వనౌటు

Republic of Vanuatu

*Ripablik blong Vanuatu* (Bislama)
*République de Vanuatu* (French)
Republic of Vanuatu; Ripablik blong Vanuatu (Bislama); République de Vanuatu (French);
	జండా Coat of arms
	నినాదం: "Long God yumi stanap" (Bislama); Nous nous tenons devant Dieu (French); "With God we stand"
	గీతం: "Yumi, Yumi, Yumi" (Bislama); "We, We, We";
రాజధాని; and largest city	Port Vila; 17°S 168°E / 17°S 168°E
అధికార భాషలు	Bislama; English; French;
జాతులు (2020)	98.5% Ni-Vanuatu; 1.5% others;
మతం (2020)	93.4% Christianity 75.1% Protestantism; 13.5% Catholicism; 4.8% other Christian; ; ; 4.6% Animism; 1.4% Baháʼí Faith; 0.6% other / none;
పిలుచువిధం	Ni-Vanuatu (or rarely: Vanuatuan)
ప్రభుత్వం	Unitary parliamentary republic
• President	Nikenike Vurobaravu
• Prime Minister	Jotham Napat
శాసనవ్యవస్థ	Parliament
Independence
• from the United Kingdom and France	30 July 1980
విస్తీర్ణం
• మొత్తం	12,189 కి.మీ2 (4,706 చ. మై.) (157th)
జనాభా
• 2023 estimate	335,908 (182nd)
• 2020 census	300,019
• జనసాంద్రత	27.6/చ.కి. (71.5/చ.మై.) (188th)
GDP (PPP)	2023 estimate
• Total	$1.002 billion
• Per capita	$3,001
GDP (nominal)	2023 estimate
• Total	$1.064 billion
• Per capita	$3,188
జినీ (2019)	32.3; medium
హెచ్‌డిఐ (2022)	0.614; medium · 140th
ద్రవ్యం	Vatu (VUV)
కాల విభాగం	UTC+11 (VUT (Vanuatu Time))
వాహనాలు నడుపు వైపు	right
ఫోన్ కోడ్	+678
ISO 3166 code	VU
Internet TLD	.vu

వనాటు వనాటులో మొదట మెలనేసియన్ ప్రజలు నివసించారు. ఈ ద్వీపాలను సందర్శించిన మొదటి యూరోపియన్ ఫెర్నాండెజ్ డి క్వీరోస్. ఆయన పోర్చుగీసు నావికుడు నేతృత్వంలోని స్పానిష్ యాత్రలో ఇక్కడకు వచ్చి చేరాడు. ఆయన మొదటిగా అతిపెద్ద ద్వీపమైన ఎస్పిరిటు శాంటో వచ్చిచేరాడు. 1606 లో క్వీరోస్ స్పెయిన్ కోసం స్పానిష్ ఈస్ట్ ఇండిస్ వలసవాదంలో భాగంగా ఈ ద్వీపసమూహాన్ని క్లెయిమ్ చేశాడు. తరువాత దీనికి “లా ఆస్ట్రేలియా డెల్ ఎస్పిరిటు శాంటు “ నామకరణం చేసాడు.

1880 లలో ఫ్రాన్స్, యునైటెడ్ కింగ్ డమ్ ద్వీపసమూహం భాగాలను క్లెయిమ్ చేసింది. 1906 లో వారు ద్వీపసమూహాన్ని న్యూ హెబ్రిడ్స్(ఆంగ్లో-ఫ్రెంచ్ ద్వారా కాండోమినియం) అనే ఒక చట్రం మీద సంయుక్తంగా నిర్వహించడానికి అంగీకరించారు.

1970 లలో స్వాతంత్ర్య ఉద్యమం ఉద్భవించింది. 1980 లో వనాటు రిపబ్లిక్ స్థాపించబడింది. స్వాతంత్య్రం వచ్చినప్పటి నుండి దేశం ఐక్యరాజ్యసమితి, కామన్వెల్త్ ఆఫ్ నేషన్స్, పసిఫిక్ దీవుల ఫోరం సభ్యదేశంగా మారింది.

మూలశాస్త్రం

వనౌటు పేరు వనువా ("భూమి "లేదా " ఇల్లు"),^[9] పదం నుండి ఉద్భవించింది. అనేక ఆస్ట్రోనేషియన్ భాషలు,^[a] టు అంటే "నిలబడటం" (నుండి ప్రోటో-ఓషియానిక్ *tuqur).^[10] అని సూచిస్తున్నాయి. ఈ రెండు పదాలు కలిసి దేశ స్వతంత్ర స్థితిని తెలియజేస్తాయి.^[11]

