రివర్సు ఇంజనీరింగు చేసి చైనాలో భారీగా ఉత్పత్తి చేశారు. అవి మ్యాచు‌లాకు మస్కెటు ఆర్క్యూబసులు, వీటిని వారు పక్షి తుపాకులు బ్రీచు-లోడింగు స్వివెలు గన్లు అని పిలిచారు. వీటిని వారు ఫోలాంగ్జీ (ఫ్రాంకిషు) ఫిరంగులు అని పిలిచారు ఎందుకంటే పోర్చుగీసు వారిని ఆ సమయంలో చైనీయులు ఫ్రాంక్సు అనే పేరుతో పిలిచారు. తరువాత పోర్చుగీసు వారు శాంతియుతంగా చైనాకు తిరిగి వచ్చి లుసో-చైనీసు ఒప్పందం (1554)]లో ఫ్రాంక్సు‌కు బదులుగా పోర్చుగీసు అనే పేరుతో తమను తాము ప్రదర్శించుకున్నారు. మింగు చైనాకు వందలాది వెండి టేల్సు వార్షిక లీజు చెల్లించడం ద్వారా చైనా నుండి మకావును వాణిజ్య స్థావరంగా అద్దెకు తీసుకున్నారు.^[72]

రెండు సంస్కృతుల మధ్య ప్రారంభ సామరస్యం, ఉత్సాహం ఉన్నప్పటికీ త్వరలోనే ఇబ్బందులు తలెత్తడం ప్రారంభించాయి. వాటిలో అపార్థం, మతతత్వం, శత్రుత్వం కూడా ఉన్నాయి.^[73] పోర్చుగీసు అన్వేషకుడు సిమావో డి ఆండ్రేడు తన పైరేటు కార్యకలాపాలు, చైనీసు షిప్పింగు ‌మీద దాడి చేయడం, ఒక చైనీసు అధికారి మీద దాడి చేయడం, చైనీయుల కిడ్నాపు‌ల కారణంగా చైనాతో చెడు సంబంధాలను రేకెత్తించాడు. ఆయన టమావో ద్వీపంలో ఒక కోటలో స్థిరపడ్డాడు. సిమావో చైనీసు అబ్బాయిలను, బాలికలను లైంగికంగా వేధించడానికి, నరమాంస భక్ష్యం చేయడానికి కిడ్నాపు చేశాడని చైనీయులు పేర్కొన్నారు.^[74] చైనీయులు పోర్చుగీసు కారవెల్సు మీద ఒక జంకు దళాన్ని పంపారు. వారు పోర్చుగీసును తరిమికొట్టి తమావోను తిరిగి స్వాధీనం చేసుకోవడంలో విజయం సాధించారు. ఫలితంగా చైనీయులు కాకేసియను లక్షణాలు కలిగిన పురుషులు కాంటను‌లోకి ప్రవేశించకుండా నిషేధించే ఒక శాసనాన్ని జారీ చేశారు. అక్కడ అనేక మంది పోర్చుగీసువారిని చంపి పోర్చుగీసును తిరిగి సముద్రంలోకి తరిమికొట్టారు.^[75]^[76]

బింటాను సుల్తాను టోమసు పైర్సు ఆధ్వర్యంలో అనేక మంది పోర్చుగీసులను నిర్బంధించిన తర్వాత చైనీయులు 23 మంది పోర్చుగీసులను ఉరితీసి మిగిలిన వారిని జైలులో పడేశారు. అక్కడ వారు దుర్భరమైన, కొన్నిసార్లు ప్రాణాంతకమైన పరిస్థితులలో నివసించారు. 1545 - 1549లో నింగ్బో, ఫుజియను వాణిజ్య స్థావరాలలో నివసించిన పోర్చుగీసువారిని చైనీయులు ఊచకోత కోశారు. తీరప్రాంతంలో పోర్చుగీసువారు చేసిన విస్తృతమైన, నష్టపరిచే దాడులు చైనీయులను చికాకు పెట్టింది.^[75] ఈ కాలంలో పోర్చుగీసు పైరేట్సు జపనీసు పైరేట్సు తర్వాత రెండవ స్థానంలో నిలిచింది. అయితే వారు త్వరలోనే చైనీసు చెత్తను రక్షించడం ప్రారంభించారు. జాగ్రత్తగా వ్యాపారం ప్రారంభమైంది. 1557లో చైనా అధికారులు పోర్చుగీసు వారిని మకావులో స్థిరపడటానికి అనుమతించారు. దీనితో చైనా, జపాన్, గోవా యూరపు మధ్య వస్తువుల వ్యాపారంలో గిడ్డంగి ఏర్పడింది.^[75]^[77]

స్పైస్ దీవులు (మొలుక్కాసు) - జరాగోజా ఒప్పందం

ఆసియాలో పోర్చుగీసు కార్యకలాపాలు గుర్తించబడకుండా పోయాయి. 1521లో మాగెల్లాను ఈ ప్రాంతానికి చేరుకుని స్పెయిన్ కోసం ఫిలిప్పీన్స్‌ను క్లెయిం చేసింది. 1525లో 5 వ చార్లెసు నేతృత్వంలోని స్పెయిను మోలుకాసు దీవులను వలసరాజ్యం చేయడానికి ఒక దండయాత్రను పంపింది. ఎందుకంటే తూర్పుకు ఎటువంటి పరిమితి లేదు. గార్సియా జోఫ్రే డి లోయిసా దండయాత్ర మొలుక్కాసు‌కు చేరుకుని టిడోరు వద్ద ఆగింది. పోర్చుగీసు సమీపంలోని టెర్నేటు‌లో ఇప్పటికే స్థిరపడటంతో వివాదం అనివార్యమైంది. ఇది దాదాపు దశాబ్ద కాలం పాటు ఘర్షణలకు దారితీసింది. 1529లో జరాగోజా ఒప్పందంతో ఒక తీర్మానం కుదిరింది. మొలుక్కాసు‌ను పోర్చుగలు‌కు ఫిలిప్పీన్సు‌ను స్పెయిను‌కు ఆపాదించారు.^[79] పోర్చుగీసు 1530 నుండి బ్రూనియను సామ్రాజ్యంతో క్రమం తప్పకుండా వ్యాపారం చేసేవారు. బ్రూనై రాజధానిని రాతి గోడ చుట్టుముట్టిందని వర్ణించారు.

దక్షిణాసియా, పెర్షియను గల్ఫు - ఎర్ర సముద్రం

పోర్చుగీసు సామ్రాజ్యం పర్షియను గల్ఫులోకి విస్తరించింది. అజురాను సామ్రాజ్యం, ఒట్టోమను సామ్రాజ్య అల్బుకెర్కీ 1515లో పర్షియను గల్ఫుకు అధిపతిగా ఉన్న హువాలా రాజ్యాన్ని హువాలా జయించి దానిని ఒక సామంత రాజ్యంగా స్థాపించింది. ఏడెను అదే సంవత్సరంలో అల్బుకెర్కీ దండయాత్రను సాగించింది. తరువాత 1516లో అల్బుకెర్కీ వారసుడు లోపో సోరెస్ డి అల్బెర్గారియా చేసిన మరో ప్రయత్నాన్ని చేసిన మరొక ప్రయత్నాన్ని కూడా ఆడెను ప్రతిఘటించాడు.^[80] మారుతున్న పొత్తుల శ్రేణిలో పోర్చుగీసు తదుపరి వంద సంవత్సరాలు దక్షిణ పర్షియను గల్ఫులో ఎక్కువ భాగాన్ని ఆధిపత్యం చేసింది. 1497 నుండి లిస్బను‌ను గోవాకు అనుసంధానించే సాధారణ సముద్ర మార్గంతో, మొజాంబికు ద్వీపం ఒక వ్యూహాత్మక ఓడరేవుగా మారింది. అక్కడ ఫోర్టు సావో సెబాస్టియావో, ఒక ఆసుపత్రి నిర్మించబడ్డాయి. అజోర్సు‌లో లిస్బను‌కు వెళ్లే మార్గంలో దీవుల నావికాదళం ఓడలను రక్షించింది.^[81]

1534లో గుజరాతు మీద ‌మొఘలులు మధ్యప్రదేశు‌లోని చిటోరు మాండు అనే రాజ్‌పుతు రాష్ట్రాలు దాడి చేశాయి. గుజరాతు సుల్తాను పోర్చుగీసుతో బస్సేను ఒప్పందం (1534) మీద సంతకం చేయవలసి వచ్చింది. దేశాన్ని తిరిగి పొందడానికి ఒక కూటమిని ఏర్పాటు చేసుకున్నాడు. బదులుగా డామను, డయు, భారతదేశం డియు, ముంబై, బస్సేనులను ఇచ్చాడు. ఇది ఎర్ర సముద్రంకి బయలుదేరి బస్సేను గుండా ప్రయాణించే గుజరాతీ నౌకల వాణిజ్యాన్ని కూడా నియంత్రించింది. సుంకాలు చెల్లించడానికి, గుర్రపు వ్యాపారాన్ని అనుమతించడానికి పోర్చుగీసుతో మరొక ఒప్పందం మీద సంతకం చేసింది. డయులో కోటను నిర్మించడానికి అనుమతించింది. కొంతకాలం తర్వాత హుమాయును తన దృష్టిని వేరే చోటికి మళ్లించాడు. గుజరాతీయులు డయ్యూ మీద తిరిగి నియంత్రణ సాధించడానికి ఒట్టోమన్లతో పొత్తు పెట్టుకుని కోటను ముట్టడించారు. 1538, 1546 రెండు విఫలమైన ముట్టడిలు ఒట్టోమను ఆశయాలకు ముగింపు పలికాయి. ఈ ప్రాంతంలో పోర్చుగీసు ఆధిపత్యాన్ని నిర్ధారించి ^[82] అలాగే మొఘలుల మీద ఆధిపత్యాన్ని పొందాయి. ప్రతి సంస్థ చివరికి మరొకరి ప్రభావ రంగాన్ని అనధికారికంగా గౌరవించాల్సి వచ్చింది..^[83]^[84]

సబ్-సహారా ఆఫ్రికా

ఇథియోపియాతో సుదీర్ఘ సంబంధాల తర్వాత పోర్చుగీసు రాయబార కార్యాలయం 1520లో రోడ్రిగో డి లిమా నేతృత్వంలోని ఇథియోపియను (అబిస్సినియను) రాజ్యంతో సంబంధాలు ఏర్పరచుకుంది.^[85]^[86] ఇది ప్రెస్టరు జాన్ కోసం పోర్చుగీసు శోధనతో సమానంగా ఉంది. ఎందుకంటే వారు త్వరలోనే రాజ్యాన్ని ఆయన భూమిగా అనుబంధించారు.^[87] పోర్చుగీసు ఇథియోపియను రంగాలలో టర్కిషు పురోగతి భయం కూడా వారి కూటమిలో పాత్ర పోషించింది.^[85]^[88] అడాలు సుల్తానేటు 1529లో షింబ్రా కురే యుద్ధంలో ఇథియోపియన్లను ఓడించింది. ఇస్లాం ఈ ప్రాంతంలో మరింత వ్యాపించింది. పోర్చుగలు రాజు గెలావు‌దేవోసుకు పోర్చుగీసు సైనికులు, మస్కెటు‌లతో సహాయం చేయడం ద్వారా ప్రతిస్పందించింది. ఒట్టోమన్లు సైనికులు, మస్కెటు‌ల మద్దతుతో అడాలు సుల్తానేటు‌ ప్రతిస్పందించినప్పటికీ 1543లో వేయనా దగా యుద్ధంలో అడాలు సుల్తాను అహ్మదు ఇబ్ను ఇబ్రహీం అల్-ఘాజీ మరణించిన తర్వాత ఉమ్మడి అడాల్-ఒట్టోమను దళం వెనక్కి తగ్గింది.^[89]^[90]^[91]

