ఫిరోజ్‌షా మెహతా
ఫిరోజ్‌షా మెహతా | |
|---|---|
 | |
| జననం | ఫెరోజెషా మెర్వాంజీ మెహతా 1845 ఆగస్టు 4 |
| మరణం | 1915 నవంబరు 5 (వయసు 70) |
| పౌరసత్వం | బ్రిటిష్ రాజ్ |
| విద్యాసంస్థ | ముంబై విశ్వవిద్యాలయం |
| వృత్తి | న్యాయవాది , రాజకీయ నాయకుడు |
| సుపరిచితుడు/ సుపరిచితురాలు | ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ సహ వ్యవస్థాపకుడు, అధ్యక్షుడు |
| రాజకీయ పార్టీ | ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ |
సర్ ఫిరోజ్ షా మెర్వాంజీ మెహతా KCIE (1845 ఆగస్టు 4- 1915 నవంబరు 5) బాంబే భారతీయ పార్సీకి చెందిన ఒక రాజకీయవేత్త, న్యాయవాది.భారతదేశంలో బ్రిటీష్ ప్రభుత్వం నుండి అతను చట్టానికి సేవ చేసినందుకు నైట్ (యోధుడు) అనే బిరుదు లభించింది. అతను 1873లో బొంబాయి పురపాలక సంఘం కమిషనర్ అయ్యాడు.తరువాత 1884,1885,1905,1911లలో దాని అధ్యక్షుడిగా నాలుగు సార్లు ఎంపికయ్యాడు.[1] మెహతా 1890లో కలకత్తాలోజరిగిన భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ వ్యవస్థాపక సభ్యులలో, అధ్యక్షులలో ఒకడు.
జీవితం తొలిదశ[మార్చు]
మెహతా 1845 ఆగస్టు 4న బొంబాయి (ఇప్పుడు ముంబై ) లో ఒక పార్సీ వ్యాపార కుటుంబంలో జన్మించాడు.[2] అతని తండ్రి, బొంబాయికి చెందిన వ్యాపారవేత్త. అతను ఎక్కువ సమయం కలకత్తాలో గడిపాడు. అతను పెద్దగా చదువుకోనప్పటికీ, రసాయన శాస్త్ర పాఠ్యపుస్తకాన్ని గుజరాతీలోకి అనువదించాడు. భౌగోళిక పాఠ్యపుస్తకాన్ని రాసాడు.[3] 1864లో ఎల్ఫిన్‌స్టోన్ కళాశాల నుండి గ్రాడ్యుయేట్ చేసిన ఫెరోజెషా, ఆరునెలల తర్వాత తన మాస్టర్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్ డిగ్రీని పొందాడు. బొంబాయి విశ్వవిద్యాలయం (ప్రస్తుతం ముంబై విశ్వవిద్యాలయం) నుండి మొదటి పార్సీగా గుర్తించబడ్డాడు. విశ్వవిద్యాలయం ప్రిన్సిపాల్ సర్ అలెగ్జాండర్ అతనికి యూనివర్సిటీ ఫెలోగా నామినేట్ చేసాడు. ఐరోపాలో చదువుకోవడానికి జమ్సెట్జీ జెజీభోయ్ స్థాపించిన స్కాలర్‌షిప్‌ను పొందటానికి ప్రయత్నించాడు. అయితే మెహతా ఆ స్కాలర్‌షిప్‌ను ఉపయోగించుకోలేదు.[4]
మెహతా లండన్‌లోని లింకన్స్ ఇన్‌లో లా చదువుకోవడానికి ఇంగ్లాండ్ వెళ్లాడు. అక్కడ అతను తోటి భారతీయ న్యాయవాదులు వోమేష్ చుందర్ బోన్నర్జీ, బద్రుద్దీన్ త్యాబ్జీని కలుసుకున్నాడు. వారితో అతని అనుబంధాన్ని ప్రారంభించాడు.[4] 1868లో, అతను లింకన్స్ ఇన్ నుండి బార్‌కు పిలిచే మొదటి పార్సీ బారిస్టర్ అయ్యాడు.[5] అదే సంవత్సరం అతను భారతదేశానికి తిరిగి వచ్చి, న్యాయవాది వృత్తి ప్రారంబించాడు. బ్రిటీష్ న్యాయవాదుల ఆధిపత్యంలో ఉన్న వృత్తిలో తనకోసం ఒక అభ్యాసాన్ని త్వరలో ఏర్పాటు చేసుకున్నాడు.
