చిరుధాన్యం: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
ChaduvariAWB (చర్చ | రచనలు) AWB వాడి RETF మార్పులు చేసాను, typos fixed: బడినది. → బడింది., చున్నది. → తున్నది., నందు → లో (6), ఉన్న using AWB |
|||
| పంక్తి 1: | పంక్తి 1: | ||
[[Image:Grain millet, early grain fill, Tifton, 7-3-02.jpg|thumb|240px|right|[[Pearl millet]] in the field]] |
[[Image:Grain millet, early grain fill, Tifton, 7-3-02.jpg|thumb|240px|right|[[Pearl millet]] in the field]] |
||
'''చిరుధాన్యాలు''' లేదా '''తృణధాన్యాలు''' ('''Millets''') ఆహారధాన్యాలలో చిన్న గింజ కలిగిన గడ్డిజాతి పంటలు. వీటిని ప్రపంచవ్యాప్తంగా [[ఆహారం]] కోసం మరియు [[పశుగ్రాసం]] కోసం పెంచుతున్నారు. ఇవి ఒక శాస్త్రవిభాగం కాదు; వీటి సామాన్య లక్షణం చిన్న విత్తనాన్ని కలిగియుండడం మాత్రమే. ఇవి నీరు తక్కువగా అందే మెట్టప్రాంతాలలో పండి, పేదదేశాల ప్రజలకు ఆహారపు అవసరాల్ని తీరుస్తాయి. |
'''చిరుధాన్యాలు''' లేదా '''తృణధాన్యాలు''' ('''Millets''') ఆహారధాన్యాలలో చిన్న గింజ కలిగిన గడ్డిజాతి పంటలు. వీటిని ప్రపంచవ్యాప్తంగా [[ఆహారం]] కోసం మరియు [[పశుగ్రాసం]] కోసం పెంచుతున్నారు. ఇవి ఒక శాస్త్రవిభాగం కాదు; వీటి సామాన్య లక్షణం చిన్న విత్తనాన్ని కలిగియుండడం మాత్రమే. ఇవి నీరు తక్కువగా అందే మెట్టప్రాంతాలలో పండి, పేదదేశాల ప్రజలకు ఆహారపు అవసరాల్ని తీరుస్తాయి. |
||
==చిరుధాన్యాలలో రకాలు== |
==చిరుధాన్యాలలో రకాలు== |
||
[[Image:Panicum miliaceum0.jpg|thumb|right|240px|Ripe head of [[proso millet]]]] |
[[Image:Panicum miliaceum0.jpg|thumb|right|240px|Ripe head of [[proso millet]]]] |
||
చిరుధాన్యాలలో చాలా జాతుల మొక్కలు [[పోయేసి]] (Poaceae) కుటుంబంలో ముఖ్యంగా [[పానికోయిడే]](Panicoideae) ఉపకుటుంబంలో |
చిరుధాన్యాలలో చాలా జాతుల మొక్కలు [[పోయేసి]] (Poaceae) కుటుంబంలో ముఖ్యంగా [[పానికోయిడే]] (Panicoideae) ఉపకుటుంబంలో ఉన్నాయి. |
||
వీనిలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రాముఖ్యత ననుసరించి ముఖ్యమైన జాతులు<ref>{{cite book |
వీనిలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రాముఖ్యత ననుసరించి ముఖ్యమైన జాతులు<ref>{{cite book |
||
| పంక్తి 14: | పంక్తి 13: | ||
| publisher=Food and Agriculture Organization of the United Nations |
| publisher=Food and Agriculture Organization of the United Nations |
||
| isbn=92-5-103861-9 |
| isbn=92-5-103861-9 |
||
}}</ref>.: బ్రాకెట్ |
}}</ref>.: బ్రాకెట్ లో ఆంగ్ల అనువాదము ఇవ్వబడింది. |
||
# [[జొన్నలు]] (Sorghum) |
# [[జొన్నలు]] (Sorghum) |
||
# [[సజ్జలు]] (Pearl millet) |
# [[సజ్జలు]] (Pearl millet) |
||
| పంక్తి 27: | పంక్తి 26: | ||