1520లో కొంగోలోసు సామంత రాజ్యం న్డోంగో దాని పాలకుడు న్గోలా కిల్జువానేతో పోర్చుగీసు వారు ప్రత్యక్ష సంబంధం ఏర్పరచుకున్నారు. ఆ తరువాత వారు మిషనరీలను అభ్యర్థించారు.^[92] కొంగోలీసు రాజు 1వ అఫోన్సో ఈ ప్రక్రియలో జోక్యం చేసుకుని ఆ తరువాత వచ్చిన పోర్చుగీసు మిషను‌ను అరెస్టు చేసిన తర్వాత న్డోంగోకు ఒక కొంగో మిషను‌ను పంపాడు.^[92] న్డోంగోతో పెరుగుతున్న అధికారిక, అనధికారిక బానిస వ్యాపారం కొంగో, పోర్చుగీసుల మధ్య సంబంధాలను దెబ్బతీసింది. సావో టోం నుండి పోర్చుగీసు రాయబారులు కూడా కొంగో రాజ్యానికి వ్యతిరేకంగా న్డోంగోకు మద్దతు ఇచ్చారు.^[93]^[94] అయితే జాగా 1568లో కాంగో ప్రాంతాల మీద దాడి చేసి జయించినప్పుడు. పోర్చుగీసు వారు కొంగోను ఓడించడంలో సహాయం చేశారు.^[95] ప్రతిస్పందనగా కాంగో లువాండా ద్వీపం వలసరాజ్యాన్ని అనుమతించింది; లువాండాను 1576లో పాలో డయాసు డి నోవైసు స్థాపించాడు. త్వరలోనే బానిస నౌకాశ్రయంగా మారింది.^[95]^[96] డి నోవైసు తరువాత న్డోంగోతో పొత్తు పెట్టుకున్న లూసో-ఆఫ్రికన్లు క్రౌన్ నుండి వచ్చిన ప్రభావానికి ఆగ్రహించారు.^[97] 1579లో న్డోంగో పాలకుడు న్గోలా కిలువాంజే కియా న్డామ్డి పోర్చుగీసు తిరుగుబాటుదారుల ప్రభావంతో న్డోంగో రాజధాని కబాసా రాజ్యంలో పోర్చుగీసు, కొంగోలీసు నివాసితులను ఊచకోత కోశాడు. పోర్చుగీసు, కాంగో రెండూ న్డోంగోకు వ్యతిరేకంగా పోరాడాయి. న్డోంగో, పోర్చుగలు మధ్య పరస్పర యుద్ధం దశాబ్దాలుగా కొనసాగింది.^[98]

తూర్పు-ఆఫ్రికాలో, పోర్చుగీసు కిరీటం తరపున వ్యవహరించే ప్రధాన ఏజెంట్లు మొజాంబికు‌గా మారే భూభాగాన్ని అన్వేషించి స్థిరపడిన 'ప్రజెరియోసు, వీరి సేవలకు ప్రతిఫలంగా జాంబేజీ నది చుట్టూ ఉన్న విస్తారమైన ఎస్టేటు‌లను రాజు లీజుకు ఇచ్చాడు. చికుండ యోధుల-బానిసల విస్తారమైన సైన్యాలకు నాయకత్వం వహిస్తూ, ఈ పురుషులు భూస్వామ్య ప్రభువులుగా వ్యవహరించారు. స్థానిక అధిపతుల నుండి పన్ను వసూలుచేసుకుని దోపిడీ తెగల నుండి వారిని, వారి ఎస్టేటు‌లను రక్షించడం, దంతాలు లేదా బానిస వ్యాపారంలో పాల్గొనడం, ముతాపా రాజ్యం రాజకీయాల్లో పాల్గొనడం ద్వారా, క్లయింటు రాజులను దాని సింహాసనం మీద ప్రతిష్టించే స్థాయికి చేరుకున్నారు.

మిషనరీ యాత్రలు

1542లో జెస్యూటు మిషనరీ ఫ్రాన్సిసు జేవియరు పోర్చుగలు‌కు చెందిన 3వ జోవో సేవలో అపోస్టోలికు నన్షియేచరు బాధ్యతలు నిర్వహిస్తూ గోవా చేరుకున్నారు. అదే సమయంలో ఫ్రాన్సిస్కో జీమోటో, ఆంటోనియో మోటా ఇతర వ్యాపారులు మొదటిసారిగా జపాన్ చేరుకున్నారు. ఈ ప్రయాణంలో ఉన్నట్లు చెప్పుకున్న ఫెర్నావో మెండెసు పింటో అభిప్రాయం ప్రకారం వారు తనేగాషిమా వద్దకు చేరుకున్నారు. అక్కడ స్థానికులు తుపాకీ ఆయుధాలు చూసి ఆకట్టుకున్నారు. వీటిని జపనీయులు వెంటనే పెద్ద ఎత్తున తయారు చేస్తారు.^[99] 1570 నాటికి పోర్చుగీసు వారు నాగసాకి నగరంలోని ఒక చిన్న భాగాన్ని స్థాపించిన జపనీసు ఓడరేవులో కొంత భాగాన్ని కొనుగోలు చేశారు.^[100], చైనా, యూరపు‌లతో త్రిభుజాకార వాణిజ్యంలో జపాను‌లో ఇది ప్రధాన వాణిజ్య నౌకాశ్రయంగా మారింది.^[101]

యూరోపియను, ఆసియా పోటీదారుల నుండి దాని వాణిజ్యాన్ని కాపాడుకుంటూ, పోర్చుగలు ఆసియా, యూరపు మధ్య వాణిజ్యాన్ని మాత్రమే కాకుండా భారతదేశం, ఇండోనేషియా, చైనా, జపాన్ వంటి ఆసియా, ఆఫ్రికాలోని వివిధ ప్రాంతాల మధ్య వాణిజ్యంలో ఎక్కువ భాగాన్ని కూడా ఆధిపత్యం చేసింది. జెసూటు మిషనరీలు, కాథలిక్కు మతాన్ని వ్యాప్తి చేయడానికి ^[102]^[103] మిశ్రమ విజయంతో ఆసియా, ఆఫ్రికాకు పోర్చుగీసును అనుసరించారు .^[104]

అమెరికాలలో వలసరాజ్యాల ప్రయత్నాలు

కెనడా

టోర్డెసిల్లాసు ఒప్పందం ఆధారంగా 1వ మాన్యుయెల్జో, 3వ వో, సెబాస్టావో రాజుల ఆధ్వర్యంలో పోర్చుగీసు కిరీటం ఉత్తర అమెరికాలో ప్రాదేశిక హక్కులను కూడా క్లెయిం చేసింది (1497 - 1498లో జాన్ కాబోటుచే చేరుకుంది). ఆ లక్ష్యంతో 1499 మరియు 1500 లలో, జోవో ఫెర్నాండెజు లావ్రాడోరు గ్రీన్‌లాండ్ కెనడా ఉత్తర అట్లాంటికు తీరాన్ని అన్వేషించారు. ఇది ఆ కాలపు స్థలాకృతి పటాలలో "లాబ్రడారు" కనిపించడానికి కారణమైంది.^[105] తదనంతరం 1500–1501, 1502 లలో, గాస్పరు, మిగ్యులు కోర్టే-రియలు సోదరులు నేడు కెనడియను ప్రావిన్సు అయిన న్యూఫౌండు‌ల్యాండు-లాబ్రడారు, గ్రీన్‌ల్యాండు‌ను అన్వేషించి, ఈ భూములను పోర్చుగలు కోసం క్లెయిం చేశారు. 1506లో రాజు 1వ మాన్యుయేలు న్యూఫౌండు‌ల్యాండు జలాల్లోని కాడ్ ఫిషరీసు కోసం పన్నులు సృష్టించాడు. 1521 ప్రాంతంలో జోవో అల్వారెసు ఫాగుండెసుకు గల్ఫు ఆఫ్ సెయింటు లారెన్సు లోపలి దీవులకు డినారటీ హక్కులు మంజూరు చేయబడ్డాయి. కాడ్ ఫిషింగు కోసం స్థావరంగా పనిచేయడానికి కేపు బ్రెటను ద్వీపంలో ఒక స్థిరనివాసాన్ని కూడా సృష్టించాయి. స్థానికులు, పోటీ పడుతున్న యూరోపియను మత్స్యకారుల ఒత్తిడి కారణంగా శాశ్వత స్థాపనను నిరోధించింది. ఐదు సంవత్సరాల తరువాత అది వదిలివేయబడింది. తరువాతి అర్ధ శతాబ్దంలో న్యూఫౌండ్ల్యాండు‌లో స్థిరనివాసాలను స్థాపించడానికి అనేక ప్రయత్నాలు కూడా విఫలమయ్యాయి.^[106]

బ్రెజిల్

కాబ్రాలు బ్రెజిలు నుండి వచ్చిన కొన్ని సంవత్సరాలలో, ఫ్రాన్సు నుండి పోటీ వచ్చింది. 1503లో గోన్సాలో కోయెల్హో నేతృత్వంలోని ఒక యాత్ర బ్రెజిలియను తీరాల మీద ఫ్రెంచి దాడులను నివేదించింది.^[107] అన్వేషకుడు బినోటు పాల్మియరు డి గొన్నెవిల్లే ఒక సంవత్సరం తరువాత దక్షిణ బ్రెజిల్‌ను సంప్రదించిన తర్వాత బ్రెజిలు కలప కోసం వ్యాపారం చేశారు.^[108] 1వ ఫ్రాన్సిసు ఉత్తర అమెరికా తీరం వెంబడి స్పాన్సరు చేసిన యాత్రలు టోర్డెసిల్హాసు ఒప్పందంను నేరుగా ఉల్లంఘించాయి.^[109] 1531 నాటికి ఫ్రెంచి వారు బ్రెజిలియను‌లోని ఒక ద్వీపం తీరంలో ఒక వాణిజ్య స్థావరాన్ని స్థాపించారు..^[109]

ఫ్రెంచి వారి నుండి బ్రెజిలుఇ కలప అక్రమ రవాణా పెరుగుదల 3వ జోవో ఆ భూభాగాన్ని సమర్థవంతంగా ఆక్రమించుకునే ప్రయత్నం చేయడానికి దారితీసింది.^[110] 1531లో మార్టిం అఫోన్సో డి సౌసా, ఆయన సోదరుడు పెరో లోప్సు నేతృత్వంలోని ఒక రాజ యాత్ర మొత్తం బ్రెజిలియను తీరాన్ని చుట్టుముట్టడానికి, ఫ్రెంచి వారిని బహిష్కరించడానికి, మొదటి వలస పట్టణాలలో కొన్నింటిని సృష్టించడానికి వెళ్ళింది - వాటిలో సావో విసెంటే, 1532లో ఉన్నాయి.^[111] సౌసా ఒక సంవత్సరం తర్వాత లిస్బను‌కు తిరిగి వచ్చి భారత గవర్నరు అయ్యాడు. బ్రెజిలు‌కు తిరిగి రాలేదు.^[112]^[113] ప్రతీకారం తీర్చుకోవడం వల్ల పోర్చుగీసు వారు అట్లాంటికు అంతటా పోర్చుగీసు నౌకల మీద దాడి చేయడాన్ని ఆపమని ఫ్రెంచు‌కు డబ్బు చెల్లించాల్సి వచ్చిన తర్వాత ఫ్రెంచు దాడులు కొంతవరకు ఆగిపోయాయి.^[109] కానీ దాడులు 1560ల వరకు సమస్యగా కొనసాగాయి.^[114]

1574 నుండి ఒక మ్యాప్ 15 వారసత్వ కెప్టెన్సీ కాలనీలను చూపిస్తుంది బ్రెజిల్

సౌసా రాక, విజయం తరువాత పదిహేను అక్షాంశ ప్రాంతాలు, సిద్ధాంతపరంగా తీరం నుండి టోర్డెసిల్లాసు పరిమితి వరకు విస్తరించి ఉన్నాయి. 1532 సెప్టెంబరు 28న 3వ జోవో ద్వారా నిర్ణయించబడ్డాయి.^[112]^[115] భూముల ప్లాట్లు వారసత్వంగా వచ్చిన కెప్టెన్సీలు (కాపిటానియాసు హెరిడిటారియాసు)ను ఏర్పరచాయి. మదీరా కేపు వెర్డే దీవులలో విజయవంతంగా చేసినట్లుగా స్థిరనివాసాలకు మద్దతు ఇచ్చేంత ధనవంతులకు మంజూరు చేయబడ్డాయి.^[116] ప్రతి కెప్టెను-మేజరు స్థావరాలను నిర్మించడం, మంజూరు చేయడం కేటాయింపులు, న్యాయాన్ని నిర్వహించడం, వలసరాజ్యాల అభివృద్ధి, ఖర్చులను భరించడం బాధ్యత, యజమాని కాకపోయినా: ఆయన దానిని సంతానానికి ప్రసారం చేయగలడు కానీ దానిని అమ్మలేడు. పన్నెండు మంది గ్రహీతలు పోర్చుగీసు పెద్దమనుషుల నుండి వచ్చారు వారు ఆఫ్రికా భారతదేశంలో ప్రముఖులుగా మారారు జోవో డి బారోసు వంటి కోర్టు సీనియరు అధికారులు ఉన్నారు.^[117]

