మోక్షగుండం
 | ఈ వ్యాసాన్ని తాజాకరించాలి. |
రెవెన్యూ గ్రామం | |
 | |
| నిర్దేశాంకాలు: 15°25′16″N 79°02′10″E / 15.421°N 79.036°E | |
| దేశం | భారతదేశం |
| రాష్ట్రం | ఆంధ్రప్రదేశ్ |
| జిల్లా | ప్రకాశం జిల్లా |
| మండలం | బేస్తవారిపేట మండలం |
| విస్తీర్ణం | |
| • మొత్తం | 9.74 km2 (3.76 sq mi) |
| జనాభా వివరాలు (2011)[1] | |
| • మొత్తం | 2,127 |
| • సాంద్రత | 220/km2 (570/sq mi) |
| జనగణాంకాలు | |
| • లింగ నిష్పత్తి | 997 |
| ప్రాంతీయ ఫోన్ కోడ్ | +91 ( 08406  ) |
| పిన్‌కోడ్ | 523334 |
.svg)
మోక్ష గుండుం ప్రకాశం జిల్లా, బెస్తవారిపేట మండలంలోని గ్రామం. ఇది మండల కేంద్రమైన బెస్తవారిపేట నుండి 12 కి. మీ. దూరం లోను, సమీప పట్టణమైన మార్కాపురం నుండి 47 కి. మీ. దూరంలోనూ ఉంది. 2011 భారత జనగణన గణాంకాల ప్రకారం ఈ గ్రామం 584 ఇళ్లతో, 2127 జనాభాతో 974 హెక్టార్లలో విస్తరించి ఉంది. గ్రామంలో మగవారి సంఖ్య 1065, ఆడవారి సంఖ్య 1062. షెడ్యూల్డ్ కులాల సంఖ్య 242 కాగా షెడ్యూల్డ్ తెగల సంఖ్య 0. గ్రామం యొక్క జనగణన లొకేషన్ కోడ్ 591163[2].పిన్ కోడ్: 523334.
గ్రామం పేరు వెనుక చరిత్ర[మార్చు]
గ్రామానికి రెండు కిలోమీటర్లు తూర్పున ఒక చిన్న కొండపై ముక్తేశ్వరము అను శివాలయము ఉంది. ప్రతి యేటా మాఘ మాసములో (ఫిబ్రవరి) జరిగే ముక్తేశ్వర స్వామి జాతరకు అనేక మంది భక్తులు చుట్టుపక్కల ప్రదేశముల నుండి విచ్చేస్తారు. ఈ గుడి దగ్గర ఉన్న పవిత్ర గుండములో స్నానము చేసిన వారికి మోక్షము కలుగునని స్థానికులు భావిస్తారు. అందుకే ఈ ఊరికి మోక్షగుండo అని పేరు వచ్చింది.
సమీప గ్రామాలు[మార్చు]
సోమిదేవిపల్లి 4 కి.మీ, పందిల్లపల్లి 4 కి.మీ, గుడిమెట్ట 7 కి.మీ, బసినెపల్లి 8 కి.మీ, పిట్టికాయగుళ్ల 8 కి.మీ.
విద్యా సౌకర్యాలు[మార్చు]
గ్రామంలో ప్రభుత్వ ప్రాథమిక పాఠశాలలు మూడు, ప్రభుత్వ ప్రాథమికోన్నత పాఠశాల ఒకటి ఉన్నాయి.బాలబడి బెస్తవారిపేటలోను, మాధ్యమిక పాఠశాల పూసలపాడులోనూ ఉన్నాయి. సమీప జూనియర్ కళాశాల, ప్రభుత్వ ఆర్ట్స్ / సైన్స్ డిగ్రీ కళాశాల బెస్తవారిపేటలోను, ఇంజనీరింగ్ కళాశాల కంభంలోనూ ఉన్నాయి. సమీప వైద్య కళాశాల నెల్లూరులోను, మేనేజిమెంటు కళాశాల, పాలీటెక్నిక్‌లు కంభంలోనూ ఉన్నాయి. సమీప వృత్తి విద్యా శిక్షణ పాఠశాల బెస్తవారిపేటలోను, అనియత విద్యా కేంద్రం మార్కాపురంలోను, దివ్యాంగుల ప్రత్యేక పాఠశాల ఒంగోలు లోనూ ఉన్నాయి.