చరిత్ర

పూర్వ చరిత్ర

యూరోపియన్ వలసరాజ్యానికి ముందు వనౌటు చరిత్ర అస్పష్టంగా ఉంది. ఎందుకంటే ఆ సమయంలో వ్రాతపూర్వక మూలాలు లేకపోవడం, పరిమిత పురావస్తు పని మాత్రమే జరిగడం ఇందుకు ప్రధాన కారణాలుగా ఉన్నాయి.; వనౌటు అస్థిర భౌగోళిక స్థితి, వాతావరణం కూడా అనేక చరిత్రపూర్వ ప్రదేశాలను నాశనం చేశాయి లేదా దాచిపెట్టాయి. 1980 ల నుండి సేకరించిన పురావస్తు ఆధారాలు వనౌటువాన్ దీవులు సుమారు 3,000 సంవత్సరాల క్రితం, సుమారు క్రీ.పూ 1100 - క్రీ.పూ 700 మధ్య కాలంలో స్థిరపడ్డాయన్న సిద్ధాంతానికి మద్దతు ఇస్తున్నాయి. .^[12]^[13] ఈ ప్రజలు లాపిటా సంస్కృతి చెందినవారు. ఇటీవలి దశాబ్దాలలో ద్వీపసమూహంలోని చాలా ద్వీపాలలోని అనేక ప్రదేశాలలో వెలికితీసిన సాక్ష్యాల ద్వారా ఈ సంస్కృతి వనాటును కొద్దిగా మాత్రమే ప్రభావితమై ఉండవచ్చని భావించబడుతుంది. ఈ పురావస్తు త్రవ్వాకాల సాక్ష్యాలు దక్షిణాన ఉన్న అనీటియం ఉత్తరంగా ఉన్న బ్యాంక్స్ దీవులు వద్ద లభించాయి..^[12]

ప్రముఖ లాపిటా ప్రాంతాలలో మలకులా తీరంలో ఉన్న వియావొ, అరే మీద ఉన్న మాక్యు ఉన్నాయి. ఎఫాటేలోని టెయోమాలో అనేక పురాతన సమాధులు త్రవ్వబడ్డాయి, ఇందులో 94 మంది వ్యక్తుల అవశేషాలు ఉన్న పెద్ద పురాతన స్మశానవాటిక ఉంది. -ఎఫాటే, ప్రక్కనే ఉన్న లెలెపా, ఎరెటోకా –ద్వీపాలలో 16వ-17వ శతాబ్దపు చీఫ్ లేదా చీఫ్ లతో సంబంధం కలిగి ఉన్న రాయ్ మాతా అవశేషాలు కూడా ఉన్నాయి. (ఇది అనేక తరాల నుండి వేర్వేరు పురుషులు చెందినవై ఉండవచ్చు) రాయ్ మాతా స్థానిక తెగలను ఏకం చేసి శాంతిని స్థాపించి, వారికి అధ్యక్షత వహించినట్లు భావిస్తున్నారు.^[14]^[15]

రాయ్ మాతా గురించి కథలు స్థానిక మౌఖిక సంప్రదాయం నుండి వచ్చాయి. పురావస్తు ప్రదేశాలలో కనుగొనబడిన శతాబ్దాల నాటి సాక్ష్యాలకు ఇవి అనుగుణంగా ఉన్నాయి.^[15] లాపిటా సైట్లు వనౌటుకు చెందిన మొదటి సాక్ష్యాలుగా ఇవి మారాయి . 2008లో వీటిని యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం గుర్తించింది.^[16]^[17]

లాపిటా మూలాలు సోలమన్ దీవుల ద్వీపసమూహం, పాపువా న్యూ గినియాకు చెందిన బిస్మార్క్ ద్వీపసమూహం వాయువ్య దిశలో ఉన్నాయి. ,^[12] 2016 లో పోర్ట్ విలాలో 3,000 సంవత్సరాల పురాతనమైన అస్థిపంజరం డిఎన్ఎ అధ్యయనాలు కనుగొనబడ్డాయి.

ఇవి ఫిలిప్పీన్స్ / లేదా తైవాన్, మార్గంలో కొద్దిసేపు మాత్రమే విరామం తీసుకుంటూ కొందరు ఇక్కడకు చేరుకున్నారని తెలియజేసాయి.^[18] వారు వారితో పంటలు యమ్, తారో,అరటి వంటి పంటలు అలాగే పందులు, కోళ్లు వంటి పెంపుడు జంతువులను తీసుకువచ్చారు.^[12] వాటి రాక ఈ ప్రాంతానికి చెందిన అనేక జాతుల అంతరించి పోవడానికి కారణమై ఉంటుంది అని భావిస్తున్నారు. అంతరించిందని భావిస్తున్న జంతువులలో భూమి మొసలి (మెకోసుచస్ కల్పోకాసి), భూమి తాబేలు (మెయోలానియా డామెలిపి), వివిధ ఎగరలేని పక్షి జాతులు ఉన్నాయి.^[12] లాపిటా స్థావరాలు తూర్పున టోంగా, సమోవా లలో గరిష్ట స్థాయిలో ఉన్నాయి.^[12]

