మానవ వనరులు

మానవ వనరులు (ఆంగ్లం:Human Resources) పాశ్చాత్య దేశాలలో 1960వ సంవత్సరంలో నూతనంగా, సాపేక్షంగా, కనుగొనబడిన నిర్వహణకు సంబంధించిన ఆధునిక పదం అయినప్పటికీ, మానవ వనరుల నిర్వహణ ప్రాముఖ్యతను వేద యుగాలు నుండే భారతదేశంలో గుర్తించవచ్చును. భగవద్గీతలో, కృష్ణుడు అర్జునుడికి ఆధ్యాత్మికంగా ఉపదేశాలు చేశాడు. అయితే ఈ ఉపదేశాల ద్వారా అప్పటిలోనే ఇప్పటి నిర్వహణలో బోధనాంశాలైన స్వీయ నిర్వహణ (Self Management), ఆగ్రహ నిర్వహణ (Anger Management), ఒత్తిడి నిర్వహణ (Stress Management), సంఘర్షణ నిర్వహణ (Friction Management), నాయకుని మార్పిడి (Change of Leadership), ప్రేరణ (Motivation), లక్ష్యం నిర్దేశ్యం (Goals and Objectives) మొదలగు వంటి వాటి గురించి ప్రస్తావించబడినది.

నిజానికి, నేడు అనేక బి-స్కూళ్ళు (నిర్వహణా విశ్వవిద్యాలయాలు, కళాశాలలు) భగవద్గీత ఆధునిక నిర్వహణ లో అలా అవసరం అని, అభివృద్ధి వ్యూహాలకు భగవద్గీత ఒక మార్గదర్శి అని భావిస్తారు. అయితే, మానవ వనరుల నిర్వహణ భౌతిక మరియు బాహ్య ప్రపంచంపై దృష్టి పెట్టగా, పాశ్చాత్య విధానానికి భిన్నంగా, భగవద్గీత ఒక మనిషిలోని అంతర్గత అన్వేషణ పై, స్వీయ అవగాహనపై దృష్టి పెడుతుంది.

మానవ వనరుల నిర్వహణ అంటే ఏమిటి?

మైఖేల్ ఆర్మ్స్ట్రాంగ్, తను రచించిన మానవ వనరుల నిర్వహణ ఆచరణ (Human Resources Management Practice) అనే ఒక పుస్తకంలో, మానవ వనరుల నిర్వహణను "వ్యక్తిగతంగా మరియు సమిష్టిగా ఒక సంస్థ యొక్క వ్యాపార లక్ష్యాలను సాధించే, విజయానికి దోహదపడే ఉద్యోగులను, అత్యంత విలువైన ఆస్తులుగా పరిగణించి వారిని నిర్వహించటంలో అవలంబించే వ్యూహాత్మక మరియు పొందికైన విధానం" గా నిర్వచిస్తుంది. ప్రపంచంలోనే అత్యంత ఎక్కువ జనాభా గల దేశాలలో భారతదేశం ఒకటి కావటం, దేశవ్యాప్తంగా పెరుగుతోన్న అక్షరాస్యతా శాతం వలన అర్హత గల మానవ వనరుల సంఖ్య దేశంలో పెరగటం, గ్లోబలీకరణ, సరళీకరణల వలన 1995 తర్వాత బహుళ జాతీయ సంస్థలు దేశంలో వ్యాపారం చేయటానికి ముందుకు రావటం, ఇక్కడ తగినన్ని మానవ వనరులు లభ్యమవటం వలన దేశంలో మానవ వనరుల నిర్వహణ యొక్క ప్రాముఖ్యత రానురాను విస్తరిస్తోన్నది.

భారతదేశంలో మారుతున్న మానవ వనరుల నిర్వహణ

భారతదేశంలో మానవ వనరుల నిర్వహణ యొక్క దృక్పథము గత రెండు దశాబ్దలలో కీలక మార్పులకు లోనయినది. 1991లో జరిగిన ఆర్థిక సరళీకరణ అత్యంత పోటీ వాతావరణాన్ని సృష్టించినది. దీనితో అంతర్జాతీయ సంస్థలు వారి వారి వినూత్న మరియు శక్తివంతమైన పోటీతత్వంతో భారత విపణులలో ప్రవేశించగా, సాంప్రదాయిక సంస్థలు తమ పురాతన పద్ధతులను సమూలంగా మార్చివేసి, క్రొత్త పంథాలో పయనించటం మొదలుపెట్టాయి. ఈ పోటీతత్వ విపణిలో నిపుణుల కోసం పెరిగిన డిమాండు ఉద్యోగులను సంస్థల వైపు ఎలా ఆకర్షించాలి, వారు తమ సంస్థను వీడి పోకుండా ఉండాలంటే ఏం చేయాలి అనే వాటి పై దృష్టి సారించాయి. దీనితో సంస్థలలో ఉద్యోగులు ఏం కోరుకొంటారు అనే ప్రశ్న బయలుదేరినది.

ఉద్యోగులు ఏం కోరుకొంటారు?