పదిహేను అసలు కెప్టెన్సీలలో, కేవలం రెండు, పెర్నాంబుకో, సావో విసెంటే, మాత్రమే వృద్ధి చెందాయి.^[118] రెండూ చక్కెర పంటకు అంకితం చేయబడ్డాయి చెరకు, స్థిరనివాసులు స్థానిక అమెరికన్లతో పొత్తులు కొనసాగించగలిగారు. క్రౌన్ సులభమైన లాభాల వనరులను (బ్రెజిలు కలప, సుగంధ ద్రవ్యాలు మొదలైనవి) తీసుకున్నందున చక్కెర పరిశ్రమ పెరుగుదల వచ్చింది. దీని వలన స్థిరనివాసులు కొత్త ఆదాయ వనరులను కనుగొనవలసి వచ్చింది.^[119] చెరకు పరిశ్రమ స్థాపనకు స్థానిక అమెరికను, తరువాత ఆఫ్రికను బానిసలతో తీర్చబడే ఇంటెన్సివు శ్రమ అవసరం.^[120] కాపిటానియాసు వ్యవస్థ అసమర్థంగా ఉందని భావించి 3వ జోవో గ్రాంట్లకు "సహాయం, సహాయం అందించడానికి" కాలనీ ప్రభుత్వాన్ని కేంద్రీకరించాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. 1548లో ఆయన మొదటి జనరలు గవర్నమెంటు‌ను సృష్టించాడు. టోం డి సౌసాను మొదటి గవర్నరు‌గా పంపి, బే ఆఫ్ ఆల్ సెయింట్సు వద్ద రాజధానిని ఎంచుకుని కాప్టెన్సీ ఆఫ్ బాహియాగా దానిని ఏర్పాటు చేశాడు.^[121]^[122]

1549లో టోమ్ డి సౌసా బ్రెజిలు రాజధాని సాల్వడారును బే ఆఫ్ ఆల్ సెయింట్సు వద్ద నిర్మించాడు.^[123] సౌసా 1,000 మంది యాత్రలో సైనికులు, కార్మికులు మాన్యుయేలు డా నోబ్రెగా నేతృత్వంలోని ఆరుగురు జెస్యూటు‌లు ఉన్నారు.^[124] బ్రెజిల్ స్థిరనివాసంలో జెస్యూటు‌లు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషించారు. వీటిలో సావో విసెంటే నగరాలు నోబ్రెగా సహ-స్థాపించిన సావో పాలో ఉన్నాయి.^[125] జెస్యూటు మిషన్లతో పాటు తరువాత స్థానికులలో వ్యాధి వచ్చింది. వాటిలో ప్లేగు స్మాలు పాక్సు ఉన్నాయి.

“

ముఖ్యంగా జెస్యూట్‌లు వారితో మశూచిని తీసుకువచ్చారని మేము ఖచ్చితంగా అనుకుంటున్నారా

”

^[126] తదనంతరం ఫ్రెంచి వారు గ్వానాబారా బే వద్ద పోర్చుగీసు భూభాగంలో స్థిరపడ్డారు. దీనిని ఫ్రాన్సు అంటార్కిటికు అని పిలుస్తారు.^[127] ఫ్రెంచి చొరబాటును నివేదించడానికి పారిస్కు పోర్చుగీస్ రాయబారిని పంపగా 3వ జోవో మెం డి సాను కొత్త బ్రెజిలియను గవర్నరు జనరలు‌గా నియమించారు. సా బ్రెజిలు‌కు వెళ్లారు 1557.^[127] సా ఆయన దళాలు 1560 నాటికి ఫ్రాన్సు అంటార్కిటికు నుండి హుగెనాటు, స్కాటిషు కాల్వినిస్టు, బానిస దళాలను బహిష్కరించాయి. కానీ వారి కోటలు, గ్రామాలను తగలబెట్టిన తర్వాత ప్రాణాలతో బయటపడ్డాయి. ఈ బతికి బయటపడిన వారు గ్లోరియా బే, ఫ్లామెంగో బీచు, పరపాపునా లను టమోయియో స్థానికుల సహాయంతో స్థిరపడ్డారు.^[128]

ఫ్రాన్సు అంటార్కిటికు స్థిరపడినప్పటి నుండి టమోయియో ఫ్రెంచి వారితో పొత్తు పెట్టుకుంది. 1560లో ఫ్రెంచి ఓటమి ఉన్నప్పటికీ టమోయియో ఇప్పటికీ ముప్పుగా ఉంది.^[129] వారు 1561 - 1564లో రెండు దాడులను ప్రారంభించారు (తరువాతి సంఘటన ఫ్రెంచి వారికి సహాయం చేయడం), ప్రతిదానితో దాదాపు విజయం సాధించారు.^[130]^[131] ఈ సమయానికి మాన్యుయెలు డి నోబ్రెగా, తోటి జెస్యూటు జోసు డి అంకియెటాతో కలిసి, టామోయిసు ‌మీద దాడుల సభ్యులుగా, వారి వనరుల కోసం గూఢచారులుగా పాల్గొన్నారు.^[129]^[130] 1565 నుండి 1567 వరకు మెం డి సా, ఆయన దళాలు చివరికి గ్వానాబారా బే వద్ద ఫ్రాన్సు అంటార్కిటికు‌ను నాశనం చేశాయి. మెం డి సా 1565లో "సావో సెబాస్టియో డో రియో డి జనీరో" ప్రాంతాన్ని ప్రకటించిన తర్వాత ఆయన ఆయన మేనల్లుడు ఎస్టాసియో డి సా 1567లో రియో డి జనీరో నగరాన్ని స్థాపించారు.^[132] 1575 నాటికి టామోయియోలు అణచివేయబడి తప్పనిసరిగా అంతరించిపోయారు.^[129] 1580 నాటికి ప్రభుత్వం ఓవిడోరు జనరలు కంటే అవువిడో జనరలుగా మారింది. 2024}}^[133]

ఐబీరియన్ యూనియను, ప్రొటెస్టంటు వైరం - వలసరాజ్యాల స్తబ్ధత (1580–1663)

1580లో రాజు పోర్చుగలు సెబాస్టియావో మరణంతో వారసత్వ సంక్షోభం తర్వాత, స్పెయిన్ రాజు 2వ ఫిలిపు పోర్చుగలు‌ను ఆక్రమించాడు. 1578లో మొరాకో. 1581లో కోర్టెసు ఆఫ్ టోమరు‌లో ఫిలిపు పోర్చుగలు‌కు చెందిన 1వ ఫిలిపు పట్టాభిషేకం చేయబడ్డాడు. రాజవంశ ఐబీరియను యూనియనులో స్పానిషు హాబ్సుబర్గు ‌పాలనలో రెండు కిరీటాలను, విదేశీ సామ్రాజ్యాలను ఏకం చేశాడు.^[134] టోమరు‌లో ఫిలిపు సామ్రాజ్యాలను చట్టబద్ధంగా విభిన్నంగా ఉంచుతానని వాగ్దానం చేశాడు. పోర్చుగీసు సామ్రాజ్య పరిపాలనను పోర్చుగీసు జాతీయులకు వదిలివేసి లిస్బను‌లో పోర్చుగలు వైస్రాయి తన ప్రయోజనాలను దృష్టిలో ఉంచుకున్నాడు.^[135] ఫిలిపు రెండు సంవత్సరాల కాలానికి (1581–83) రాజధానిని లిస్బను‌కు తరలించాడు. ఐబీరియను ద్వీపకల్పంలో ఇది అత్యంత ముఖ్యమైన నగరం.^[136] అజోర్సు మినహా అన్ని పోర్చుగీసు కాలనీలు కొత్త వ్యవహారాల స్థితిని అంగీకరించాయి. ఇది ఆంటోనియో కోసం నిలబడింది. ఆయన బ్రెజిలు‌ను వదులుకుంటానని ఇచ్చిన హామీకి బదులుగా ఫ్రాన్సుకు చెందిన కేథరీను డి మెడిసి మద్దతును సంపాదించాడు. స్పానిషు దళాలు చివరికి 1583లో ద్వీపాలను స్వాధీనం చేసుకున్నాయి.^[137]

దక్షిణ అమెరికాలో స్పానిషు పోర్చుగీసు నియంత్రణ మధ్య ఉన్న టోర్డెసిల్లాసు సరిహద్దును పోర్చుగీసు వారు ఎక్కువగా విస్మరించారు, వారు దానిని దాటి బ్రెజిలు మధ్యలోకి చొచ్చుకుపోయారు,^[135] వారు భూభాగాన్ని పశ్చిమానికి విస్తరించడానికి వీలు కల్పించారు. ప్రభుత్వం ఆదేశించిన "ఎంట్రాడాసు" (ఎంట్రీలు), ప్రైవేటు చొరవతో "బాండిరాసు" (జెండాలు) "బాండిరాంటెసు" ద్వారా అన్వేషణాత్మక మిషన్లు నిర్వహించబడ్డాయి.^[138] ఈ యాత్రలు మ్యాపు చేయని ప్రాంతాలలోకి ప్రవేశించి మొదట స్థానికులను బంధించి బానిసలుగా బలవంతంగా మార్చాయి. తరువాత బంగారం, వెండి, వజ్రాల గనులను కనుగొనడం మీద దృష్టి సారించాయి.^[139]

అయితే ఈ యూనియను అంటే స్పెయిను ఇంగ్లాండు, ఫ్రాన్సు డచ్చు రిపబ్లిక్కు లతో తన సంఘర్షణలలోకి పోర్చుగలు‌ను లాగిందని అర్థం ఈ దేశాలు తమ సొంత విదేశీ సామ్రాజ్యాలను స్థాపించడం ప్రారంభించాయి.^[140] 1568 నుండి స్పెయిను‌కు వ్యతిరేకంగా స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో నిమగ్నమైన డచ్చు వారి నుండి ప్రాథమిక ముప్పు వచ్చింది. 1581లో ఏడు ప్రావిన్సులు హాబ్సుబర్గు ‌పాలన నుండి స్వాతంత్ర్యం పొందాయి. దీని ఫలితంగా 2వ ఫిలిపు డచ్చు నౌకలతో వాణిజ్యాన్ని నిషేధించాడు. బ్రెజిలు‌లో కూడా డచ్చు ప్రజలు చక్కెర ఉత్పత్తికి నిధులు సమకూర్చడంలో పెద్ద మొత్తంలో పెట్టుబడి పెట్టారు.^[141]

స్పానిషు సామ్రాజ్య వాణిజ్య నెట్వర్కులులు ఇప్పుడు పోర్చుగీసు వ్యాపారులకు తెరవబడ్డాయి. ఇది పోర్చుగీసు బానిస వ్యాపారులకు ముఖ్యంగా లాభదాయకంగా ఉంది. వారు ఇప్పుడు బ్రెజిలు‌లో పొందగలిగే దానికంటే ఎక్కువ ధరకు స్పానిషు అమెరికాలో బానిసలను అమ్మవచ్చు.^[142] స్పానిషు అసియంటోకి కొత్తగా పొందిన ఈ ప్రాప్యతతో పాటు, పోర్చుగీసు పెరూ, మెక్సికోలో వెండి తవ్వకాల ఉత్పత్తికి ప్రాప్యతతో వారి బులియను కొరత సమస్యలను పరిష్కరించుకోగలిగారు.^[143] మనీలా కూడా మకావు-నాగసాకి వాణిజ్య నెట్వర్కులులో చేర్చబడింది. పోర్చుగీసు సంతతికి చెందిన మకానీలు ఫిలిప్పీను స్పెయిను దేశస్థులకు వాణిజ్య ఏజెంట్లుగా వ్యవహరించడానికి చైనాతో వాణిజ్యంలో అమెరికాల నుండి స్పానిషు వెండిని ఉపయోగించడానికి వీలు కల్పించింది. తరువాత వారు డచ్చు ఈస్టు ఇండియా కంపెనీతో పోటీని పొందారు.^[144]