కాలక్రమేణా, లాపిటా సంస్కృతి దాని ప్రారంభ ప్రత్యేకత కోల్పోయింది; తరువాత ఇది మరింతగా విచ్ఛిన్నమైంది. దీనికి కారణాలు అస్పష్టంగా ఉన్నాయి. శతాబ్దాలుగా వనౌటులో మట్టిపాత్రల వాడకం, స్థావరాలు ఏర్పరచుకుని నివసించడం, ఖననం పద్ధతులు అన్నీ మరింత స్థానికీకరించిన దిశలో అభివృద్ధి చెందాయి. సుదూర వాణిజ్యం, వలస నమూనాలు కుదించబడ్డాయి.^[12] అయినప్పటికీ కొన్ని పరిమిత సుదూర వాణిజ్యం కొనసాగింది. ఇలాంటి సాంస్కృతిక పద్ధతులు, ఈ కాలపు చివరిలో అంశాలు ఫిజీ, న్యూ కాలెడోనియా, బిస్మార్క్స్, సోలమన్ ద్వీపాలలో కూడా కనుగొనబడ్డాయి.^[12] మధ్య, దక్షిణ వనౌటులోని ప్రత్యేకమైన అడ్జెస్ వంటి ఆవిష్కరణలు తూర్పున ఉన్న పాలినేషియన్ ప్రజలతో కొన్ని వాణిజ్య సంబంధాలను, బహుశా జనాభా కదలికలను సూచిస్తాయి.^[12]^[14]

కాలక్రమేణా లాపిటా బిస్మార్క్స్, మెలనేసియాలోని ఇతర ప్రాంతాల నుండి వచ్చిన వలసదారులతో కలవడం లేదా మార్గదర్శకులుగా వ్యవహరించారని భావిస్తున్నారు. చివరికి ఆధునిక ని-వనౌటుకు విలక్షణమైన ముదురుఛాయ కలిగిన చర్మం గల శరీరధర్మాన్ని తెలియజేస్తుంది.^[19]^[20] భాషాపరంగా లాపిటా ప్రజల ఆస్ట్రోనేషియన్ భాషలు నిర్వహించబడ్డాయి. వీటిలో 100 కంటే అధికమైన స్వదేశీ భాషలు ఉన్నాయి. వనౌటు భాషలు ఓషియానిక్ శాఖ ఆస్ట్రోనేషియన్ భాషా కుటుంబానికి చెందినవిగా వర్గీకరించబడినది.

ఈ భాషాపరమైన అధిక వైవిధ్యానికి అనేక కారణాలు ఉన్నాయి: నిరంతర వలసల తరంగాలు, వికేంద్రీకృత సమాజాల ఉనికి, స్వయం సమృద్ధిగల సమాజాల ఉనికి, ప్రజాసమూహాల మధ్య శత్రుత్వం, ఏ సమూహం అందరి మీద ఆధిపత్యం చేయలేకపోవడం, వనౌటు ద్వీపాల మద్య భౌగోళికం కారణల వలన ప్రయాణం కష్టమవడం - ప్రజల మద్య కమ్యూనికేషన్ను అడ్డుకుంది.^[21] భౌగోళికంగా నమోదు చేయబడిన ఒక భారీ అగ్నిపర్వత విస్ఫోటనం సంభవించింది. క్రీ.పూ 200 లో అంబ్రిమ్ లో సంభవించిన ఈ విస్పోటనం స్థానిక జనాభాను నాశనం చేసి, మరింత జనాభా కదలికలకు దారితీసింది.^[14] వనౌటులోణి కొన్ని ప్రాంతాల్లో నరమాంసభక్షణం విస్తృతంగా వ్యాపించింది.^[22]

యూరోపియన్ల రాక (1606-1906)

1606 ఏప్రల్ మాసంలో దీవులు మొదటిసారిగా యూరోపియన్లతో సంబంధాలు ఏరోడింది. పోర్చుగీసు అన్వేషకుడు పెడ్రో ఫెర్నాండెజ్ డి క్వీరోస్ స్పానిష్ కిరీటం సెయిలింగ్ చేస్తూ ఎల్ కల్లావో,^[23] నౌకలో ప్రయాణించి బ్యాంక్స్ దీవులు నుండి గౌవా (అతను శాంటా మారియా అని పిలిచాడు)చేరుకున్నాడు.^[14] తరువాత దక్షిణంగా ప్రయాణం కొనసాగిస్తూ, అతిపెద్ద ద్వీపం క్వీరోస్ చేరుకున్నాడు. తరువాత దీనికి లా ఆస్ట్రేలియ ఏస్పిరిటో డెల్ ఎస్పిరిటో శాంటో (దక్షిణ భూమి పవిత్రాత్మ) అని నామకరణం చేసాడు. తరువాత ఆయన టెర్రా ఆస్ట్రాలిస్ (ఆస్ట్రేలియా)^[24] చేరుకున్నాడని భావిస్తున్నారు. స్పానిష్ వారు న్యూవా జెరూసలేం ద్వీపం ఉత్తర వైపున బిగ్ బే వద్ద స్వల్ప కాలిక స్థావరాన్ని స్థాపించారు .^[14]^[25]