వ్యాపార నిర్వహణ లో నైతికపరంగా లక్ష్యాలను సాధించటానికి ఉద్యోగులు అత్యుత్తమమైన

• సంస్థాగత సంస్కృతి
• విధివిధానాల ఏర్పాటు
• మానవ వనరుల విధానాలు

కోరుకొంటారు.

గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా, మానవ వనరుల వ్యూహాత్మక ప్రణాళిక కీలకాంశంగా మారినది. ఇది

• పనితీరు ముదింపు
• నియామక ప్రక్రియ
• నిర్వహణ

లలో తేవలసిన మార్పులు చాలా ఉన్నవని తెలుపుతోంది.

మనవ వనరుల నిర్వహణ లో సవాళ్లు

మానవ వనరుల నిర్వాహకుల ముందు ప్రాథమికంగా రెండు సవాళ్ళు కలవు.

• యాజమాన్యానికి, ఉద్యోగులకు మధ్య నెలకొనే ఘర్షణలను తగ్గుముఖం పట్టించటం
• శిక్షణ మరియు అభివృద్ధి ద్వారా నైపుణ్యాలను పెంచటం

భారతీయ సంస్థలు ఉద్యోగుల నైపుణ్యాలు మరియు సామర్థ్యాలు అభివృద్ధిపరచటానికి, వృత్తి సంబంధిత అభివృద్ధిని విస్తరించటానికి వారి బాధ్యతలను గుర్తించటం వంటివి చేస్తున్నాయి.

ప్రగతిశీల హెచ్ ఆర్ విధానాలు

1974 లో, ఒక కోపిష్టి సుధా మూర్తి టెల్కో లో మహిళలపై ఉద్యోగ వివక్షతను వ్యతిరేకంగా నిరసన JRD టాటా ఒక లేఖ వ్రాసి వచ్చింది. ప్రస్తుతం, అత్యధిక భారతీయ కంపెనీలు అన్ని సమాన ఉపాధి అవకాశాలు అందించడానికి మేము కట్టుబడి ఉన్నాము. యజమానులు పెరుగుతున్న, భారతదేశం లో ముఖ్యంగా మహిళలు శిక్షణ మానవ వనరుల విలువ తెలుసుకున్న ఉన్నాయి. కొన్ని సంస్థలు తమ విలువైన ఉద్యోగులతో స్టిక్ వారి హెచ్ ఆర్ విధానాలు మారిపోతున్నాయి. వివిధ జీవితం దశలలో ఆ మహిళా ఉద్యోగులు ఈ కార్పొరేట్ జీవితం నుండి పాటు సెలవు వేరే నగరం నుండి పని వంటి విధానాలు, మరియు పొడిగించబడిన ప్రసూతి సెలవు నుండి లాభదాయకమైన కాబట్టి పెప్సీకో వంటి MNCs వశ్యత అందిస్తున్నాయి.

ఉద్యోగులు వ్యవస్థాపకత

భారతదేశం ఇంక్ 'intrapreneurs' లేదా సమర్థవంతంగా ఒక వెంచర్ మారింది అని ఆలోచనలు కలిగి ఉన్న ఉద్యోగులు ప్రోత్సహించడం ఉంది. పెప్సీకో, NIIT, మరియు అడోబ్ వంటి కంపెనీలు చురుకుగా సంస్థలో ఉద్యోగులు వ్యవస్థాపకత అభ్యాసం ప్రచారం చేస్తున్నాయి. మానవ వనరుల నిర్వహణ అన్ని స్థాయిలలో CSR చర్యలు ప్రోత్సహించడం లో ప్రధాన పాత్ర ఉంది. ఇండక్షన్ కార్యక్రమమునందు ప్రారంభంలో దాని శ్రామిక కుడి మధ్య విప్రో ధృడపరచు CSR విలువలు వంటి కంపెనీలు. సాధారణ వార్తాలేఖలను ద్వారా అప్డేట్ కార్పొరేట్ ప్రదర్శనలు మరియు ఉంచడం ఉద్యోగులు సంస్థ యొక్క సామాజిక బాధ్యత చొరవ గురించి శక్తిని పొందే ఉద్యోగులు ఉంచాలని హెచ్ ఆర్ ఉపయోగించే పరికరాలు. గత దశాబ్దంలో, భారతదేశం యొక్క విస్తారమైన అంగబలం దాని ఆర్ధిక విజయం కథలో ఒక వాయిద్య పాత్ర పోషించింది. నిజానికి, భారత కంపెనీలు విజయం ముడి పదార్ధాలు లేదా సాంకేతిక లేదా పేటెంట్లు కంటే అధికమైన యాక్సెస్ ఆధారంగా, కానీ ప్రాధమికంగా మానవ నైపుణ్యాలు మీద కాదు. వ్యూహాత్మక ప్రణాళిక మరియు వినూత్న HRM పద్ధతులు మధ్య సహోత్తేజనం ప్రపంచ ప్రయాణంలో భారత ఇంక్ ఎంబార్క్స్ తనంతట తానే కీలకమైన ఉంటుంది.