ఆర్థర్ క్రా ఫోర్డ్ చట్టపరమైన రక్షణ సమయంలో అతను బొంబాయి ప్రభుత్వ పట్టణ స్థానిక స్వపరిపాలన శాఖలో సంస్కరణల అవసరాన్ని సూచించాడు. తరువాత అతను 1872 బొంబాయి పురపాలక సంఘం చట్టం రూపొందించాడు [6] అందువలన అతనిని 'బాంబే మునిసిపాలిటీ పిత' గా పరిగణించారు.[7] చివరికి మెహతా రాజకీయాల్లోకి రావడానికి తన న్యాయవాద వృత్తిని విడిచిపెట్టాడు.
రాజకీయ, సామాజిక కార్యకలాపాలు[మార్చు]
1885లో స్థాపించిన బొంబాయి ప్రెసిడెన్సీ అసోసియేషనుకు మెహతా దానికి మొదటి అధ్యక్షుడయ్యాడు. తరువాతి సంవత్సరాల్లో కొంతకాలం అలాగే అధ్యక్ష పదవిలో కొనసాగాడు.[8] అతను పాశ్చాత్య విద్యను అభ్యసించడానికి, భారతదేశాన్ని ఉద్ధరించడానికి దానిసంస్కృతిని స్వీకరించడానికి భారతీయులను ప్రోత్సహించాడు. అతను భారతదేశంలో అన్నినగరాలలో విద్య, పరిశుభ్రత, ఆరోగ్య సంరక్షణ కోసం అనేక సామాజిక కారణాలకు సహకరించాడు.
మెహతా భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ వ్యవస్థాపకులలో ఒకరు.[9] అతను1889లో బొంబాయిలో జరిగిన ఐదవ సెషన్‌లో రిసెప్షన్ కమిటీ ఛైర్మన్‌గా ఉన్నాడు.[4] కలకత్తాలో జరిగిన తదుపరి సమావేశానికి అధ్యక్షత వహించాడు.[10] మెహతా 1887లో బొంబాయి శాసనమండలికి సభ్యుడుగా నామినేట్ అయ్యాడు.[11][11] 1893లో సామ్రాజ్య శాసన మండలి సభ్యుడుగా ఎంపిక అయ్యాడు.[12] 1894లో అతను ఆర్డర్ ఆఫ్ ది ఇండియన్ ఎంపైరుగా (CIE) [13] 1904లో నైట్ కమాండరుగా ఎంపికయ్యాడు. (KCIE).[14]
1910లో అతను ది బాంబే క్రానికల్ అనే ఆంగ్ల వారపు వార్తా పత్రికను ప్రారంభించాడు. అది ఆ సమయంలో ఒక ముఖ్యమైన జాతీయవాద పత్రికగా మారింది.అతను అస్థిర పూర్వ స్వతంత్ర భారతదేశం రాజకీయ తిరుగుబాట్ల ముఖ్యమైన చరిత్రకారుడుగా గణతికెక్కాడు, [15] బొంబాయి నగరపాలక సంస్థ సభ్యుడిగా ఆరు సంవత్సరాలు పనిచేశాడు.[5]
వారసత్వం[మార్చు]
భారత లోక్‌సభ సభా ప్రాంగణంలో ఫిరోజెషా మెహతా చిత్రం, దేశ నిర్మాణంలో అతని ప్రాముఖ్యతను చూపుతుంది.[16] అతడిని 'ది లయన్ ఆఫ్ బాంబే' 'అంబరీ కింగ్ ఆఫ్ బాంబే' అని పిలుస్తారు.[4] ముంబైలో ఈ రోజుకు మెహతా మీద చాలా గౌరవం ఉంది. రోడ్లు, మందిరాలు, న్యాయ కళాశాలను అతని పేరు మీద ఉన్నాయి. అతను ఆ సమయంలోని యువ భారతీయులకు, భారతదేశ న్యాయ విద్యకు, న్యాయవాద వృత్తికి నాయకత్వం వహించడానికి రాజకీయ కార్యకలాపాలలో భారతీయ ప్రమేయానికి పునాదులు వేసేందుకు మరింత స్వయం పాలన కోసం పోరాడటానికి భారతీయులను ప్రేరేపించడానికి ఒక ముఖ్యమైన ప్రేరణగా గౌరవించబడ్డాడు.