క్వీరోస్ ఉద్దేశానికి వ్యతిరేకంగా కొన్ని రోజుల్లోనే వనౌటు సంబంధాలు హింసాత్మకంగా మారాయి. తరువాత స్పెయిన్ ద్వీపవాసులతో సంప్రదించడానికి చేసిన ప్రయత్నాలు విఫలం అయ్యాయి. ఫలితంగా ద్వీపవాసులు ద్విపం వదిలి పారిపోవడం లేదా అన్వేషకుల మీద దాడి చెయ్యడం వంటి చర్యలు చేపట్టారు.^[14] క్వీరోస్ సహా సిబ్బందిలో చాలామంది అనారోగ్యంతో బాధపడ్డారు. క్వీరోస్ మానసిక స్థితి కూడా క్షీణింది.^[14] ఒక నెల తరువాత ఈ స్థావరం వదిలివేయబడింది. క్వీరోస్ తన దక్షిణ ఖండం శోధనను కొనసాగించాడు.^[14]

తరువాత 1768 వరకు యూరోపియన్లు తిరిగి రాలేదు. ఫ్రెంచ్ అన్వేషకుడు లూయిస్ ఆంటోయిన్ డి బౌగెన్విల్లే మే 22 న ద్వీపాల మీదుగా ప్రయాణించి వాటికి గ్రేట్ సైక్లాడ్స్అని పేరు పెట్టారు .^[26] బౌగెన్విల్లే రూపొందించిన వివిధ ఫ్రెంచ్ నామకరణాలలో సరికొత్త భూభాగంగా పెంతెకోస్తు ద్వీపం కూడా చేరింది.

తరువాత ఈ ప్రాంతంలోని అంబే చేరుకుని స్థానిక ప్రజలతో శాంతియుత పద్ధతిలో వ్యాపారం చేసారు. అయినప్పటికీ కొంతకాలం తరువాత వారు బౌగెన్విల్లే మీద దాడి చేసారు. అతని సిబ్బంది బయలుదేరి వారి ప్రయాణాన్ని కొనసాగించే ముందు తన మస్కెట్లతో హెచ్చరిక కాల్పులు జరిపించి ఆయనను సిబ్బందితో ఈ ప్రాంతాన్ని విడిచిపెట్టేలా తొందరచేసారు. 1774 జూలై-సెప్టెంబరులో బ్రిటిష్ అన్వేషకుడు కెప్టెన్ జేమ్స్ కుక్ నాయత్వంలో ఈ ద్వీపాలను చేరుకుని వీటికి న్యూ హెబ్రిడ్స్ అని పేరు పెట్టాడు. అప్పటికే స్కాట్లాండ్ పశ్చిమ తీరం వెలుపల హెబ్రిడ్స్ ఉన్నాయి. 1980 లో స్వాతంత్ర్యం వరకు ఈ ప్రాంతానికి ఈ పేరు కొనసాగింది.^[27]^[25] కుక్ వారికి బహుమతులు ఇవ్వడం ద్వారా హింసకు దూరంగా ఉండి వారితో ని-వనౌటుతో స్నేహపూర్వక సంబంధాలను కొనసాగించగలిగాడు.^[14]^[25]

1789లో విలియం బ్లై బౌంటీ తిరుగుబాటు తరువాత మిగిలిన అతని సిబ్బందితో తైమూరుకు వెళ్ళే తిరిగు ప్రయాణంలో బ్యాంక్స్ దీవులు మీదుగా ప్రయాణించారు; తరువాత బ్లై ద్వీపాలకు తిరిగి వచ్చి వీటిని తన దాత పేరుతో జోసెఫ్ బ్యాంక్స్ అని పిలిచాడు .^[28]

