తిరుమలై తిరుపతి యాత్ర

తెలుగునాట యాత్రా సాహిత్యం కొంత తక్కువగానే వచ్చిందని చెప్పుకోవాలి. 19వ శతాబ్ది తొలినాళ్లలోనే యేనుగుల వీరాస్వామయ్య కాశీయాత్రా చరిత్ర రచించినా అది వెలుగులోకి రావడానికి చాలా కాలమే పట్టింది. ఆపైన కూడా కొంతవరకూ ఆ లోటు కొనసాగుతోంది. ఈ నేపథ్యంలో 1920దశకంలో తిరుమల యాత్ర చేసి ఆ యాత్రను తిరుమలై తిరుపతి యాత్ర గ్రంథంగా మలచిన ఎస్.వి.లక్ష్మీనారాయణరావు సాహిత్యకృషి అపురూపమైనదే. ఆనాటి తిరుమల యాత్ర ఎలా ఉండేదో, నాటి సాంఘిక జీవనమెలా సాగేదో తెలుసుకునేందుకు ఉపకరిస్తుంది

రచన నేపథ్యం

1920 దశకంలో తిరుమల తిరుపతి యాత్ర సాగించిన ఎస్.వి.లక్ష్మీనారాయణ ఆ అనుభవాలను ఈ గ్రంథ రూపంలోకి మలిచారు. తిరుమల ఆలయాన్ని సంప్రదాయ మహంతులు పాక్షికంగా పరిపాలిస్తున్న రోజులవి. ఆ నేపథ్యంలో తిరుమల మహంతులకు సంబంధించిన హథీరాంజీ మఠం వారు ఈ గ్రంథముద్రణకు సహకరించారు.

విషయాలు

తిరుపతి చేరుకున్న దగ్గరనుంచి మొదలుకొని తిరుపతిలో యాత్రికుల సదుపాయాలు, కింద నుంచి ఆ రోజుల్లో కొండపైకి తీసుకువెళ్ళే డోలీల వారు, అలిపిరి వద్ద పోలీసు ఠాణాలు, యాత్రికులకు ఉపకరించే చలివేంద్రాలు, బావులు, దేవాలయాల వివరాలు, చూడాల్సిన ప్రాంతాలను మొదలుకొని ఎన్నెన్నో వివరాలు అందించారు. ఆ రోజుల్లో తిరుమల యాత్ర చేయదలచిన వారికి దిక్సూచిలా, ఇతరులకు యాత్రానుభవం కలిగించేదిగా ఉపయోగించే పుస్తకమిది.

విషయసూచిక

1. అధ్యాయము

• తిరుపతి
• యాత్రికుల నాదరించువారు
• సత్రములు
• శ్రీ కపిలతీర్థము
• డోలి, మూటలవాండ్రు
• కొండమార్గము
• అలిపిరి, ఠాణాలు
• చలివెంద్రలు, బావులు
• శ్రీ లక్ష్మీనరసింహ స్వామివారి గుడి
• శ్రీ భాష్యకార్లవారి గుడి
• అలిపిరి గోపురం
• గాలిగోపురం
• సారెపెట్టెలు
• పంచములు మొదలగువారు

2. అధ్యాయము

• తిరుమల
• వృషభాచలము
• అంజనాచలము
• శేషాచలము
• వెంకటాచలము
• శ్రీ వెంకటేశ్వర స్వామివారి దేవస్థానం
• వెయ్యికాళ్ల మంటపం
• శ్రీహత్తీరాంజి మఠం
• శ్రీచిన్నజియ్యంగార్లవారి మఠం
• అధికారివారితోట
• మైసూరు గవర్నెంటివారి సత్రము
• దేవస్థానపు సత్రము
• శృంగగిరి స్వాములవారి మఠము
• గోసాయిమంటపము
• హిందుస్తాన్ రామాంజకూటము
• వ్యాసరాయ స్వాములవారి మఠము
• అర్చకుల యిండ్లు
• రాతి తేరు
• శ్రీవుత్తరాది స్వాములవారి మఠము
• శ్రీపరకాళ స్వాములవారి మఠము
• రధము
• దివాణము
• వాహన మంటపము
• బజారు
• తీర్థగట్టసందు
• శ్రీవరాహస్వామివారి దేవస్తానము
• ఘంటా మంటపము
• పోలీసు స్టేషను
• శ్రీపెద్దజియ్యంగార్లవారి మఠము
• ఆచార్యపురుషులు
• మంగలకట్ట
• డిస్పెన్సరి
• భోజనము
• హోటల్

