మోనోశాఖరైడ్‌లు

మోనోశాఖరైడ్‌లు (monosaccharides) కార్బోహైడ్రేట్‌లలో సరళమైన రూపం.ఒకే చక్కెర అణువు ఉన్న కార్బోహైడ్రేట్‌లను మోనోశాఖరైడ్‌లు అంటారు. వీటిని సరళ చక్కెరలని పిలుస్తారు. మోనోశాఖరైడ్‌లు తియ్యగా ఉంటాయి, నీటిలో కరుగుతాయి. స్ఫటికాల రూపంలో ఉంటాయి. మోనోశాఖరైడ్‌లు శక్తికి ప్రధాన వనరులు.మోనోశాఖరైడ్‌లు శరీరానికి చాలా ముఖ్యమైనవి. ఇవి శక్తిని అందించడమే కాకుండా, అనేక జీవక్రియలలో కూడా పాల్గొంటాయి.

చక్కెర అణువులో ఉండే కార్బన్ పరమాణువుల సంఖ్యను బట్టి మోనోశాకరైడ్‌లు వర్గీకరించబడతాయి , సాధారణంగా మూడు నుండి ఏడు కార్బన్ పరమాణువులు:

• మూడు-కార్బన్ చక్కెర : గ్లిసెరాల్డిహైడ్ , డైహైడ్రాక్సీఅసిటోన్
• నాలుగు-కార్బన్ చక్కెర : ఎరిథ్రోస్
• ఐదు-కార్బన్ చక్కెరలు : రైబోస్ , డియోక్సిరైబోస్ , అరబినోస్ , జిలోజ్ , లైక్సోస్
• ఆరు-కార్బన్ చక్కెరలు : ఐడోస్ , గ్లూకోజ్ , ఫ్రక్టోజ్ , గెలాక్టోస్ , మన్నోస్ , రామ్నోస్
• ఏడు-కార్బన్ చక్కెర : సెడమ్ హెప్టానోస్ , మన్నోహెప్టులోజ్

నిర్మాణం

చాలా మోనోశాకరైడ్‌లు D-రూపంలో ఉంటాయి మరియు తక్కువ సంఖ్యలో మోనోశాకరైడ్‌లు మాత్రమే L-రూపంలో ఉంటాయి ( రామ్నోస్ , అరబినోస్ , ఫ్యూకోస్ మొదలైనవి), కానీ D లేదా L లేనివి కూడా ఉన్నాయి ( డైహైడ్రాక్సీ అసిటోన్ వంటివి ).

కొన్ని మినహాయింపులతో ( డియోక్సీ లేదా అమైనో చక్కెరలు వంటివి ), మోనోశాకరైడ్ యొక్క రసాయన సూత్రం: ( C H ₂ O ) _n .సాధారణంగా C₆H₁₂O₆ అనే మూలకుల నిష్పత్తిలో ఉంటాయి.

మోనోసాకరైడ్ స్టీరియోసోమర్లు

మోనోశాకరైడ్‌లు కీటోన్ లేదా ఆల్డిహైడ్ ఫంక్షనల్ గ్రూపులను కలిగి ఉంటాయి. అవి కలిగి ఉన్న వివిధ క్రియాత్మక సమూహాల ప్రకారం, అవి కీటోస్ మరియు ఆల్డోస్ చక్కెరలుగా విభజించబడ్డాయి. మోనోసాకరైడ్‌లు కిరణల్ కార్బన్‌లను కలిగి ఉన్నందున స్టీరియోసోమర్‌లను ఏర్పరుస్తాయి. కిరణల్ కార్బన్ అనేది నాలుగు వేర్వేరు గ్రూపులకు బంధించబడి ఉన్న కార్బన్ అణువు. గ్లూకోజ్ వంటి మోనోసాకరైడ్‌లు అనేక కిరణల్ కార్బన్‌లను కలిగి ఉండవచ్చు.

కొన్ని ముఖ్యమైన మోనోశాఖరైడ్‌లు

. గ్లూకోజ్ (Glucose):

• గ్లూకోజ్‌ను డెక్స్ట్రోజ్ (dextrose) లేదా గ్రేప్ షుగర్ (grape sugar) అని కూడా అంటారు.
• ఇది అనేక ఆహార పదార్థాలలో లభిస్తుంది, ముఖ్యంగా పండ్లు మరియు కూరగాయలలో ఉంటుంది.
• తేనె మరియు మొలాసిస్‌లో గ్లూకోజ్ అధికంగా ఉంటుంది.
• స్టార్చ్, సుక్రోజ్, మాల్టోజ్ మరియు లాక్టోజ్‌లు జలవిశ్లేషణ (hydrolysis) చెందినప్పుడు గ్లూకోజ్ ఏర్పడుతుంది.
• మానవుల మరియు జంతువుల రక్తంలో గ్లూకోజ్ ఉంటుంది.
• రక్తంలో గ్లూకోజ్ స్థాయి శరీరానికి తక్షణ శక్తిని అందిస్తుంది.

2. ఫ్రక్టోజ్ (Fructose):

• ఫ్రక్టోజ్‌ను లెవులోజ్ (levulose) లేదా ఫ్రూట్ షుగర్ (fruit sugar) అని కూడా అంటారు.
• ఇది పండ్లు, కూరగాయలు మరియు తేనెలో లభిస్తుంది.
• సుక్రోజ్ జీర్ణకోశంలో ఎంజైమ్‌ల ద్వారా జలవిశ్లేషణ చెందినప్పుడు ఫ్రక్టోజ్ ఉత్పత్తి అవుతుంది.
• ఇది అన్ని చక్కెరల కంటే ఎక్కువ తియ్యగా ఉంటుంది.

3. గాలక్టోజ్ (Galactose):

• గాలక్టోజ్ ప్రకృతిలో విడిగా లభించదు.
• ఇది పాలలోని లాక్టోజ్‌లో ఒక భాగం.
• లాక్టోజ్ జీర్ణక్రియలో జలవిశ్లేషణ చెందినప్పుడు గాలక్టోజ్ ఉత్పత్తి అవుతుంది.

మోనోశాఖరైడ్‌లతో ఏర్పడే కార్బోహైడ్రేట్‌లు: రాఫినోజ్‌ (గ్లూకోజ్‌+గెలాక్టోజ్‌+ఫ్రక్టోజ్‌). సాధారణంగా C₆H₁₂O₆ అనే మూలకుల నిష్పత్తిలో ఉంటాయి కణాలకు తక్షణ శక్తిని అందిస్తాయి.మెదడుకు ప్రధాన ఇంధనంగా పనిచేస్తాయి.