ఈ ద్వీపాల సమూహానికి మొదటి సాధారణ సందర్శకులుగా “వేల్స్ షిప్స్ “ ఉన్నాయి. 1804 ఫిబ్రవరిలో రోజ్ నౌక ఇక్కడకు వచ్చినట్లు నమోదు చేయబడింది. చివరిగా 1887 లో జాన్ మరియు విన్త్రోప్ లను తీసుకుని వచ్చిన న్యూ బెడ్ఫోర్డ్ ఓడ నమోదు చేయబడింది.^[29] 1825 లో వ్యాపారి పీటర్ డిల్లాన్ ఎరోమాంగో ద్వీపంలో గంధపుచెట్లను కనుగొన్నాడు. చైనాలో ధూపంగా వాడబడుతున్న ఎంతో విలువైనది ఈ చెట్లను చైనాకు విక్రయించి బదులుగా వారి నుండి టీ కొనుగోలు చేసారు. దీని ఫలితంగా 1830 లో వలస వచ్చిన పాలినేషియన్ కార్మికులు, స్వదేశీ ని-వనౌటు పౌరుల మధ్య ఘర్షణ చెలరేగింది. తరువాత వలసదారుల రష్ ముగిసింది.^[30]^[31]^[32] ఎఫాటే, ఎస్పిరిటు శాంటో, అనెటియంలలో మరిన్ని గంధపు చెట్లు కనుగొనబడ్డాయి. ఇది వరుస వాణిజ్యాభివృద్ధికి దారితీసింది. అతి వాడకం కారణంగా 1860 ల మధ్య నాటికి సరఫరా పూర్తిగా నిలిచిపోయి వాణిజ్యం ముగింపుకు వచ్చింది.^[30]^[32]

1860 లలో ఆస్ట్రేలియా, ఫిజీ, న్యూ కాలెడోనియా, మరియు సమోవా దీవులలో మొక్కలు నాటడానికి దీర్ఘకాలిక కాంట్రాక్టు కార్మికులు అవసరం ఏర్పడింది. ఈ వాణిజ్యం “ బ్లాక్ బర్డ్ “ అని పిలువబడింది.^[32] కార్మిక వాణిజ్యం శిఖరాగ్రం చేరుకున్న సమయంలో అనేక ద్వీపాలలో వయోజన పురుష జనాభాలో సగానికి పైగా విదేశాలలో పనిచేశారు. ఈ కారణంగా కార్మికులు తరచుగా ఎదుర్కొంటున్న పేలవమైన పరిస్థితులు, శ్రమదోపిడి, అలాగే స్థానిక ని-వనౌటు ప్రజలలో రోగనిరోధక శక్తి లేని సాధారణ వ్యాధుల వ్యాపించిన కారణంగా, వనౌటు జనాభా తీవ్రంగా క్షీణించింది. ప్రస్తుత జనాభా ప్రీ-కాంటాక్ట్ సమయాలతో పోలిస్తే బాగా తగ్గింది.^[27]^[12]^[32] ఈ వాణిజ్యం ఎక్కువ పర్యవేక్షణ కారణంగా క్రమంగా తగ్గింది. 1906 లో ఆస్ట్రేలియా 'బ్లాక్బర్డ్' కార్మికులను నిషేధించింది, తరువాత 1910 - 1913 లో ఫిజీ, సమోవా వరుసగా నిషేధం విధించాయి.^[32]

1839 నుండి రోమన్ కాథలిక్ మరియు ప్రొటెస్టంట్ మిషనరీలు రెండూ ఈ ద్వీపాలకు వచ్చారు.^[14]^[32] మొదట్లో వారు ఇక్కడి ప్రజల శత్రుత్వాన్ని ఎదుర్కొన్నారు.1839 లో ఎరోమాంగోలో లండన్ మిషనరీ సొసైటీకి చెందిన జాన్ విలియమ్స్, జేమ్స్ హారస్ ల హత్య కూడ ఇందులో భాగం అయింది.^[14]^[33] అయినప్పటికీ వారు ముందుకు సాగారు. దీని ఫలితంగా అనేక మార్పిడులు జరిగాయి. యూరోపియన్లను విస్మయానికి గురిచేస్తూ ని-వనౌటు ప్రజలు క్రైస్తవ మతాన్ని సాంప్రదాయక మతం కాస్టోమ్ విశ్వాసాలతో సమన్వయం చేసి కైస్తవమతాన్ని ఆచరించారు.^[32] ఆంగ్లికన్ మెలనేసియా మిషన్ మత్మార్పిడి చేసిన యువకులకు మరింత శిక్షణ ఇవ్వడానికి

న్యూజిలాండ్‌, నార్ఫోక్ ద్వీపంకు పంపబడ్డారు .^[14] 1840–60లలో ప్రెస్బిటేరియన్ మిషనరీలు ముఖ్యంగా అనీటియమ్లో విజయవంతమైనప్పటికీ టన్నాలో తక్కువగా విజయం సాధించారు.^[14] మిషనరీలు తమతో తీసుకువచ్చిన వ్యాధులు, మరణాల తరంగాల కారణంగా ప్రజలలో అధికరించిన శత్రుత్వానికి ప్రతిస్పందనగా మిషనరీలను స్థానికులు ద్వీపం నుండి పదేపదే తరికొట్టడానికి ప్రయత్నించారు. ^[14]^[32]