==చిరుధాన్యాల ఉపయోగాలు== |
==చిరుధాన్యాల ఉపయోగాలు== |
||
[[Image:Millet beer in Rhumsiki.jpg|thumb|right|Millet beer in [[Cameroon]]]] |
[[Image:Millet beer in Rhumsiki.jpg|thumb|right|Millet beer in [[Cameroon]]]] |
||
చిరుధాన్యాలు ప్రాచీనకాలం నుంచి మానవ |
చిరుధాన్యాలు ప్రాచీనకాలం నుంచి మానవ పరిణామక్రమంలో ప్రముఖపాత్ర పోషించాయి. వర్షాభావ మరియు ఎడారి ప్రాంతంలో ఈ ధాన్యాలు మానవులకు, పసువులకు మఖ్య ఆహారం. భారతదేశములో [[జొన్న]]లు, [[సజ్జలు]], [[రాగులు]], వరిగెలు ఈనాటికీ వాడుకలో ఉన్నాయి. ఆఫ్రికా ఖండంలో కూడా త్రుణధాన్యాలు ప్రధానాహారం. |
||
ఈజిప్ట్ నందు, గ్రీస్ |
ఈజిప్ట్ నందు, గ్రీస్ లో క్రీ.పూ లొనే చిరుధాన్యాలతో మధ్యమును తయారుచేసారు. [[చైనా]], [[జపాన్]], [[ఇండొనేషియా]] లలో నూడుల్స్ తయారీకి ఈనాటికీ వాడుచున్నారు. |
||
ఈ ధాన్యాలను ప్రాంత ఆహార అలవాట్లను బట్టి జావ కానూ, రొట్టె గానూ, లేదా సంకటి గానూ వాడెదరు. ఈ ధాన్యాల గడ్ది పసుగ్రాసంగా పనికి వచ్చును. |
ఈ ధాన్యాలను ప్రాంత ఆహార అలవాట్లను బట్టి జావ కానూ, రొట్టె గానూ, లేదా సంకటి గానూ వాడెదరు. ఈ ధాన్యాల గడ్ది పసుగ్రాసంగా పనికి వచ్చును. నవీనకాలంలో త్రణధాన్యాల వాడుక తగ్గిననూ ప్రస్తుతకాలంలో వీటి వాడుక పెరుగుతున్నది. |
||
[[Image:Millet.png|thumb|150 px|millet]] |
[[Image:Millet.png|thumb|150 px|millet]] |
||
| పంక్తి 58: | పంక్తి 57: | ||
[[en:Millet]] |
[[en:Millet]] |
||
| ⚫ | |||
[[bg:Просо]] |
[[bg:Просо]] |
||
[[ca:Mill]] |
[[ca:Mill]] |
||
| పంక్తి 64: | పంక్తి 62: | ||
[[da:Hirse]] |
[[da:Hirse]] |
||
[[de:Hirse]] |
[[de:Hirse]] |
||
| ⚫ | |||
[[eo:Milio]] |
[[eo:Milio]] |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
[[fr:Millet (graminée)]] |
[[fr:Millet (graminée)]] |
||
| ⚫ | |||
[[he:דוחן]] |
[[he:דוחן]] |
||
[[hu:Köles]] |
[[hu:Köles]] |
||
| ⚫ | |||
[[ja:雑穀]] |
[[ja:雑穀]] |
||
[[nl:Gierst]] |
[[nl:Gierst]] |
||
| పంక్తి 76: | పంక్తి 75: | ||
[[pt:Milhete]] |
[[pt:Milhete]] |
||
[[ru:Пшено]] |
[[ru:Пшено]] |
||
| ⚫ | |||
[[sv:Hirs]] |
[[sv:Hirs]] |
||
| ⚫ | |||
[[tr:Darı]] |
[[tr:Darı]] |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
14:49, 13 సెప్టెంబరు 2016 నాటి కూర్పు
చిరుధాన్యాలు లేదా తృణధాన్యాలు (Millets) ఆహారధాన్యాలలో చిన్న గింజ కలిగిన గడ్డిజాతి పంటలు. వీటిని ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఆహారం కోసం మరియు పశుగ్రాసం కోసం పెంచుతున్నారు. ఇవి ఒక శాస్త్రవిభాగం కాదు; వీటి సామాన్య లక్షణం చిన్న విత్తనాన్ని కలిగియుండడం మాత్రమే. ఇవి నీరు తక్కువగా అందే మెట్టప్రాంతాలలో పండి, పేదదేశాల ప్రజలకు ఆహారపు అవసరాల్ని తీరుస్తాయి.