3. అధ్యాయము

• శ్రీవారి దర్శనము
• శుద్ధి
• తోమాల సేవ
• కొలువు
• అర్చన
• ధర్మదర్శనము
• అర్చన
• రాత్రి దర్శనము
• యేకాంతసేవ
• గురువారము
• శుక్రవారము

4. అధ్యాయము

• ప్రసాదము
• పరఖామణి
• పక్షదిట్టం
• శ్రవణనక్షత్రదిట్టము
• రోహిణి
• ఆరుద్ర
• పునర్వసునక్షత్రం
• చిత్తానక్షత్రం
• ద్వాదశివుత్సవము
• వసంతోత్సవము
• శ్రీవారి బ్రహ్మోత్సవము
• నవరాత్రి వుత్సవము
• ధనుర్మాసము
• అధ్యయనోత్సవము
• రథసప్తమి

6. అధ్యాయము

• ఆర్జితము :- ఉత్సవములు
• బ్రహ్మోత్సవము
• వసంతోత్సవము
• కల్యాణోత్సవము
• ఇతర వాహనములు
• శేవలు :
• అమంత్రణోత్సవము
• పూలంగిశేవ
• పులికాపుసేవ
• పూరాతిరుప్పావడ
• అరతిరుప్పావడ
• కోవిలాళ్వారు తిరుమంజనం
• సహస్రకలశాభిషేకము

7. అధ్యాయము

• ఆర్జితనివేదన
  • చెరుపులు
  • పళ్లు
• నిత్య హారతి
• నిత్య అర్చన
• శ్రీపాదచందనము
• శ్రీపాదరేణువు
• షరాబు
• ముడుపు
• చంద్రగిరి రస్తా
• తిరుమల అంగడివాండ్రు
• కోతులు
• శాసనములు
• భావులు తులసిపుష్పం
• ఉగ్రాణము
• జ్వరగాలి
• నీటివసతి
• బంగళా
• తరిగొండ వెంగమ్మ
• శానిటేసన్
• శ్రీగోవిందరాజస్వామివారి దేవస్థానం
• శ్రీరామస్వామివారి దేవస్థానం
• శ్రీపద్మావతిఅమ్మవారి దేవస్థానం
• తిరుమల అడవి
• వాహనములు
• శివలింగం
• దేవతలు
• ముద్రమండపము

8. అధ్యాయము

• తీర్ధములు
• శ్రీస్వామిపుష్కరిణి
• శ్రీవైకుంఠతీర్థము
• పాండవతీర్థము
• జాబాలితీర్థము
• వరాహతీర్థము
• కుమారధారతీర్థము
• చక్రతీర్థము
• ఆకాశగంగ
• పాపవినాశనము
• ఘోణతీర్థము
• రామకృష్ణతీర్థము

9. అధ్యాయము

• చరిత్ర

ప్రాధాన్యత

తిరుమలై తిరుపతి యాత్ర 1920ల కాలంలోని తిరుమల యాత్రాచరిత్ర కావడంతో దీనికి చాలా చారిత్రిక ప్రాధాన్యత ఉంది. దీనివల్ల ఆ రోజుల్లో సాంఘిక జీవనం, తిరుమల స్థితిగతులు, ఆర్థిక పరిస్థితులు తెలుస్తాయి. కొండపైన ఆ కాలంలో సాగిన సేవలు, నిబంధనలు వంటివీ, ఆనాడు ప్రాచుర్యంలో ఉన్న సత్రాలు, అప్పట్లో తిరుమలలో ప్రముఖులు వంటివెన్నో ఈ గ్రంథం తెలియపరుస్తుంది.

బయటి లింకులు

• డిజిటల్ లైబ్రరీ ఆఫ్ ఇండియాలోని గ్రంథ ప్రతి

మూలాలు

• భారత డిజిటల్ లైబ్రరీలో పుస్తక ప్రతి.