ఇతర వచ్చిన యూరోపియన్ స్థిరనివాసులు కూడా పత్తి తోటలు కోసం భూమి కోసం వెతికారు. వీటిలో మొదటిది 1865 లో టన్నాపై హెన్రీ రాస్ లెవిన్ (తరువాత అతను దానిని విడిచిపెట్టాడు).^[34] అమెరికన్ సివిల్ వార్, ముగిసిన తరువాత అంతర్జాతీయ పత్తి ధరలు పడిపోయినప్పుడు వారు కాఫీకి, కోకో, అరటిపండ్లు, మరియు, కొబ్బరి తోటలకు (అత్యంత విజయవంతంగా )మారారు. ప్రారంభంలో ఆస్ట్రేలియా నుండి వచ్చిన బ్రిటిష్ పౌరులు వలసదారులలో ఎక్కువ మంది ఉన్నారు. బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం నుండి వారికి మద్దతు తక్కువగా లభించినందున వారు తమ స్థావరాలను విజయవంతం చేయడానికి తరచుగా కష్టపడ్డారు.^[32]

1880 లో ఎఫేట్ లో ఫెర్డినాండ్ చెవిల్లార్డ్ తో ప్రారంభించి, తరువాత పెద్ద సంఖ్యలో ఫ్రెంచ్ ప్లాంటర్లు కూడా రావడం ప్రారంభించారు. కంపెనీ కలేడోనియెన్ డెస్ న్యూవెల్స్-హెబ్రిడ్స్ (సిసిఎన్హెచ్) ఐ.1882 నాటికి జాన్ హిగ్గిన్సన్ (తీవ్రంగా ఫ్రెంచ్ అనుకూల ఐరిష్) ప్రయత్నాలు త్వరలో ఫ్రెంచ్ ఆధిఖ్యతకు అనుకూలంగా మారింది.^[35]^[36] 1894 లో ఫ్రెంచ్ ప్రభుత్వం సిసిఎన్హెచ్ ను స్వాధీనం చేసుకుని ఫ్రెంచ్ స్థావరాన్ని చురుకుగా ప్రోత్సహించింది.^[32] 1906 నాటికి ఫ్రెంచ్ స్థిరనివాసులు (401) బ్రిటిష్ (228) కంటే దాదాపు రెండు రెట్లు ఎక్కువ అయ్యారు.^[27]^[32]

వలస యుగం (1906-1980)

ప్రారంభ కాలం (1906-1945)

ఈ ద్వీపాలలో ఫ్రెంచ్, బ్రిటిష్ తమ తమ స్వప్రయోజనాల కోసం చేస్తున్న గందరగోళం చోటుచేసుకుంది. ఈ ప్రాంతంలో చట్టవిరుద్ధంగా భూభాగాన్ని జతచేయాలని రెండు శక్తులూ అభ్యర్ధనలు చేసాయి.^[32] చివరికి 1887 అక్టొబర్ 16 న జరిగిన సమావేశంలో ఒక జాయింట్ నావల్ కమిషన్ అధారంగా ఫ్రెంచ్, బ్రిటిష్ పౌరులను రక్షించే ఏకైక ప్రయోజనం కోసం ప్రతిపాదించబడింది. ఈ శక్తులకు అంతర్గత స్థానిక వ్యవహారాల మీద అధికారం ఉండదు. ^[14]^[37] వలసదారులు సందేహాస్పద పరిస్థితులలో కొనుగోలు చేసిన భూమిమీద హక్కుల విషయంలో వలసదారులు, ని-వనౌటు పౌరుల మధ్య తరచుగా శత్రుత్వం అధికరించింది.^[32] న్యూ కాలెడోనియాలోని ఫ్రెంచ్ వలసదారుల నుండి ద్వీపాలను జతచేయాలంటు వచ్చిన ఒత్తిడిని బ్రిటన్ అంగీకరించలేదు.^[14]

ఫలితంగా 1906 లో ఫ్రాన్స్, యునైటెడ్ కింగ్డమ్ ఈ ద్వీపాలను సంయుక్తంగా నిర్వహించడానికి అంగీకరించాయి; దీనిని ఆంగ్లో-ఫ్రెంచ్ కాండోమినియం అని పిలుస్తారు. ఇది రెండు వేర్వేరు ప్రభుత్వ, న్యాయ, ఆర్థిక వ్యవస్థలతో కూడిన ఒక ప్రత్యేకమైన ప్రభుత్వ రూపం. ఇది ఉమ్మడి కోర్టులో మాత్రమే కలిసిపోయింది.^[32]^[38] ప్లాంటేషన్లలో ని-వనౌటు కార్మికుల భూ స్వాధీనం, దోపిడీ వేగంగా కొనసాగింది.^[32] మిషనరీల మద్దతుతో కాండోమినియం దుర్వినియోగాల అరికట్టడనికి చేసిన ప్రయత్నంలో 1914 యొక్క ఆంగ్లో-ఫ్రెంచ్ ప్రోటోకాల్ ద్వారా ఈ శక్తుల అధికారపరిధి విస్తరించబడింది. అయినప్పటికీ ఇది 1922 వరకు అధికారికంగా ఆమోదించబడలేదు.^[32] దీని ఫలితంగా కొన్ని మెరుగుదలలను తీసుకువచ్చి కార్మిక దుర్వినియోగాలను కొనసాగించారు. ని - వనౌటుకు దేశం హోదా కోల్పోయి పౌరులకు అధికారికంగా ని-వనౌటు పౌరసత్వం ఇవ్వబడలేదు.^[27]^[32] తక్కువ నిధులు కలిగిన కాండోమినియం ప్రభుత్వం పనిచేయడం లేదని నిరూపించబడింది. నకిలీ అధికారవ్యవస్త పాలనను కష్టతరం చేసింది..^[32] విద్య, ఆరోగ్య సంరక్షణ, ఇతర సేవలు మిషనరీల చేతుల్లోనే ఉన్నాయి.^[32]