1592లో స్పెయిను‌తో యుద్ధం సమయంలో ఒక ఇంగ్లీషు నౌకాదళం అజోర్సు నుండి ఒక పెద్ద పోర్చుగీసు క్యారకు, మాడ్రే డి డ్యూసును స్వాధీనం చేసుకుంది. ఇది భారతదేశం, చైనా నుండి 900 టన్నుల సరుకులతో నిండి ఉంది. దీని విలువ అర మిలియను పౌండ్లు (ఆ సమయంలో ఇంగ్లీషూ ట్రెజరీ పరిమాణంలో దాదాపు సగం).^[145] తూర్పు దేశాల సంపద ఈ ముందస్తు రుచి ఈ ప్రాంతం మీద ఆంగ్లేయుల ఆసక్తిని రేకెత్తించింది.^[146] అదే సంవత్సరం కార్నెలిసు డి హౌట్మానును డచ్చు వ్యాపారులు స్పైసు ఐలాండ్సు గురించి వీలైనంత ఎక్కువ సమాచారాన్ని సేకరించడానికి లిస్బను‌కు పంపారు.^[144]^[147]

ఆసియాలో పోర్చుగీసు సామ్రాజ్యాన్ని విచ్ఛిన్నం చేయడంలో గోవా ప్రాముఖ్యతను డచ్చు వారు చివరికి గుర్తించారు. 1583లో గోవా ఆర్చు బిషపు డచ్చు కార్యదర్శిగా ఉన్న వ్యాపారి, అన్వేషకుడు జాన్ హ్యూగెను వాన్ లిన్‌స్కోటెను (1563 – 1611 ఫిబ్రవరి 8) ఆ స్థానంలో పనిచేస్తున్నప్పుడు తూర్పు ఇండీసు, జపాను‌లతో సహా ఆసియా అంతటా రహస్య పోర్చుగీసు వాణిజ్య మార్గాల స్థానాన్ని కలిగి ఉన్న సమాచారాన్ని పొందాడు. ఇది 1595లో ప్రచురించబడింది. తరువాత సంవత్సరం ఆయన ఇటినెరారియోగా బాగా విస్తరించింది.^[148]^[149] డచ్చు, ఇంగ్లీషు ఆసక్తులు ఈ కొత్త సమాచారాన్ని ఉపయోగించాయి. ఇది వారి వాణిజ్య విస్తరణకు దారితీసింది. 1600లో ఇంగ్లీషు ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ స్థాపన, 1602లో డచ్చు ఈస్టు ఇండియా కంపెనీతో సహా. ఈ పరిణామాలు చార్టర్డు కంపెనీలు తూర్పు ఇండీసు‌లోకి ప్రవేశించడానికి అనుమతించాయి.^[150]^[151]

డచ్చు వారు విదేశాలకు వెళ్లి, స్పానిషు, పోర్చుగీసు కాలనీల మీద దాడి చేసి అరవై సంవత్సరాలకు పైగా (1602–1663) కొనసాగిన డచ్చు-పోర్చుగీసు యుద్ధాన్ని ప్రారంభించారు. ప్రొటెస్టంటు ఇంగ్లాండు వంటి ఇతర యూరోపియను దేశాలు యుద్ధంలో డచ్చు సామ్రాజ్యానికి సహాయం చేశాయి. వివిధ స్వదేశీ మిత్రదేశాల సహాయంతో డచ్చు వారు ఆసియా ఆఫ్రికాలో విజయాలు సాధించారు, చివరికి మలక్కా (1641), పోర్చుగీసు గోల్డు కోస్టు (1642; ఎల్మినా కోటను డచ్చు వారు ఇప్పటికే 1637లో స్వాధీనం చేసుకున్నారు. సిలోన్ (1658), కొచ్చి (1663)ల మీద నియంత్రణను కైవసం చేసుకున్నారు. డచ్చు వారికి లాభదాయకమైన చక్కెర ఉత్పత్తి ప్రాంతం ఈశాన్య బ్రెజిలు, లువాండా ల మీద ప్రాంతీయ నియంత్రణ కూడా ఉంది. కానీ పోర్చుగీసు గణనీయమైన పోరాటం తర్వాత ఈ భూభాగాలను తిరిగి పొందారు.^[152]^[153]

ఇంతలో పర్షియను గల్ఫు ప్రాంతంలో పోర్చుగీసు 1602లో బహ్రెయిన్ మీద నియంత్రణ కోల్పోయింది. ఓర్ముజును 1622లో సఫావిదు‌లు, ఆంగ్లేయుల ఉమ్మడి కూటమి స్వాధీనం చేసుకుంది. మస్కట్ను 1650లో అల్-యా'అరుబ్సు ఆధ్వర్యంలో ఒమన్ స్వాధీనం చేసుకుంది.^[154] పోర్చుగీసు–సఫావిదు యుద్ధాలలో అతి ముఖ్యమైన వాటిలో ఒకటైన 1625 హార్ముజు యుద్ధం, డ్రాగా ముగిసింది.^[155] వారు హిందూ మహాసముద్రంలో పునరావృతమయ్యే చొరబాట్లకు మస్కటు‌ను స్థావరంగా ఉపయోగించుకుంటూనే ఉన్నారు. 1698లో ఫోర్టు జీససు‌ను స్వాధీనం చేసుకోవడంతో సహా దీని ఫలితంగా 1698లో జాంజిబారు కోల్పోయారు.^[156] 1630లలో ఇథియోపియా, జపాన్‌లలో స్థానిక నాయకులు మిషనరీలను బహిష్కరించడం వలన ఆయా ప్రాంతాలలో ప్రభావం తెగిపోయింది.^[157]^[158]

పోర్చుగీసు సామ్రాజ్యం (1663–1822)

స్పెయిను‌తో వ్యక్తిగత యూనియను ముగింపుకు దోహదపడిన కారణాలలో కాలనీల నష్టం ఒకటి. 4వ జోవో 1640లో పోర్చుగలు రాజుగా ప్రకటించబడ్డాడు. పోర్చుగీసు యుద్ధం పునరుద్ధరణ ప్రారంభమైంది. యుద్ధం తుది తీర్మానానికి ముందే కిరీటం ఓవర్సీసు కౌన్సిలు‌ను స్థాపించింది. ఇది 1642లో కౌన్సిలు ఆఫ్ ఇండియా (1604–1614) స్వల్పకాలిక నమూనా మీద రూపొందించి 1643లో స్థాపించబడింది. ఇది పోర్చుగీసు ఓవర్సీసు సామ్రాజ్యంలో ఎక్కువ భాగానికి పాలకమండలిగా ఉంది. మినహాయింపులు ఉత్తర ఆఫ్రికా, మదీరా, అజోర్సు. ఓవర్సీసు ఆస్తులకు సంబంధించిన అన్ని ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలు కౌన్సిలు ద్వారానే జరిగాయి. 1807లో నెపోలియను ఐబీరియా దండయాత్ర తర్వాత పోర్చుగీసు కోర్టు బ్రెజిలు‌కు పారిపోయినప్పుడు. బ్రెజిలు కౌన్సిలు అధికార పరిధి నుండి తొలగించబడింది. ఇది పరిపాలనా, ఆర్థిక, సైనిక సిబ్బందికి, అలాగే విదేశీ డియోసెసు‌ల బిషప్పు‌లకు సంబంధించిన సిఫార్సులను చేసింది.^[159] పదిహేడవ శతాబ్దపు విశిష్ట సభ్యుడు సాల్వడారు డి సౌసా.^[160]

1661లో పోర్చుగీసు వారు కట్నంలో భాగంగా ఇంగ్లాండు‌కు బొంబాయి, టాంజియరులను అందించారు. తరువాతి వంద సంవత్సరాలలో ఆంగ్లేయులు క్రమంగా భారతదేశంలో ఆధిపత్య వ్యాపారిగా మారారు. క్రమంగా ఇతర శక్తుల వాణిజ్యాన్ని మినహాయించారు. 1668లో స్పెయిను ఐబీరియను యూనియను ముగింపును గుర్తించింది. పోర్చుగలు సియుటాను స్పానిషు కిరీటానికి అప్పగించింది.^[161]

మరాఠా సామ్రాజ్యానికి చెందిన భారతీయ పాలకులు చిమ్నాజీ అప్ప పోర్చుగీసు వారిని ఓడించిన తరువాత^[162]^[163] కెలాడి నాయకా రాజ్యానికి చెందిన శివప్ప నాయక రాసినవి.^[164] డచ్ వారితో ఘర్షణల ముగింపులో పోర్చుగలు గోవా, భారతదేశంలోని అనేక చిన్న స్థావరాలను మాత్రమే పట్టుకోగలిగింది. బ్రెజిలు, ఆఫ్రికాలోని భూభాగాలను తిరిగి పొందగలిగింది కానీ పెరుగుతున్న ఇంగ్లీషు, డచ్, ఫ్రెంచి వాణిజ్య పోస్టుల ద్వారా వాణిజ్యం మళ్లించబడినందున ఆసియాలో శాశ్వతంగా ప్రాముఖ్యతను కోల్పోయింది. 1787లో గోవాలో పింటోల కుట్ర జరిగింది. దీనిని పింటో తిరుగుబాటు అని కూడా పిలుస్తారు. దీనిని పోర్చుగీసు‌లో ఎ కాంజురాకో డోస్ పింటోసు అని పిలుస్తారు. ఇది పోర్చుగీసు పాలనకు వ్యతిరేకంగా జరిగిన తిరుగుబాటు.^[165]

ఈ కుట్రకు నాయకులు గోవాలోని బార్డెజు లోని కాంసెల్హో లోని కాండోలిం గ్రామానికి చెందిన గొప్ప పింటో వంశానికి చెందిన ముగ్గురు ప్రముఖ పూజారులు ఉన్నారు. అందుకే తిరుగుబాటుకు ఆ పేరు వచ్చింది.^[166] పోర్చుగీసు కాలనీల నుండి బిషపు‌లు, ఇతర అధికారులను సృష్టించడానికి నిరాకరించడం, సమానత్వాన్ని కోరడం వలన ఇది జరిగింది. పోర్చుగీసు కిరీటం ద్వారా ఫిడాల్గోగా పరిగణించబడిన మొదటి భారతీయ కుటుంబాలలో ఈ కుటుంబం ఒకటి. ఇద్దరు సోదరులకు 1770లో కోట్ ఆఫ్ ఆర్ముసు చేయబడి పోర్చుగీసు ప్రభువులలో చేర్చబడింది.

ఇది భారతదేశంలో జరిగిన మొదటి వలస వ్యతిరేక తిరుగుబాటు. అన్ని యూరోపియను కాలనీలలో కాథలిక్కు ప్రజలచే జరిగిన మొదటి తిరుగుబాటు.

అందువలన శతాబ్దం అంతటా బ్రెజిలు సామ్రాజ్యానికి ప్రాముఖ్యత పెరిగింది. ఇది బ్రెజిలు కలప చక్కెరను ఎగుమతి చేసింది.^[139]

మినాసు గెరైసు - బంగారు పరిశ్రమ

1693లో బ్రెజిలు‌లోని మినాసు గెరైసు వద్ద బంగారం కనుగొనబడింది. మినాసు గెరైసు, మాటో గ్రోసో, గోయాసు‌లలో బంగారం, తరువాత వజ్రాల ప్రధాన ఆవిష్కరణలు "బంగారు రష్"కు దారితీశాయి. దీని వలన వలసదారులు పెద్ద సంఖ్యలో వచ్చారు.^[167] వేగవంతమైన స్థిరనివాసం, కొన్ని సంఘర్షణలతో ఈ గ్రామం సామ్రాజ్యం కొత్త ఆర్థిక కేంద్ర బిందువుగా మారింది. ఈ బంగారు చక్రం అంతర్గత మార్కెట్టు సృష్టికి దారితీసింది. పెద్ద సంఖ్యలో వలసదారులను ఆకర్షించింది. 1739 నాటికి మైనింగు బూం శిఖరాగ్రంలో మినాసు గెరైసు జనాభా 2,00,000 - 2,00,000 మధ్య ఉంది.^[168]

గోల్డు రష్ పోర్చుగీసు కిరీటం ఆదాయాన్ని గణనీయంగా పెంచింది. వారు తవ్విన అన్ని ఖనిజాలలో ఐదవ వంతు వసూలు చేశారు. మళ్లింపు, అక్రమ రవాణా తరచుగా జరిగేవి. "పౌలిస్టాసు" (సావో పాలో నివాసితులు), "ఎంబోబాసు" (పోర్చుగలు, బ్రెజిలు‌లోని ఇతర ప్రాంతాల నుండి వలస వచ్చినవారు) మధ్య వాగ్వివాదాలు జరిగేవి. కాబట్టి 1710లో సావో పాలో మినాసు గెరైసు నాయకత్వంతో మొత్తం అధికారిక నియంత్రణలు ప్రారంభమయ్యాయి. 1718 నాటికి సావో పాలో, మినాసు గెరైసు రెండు కెప్టెన్సీలుగా మారారు. తరువాతి కాలంలో ఎనిమిది విలాసు సృష్టించబడ్డాయి.^[169]^[170] క్రౌన్ తన అధికార పరిధిలోని వజ్రాల తవ్వకాలను, ప్రైవేటు కాంట్రాక్టర్లకు కూడా పరిమితం చేసింది.^[170] ప్రపంచ వాణిజ్యంలో బంగారం పెరుగుతున్నప్పటికీ ఈ కాలంలో తోటల పరిశ్రమ బ్రెజిలు‌కు ప్రముఖ ఎగుమతిగా మారింది; 1760లో చక్కెర ఎగుమతుల్లో 50% (బంగారం 46%తో) ఉంది.^[168]