చిరుధాన్యాలలో రకాలు
చిరుధాన్యాలలో చాలా జాతుల మొక్కలు పోయేసి (Poaceae) కుటుంబంలో ముఖ్యంగా పానికోయిడే (Panicoideae) ఉపకుటుంబంలో ఉన్నాయి.
వీనిలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రాముఖ్యత ననుసరించి ముఖ్యమైన జాతులు[1].: బ్రాకెట్ లో ఆంగ్ల అనువాదము ఇవ్వబడింది.
- జొన్నలు (Sorghum)
- సజ్జలు (Pearl millet)
- కొఱ్ఱలు (Setaria italica)
- వరిగెలు (Proso millet)
- రాగులు ('Finger millet)
ఇతర తక్కువ ప్రాముఖ్యత కలిగిన చిరుధాన్యాలు:
- వరకు
- కులై
- కుసుములు
చిరుధాన్యాల ఉపయోగాలు
చిరుధాన్యాలు ప్రాచీనకాలం నుంచి మానవ పరిణామక్రమంలో ప్రముఖపాత్ర పోషించాయి. వర్షాభావ మరియు ఎడారి ప్రాంతంలో ఈ ధాన్యాలు మానవులకు, పసువులకు మఖ్య ఆహారం. భారతదేశములో జొన్నలు, సజ్జలు, రాగులు, వరిగెలు ఈనాటికీ వాడుకలో ఉన్నాయి. ఆఫ్రికా ఖండంలో కూడా త్రుణధాన్యాలు ప్రధానాహారం.
ఈజిప్ట్ నందు, గ్రీస్ లో క్రీ.పూ లొనే చిరుధాన్యాలతో మధ్యమును తయారుచేసారు. చైనా, జపాన్, ఇండొనేషియా లలో నూడుల్స్ తయారీకి ఈనాటికీ వాడుచున్నారు.
ఈ ధాన్యాలను ప్రాంత ఆహార అలవాట్లను బట్టి జావ కానూ, రొట్టె గానూ, లేదా సంకటి గానూ వాడెదరు. ఈ ధాన్యాల గడ్ది పసుగ్రాసంగా పనికి వచ్చును. నవీనకాలంలో త్రణధాన్యాల వాడుక తగ్గిననూ ప్రస్తుతకాలంలో వీటి వాడుక పెరుగుతున్నది.
పోషక విలువలు
చిరుధాన్యాలు పోషకవిలువలలో దాదాపు గోధుమలతో సరితూగును. మాంసకృత్తులు దాదాపు 10% బరువును కలిగివుంటాయి. విటమిన్ బి12, బి17, బి6, కూడా ఎక్కువ శాతం వుంటాయి. ఎక్కువ పీచుపదార్ధాలు కలుగివుంటాయి కాబట్టి చిరుధాన్యాలు అరుగుదలకు, మధుమేహ వ్యాధిగ్రస్తులకు చాలా మంచిది. ఇంకా చిరుధాన్యాలు పిల్లలకు, వ్రుద్దులకు కావలసిన పోషకాలు ఎక్కువగా వుండుటచేత భారతదేశంలో వీటివాడుక ఎక్కువ.
మూలాలు
- ↑ "Annex II: Relative importance of millet species, 1992-94". The World Sorghum and Millet Economies: Facts, Trends and Outlook. Food and Agriculture Organization of the United Nations. 1996. ISBN 92-5-103861-9.