1920-1930 లలో వియత్నాం కాంట్రాక్టు కార్మికులు (అప్పుడు భాగం ఫ్రెంచ్ ఇండోచైనా) న్యూ హెబ్రిడ్స్ లోని ప్లాంటేషన్లలో పని చేయడానికి వచ్చారు. 1929 నాటికి న్యూ హెబ్రిడ్స్ లో సుమారు 6,000 మంది వియత్నామీస్ ప్రజలు ఉన్నారు.^[32]^[39] 1940 లలో పేలవమైన పని పరిస్థితులు, మిత్రరాజ్యాల దళాల సామాజిక ప్రభావాల కారణంగా వారిలో కొంత సామాజిక, రాజకీయ అశాంతి నెలకొంది. సాధారణంగా ప్లాంటర్ల కంటే కార్మికుల కష్టాలపట్ల ఎక్కువ సానుభూతి కలిగి ఉన్నారు. 1946- 1963 లలో చాలా మంది వియత్నామీయులు స్వదేశానికి తిరిగి వచ్చారు. అయినప్పటికీ ఒక చిన్న వియత్నామీస్ సమాజం ఈ రోజు కూడా వనౌటులో ఉంది.^[40]

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం ద్వీపసమూహంలో అపారమైన మార్పును తీసుకువచ్చింది.. 1940 లో నాజీ జర్మనీ చేతిలో ఫ్రాన్స్ పతనం కారణంగా ఈ ద్వీపాల మీద బ్రిటన్ అధికారస్థాయిని అధికరించడానికి సహకరించింది.^[38] ఆస్ట్రేలియాను జపాన్ దండయాత్ర నుండి రక్షించడానికి ఆస్ట్రేలియా మలకులా మీద 2,000 మంది బలగాలను మోహరించింది.^[38] 1941 డిసెంబర్ 7 న జపనీయులు పెర్ల్ హార్బర్ మీద దాడి తరువాత యునైటెడ్ స్టేట్స్ మిత్రరాజ్యాల వైపు యుద్ధంలో చేరింది; జపాన్ త్వరలో మెలనేసియా అంతటా వేగంగా ముందుకు సాగింది. 1942 ఏప్రిల్ నాటికి ప్రస్తుత [[పాపువా న్యూ గినియా]] సోలమన్ దీవులులలో ఎక్కువ భాగం స్వాధీనం చేసుకుంది. న్యూ హెబ్రిడ్స్ను స్వాధీనం చేసుకోవడానికి మరింత ముందుకు సాగేసమయంలో జపాన్ యుద్దం నుండి వైదొలగింది.^[38] దీనిని నివారించడానికి 1942 మే నుండి యుఎస్ దళాలు ఈ ద్వీపాలలో ఉన్నాయి. అక్కడ వారు ఎయిర్స్ట్రిప్లు, రోడ్లు, సైనిక స్థావరాలు, ఎఫాటే, ఎస్పిరిటు శాంటోలలో అనేక ఇతర సహాయక మౌలిక సదుపాయాలను నిర్మించారు.^[41]