వైద్య సౌకర్యం[మార్చు]
ప్రభుత్వ వైద్య సౌకర్యం[మార్చు]
మోక్ష గుండుంలో ఉన్న ఒకప్రాథమిక ఆరోగ్య కేంద్రంలో ఇద్దరు డాక్టర్లు , నలుగురు పారామెడికల్ సిబ్బందీ ఉన్నారు. ఒక పశు వైద్యశాలలో ఒక డాక్టరు, ఒకరు పారామెడికల్ సిబ్బందీ ఉన్నారు.
సమీప ప్రాథమిక ఆరోగ్య ఉప కేంద్రం గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. సంచార వైద్య శాల గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. సమీప సామాజిక ఆరోగ్య కేంద్రం, మాతా శిశు సంరక్షణ కేంద్రం, టి. బి వైద్యశాల గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి. అలోపతి ఆసుపత్రి, ప్రత్యామ్నాయ ఔషధ ఆసుపత్రి, డిస్పెన్సరీ, కుటుంబ సంక్షేమ కేంద్రం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి.
ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యం[మార్చు]
గ్రామంలోఒక ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యం ఉంది. డిగ్రీ లేని డాక్టరు ఒకరు ఉన్నారు.
తాగు నీరు[మార్చు]
గ్రామంలో కుళాయిల ద్వారా రక్షిత మంచినీటి సరఫరా జరుగుతోంది. గ్రామంలో ఏడాది పొడుగునా చేతిపంపుల ద్వారా నీరు అందుతుంది.
పారిశుధ్యం[మార్చు]
మురుగునీరు బహిరంగ కాలువల ద్వారా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీటిని నేరుగా జలవనరుల్లోకి వదులుతున్నారు. గ్రామంలో సంపూర్ణ పారిశుధ్య పథకం అమలవుతోంది. సామాజిక మరుగుదొడ్డి సౌకర్యం లేదు. ఇంటింటికీ తిరిగి వ్యర్థాలను సేకరించే వ్యవస్థ లేదు. సామాజిక బయోగ్యాస్ ఉత్పాదక వ్యవస్థ లేదు. చెత్తను వీధుల పక్కనే పారబోస్తారు.
సమాచార, రవాణా సౌకర్యాలు[మార్చు]
మోక్ష గుండుంలో సబ్ పోస్టాఫీసు సౌకర్యం ఉంది. పోస్టాఫీసు సౌకర్యం, పోస్ట్ అండ్ టెలిగ్రాఫ్ ఆఫీసు గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి. మొబైల్ ఫోన్ ఉంది. లాండ్ లైన్ టెలిఫోన్, పబ్లిక్ ఫోన్ ఆఫీసు, ఇంటర్నెట్ కెఫె / సామాన్య సేవా కేంద్రం, ప్రైవేటు కొరియర్ గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి.
గ్రామానికి సమీప ప్రాంతాల నుండి ప్రభుత్వ రవాణా సంస్థ బస్సులు తిరుగుతున్నాయి. సమీప గ్రామాల నుండి ఆటో సౌకర్యం కూడా ఉంది. వ్యవసాయం కొరకు వాడేందుకు గ్రామంలో ట్రాక్టర్లున్నాయి. ప్రైవేటు బస్సు సౌకర్యం, రైల్వే స్టేషన్ మొదలైనవి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి.
రాష్ట్ర రహదారి, ప్రధాన జిల్లా రహదారి, జిల్లా రహదారి గ్రామం గుండా పోతున్నాయి. జాతీయ రహదారి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది. గ్రామంలో తారు రోడ్లు, కంకర రోడ్లు ఉన్నాయి.
మార్కెటింగు, బ్యాంకింగు[మార్చు]
గ్రామంలో స్వయం సహాయక బృందం, పౌర సరఫరాల కేంద్రం ఉన్నాయి. వ్యవసాయ మార్కెటింగ్ సొసైటీ గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. ఏటీఎమ్, వాణిజ్య బ్యాంకు, సహకార బ్యాంకు, వ్యవసాయ పరపతి సంఘం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి. రోజువారీ మార్కెట్, వారం వారం సంత గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి.
ఆరోగ్యం, పోషణ, వినోద సౌకర్యాలు[మార్చు]
గ్రామంలో అంగన్ వాడీ కేంద్రం, ఇతర పోషకాహార కేంద్రాలు ఉన్నాయి. గ్రామంలో వార్తాపత్రిక పంపిణీ జరుగుతుంది. అసెంబ్లీ పోలింగ్ స్టేషన్, జనన మరణాల నమోదు కార్యాలయం ఉన్నాయి. ఆశా కార్యకర్త గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. సమీకృత బాలల అభివృద్ధి పథకం, ఆటల మైదానం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి. సినిమా హాలు, గ్రంథాలయం, పబ్లిక్ రీడింగ్ రూం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి.