మినాసు గెరైసు‌లో ఆఫ్రికన్లు అతిపెద్ద సమూహంగా మారారు. మినాసు అంగోలాసు అని పిలువబడిన బానిసలకు ఈ విజృంభణ సమయంలో అధిక డిమాండు పెరిగింది. మినాసు సమూహంలోని అకాను వారి స్థానిక ప్రాంతాలలో బంగారాన్ని వెలికితీయడంలో నిపుణులని ఖ్యాతిని కలిగి ఉన్నారు. వారు ప్రాధాన్యత కలిగిన సమూహంగా మారారు. మైనింగు పరిశ్రమలో పాల్గొన్న బానిసలతో మరణాల రేటు ఎక్కువగా ఉన్నప్పటికీ కనీస మొత్తం కంటే ఎక్కువ బంగారాన్ని వెలికితీసిన బానిసలను అదనపు వస్తువులను ఉంచడానికి అనుమతించే యజమానులు, ఇది మాన్యుమిషనుకి దారితీసింది. స్వేచ్ఛగా మారిన వారు చెప్పులు కుట్టేవారు, దర్జీలు, కమ్మరి వంటి చేతివృత్తుల ఉద్యోగాలలో పాల్గొన్నారు. మినాసు గెరైసు‌లో స్వేచ్ఛా నల్లజాతీయులు, ములాటోలు పెద్ద పాత్ర పోషిస్తున్నప్పటికీ బ్రెజిలు‌లోని ఏ ఇతర ప్రాంతంలో కంటే అక్కడ ఉపాంతీకరణ పొందిన వారి సంఖ్య ఎక్కువగా ఉంది.^[171]

మాటో గ్రాసో గోయియాసు‌లలో బంగారం కనుగొనబడింది. కాలనీ పశ్చిమ సరిహద్దులను పటిష్ఠం చేయడానికి ఆసక్తిని రేకెత్తించింది. 1730లలో స్పానిషు అవుటు‌పోస్టులతో సంబంధాలు తరచుగా జరిగేవి. వాటిని తొలగించడానికి స్పానిషు వారు సైనిక దండయాత్రను ప్రారంభిస్తామని బెదిరించారు. ఇది జరగలేదు 1750ల నాటికి పోర్చుగీసు ఈ ప్రాంతంలో రాజకీయంగా బలమైన స్థానాన్ని సంపాదించుకోగలిగారు.^[172]

1755లో లిస్బను ఒక వినాశకరమైన భూకంపాన్ని ఎదుర్కొంది. దీని తరువాత వచ్చిన సునామీతో కలిసి 275,000 జనాభాలో 40,000 నుండి 60,000 మంది మరణించారు.^[173] ఇది 18వ శతాబ్దం చివరిలో పోర్చుగీసు వలసరాజ్యాల ఆశయాలను తీవ్రంగా అడ్డుకుంది.^[174]

ఆర్థిక చరిత్రకారుల ప్రకారం పోర్చుగలు వలసరాజ్యాల వాణిజ్యం పోర్చుగీసు ఆర్థిక వృద్ధి మీద గణనీయమైన సానుకూల ప్రభావాన్ని చూపింది. 1500–1800. లియోనారు కోస్టా, ఇతరులు ఇలా ముగించారు:

ఖండాంతర వాణిజ్యం ఆర్థిక వృద్ధి మీద గణనీయమైన, పెరుగుతున్న సానుకూల ప్రభావాన్ని చూపింది. వలసరాజ్యాల విస్తరణ ఉచ్ఛస్థితిలో, సామ్రాజ్యంతో ఆర్థిక సంబంధాలను తొలగించడం వల్ల పోర్చుగలు తలసరి ఆదాయం దాదాపు ఐదవ వంతు తగ్గేది. సామ్రాజ్యం దేశీయ ఆర్థిక వ్యవస్థకు సహాయపడినప్పటికీ 17వ శతాబ్దం నుండి ప్రారంభమైన యూరపు అధునాతన కేంద్రానికి సంబంధించి క్షీణత ధోరణిని రద్దు చేయడం సరిపోలేదు.^[175]

పొంబలైను - పోస్టు-పోంబలైను బ్రెజిలు

స్పెయిను వలె పోర్చుగలు దాని అమెరికాలో వలసరాజ్యాల భూభాగాన్ని విభజించలేదు. అక్కడ సృష్టించబడిన కెప్టెన్సీలు సాల్వడారులో కేంద్రీకృత పరిపాలన క్రింద పనిచేసింది. ఇది లిస్బను‌లోని క్రౌన్‌కు నేరుగా నివేదించబడింది. 18వ శతాబ్దం పోర్చుగీసు సామ్రాజ్యం అంతటా రాచరిక అధికారాన్ని కేంద్రీకరించడం ద్వారా గుర్తించబడింది. స్థానికులను బానిసత్వం నుండి రక్షించిన జెస్యూటు‌లు, మార్క్విసు ఆఫ్ పోంబాలు చేత క్రూరంగా అణచివేయబడ్డారు. ఇది 1759 నాటికి ఈ ప్రాంతంలో ఆర్డరు రద్దుకు దారితీసింది.^[176] స్థానికులను స్వేచ్ఛగా ప్రకటించడం ద్వారా, వారికి, శ్వేతజాతీయుల జనాభా మధ్య వివాహాలను ప్రోత్సహించడం ద్వారా మెస్టిజో జనాభాను పెంచడం ద్వారా పోంబాలు వారి స్థితిని మెరుగుపరచాలని కోరుకున్నాడు. జెస్యూటు‌ల పాలనా కాలంతో పోలిస్తే స్వదేశీ స్వేచ్ఛ తగ్గింది. అంతర్ వివాహాలకు ప్రతిస్పందన చాలా తక్కువగా ఉంది.^[177] బంగారం నుండి కిరీటం ఆదాయం క్షీణించింది. పోంబాలు సమయానికి తోటల ఆదాయం పెరిగింది. ఆయన ప్రతిదాన్ని మెరుగుపరచడానికి ఏర్పాట్లు చేశాడు. ఆయన బంగారు ఆదాయాన్ని పెంచడంలో విఫలమైనప్పటికీ, తోటల ఆర్థిక వ్యవస్థ కోసం ఆయన స్థాపించిన రెండు స్వల్పకాలిక కంపెనీలు పత్తి, బియ్యం, కోకో, పొగాకు, చక్కెర ఉత్పత్తిలో గణనీయమైన పెరుగుదలకు దారితీశాయి. వస్త్ర ఆర్థిక వ్యవస్థ నుండి ప్రమేయంతో పాటు బానిసత్వం కూడా పెరిగింది. మొత్తం ఆర్థికాభివృద్ధి ఐరోపా ప్రధాన భూభాగంలోని జ్ఞానోదయం అంశాల ద్వారా ప్రేరణ పొందింది.^[178] అయితే యునైటెడు కింగ్డం వంటి రాజ్యాల నుండి తగ్గిన ప్రభావం బ్రెజిలు ‌మీద రాజ్యం ఆధారపడటాన్ని పెంచింది.^[179]

బ్రిటను నుండి స్వాతంత్ర్యం పొందిన యునైటెడు స్టేట్సు ఆఫ్ అమెరికా ఉదాహరణ ద్వారా ప్రోత్సహించబడిన మినాసు గెరైసు వలసరాజ్యాల ప్రావిన్సు 1789లో అదే లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి ప్రయత్నించింది. అయితే మినాసు గెరైసు కుట్ర విఫలమైంది దాని నాయకులు అరెస్టు చేయబడ్డారు. తిరుగుబాటులలో పాల్గొన్నవారిలో అత్యల్ప సామాజిక హోదా కలిగిన టైరాడెంటెసు ఉరితీయబడ్డారు.^[180] ఆఫ్రికను జనాభా నేతృత్వంలో జరిగిన కుట్రలలో 1798లో బాహియను తిరుగుబాటు ఉంది. దీనికి ప్రధానంగా జోవో డి డ్యూసు డో నాస్సిమెంటో నాయకత్వం వహించారు. ఫ్రెంచి విప్లవం ద్వారా ప్రేరణ పొందిన నాయకులు బానిసత్వం లేని సమాజాన్ని ప్రతిపాదించారు. ఆహార ధరలు తగ్గించబడతాయి. వాణిజ్య పరిమితులు రద్దు చేయబడతాయి. పేద సామాజిక పరిస్థితులు, అధిక జీవన వ్యయం తిరుగుబాటుకు కారణాలలో ఉన్నాయి. ప్రధాన చర్య ప్రారంభించే ముందు అధికారులు కుట్రను రద్దు చేశారు; వారు కుట్రదారులలో నలుగురిని ఉరితీసి, మరికొంతమందిని ఆఫ్రికాలోని అట్లాంటికు తీరానికి బహిష్కరించారు.^[181] 1801 - 1816 నుండి అనేక చిన్న-స్థాయి బానిస తిరుగుబాట్లు - తిరుగుబాట్లు జరుగుతాయి - ఈ సంఘటనలు "రెండవ హైతీ"కు దారితీస్తాయనే భయాలు బ్రెజిలు‌లో ఉన్నాయి.^[182]

కుట్రలు ఉన్నప్పటికీ, బ్రెజిలు‌లో పోర్చుగలు పాలన తీవ్రమైన ముప్పులో లేదు. 1808లో రాజ్య బదిలీ జరిగే వరకు వలసవాదులు ప్రత్యక్ష సంబంధం కారణంగా విధాన మార్పు ప్రభావాన్ని నొక్కి చెప్పలేదని చరిత్రకారుడు ఎ.ఆర్. డిస్నీ పేర్కొన్నాడు.^[183] చరిత్రకారుడు గాబ్రియేలు పాక్వేటు బ్రెజిలు‌లోని బెదిరింపులు 1808 వరకు పోర్చుగలు‌లో ప్రభావవంతమైన పోలీసింగు, గూఢచర్యం కారణంగా ఎక్కువగా అవాస్తవికమయ్యాయని పేర్కొన్నాడు.^[184] కోర్టు వచ్చిన తర్వాత మరిన్ని తిరుగుబాట్లు జరుగుతాయి.^[185]

బ్రెజిలియన్ స్వాతంత్ర్యం

1808లో నెపోలియను బోనపార్టే పోర్చుగలు‌ను ఆక్రమించాడు డోం జోవో, యువరాజు రీజెంటు ఆయన తల్లి క్వీన్ 1వ స్థానంలో రాజ సభను బ్రెజిలు‌కు బదిలీ చేయాలని ఆదేశించాడు. 1815లో బ్రెజిలు రాజ్య హోదాకు ఎదిగింది. పోర్చుగీసు రాజ్యం అధికారికంగా యునైటెడు కింగ్డం ఆఫ్ పోర్చుగలు, బ్రెజిలు, అల్గార్వ్సు (రీనో యూనిడో డి పోర్చుగలు, బ్రెజిలు ఇ అల్గార్వ్సు)గా మారింది. రాజధాని లిస్బను నుండి రియో డి జనీరోకు బదిలీ చేయబడింది, ఒక యూరోపియను దేశం దాని కాలనీలలో ఒకదాని నుండి పాలించబడిన ఏకైక ఉదాహరణ ఇదే. కోర్టెసు కాన్‌స్టిట్యూసియోనైసు పోర్చుగీసాసు (పోర్చుగీసు కాన్‌స్టిట్యూషనలు కోర్టులు) కు బ్రెజిలియను ప్రతినిధుల ఎన్నిక కూడా జరిగింది. ఇది 1820 నాటి లిబరలు విప్లవం నేపథ్యంలో లిస్బను‌లో సమావేశమైన పార్లమెంటులో నిర్ణయించబడింది.^[186]