మెహతా జీవితకాలంలో, కొంతమంది భారతీయులు బ్రిటన్ నుండి పూర్తి రాజకీయ స్వాతంత్ర్యం గురించి చర్చించారు. రాజకీయాలలో భారతీయుల కార్యకలాపాలలో పాల్గొనడాన్ని సమర్థించిన అతికొద్ది మందిలో ఒకరిగా, అతనికి "భయంకర మెహతా" అని పేరు పెట్టారు.[17]
ఇది కూడ చూడు[మార్చు]
గ్రంథ పట్టిక[మార్చు]
- సర్ ఫెరోజెషా మెహతా, రాజకీయ జీవిత చరిత్ర - హోమీ మోడి.న్యూయార్క్, ఆసియా పబ్. ఇల్లు,1963.
- సర్ ఫెరోజెషా మెహతా - హోర్మాస్జీ పెరోషా మోడి. న్యూఢిల్లీ, ప్రచురణల విభాగం, సమాచార, ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ (1967, 1963)
- సర్ ఫెరోజెషా మెహతా జీవితం, సమయాలు - విఎస్ శ్రీనివాస శాస్త్రి, భారతీయ విద్యా భవన్, 1975.
- ఫెరోజెషా మెహతా: సామాజిక రాజకీయ భావజాలం-ఎస్.ఆర్. బక్షి. న్యూఢిల్లీ, అన్మోల్ పబ్లికేషన్స్, 1991.
- సర్ ఫెరోజెషా మెహతా మెమోరియల్ వాల్యూమ్ - గోద్రేజ్ ఎన్ దోతివాలా. బొంబాయి: మేయర్ ఫండ్ కమిటీ, 1990.
- ఫెరోజెషా మెహతా: ఆధునిక భారతదేశ నిర్మాత - నవాజ్ బి మోడి. అనుబంధ ప్రచురణకర్తలు, 1997.
- సర్ ఫెరోజెషా మెహతా, అతని జీవితం గమనం స్కెచ్. (స్పానిష్) మద్రాస్, జిఎ నటేశన్ 1916.
- సర్ ఫెరోజెషా మెహతా - పిఒఓ కొన్ని ప్రచురించని & తరువాత ప్రసంగాలు & రచనలు. జీజీభోయ్. కమర్షియల్ ప్రెస్, 1918.
- పది భారతీయ జీవిత చరిత్రలు, హిందీలో - సురేంద్ర శర్మ; అవధ ఉపాధ్యాయ; లక్ష్మినిధి చతుర్వేది; పిఎస్ వర్మ; పిఎన్ ఓజా; జనకోశరన్ వర్మ; గణేశ దత్త గౌర్. ప్రయాగ, హిందీ ప్రెస్, 1930.
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ "Pherozeshah Mehta". Google Arts & Culture. Archived from the original on 2021-10-02. Retrieved 2021-10-02.
- ↑ "Indian National Congress". Indian National Congress. Retrieved 2021-10-02.
- ↑ Our Leaders. Children's Book Trust. 1989. p. 5. ISBN 978-81-7011-929-6.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 "An Uncrowned King". Malaya Tribune. 8 December 1915. Retrieved 15 May 2017.
- ↑ 5.0 5.1 Wolpert, Stanley (2013). Jinnah of Pakistan. Karachi, Pakistan: Oxford University Press. p. 20. ISBN 978-0-19-577389-7.
- ↑ "Brihanmumbai Municipal Corporation". Tata Institute of Fundamental Research. theory.tifr.res.in. Archived from the original on 24 February 1999.
- ↑ "Political Figures". lokpriya.com. Archived from the original on 17 June 2001.
- ↑ "Great Minds". The Tribune. 30 January 2000. Retrieved 15 May 2017.
- ↑ Rajya Sabha Archived 14 ఫిబ్రవరి 2008 at the Wayback Machine
- ↑ "DKPA : Presidents of the Indian National Congress". web.archive.org. 2009-10-26. Archived from the original on 2009-10-26. Retrieved 2021-10-01.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) - ↑ 11.0 11.1 admin. "Pherozshah Mehta – Lion of Bombay | MeMumbai". Retrieved 2021-10-02.
- ↑ Sir Pherozeshah Mehta – A biography Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine. Vohuman.org. Retrieved on 29 November 2018.
- ↑ "To be Companions". The London Gazette. thegazette.co.uk. 2 June 1894. p. 2.
- ↑ The London Gazette. 21 June 1904. Supplement: 27688. p. 4010
- ↑ "Role of Press in India's Struggle For Freedom". Indian National Congress. aicc.org.in. Archived from the original on 5 November 2006.
- ↑ Portraits-Rajya Sabha Archived 14 ఫిబ్రవరి 2008 at the Wayback Machine
- ↑ Parsi Pioneers of modern India. The-south-asian.com. Retrieved on 29 November 2018.