విద్యుత్తు[మార్చు]
గ్రామంలో గృహావసరాల నిమిత్తం విద్యుత్ సరఫరా వ్యవస్థ ఉంది. రోజుకు 5 గంటల పాటు వ్యవసాయానికి, 10 గంటల పాటు వాణిజ్య అవసరాల కోసం కూడా విద్యుత్ సరఫరా చేస్తున్నారు.
భూమి వినియోగం[మార్చు]
మోక్ష గుండుంలో భూ వినియోగం కింది విధంగా ఉంది:
- వ్యవసాయేతర వినియోగంలో ఉన్న భూమి: 150 హెక్టార్లు
- వ్యవసాయం సాగని, బంజరు భూమి: 121 హెక్టార్లు
- శాశ్వత పచ్చిక ప్రాంతాలు, ఇతర మేత భూమి: 29 హెక్టార్లు
- తోటలు మొదలైనవి సాగవుతున్న భూమి: 95 హెక్టార్లు
- వ్యవసాయం చేయదగ్గ బంజరు భూమి: 14 హెక్టార్లు
- సాగులో లేని భూముల్లో బీడు భూములు కానివి: 38 హెక్టార్లు
- నికరంగా విత్తిన భూమి: 523 హెక్టార్లు
- నీటి సౌకర్యం లేని భూమి: 372 హెక్టార్లు
- వివిధ వనరుల నుండి సాగునీరు లభిస్తున్న భూమి: 189 హెక్టార్లు
నీటిపారుదల సౌకర్యాలు[మార్చు]
మోక్ష గుండుంలో వ్యవసాయానికి నీటి సరఫరా కింది వనరుల ద్వారా జరుగుతోంది.
- బావులు/బోరు బావులు: 189 హెక్టార్లు
ఉత్పత్తి[మార్చు]
మోక్ష గుండుంలో ఈ కింది వస్తువులు ఉత్పత్తి అవుతున్నాయి.
ప్రధాన పంటలు[మార్చు]
దర్శనీయ ప్రదేశాలు/దేవాలయాలు[మార్చు]
- శ్రీ ముక్తేశ్వర క్షేత్రం - పరశురాముడు తన తండ్రి జమదగ్ని ఆజ్ఞతో తల్లి రేణుకాదేవిని హతమార్చి పాపపరిహారానికై ఇక్కడి గుడిలో ఉన్న లింగాన్ని పూజించి ముక్తి పొందుటచే దీనికి ముక్తేశ్వర క్షేత్రంగా పేరు వచ్చినట్టు స్థలపురాణంలో చెప్పబడింది. గర్భగుడిలోని లింగాన్ని వశిష్ఠుడు ప్రతిష్ఠ చేశాడని ఆ పురాణం ద్వారా తెలుస్తుంది. శ్రీరాముడు సతీసమేతంగా అరణ్యవాసం చేయు సమయాన తండ్రి దశరథుని సంవత్సరీకం వచ్చింది. ఆ సందర్భంలో నీరు లభించని కారణంగా బాణం వేసి పాతాళగంగ ను పైకి తెచ్చినట్టు పురాణంలో పేర్కొనబడింది. ఈ స్థలంలో నిర్మించిన కోనేరు, శ్రీరాముని కోనేరు గా నేటికీ పిలవబడుచున్నది. ఇచ్చటగల అమ్మవారిని భ్రమరాంబగా కొలుస్తారు.
- ఈ ఆలయంలో 2014, జూన్-18, బుధవారం ఉదయం 11 గంటలకు, ఆదిత్యాది నవగ్రహ మృత్యుంజయ యంత్ర బింబ ప్రతిష్ఠ నిర్వహించెదరు. ఈ సందర్భంగా ఆలయంలో ప్రత్యేకపూజలు నిర్వహించెదరు.
- శ్రీ ఆంజనేయస్వామివారి ఆలయం
- యోగి వేమన విగ్రహం - గ్రామంలోని యోగి వేమన విగ్రహం వద్ద, వేమన జయంతి సందర్భంగా, 2015, మార్చి-25వ తేదీనాడు, పూజా కార్యక్రమం నిర్వహించెదరు. అనంతరం పద్యగానం కార్యక్రమం ఏర్పాటుచేసెదరు.
ప్రముఖులు[మార్చు]
భారతరత్న మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య యొక్క పూర్వీకులు ఈ గ్రామం నుండే కన్నడ దేశానికి వలస వెళ్లారు. ప్రముఖ సాఫ్ట్ వేర్ కంపెనీ CYIENT (సెయింట్) అధినేత శ్రీ బి.వి.మోహనరెడ్డి (బోధనపు వెంకట రామమోహన రెడ్డి) :- వీరు 2017, జనవరి-26న భారత గణతంత్ర దినోత్సవం సందర్భంగా పద్మశ్రీ పురస్కారానికి ఎంపికైనారు.