రాజకుటుంబం 1821లో పోర్చుగలు‌కు తిరిగి వచ్చినప్పటికీ ఈ విరామం బ్రెజిలియన్లలో స్వాతంత్ర్యం కోసం పెరుగుతున్న కోరికకు దారితీసింది. 1822లో అప్పటి యువరాజు-రీజెంటు డోం 1వ పెడ్రో అయిన డోం 6వ జోవో కుమారుడు 1822 సెప్టెంబరు 7న బ్రెజిలు స్వాతంత్ర్యాన్ని ప్రకటించి కొత్త బ్రెజిలు సామ్రాజ్యం చక్రవర్తిగా పట్టాభిషేకం చేయబడ్డాడు. దక్షిణ అమెరికాలోని స్పానిషు కాలనీల మాదిరిగా కాకుండా బ్రెజిలు స్వాతంత్ర్యం గణనీయమైన రక్తపాతం లేకుండా సాధించబడింది.^[187]^[188]

మూడవ సామ్రాజ్యం (1822–1999)

19వ శతాబ్దంలో యూరోపియను వలసవాదం ఉచ్ఛస్థితిలో ఉన్నప్పుడు. పోర్చుగలు దక్షిణ అమెరికాలో, ఆసియాలోని కొన్ని స్థావరాలను తప్ప మిగతావన్నీ కోల్పోయింది. ఈ దశలో పోర్చుగీసు వలసవాదం ఆఫ్రికాలోని తన స్థావరాలను దేశ-పరిమాణ భూభాగాలుగా విస్తరించడం మీద దృష్టి పెట్టింది. అక్కడ ఉన్న ఇతర యూరోపియను శక్తులతో పోటీ పడటానికి. పోర్చుగలు అంగోలా, మొజాంబికు లోతట్టు ప్రాంతాలలోకి ప్రవేశించింది. మరియు అన్వేషకులు సెర్పా పింటో, హెర్మెనెగిల్డో కాపెలో, రాబర్టో ఇవెన్సు ఆఫ్రికాను పశ్చిమం నుండి తూర్పుకు దాటిన మొదటి యూరోపియన్లలో ఉన్నారు.^[189]^[190]

బ్రిటిషు అల్టిమేటం - పోర్చుగీసు రాచరికం ముగింపు (1890–1910)

19వ శతాబ్దంలో, పోర్చుగీసు ఆఫ్రికాను పటిష్ఠం చేయడానికి పోర్చుగలు పోరాటాలను ప్రారంభించింది.

రెండు కాలనీలను అనుసంధానించే ప్రాజెక్టు, పింకు మ్యాపు, ప్రధానమైనది 1880లలో పోర్చుగీసు విధానం లక్ష్యం.^[191] అయితే కైరో నుండి కేపు టౌను వరకు విస్తరించి ఉన్న బ్రిటిషు భూభాగం గురించి వారి స్వంత ఆకాంక్షలు కలిగి ఉన్న బ్రిటిషు వారికి ఈ ఆలోచన ఆమోదయోగ్యం కాదు. 1890 బ్రిటిషు అల్టిమేటం 1వ కార్లోసు ఆఫ్ పోర్చుగలు అయిష్టంగానే ఆమోదించబడడంతో పింకు మ్యాపు ముగిసింది.^[191]

అల్టిమేటం పట్ల రాజు ప్రతిచర్యను రిపబ్లికన్లు ఉపయోగించుకున్నారు.^[191] 1908 ఫిబ్రవరి 1న కింగ్ కార్లోసు ప్రిన్సు లూయిసు ఫిలిపే లిస్బను రెజిసైడు ఇద్దరూ పోర్చుగీసు ఉద్యమకారుడు, పోర్చుగీసు విప్లవకారులచే పునర్వ్యవస్థీకరించబడి హత్యకు గురయ్యారు. ఆల్ఫ్రెడో లూయిసు డా కోస్టా, మాన్యుయెలు బ్యూకా. లూయిసు ఫిలిపు సోదరుడు, మాన్యులు, రాజు 2వ మాన్యుయెలు ఆఫ్ పోర్చుగలు అయ్యాడు. రెండు సంవత్సరాల తరువాత 1910 అక్టోబరు 5న ఆయన పదవీచ్యుతుడై లండను సమీపంలోని ట్వికెను‌హాం‌లోని ఫుల్వెలు పార్కు‌లో ఇంగ్లాండు‌కు బహిష్కరించబడ్డాడు. తరువాత పోర్చుగలు రిపబ్లిక్గా మారింది.^[192]

మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం

1914లో జర్మనీ సామ్రాజ్యం పోర్చుగీసు నియంత్రణ నుండి అంగోలాను స్వాధీనం చేసుకోవడానికి ప్రణాళికలను రూపొందించింది.^[193] పోర్చుగీసు, జర్మనీ సైనికుల మధ్య ఘర్షణలు జరిగాయి. ఫలితంగా ప్రధాన భూభాగం నుండి అదనపు బలగాలు పంపబడ్డాయి.^[194] ఈ సైనికుల ప్రధాన లక్ష్యం ఉత్తర మొజాంబికు‌లోని కియోంగా ట్రయాంగిలును తిరిగి స్వాధీనం చేసుకోవడం ఈ ప్రాంతం జర్మనీ ఆధీనంలో ఉంది. 1916లో పోర్చుగలు జర్మనీ నౌకలను లిస్బను‌లో నిర్బంధించిన తర్వాత జర్మనీ పోర్చుగలు ‌మీద యుద్ధం ప్రకటించింది. పోర్చుగలు కూడా దానిని అనుసరించింది. తద్వారా మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలోకి ప్రవేశించింది.^[195] యుద్ధం ప్రారంభంలో, పోర్చుగలు ప్రధానంగా ఫ్రాన్సు‌లో ఉన్న మిత్రదేశాలకు సరఫరా చేయడంలో పాల్గొంది. 1916లో పోర్చుగీసు భూభాగం మీద మదియారాలో ఒకే ఒక దాడి జరిగింది.^[196] 1917లో పోర్చుగలు తీసుకున్న చర్యలలో ఒకటి బ్రిటను‌కు దాని కలప పరిశ్రమలో సహాయం చేయడం, యుద్ధ ప్రయత్నాలకు ఇది తప్పనిసరి. కెనడియను ఫారెస్ట్రీ కార్ప్సుతో పాటు, పోర్చుగీసు సిబ్బంది ఇప్పుడు "పోర్చుగీసు ఫైర్ప్లేసు" అని పిలువబడే ప్రాంతంలో లాగింగు మౌలిక సదుపాయాలను ఏర్పాటు చేశారు.^[197]

1917 అంతటా పోర్చుగలు ఫ్రాన్సు‌లోని మిత్రరాజ్యాల ముందు భాగంలో దళాలను పంపింది. సంవత్సరం మధ్యలో, పోర్చుగలు మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో ప్రాణనష్టం చవిచూసింది. పోర్చుగీసు ఆఫ్రికాలో, పోర్చుగలు, బ్రిటిషు వారు మొజాంబికు, అంగోలా రెండింటిలోనూ జర్మన్లతో అనేక యుద్ధాలు చేశారు. ఆ సంవత్సరం తరువాత, యు-బోట్లు మళ్ళీ పోర్చుగీసు జలాల్లోకి ప్రవేశించి మరోసారి మదీరా మీద దాడి చేసి, అనేక పోర్చుగీసు నౌకలను ముంచివేసాయి. 1918 ప్రారంభం వరకు పోర్చుగలు జర్మనీకి వ్యతిరేకంగా మిత్రరాజ్యాల ముందు భాగంలో పోరాడుతూనే ఉంది. అపఖ్యాతి పాలైన లా లైసు యుద్ధంలో కూడా పాల్గొంది.^[198] శరదృతువు సమీపిస్తున్న కొద్దీ, జర్మనీ పోర్చుగీసు ఆఫ్రికాలో, పోర్చుగీసు నౌకల మీద విజయం సాధించింది. బహుళ నౌకలను ముంచివేసింది. దాదాపు మూడు సంవత్సరాల పోరాటం తర్వాత (పోర్చుగీసు దృక్కోణం నుండి), జర్మనీ యుద్ధ విరమణ ఒప్పందం మీద సంతకం చేయడంతో మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం ముగిసింది. వెర్సైల్లెసు సమావేశంలో పోర్చుగలు తన కోల్పోయిన అన్ని ప్రాంతాల మీద తిరిగి నియంత్రణ సాధించింది. కానీ యుద్ధ సమయంలో పొందిన భూభాగాల (యుటి పాసిడెటిసు సూత్రం ప్రకారం) స్వాధీనం చేసుకోలేదు. ఆధునిక టాంజానియా లోని ఓడరేవు నగరం కియోంగా ఇందుకు మినహాయింపుగా ఉంది.^[199]

ఆఫ్రికాలో పోర్చుగీసు భూభాగాలు చివరికి కేపు వెర్డే, సావో టోం ప్రిన్సిపు, గినియా-బిస్సావు, అంగోలా, మొజాంబిక్ ఆధునిక దేశాలుగా అవతరించాయి.^[200]

డీకోలనైజేషను - క్షీణత (1954–1999)

నియంతృత్వ ప్రధాన మంత్రి ఆంటోనియో డి ఒలివేరా సలాజరు (1932-1968) ప్లూరికోంటినెంటలు పోర్చుగలు‌ను పరిరక్షించాలని కోరారు.

ఆంటోనియో గుటెర్రెసు 1995-2002, 1999 మకావు అప్పగింత సమయంలో ప్రధాన మంత్రి; సామ్రాజ్యం ముగింపు

తర్వాత, యూరోపియను శక్తుల సామ్రాజ్యాలలో వలసరాజ్యాల విముక్తి ఉద్యమాలు ఊపందుకోవడం ప్రారంభించాయి. యునైటెడు స్టేట్సు సోవియటు యూనియను తమ ప్రభావ రంగాలను పెంచుకోవడానికి ప్రయత్నించడంతో తరువాతి శీతల యుద్ధం పోర్చుగీసు విదేశీ జనాభాలో కూడా అస్థిరతలను సృష్టించింది. 1947లో బ్రిటను భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం మంజూరు చేసిన తరువాత భారతదేశంలోని ఫ్రెంచి ఇండియా ఎన్‌క్లేవు‌లను కొత్తగా స్వతంత్ర దేశంలో చేర్చడానికి ఫ్రాన్స్ నిర్ణయం తీసుకున్న తరువాత, పోర్చుగలు ‌మీద కూడా అదే విధంగా ఒత్తిడి వచ్చింది. దీనిని 1933లో అధికారం చేపట్టిన ఆంటోనియో డి ఒలివేరా సలజారు ప్రతిఘటించారు. 1950లో భారత ప్రధానమంత్రి జవహరు‌లాలు నెహ్రూ ఎన్‌క్లేవు‌లను పోర్చుగలు‌లో అంతర్భాగాలుగా భావించి తిరిగి ఇవ్వమని చేసిన అభ్యర్థనను సలజారు తిరస్కరించారు. మరుసటి సంవత్సరం కాలనీల స్థితిని విదేశీ ప్రావిన్సులకు మార్చడానికి పోర్చుగీసు రాజ్యాంగాన్ని సవరించారు. 1954లో స్థానిక తిరుగుబాటు ఫలితంగా దాద్రా నాగరు హవేలి అనే భారతీయ ఎన్‌క్లేవు‌లో పోర్చుగీసు అధికారులు ఆక్రమించబడ్డారు. భారతదేశంలో మిగిలిన పోర్చుగీసు కాలనీల ఉనికి మరింతగా అసాధ్యంగా మారింది. నెహ్రూ దాదాపు అన్ని భారతీయ దేశీయ రాజకీయ పార్టీలతో పాటు సోవియటు యూనియను. దాని మిత్రదేశాల మద్దతును పొందారు. 1961లో అంగోలాలో పోర్చుగీసువారికి వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు జరిగిన కొద్దికాలానికే, నెహ్రూ గోవా, డామన్ డయ్యూలలోకి భారత సైన్యాన్ని ఆదేశించాడు. వీటిని త్వరగా స్వాధీనం చేసుకుని మరుసటి సంవత్సరం అధికారికంగా స్వాధీనం చేసుకున్నారు. సాలజారు సార్వభౌమాధికార బదిలీని గుర్తించడానికి నిరాకరించాడు. భూభాగాలు కేవలం ఆక్రమించబడినవిగా భావించాడు. 1974 వరకు పోర్చుగీసు జాతీయ అసెంబ్లీలో గోవా ప్రావిన్సు ప్రాతినిధ్యం వహించింది.^[201]

