సప్తస్వరాలు

భారతీయ సంగీతం వ్యాసముల క్రమము సాంప్రదాయక సంగీతం కర్ణాటక సంగీతము  · హిందుస్థానీ సంగీతము భారత ఫోక్ సంగీతం  · తుమ్రి · దాద్రా · గజల్ · ఖవ్వాలీ చైతీ · కజ్రీ · సూఫీ ఆధునిక సంగీతము భాంగ్రా · చలన చిత్ర సంగీతము పాప్ సంగీతం · రాక్ సంగీతం · బ్లూస్ సంగీతం  · జజ్ సంగీతం · ట్రాన్స్ సంగీతం వాగ్గేయకారులు, సంగీత విద్వాంసులు హిందుస్థానీ సంగీత విద్వాంసులు కర్ణాటక సంగీత విద్వాంసులు గాయకులు హిందుస్థానీ సంగీత గాయకులు హిందుస్థానీ సంగీత గాయకులు సంగీత వాద్యాలు సంగీత వాద్యపరికరాల జాబితా సంగీత వాయిద్యాలు భావనలు రాగము · తాళము · పల్లవి తాళదశ ప్రాణములు షడంగములు · స్థాయి · స్వరము గీతము · కృతి · వర్ణము రాగమాలిక · పదము · జావళి · తిల్లాన మేళకర్త రాగాలు · కటపయాది సంఖ్య జానపదము సంగీత ధ్వనులు స్థాయి · తీవ్రత · నాదగుణము ప్రతిధ్వని · అనునాదము సహాయక కంపనము గ్రామఫోను · రేడియో సంగీత పద నిఘంటువు సంగీత పదాల పర్యాయ పదములు భారతీయ సంగీతము భారతీయ సాంప్రదాయ సంగీతము కర్ణాటక సంగీతము

భారతీయ సంగీతంలో సప్తస్వరాలు: స, రి, గ, మ, ప, ద, ని. వీటిలో ఒక్కొక్కటి ఒక్కొక్క పక్షి కూత లేక జంతువు అరుపు నుంచి పుట్టినది.

స = షడ్జమం (నెమలి క్రేంకారం)

రి = రిషభం (ఎద్దు రంకె)

గ = గాంధర్వం (మేక అరుపు)

మ = మధ్యమం (క్రౌంచపక్షి కూత)

ప = పంచమం (కోయిల కూత)

ద = దైవతం (గుర్రం సకిలింత)

ని = నిషాదం (ఏనుగు ఘీంకారం)

• ఆరోహణ: తక్కువ పౌనఃపున్యం ఉన్న స్వరం నుంచి ప్రారంభించి - ఎక్కువ పౌనఃపున్యం ఉన్న స్వరం దాకా పాడడం లేదా వాయించడం ఆరోహణ అవుతుంది. అనగా మధ్యమ స్థాయి షడ్జం నుండి తారా స్థాయి షడ్జం వరకు.
  • ఉదా: స రి గ మ ప ద ని స.

• అవరోహణ: ఎక్కువ పౌనఃపున్యం ఉన్న స్వరం నుంచి ప్రారంభించి - తక్కువ పౌనఃపున్యం ఉన్న స్వరం దాకా పాడడం లేదా వాయించడం అవరోహణ అవుతుంది. అనగా తారా స్థాయి షడ్జం నుండి మధ్యమ స్థాయి షడ్జం వరకు.
  • ఉదా: స ని ద ప మ గ రి స.

కర్ణాటక సంగీత స్వరాలు=

కర్ణాటక సంగీతంలో రిషభం, గాంధారం, ధైవతం మరియు నిషాదంలో మూడు, మధ్యమంలో రెండు మరియు పంచమం, షడ్జంలో ఒక్కొక్కటి చొప్పున 12 స్వరాలు ఉన్నాయి.

Position	Swara	Short name	Notation	Mnemonic
1	Shadja	Sa	S	sa
2	Shuddha Rishabha	Ri	R1	ra
3	Chathusruthi Rishabha	Ri	R2	ri
3	Shuddha Gandhara	Ga	G1	ga
4	Shatsruthi Rishabha	Ri	R3	ru
4	Sadharana Gandhara	Ga	G2	gi
5	Anthara Gandhara	Ga	G3	gu
6	Shuddha Madhyama	Ma	M1	ma
7	Prati Madhyama	Ma	M2	mi
8	Panchama	Pa	P	pa
9	Shuddha Dhaivatha	Dha	D1	dha
10	Chathusruthi Dhaivatha	Dha	D2	dhi
10	Shuddha Nishadha	Ni	N1	na
11	Shatsruthi Dhaivatha	Dha	D3	dhu
11	Kaisiki Nishadha	Ni	N2	ni
12	Kakali Nishadha	Ni	N3	nu

As you can see above, Chathusruthi Rishabha and Shuddha Gandhara share the same pitch (3rd key/ position). Hence if C is chosen as Shadja, D would be both Chathusruthi Rishabha and Shuddha Gandhara. Hence they will not occur in same raga together. Similarly for two swaras each at notes 4, 10 and 11.