గ్రామ విశేషాలు[మార్చు]
- స్థానిక పంచాంగములు లెక్కలు కట్టే గ్రామానికి చెందిన జ్యోతిష్యులు ఈ ప్రదేశములో పేరుపొందారు.
- మోక్షగుండంలో పూర్వం శివానంద ఆశ్రమం కూడా ఉన్నట్టు శాసనాల ద్వారా తెలుస్తుంది. బ్రహ్మ కైలాస శివానందాశ్రమం - మోక్షగుండం వారి ధర్మం అని ఒక శిలాశాసనంపై రాయబడి ఉంది.
- ఈ గ్రామానికి చెందిన శ్రీ దొంతా పెద్దపోలయ్య కుమారుడైన వెంకటశ్రీనివాసులు, 2010-12 సం.లలో గుజరాతులోని జునాగఢ్ వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయంలో ఎం.ఎస్.సి. (ఎగ్రికల్చర్) చదివి, దానిలో ప్రథముడిగా నిలిచి బంగారు పతకం సాధించాడు. 2014, జనవరి-15న జరిగిన స్నాతకోత్సవంలో వీరీ పురస్కారాన్ని గుజరాతు గవర్నరు శ్రీమతి కమలాబెన్ చేతులమీదుగా అందుకున్నారు.
- ఈ గ్రామానికి చెందిన శ్రీ నరాల రవీంద్రరెడ్డి, ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయంలోని ఇంజనీరింగు కళాశాలలో ఇ.సి.ఇ. విభాగంలో చదువుచూ, 2012-13 విద్యాసంవత్సరంలో, వార్షిక పరీక్షలలో, 9.11 గ్రేడ్ సాధించి, టాపరుగా నిలిచి, 2014, సెప్టెంబరు-29న వైస్-ఛాన్సిలరు శ్రీ జి.ఎస్.ఎన్. రాజుగారి చేతులమీదుగా బంగారు పతకం అందుకున్నాడు.
- ఈ గ్రామంలో శ్రీ ఆవుల లక్ష్మీరెడ్డి అను ఒక ప్రజానాట్య మండలి కళాకారుడు ఉన్నారు. వీరు 65 సంవత్సరాల వయస్సులో 2016, మే-13న అనారోగ్యంతో తన నివాసంలో కాలధర్మం చెందినారు.
- ఈ గ్రామస్థులైన CYIENT (సెయింట్) సంస్థ అధినేత శ్రీ బి.వి.మోహనరెడ్డి, ఈ గ్రామాన్ని ఆకర్షణీయ గ్రామం (స్మార్ట్ విలేజ్) గా తీర్చిదిద్దటానికై ఈ గ్రామాన్ని దత్తత తీసుకున్నారు.
- ఈ గ్రామానికి చెందిన ఆవుల శ్రీవేద, మైక్రోబయాలజీలో పరిశోధనలకుగాను, యోగివేమన విశ్వవిద్యాలయం నుండి గౌరవ డాక్టరేట్ అందుకున్నారు. సాల్వాట్ జనిక్ బ్యాక్టీరియాను ఉపయోగించి వ్యవసాయ వ్యర్ధాల నుండి అవిటోన్, బ్యుటనాల్, ఇథనాల్ వంటి జీవ సాంకేతిక ఇంథనాల తయారీ అను అంశంపై పరిశోధనలు పూర్తిచేయడంతో వీరికి డాక్టరేట్ ప్రదానం చేసారు.
గణాంకాలు[మార్చు]
2001 వ.సంవత్సరం జనాభా లెక్కల ప్రకారం గ్రామ జనాభా 2,102. ఇందులో పురుషుల సంఖ్య 1,082, మహిళల సంఖ్య 1,020, గ్రామంలో నివాస గృహాలు 488 ఉన్నాయి. గ్రామ విస్తీర్ణం 974 హెక్టారులు.
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ 1.0 1.1 2011 ఆంధ్ర ప్రదేశ్ జనగణన డేటా - గ్రామాలు దత్తాంశ సమితి (in ఇంగ్లీష్), భారత రిజిస్ట్రార్ జనరల్, జనగణన కమిషనరు కార్యాలయం, Wikidata Q42501043, archived from the original on 11 July 2017
- ↑ "Office of the Registrar General & Census Commissioner, India - Village amenities of 2011".