1961 ఫిబ్రవరిలో అంగోలాలో చెలరేగిన హింస ఆఫ్రికాలో పోర్చుగలు సామ్రాజ్యం ముగింపుకు నాంది. గెరిల్లా యుద్ధం చెలరేగితే సైనికపరంగా వ్యవహరించడం సాధ్యం కాదని అందువలన స్వాతంత్ర్య ఉద్యమాలతో చర్చలు ప్రారంభించాలని అంగోలాలోని పోర్చుగీసు సైనిక అధికారులు అభిప్రాయపడ్డారు. అయితే సామ్రాజ్యాన్ని చెక్కుచెదరకుండా ఉంచాలనే తన దృఢ సంకల్పాన్ని సలజరు బహిరంగంగా ప్రకటించాడు. సంవత్సరం చివరి నాటికి, 50,000 మంది సైనికులు అక్కడ మోహరించబడ్డారు. అదే సంవత్సరం, పశ్చిమ ఆఫ్రికా బానిస వ్యాపారంలో అవశేషమైన ఔయిడాలోని సావో జోవో బాప్టిస్టా డి అజుడా చిన్న పోర్చుగీసు కోటను ఫ్రాన్సు నుండి స్వాతంత్ర్యం పొందిన దహోమీ (ఇప్పుడు బెనిన్) కొత్త ప్రభుత్వం స్వాధీనం చేసుకుంది. అంగోలా నుండి గినియా వరకు అశాంతి వ్యాపించింది, ఇది 1963లో తిరుగుబాటు చేసింది. 1964లో మొజాంబికు‌కు వ్యాపించింది. 1966లో కాబిండా ప్రావిన్సు తీరంలో కనుగొనబడిన చమురు నిక్షేపాలు స్వాతంత్ర్య ఉద్యమాలకు వ్యతిరేకంగా జరిగిన యుద్ధాలకు నిధులు సమకూర్చడానికి ఉపయోగించబడ్డాయి. ఎన్‌సైక్లోపీడియా శీర్షిక: అంగోలా: న్యూ కలోనియలు పీరియడు: ఎకానమీ ఆఫ్ కలోనియలిజం ఎన్‌సైక్లోపీడియా ఎన్‌సైక్లోపీడియా ఆఫ్ ఆఫ్రికను హిస్టరీ ఎడిటరు ఫిట్జు‌రాయి డియరు‌బోర్ను ^[202]

ఒక చరిత్రకారుడి అభిప్రాయం ప్రకారం పోర్చుగీసు పాలకులు తమ వలసవాదుల డిమాండ్లను తీర్చడానికి ఇష్టపడలేదు. ఎందుకంటే పోర్చుగీసు ఉన్నతవర్గాలు "విజయవంతమైన "నిష్క్రమణ వ్యూహాన్ని" నిర్వహించడానికి మార్గాలు లేవని (బ్రిటిషు, ఫ్రెంచి లేదా బెల్జియన్లు అనుసరించిన "నియోకలోనియలు" విధానం లాంటిది) విశ్వసించారు. 1960ల ప్రారంభం నుండి ఐక్యరాజ్యసమితిలో ఉన్న వలసవాద వ్యతిరేక ఏకాభిప్రాయానికి వ్యతిరేకంగా సామ్రాజ్యాన్ని నిలబెట్టడానికి అయ్యే ఖర్చుల మీద స్వేచ్ఛగా, బహిరంగ చర్చ సలాజరు నియంతృత్వ రాష్ట్రంలో లేకపోవడం దీనికి కారణం".^[203] సాయుధ దళాల ఉద్యమం సైన్యం (ఎంఎఫ్‌ఎ), కార్మిక వర్గంలో సోవియటు ప్రభావం పెరగడం, పోర్చుగీసు వలస యుద్ధం (1961–1974) నష్టం, ప్రజాదరణ లేకపోవడం, దీనిలో పోర్చుగలు ఉద్భవిస్తున్న జాతీయవాదిని ప్రతిఘటించింది. దాని ఆఫ్రికను భూభాగాల్లో కొన్నింటిలో గెరిల్లా ఉద్యమాలు చివరికి 1974లో ఎస్టాడో నోవో పాలన పతనానికి దారితీశాయి. దీనిని "కార్నేషను విప్లవం" అని పిలుస్తారు. తరువాత అధికారంలోకి వచ్చిన ఎంఎఫ్‌ఎ నేతృత్వంలోని ప్రభుత్వం మొదటి చర్యలలో ఒకటి - నేషనలు సాల్వేషను జుంటా (జుంటా డి సాల్వాకో నేషనలు) - యుద్ధాలను ముగించడం దాని ఆఫ్రికను కాలనీల నుండి పోర్చుగీసు ఉపసంహరణ మీద చర్చలు జరపడం. ఈ సంఘటనలు పోర్చుగలు ఆఫ్రికను భూభాగాల నుండి (ఎక్కువగా అంగోలా, మొజాంబిక్ నుండి) పోర్చుగీసు పౌరుల సామూహిక వలసలకు దారితీశాయి. దీని వలన ఒక మిలియను కంటే ఎక్కువ మంది పోర్చుగీసు శరణార్థులు - రిటోర్నాడోసు సృష్టించబడ్డారు.^[204] పోర్చుగలు కొత్త పాలక అధికారులు గోవా, ఇతర పోర్చుగీసు భారతదేశ భూభాగాలను భారత సైనిక దళాలు ఆక్రమించిన భారత భూభాగాలుగా గుర్తించారు. అజుడా సెయింటు జాన్ ది బాప్టిస్టు మీద బెనిను వాదనలను 1974లో పోర్చుగలు ఆమోదించింది.^[205]

అంగోలా, మొజాంబిక్లలో అంతర్యుద్ధాలు వెంటనే ప్రారంభమయ్యాయి. మాజీ తిరుగుబాటుదారులు (సోవియటు యూనియను, క్యూబా ఇతర కమ్యూనిస్టు దేశాల మద్దతుతో) ఏర్పడిన కమ్యూనిస్ట్ ప్రభుత్వాలు జైరు, దక్షిణాఫ్రికా, యునైటెడు స్టేట్సు వంటి దేశాల మద్దతు ఉన్న తిరుగుబాటు గ్రూపులకు వ్యతిరేకంగా పోరాడాయి.^[206] తూర్పు తైమూరు 1975లో అనేక మంది పోర్చుగీసు శరణార్థులను పోర్చుగలు‌కు తరలించడం ద్వారా స్వాతంత్ర్యం ప్రకటించింది. దీనిని రిటోర్నాడోసు అని కూడా పిలుస్తారు. అయితే తూర్పు తైమూరు‌ను దాదాపు వెంటనే ఇండోనేషియా ఆక్రమించింది. తరువాత 1999 వరకు ఆధీనంలో ఉంచింది. ఐక్యరాజ్యసమితి ప్రాయోజిత ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ ఫలితంగా తూర్పు తైమూరు‌లోని ఎక్కువ మంది స్వాతంత్ర్యాన్ని ఎంచుకున్నారు. ఇది చివరికి 2002లో సాధించబడింది.^[207]

1987లో పోర్చుగలు తన చివరి విదేశీ ఆధీనంలో ఉన్న మకావు సార్వభౌమత్వాన్ని బదిలీ చేసే ప్రక్రియ షరతులను స్థాపించడానికి పీపుల్సు రిపబ్లిక్కు ఆఫ్ చైనాతో సైనో-పోర్చుగీసు ఉమ్మడి ప్రకటన మీద సంతకం చేసింది. ఈ ప్రక్రియ రెండు సంవత్సరాల క్రితం హాంకాంగ్కు సంబంధించి యునైటెడు కింగ్‌డం చైనా మధ్య ఒప్పందం మాదిరిగానే ఉన్నప్పటికీ, పోర్చుగీసు బదిలీకి హాంకాంగు విషయంలో బ్రిటను కంటే తక్కువ ప్రతిఘటన ఎదురైంది. ఎందుకంటే పోర్చుగలు 1979లోనే పోర్చుగీసు పరిపాలనలో మకావును చైనా భూభాగంగా గుర్తించింది.^[208] బదిలీ ఒప్పందం ప్రకారం మకావు ఒక దేశం, రెండు వ్యవస్థలు విధానం ప్రకారం పరిపాలించబడుతుంది. దీనిలో అది అధిక స్థాయి స్వయంప్రతిపత్తిని నిలుపుకుంటుంది. 2049 వరకు కనీసం 50 సంవత్సరాలు దాని పెట్టుబడిదారీ జీవన విధానాన్ని నిర్వహిస్తుంది. 1999 డిసెంబరు 20న మకావును అప్పగించడం అధికారికంగా పోర్చుగీసు సామ్రాజ్యం ముగింపును వలసవాదం ముగింపును సూచిస్తుంది ఆసియా.^[209]

వారసత్వం

ప్రస్తుతం, పోర్చుగీసు భాషా దేశాల సంఘం (సిపిఎల్‌పి) సామ్రాజ్యం సాంస్కృతిక, ఇంటరు గవర్నమెంటలు వారసునిగా పనిచేస్తుంది.^[210]

పన్నెండు సంవత్సరాల క్రితం పీపుల్సు రిపబ్లికు ఆఫ్ చైనా, పోర్చుగల మధ్య జరిగిన ఒప్పందం నిబంధనల ప్రకారం మకావును 1999 డిసెంబరు 20న చైనాకు తిరిగి ఇచ్చారు. అయినప్పటికీ, పోర్చుగీసు భాష మకావులో కాంటోనీసు చైనీసుతో సహ-అధికారికంగా ఉంది.^[211]

ప్రస్తుతం అజోర్సు, మదీరా (జనావాసాలు లేని సావేజు దీవులను నిర్వహిస్తున్నవి) మాత్రమే పోర్చుగలు‌తో రాజకీయంగా ముడిపడి ఉన్న విదేశీ భూభాగాలుగా ఉన్నాయి. పోర్చుగలు తూర్పు తైమూరును వలసరాజ్యాల నుండి తొలగించే ప్రక్రియను 1975 లో ప్రారంభించినప్పటికీ 1999-2002 మధ్యకాలంలో కొన్నిసార్లు పోర్చుగలు చివరి కాలనీగా పరిగణించబడింది. ఎందుకంటే తూర్పు తైమూరు మీద ఇండోనేషియా దండయాత్ర పోర్చుగలు సమర్థించలేదు.^[212]

పోర్చుగలు పూర్వ కాలనీలలో ఎనిమిది పోర్చుగీసు భౌగోళిక పంపిణీని వారి అధికారిక భాషగా కలిగి ఉన్నాయి. పోర్చుగలు‌తో కలిసి వారు ఇప్పుడు పోర్చుగీసు భాషా దేశాల సంఘంలో సభ్యులుగా ఉన్నారు. వీటిని కలిపితే మొత్తం 1,07,42,000 కిమీ² లేదా భూమి ఉంది. భూభాగంలో 7.2% (148 939 063 కిమీ²).^[213] 2023 నాటికి 32 మంది అసోసియేటు పరిశీలకులు ఉన్నారు సిపిఎల్‌పి, పోర్చుగల్ పూర్వ సామ్రాజ్యం ప్రపంచవ్యాప్త పరిధి, ప్రభావాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది. అంతేకాకుండా, పన్నెండు అభ్యర్థులు దేశాలు లేదా ప్రాంతాలు సిపిఎల్‌పిలో సభ్యత్వం కోసం దరఖాస్తు చేసుకుని ఆమోదం కోసం వేచి ఉన్నాయి.^[214]

నేడు పోర్చుగీసు ప్రపంచంలోని ప్రధాన భాషలలో ఒకటి ప్రపంచవ్యాప్తంగా సుమారు 240 మిలియన్ల మంది మాట్లాడేవారితో మొత్తం మీద ఆరవ స్థానంలో ఉంది.^[215] కెనడా, యుఎస్, వెనిజులా వంటి దేశాలలో లూసోఫోను‌ల ముఖ్యమైన కమ్యూనిటీలు ఉన్నప్పటికీ ప్రధానంగా బ్రెజిల కారణంగా అధికసఖ్యా ప్రజలకు పోర్చుగీసు భాష వాడుకలో ఉంది. ఇది అమెరికాలో అత్యధికంగా మాట్లాడే మూడవ భాష. అదనంగా పోర్చుగీసు ఆధారిత క్రియోలు భాషలు అనేకం ఉన్నాయి. వాటిలో మలక్కాలో క్రిస్టాంగు ప్రజలు మాట్లాడే భాష కూడా ఉంది.^[216]

