ౙ

తెలుగు వర్ణమాల అచ్చులు అ ఆ ఇ ఈ ఉ ఊ ఋ ౠ ఌ ౡ ఎ ఏ ఐ ఒ ఓ ఔ ఉభయాక్షరమలు ఁ ం ః హల్లులు క ఖ గ ఘ ఙ చ ఛ జ ఝ ఞ ట ఠ డ ఢ ణ త థ ద ధ న ప ఫ బ భ మ య ర ల వ శ ష స హ ళ ఱ క్ష ౘ ౙ చిహ్నములు ఽ

హల్లులలో దంతమూలీయ స్పర్శోష్మ నాద అల్పప్రాణ (Unaspirated voiced alveolar affricate) ధ్వని ఇది. అంతర్జాతీయ ధ్వని వర్ణమాల (International Phonetic Alphabet) లో దీని సంకేతం [d͡z]. సామాన్యంగా ఈ ధ్వనిని "దంత్య-జ" అనిగాని "తేలిక-జ" అనిగాని వ్యవహరించడం కద్దు. ISO 15919 లో దీని సంకేతాలుగా [z] ను [ĵ] ను వాడుతారు. IAST లో ఈ ధ్వనికి సంకేతం లేదు.

ఉచ్చారణా లక్షణాలు

స్థానం: దంతమూలీయం (alveolar)

కరణం: జిహ్వాగ్రము (tongue tip)

సామాన్య ప్రయత్నం: అల్పప్రాణ (unaspirated), నాదం (voiced)

విశేష ప్రయత్నం: స్పర్శోష్మ (affricate)- ముందుగా స్పర్శ (stop) ధ్వనిగా పలికుతూ, చివరగా ఊష్మ ధ్వనిగా ఉచ్చరించడం.

నిర్గమనం: ఆస్యవివరం (oral cavity)

చరిత్ర

అచ్చ తెలుగు పదాలలో తాలవ్యాచ్చుల ముందు తాలవ్య జ గా కంఠ్యాచ్చుల ముందు దంత్య జ గా పలుకుతాం. రెండు సమీప ధ్వనులు Complementary Distribution లో ఉండే వాటిని సవర్ణాలుగానే (allophones) తప్ప, వేర్వేరు వర్ణాలుగా పరిగణించరు. అయితే, సంస్కృత పదాలను పలికేటప్పుడు మాత్రం కొంతమంది శిష్టులు కంఠ్యాచ్చుల ముందుకూడా వీటిని తాలవ్య జ గా పలకడం వినిపిస్తుంది కాబట్టి దంత్య జ ను ప్రత్యేక వర్ణంగా గుర్తించాలని వాదించవచ్చు.