ఉదాహరణకు, పోర్చుగీసు వ్యాపారులు ఐరోపాలో తీపి నారింజను మొదట ప్రవేశపెట్టినందున అనేక ఆధునిక ఇండో-యూరోపియను భాషలలో ఈ పండుకు వారి పేరు పెట్టారు. కొన్ని ఉదాహరణలు అల్బేనియను పోర్టోకల్, బల్గేరియన్ ^[217] (పోర్టోకల్), పర్షియన్ پرتقال (పోర్టేగల్), మరియు రొమేనియన్ ^[218]^[219] సంబంధిత పేర్లను ఇతర భాషలలో చూడవచ్చు, జార్జియను (పోర్ట్'ఆక్సాలి), టర్కిషు పోర్టకలు, అమ్హారికు బిర్టుకాను.^[220] అలాగే, దక్షిణ ఇటాలియను (ఉదా., నియాపోలిటను)లో, నారింజ రంగు పోర్చుగీసు లేదా పోర్చుగీసు, అక్షరాలా "(ది) పోర్చుగీస్ (ఒకటి)", ప్రామాణిక ఇటాలియను అరాన్సే'కి భిన్నంగా

దాని అంతర్జాతీయ ప్రాముఖ్యత దృష్ట్యా, పోర్చుగలు, బ్రెజిలు పోర్చుగీసు‌ను ఐక్యరాజ్యసమితి అధికారిక భాషలలో ఒకటిగా చేర్చడానికి ఒక ఉద్యమానికి నాయకత్వం వహిస్తున్నాయి ^[221]

భారతదేశంలోని గోవాలోని శాంటా కాటరినా కేథడ్రలు
బసిలికా ఆఫ్ ది బ్లెస్డు సాక్రమెంటు
శాంటియాగో, కేపు వెర్డే ద్వీపంలో రాయలు ఫోర్టు ఆఫ్ సావో ఫిలిపు
కెన్యాలోని మలిండి వద్ద వాస్కో డ గామా స్తంభం
పోర్చుగీసు భాషా దేశాల సంఘం మ్యాపు; సభ్య దేశాలు (నీలం), అసోసియేటు పరిశీలకులు (ఆకుపచ్చ), అధికారికంగా ఆసక్తి ఉన్న దేశాలు & భూభాగాలు (బంగారం)
పోర్చుగీసు భాషా దేశాల సంఘం మ్యాపు; సభ్య దేశాలు (నీలం), అసోసియేటు పరిశీలకులు (ఆకుపచ్చ), అధికారికంగా ఆసక్తి ఉన్న దేశాలు & భూభాగాలు (బంగారం)
ప్రభావం, వాణిజ్యం
సార్వభౌమాధికారం వాదనలు
ట్రేడింగు పోస్టు‌లు
ప్రధాన సముద్ర అన్వేషణలు, మార్గాలు, ప్రభావ ప్రాంతాలు

మూలాలు

ఉల్లేఖన లోపం: "lower-alpha" అనే గ్రూపులో <ref> ట్యాగులు ఉన్నాయి గానీ, దానికి సంబంధించిన <references group="lower-alpha"/> ట్యాగు కనబడలేదు

↑ (మూస:కన్వర్టివ్
↑ juang & మోరిస్సెట్ 2008
↑ name = "newitt2005p15-17"> న్యూట్ 2005
↑ బాక్సర్ 1969
↑ [[#CITEREF|]] harv error: no target: CITEREF (help)
↑ Oliveira, Pedro Aires (2017-05-24). "Decolonization in Portuguese ఆఫ్రికా". doi:10.1093/acrefore/9780190277734.013.41. ISBN 9780190277734. {{cite book}}: |access-date= requires |url= (help); |archive-url= requires |url= (help); External link in |అధ్యాయం-url= (help); Missing or empty |title= (help); Unknown parameter |అధ్యాయం-url= ignored (help); Unknown parameter |భాష= ignored (help); Unknown parameter |శీర్షిక= ignored (help)
↑ పోర్చుగీస్ సామ్రాజ్యాన్ని కూల్చివేయడం, టైమ్ మ్యాగజైన్ (జూలై 7, 1975)
↑ ట్రావెల్స్, భౌగోళిక (జులై 8, 2012). https://www.geographictravels.com/2012/07/the-geographical-oddity-of-Fortaleza-degraphical.hdddlza-degraphical. Archived from the original on మే 29, 2023. Retrieved ఫిబ్రవరి 27, 2021. {{cite web}}: Check date values in: |date= (help); Missing or empty |title= (help); Text "ఫోర్టలేజా డి సావో జోవో బాప్టిస్టా డి అజుడా" ignored (help)
↑ Arnold & Wiener 2012, pp. 11–12
↑ "తైమూర్: ఒక దేశం యొక్క జననం". Archived from the original on 26 ఏప్రిల్ 2023. Retrieved 12 జూలై 2012.
↑ "మకావు ప్రశ్నపై పీపుల్స్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ చైనా ప్రభుత్వం పోర్చుగలు రిపబ్లిక్కు ప్రభుత్వం ఉమ్మడి ప్రకటన". Government Printing Bureau (మకావు SAR). 1987. Archived from the original on 2011-07-20. Retrieved 2010-04-26.
↑ మకావు మరియు సామ్రాజ్యం ముగింపు, 18 డిసెంబర్ 1999. BBC న్యూస్
↑ (in పోర్చుగీస్). CPLP హిస్టోరికో – కోమో సర్గియు? http://www.cplp.org హిస్టోరికో – కోమో సర్గియు?. Archived from the original on 27 జూన్ 2022. Retrieved 16 డిసెంబర్ 2015. {{cite web}}: Check |url= value (help); Check date values in: |access-date= (help); Missing or empty |title= (help)
↑ "కేటలాగింగ్ పాలసీ మరియు సపోర్ట్ ఆఫీస్: మకావు". Archived from the original on 28 జూన్ 2022. Retrieved 12 జూలై 2012. {{cite web}}: Unknown parameter |వెబ్‌సైట్= ignored (help)
↑ డి అల్మెయిడా, పేజీ 92
↑ "CPLP". Archived from the original on 2009-11-27. Retrieved 2010-08-12.
↑ pt:CPLP
↑ {{cite web|title=língua portuguesa|url=http://diario.iol.pt/sociedade/lingua-portuguesa-portugues-ensino-governo-alunos/972503-4071.html%7Caccess-date=2010-08-12%7Carchive-date=2010-10-10 url=https://web.archive.org/web/20101012031633/http://diario.iol.pt/sociedade/lingua-portuguesa-portugues-ensino-governo-alunos/972503-4071.html%7Curl}-status=dead
↑ వేలుపిళ్ళై, పేజీ 519
↑ పోర్టోకల్ (పోర్టోకల్), గ్రీక్ [[wikt:πορτοκάλι#గ్రీక్| (పోర్టోకాలి), మాసిడోనియన్ పోర్టోకల్
↑ [[wikt:portocală]<portocală#Romanian] name="plantname">"బహుభాషా మల్టీస్క్రిప్ట్ ప్లాంట్ పేరు డేటాబేస్: సిట్రస్ పేర్లను క్రమబద్ధీకరించడం". మెల్బోర్న్ విశ్వవిద్యాలయం (www.search.unimelb.edu.au). Archived from the original on 15 మే 2013. Retrieved 11 డిసెంబర్ 2012. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)
↑ Ostergren, Robert C.; Le Bossé, Mathias (2011). ది యూరోపియన్స్: ఎ జియోగ్రఫీ ఆఫ్ పీపుల్, కల్చర్, అండ్ ఎన్విరాన్మెంట్ (2వ ed.). Guilford Press. p. 129. ISBN 978-1-60918-140-6.
↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; plantname అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ మూస:వెబ్‌సైట్

[2] (మూస:కన్వర్టివ్

[juangmorrissette894-3] uang & మోరిస్సెట్ 2008

[4] = "newitt2005p15-17"> న్యూట్ 2005

[boxer19-5] బాక్సర్ 1969

[newitt21-6] [[#CITEREF|]] harv error: no target: CITEREF (help)

[204] Oliveira, Pedro Aires (2017-05-24). "Decolonization in Portuguese ఆఫ్రికా". doi:10.1093/acrefore/9780190277734.013.41. ISBN 9780190277734. {{cite book}}: |access-date= requires |url= (help); |archive-url= requires |url= (help); External link in |అధ్యాయం-url= (help); Missing or empty |title= (help); Unknown parameter |అధ్యాయం-url= ignored (help); Unknown parameter |భాష= ignored (help); Unknown parameter |శీర్షిక= ignored (help)

[205] పోర్చుగీస్ సామ్రాజ్యాన్ని కూల్చివేయడం, టైమ్ మ్యాగజైన్ (జూలై 7, 1975)

[206] ట్రావెల్స్, భౌగోళిక (జులై 8, 2012). https://www.geographictravels.com/2012/07/the-geographical-oddity-of-Fortaleza-degraphical.hdddlza-degraphical. Archived from the original on మే 29, 2023. Retrieved ఫిబ్రవరి 27, 2021. {{cite web}}: Check date values in: |date= (help); Missing or empty |title= (help); Text "ఫోర్టలేజా డి సావో జోవో బాప్టిస్టా డి అజుడా" ignored (help)

[ArnoldWiener11-12-207] Arnold & Wiener 2012, pp. 11–12

[208] "తైమూర్: ఒక దేశం యొక్క జననం". Archived from the original on 26 ఏప్రిల్ 2023. Retrieved 12 జూలై 2012.

[209] "మకావు ప్రశ్నపై పీపుల్స్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ చైనా ప్రభుత్వం పోర్చుగలు రిపబ్లిక్కు ప్రభుత్వం ఉమ్మడి ప్రకటన". Government Printing Bureau (మకావు SAR). 1987. Archived from the original on 2011-07-20. Retrieved 2010-04-26.

[210] మకావు మరియు సామ్రాజ్యం ముగింపు, 18 డిసెంబర్ 1999. BBC న్యూస్

[CPLP_NewsID46-211] (in పోర్చుగీస్). CPLP హిస్టోరికో – కోమో సర్గియు? http://www.cplp.org హిస్టోరికో – కోమో సర్గియు?. Archived from the original on 27 జూన్ 2022. Retrieved 16 డిసెంబర్ 2015. {{cite web}}: Check |url= value (help); Check date values in: |access-date= (help); Missing or empty |title= (help)

[212] "కేటలాగింగ్ పాలసీ మరియు సపోర్ట్ ఆఫీస్: మకావు". Archived from the original on 28 జూన్ 2022. Retrieved 12 జూలై 2012. {{cite web}}: Unknown parameter |వెబ్‌సైట్= ignored (help)

[213] డి అల్మెయిడా, పేజీ 92

[214] "CPLP". Archived from the original on 2009-11-27. Retrieved 2010-08-12.

[215] t:CPLP

[língua_portuguesa-216] {{cite web|title=língua portuguesa|url=http://diario.iol.pt/sociedade/lingua-portuguesa-portugues-ensino-governo-alunos/972503-4071.html%7Caccess-date=2010-08-12%7Carchive-date=2010-10-10 url=https://web.archive.org/web/20101012031633/http://diario.iol.pt/sociedade/lingua-portuguesa-portugues-ensino-governo-alunos/972503-4071.html%7Curl}-status=dead

[217] వేలుపిళ్ళై, పేజీ 519

[218] పోర్టోకల్ (పోర్టోకల్), గ్రీక్ [[wikt:πορτοκάλι#గ్రీక్| (పోర్టోకాలి), మాసిడోనియన్ పోర్టోకల్

[219] [[wikt:portocală]<portocală#Romanian] name="plantname">"బహుభాషా మల్టీస్క్రిప్ట్ ప్లాంట్ పేరు డేటాబేస్: సిట్రస్ పేర్లను క్రమబద్ధీకరించడం". మెల్బోర్న్ విశ్వవిద్యాలయం (www.search.unimelb.edu.au). Archived from the original on 15 మే 2013. Retrieved 11 డిసెంబర్ 2012. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)

[OstergrenBosse2011-220] Ostergren, Robert C.; Le Bossé, Mathias (2011). ది యూరోపియన్స్: ఎ జియోగ్రఫీ ఆఫ్ పీపుల్, కల్చర్, అండ్ ఎన్విరాన్మెంట్ (2వ ed.). Guilford Press. p. 129. ISBN 978-1-60918-140-6.

[plantname-221] ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; plantname అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[222] మూస:వెబ్‌సైట్

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

[99]