ఈ దళాల విస్తరణ గరిష్ట స్థాయిలో రెండు సైనిక స్థావరాలలో సుమారు 50,000 మంది అమెరికన్లు ఉన్నారు. సుమారు 40,000 మందిగా ఉన్న స్థానిక జనాభా కంటే అమెరికన్ జనాభా ఎక్కువగా ఉంది. వేలాది మంది మిత్రరాజ్యాల దళాలు ఏదో ఒక సమయంలో ద్వీపాల మీదుగా వెళ్ళాయి.^[41] అమెరికన్లకు మద్దతుగా 200 మంది సైనికులతో చిన్న ని-వనాటు దళం (న్యూ హెబ్రిడ్స్ డిఫెన్స్ ఫోర్స్) స్థాపించబడింది. వేలాది మంది నిర్మాణం, నిర్వహణ పనిలో నిమగ్నమయ్యారు. వనాటు కార్మిక దళం.^[41] అమెరికన్ ఉనికి ఆంగ్లో-ఫ్రెంచ్ అధికారులను వారి బసను సమర్థవంతంగా పక్కన పెట్టింది. అమెరికన్ల మరింత సహనంతో, స్నేహపూర్వక వైఖరితో ని-వనౌటు, అనధికారిక అలవాట్లు, సంపద, ఆఫ్రికన్ అమెరికన్ దళాల ఉనికి కొంత సమానత్వంతో పనిచేసాయి (ఒక వేరుచేయబడిన శక్తి). ఇది వలసవాదుల ఆధిపత్యానికి సంబంధించిన ప్రాథమిక నైతికతను తీవ్రంగా దెబ్బతీసింది.^[41]

యుద్ధ సమయంలో వనాటు జేమ్స్ మిచెనర్నవల దక్షిణ పసిఫిక్ కథలు అప్పటి పరిస్థితులను వివరించింది.

1943 లో సొలొమోనుల పునః ఆక్రమణ తరువాత న్యూ హెబ్రిడ్స్ వారి వ్యూహాత్మక ప్రాముఖ్యతను కోల్పోయింది. 1945 లో అమెరికన్లు ఈ ప్రాంతం నుండి ఉపసంహరించుకున్నారు. వీలైనంగా పరికరాలను తక్కువ ధరలకు విక్రయించి, మిగిలిన వాటిని సముద్రంలో విసిరారు. ఎస్పిరిటు శాంటో లోని ఆ ప్రాంతమే ఇప్పుడు మిలియన్ డాలర్ పాయింట్ అని పిలువబడుతుంది.^[32] వేగవంతమైన అమెరికన్ విస్తరణ, ఉపసంహరణ ఈ ప్రాంతంలో 'కార్గో అధికరించడానికి దారితీసింది', ముఖ్యంగా జాన్ ఫ్రమ్, ని-వనాటు అమెరికన్ ఉనికి అంశాలను అనుకరిస్తూ ఇక్కడి సాంప్రదాయ విలువలకు ప్రాధాన్యత ఇస్తూ 'కార్గో' (అనగా పెద్ద మొత్తంలో అమెరికన్ వస్తువులు) ఇక్కడి ప్రజలకు పంపిణీ చేయబడుతుందని ఆశించారు.^[42] అదే సమయంలో కాండోమినియం ప్రభుత్వం తిరిగి వచ్చి తక్కువ సిబ్బంది, తక్కువ నిధులు ఉన్నప్పటికీ తిరిగి దాని అధికారాన్ని పొందటానికి కష్టపడింది.^[32]

స్వాతంత్ర్యానికి దారి (1945-1980)

యుద్ధానంతరం యూరోపియన్ సామ్రాజ్యాలు వలసరాజ్యాల తొలగింపు ప్రారంభించాయి. 1950 ల నుండి కాండోమినియం ప్రభుత్వం ఆధునీకరణ, ఆర్థిక అభివృద్ధి ప్రచారాన్ని ప్రారంభించింది.^[32] ఆసుపత్రులు నిర్మించబడ్డాయి, వైద్యులు శిక్షణ పొందారు, టీకా ప్రచారాలు జరిగాయి.^[32] మిషన్ నిర్వహణలో ఉన్న పాఠశాల వ్యవస్థను తగినంతగా స్వాధీనం చేసుకుని మెరుగుపరిచారు. 1970 నాటికి ప్రాథమిక నమోదు దాదాపు సార్వత్రికంగా మారింది.^[32] కార్మికుల దోపిడీని అణచివేయడానికి ని-వనౌటు తోటల పై ఎక్కువ పర్యవేక్షణ అధరించడం అధిక వేతనాలు చెల్లించడం వంటి చర్యలను చేపట్టింది.^[32]

పశుసంవర్ధకత, వాణిజ్య చేపల వేట మాంగనీస్ మైనింగ్ వంటి కొత్త పరిశ్రమలు స్థాపించబడ్డాయి.^[32] ని-వనౌటు క్రమంగా ఆర్థిక వ్యవస్థ,, చర్చి అధికారం, అలాగే, మరిన్ని అధికార స్థానాలను స్వాధీనం చేసుకోవడం ప్రారంభించింది.^[32] అయినప్పటికీ బ్రిటిష్, ఫ్రెంచ్ తరువాత

కూడా కాలనీ రాజకీయాల్లో ఆధిపత్యం చెలాయించాయి, 1957 లో ఏర్పాటు చేసిన సలహా మండలిలో కొన్ని ని-వనౌటు ప్రాతినిధ్యం తక్కువ అధికారం కలిగి ఉందని భావించారు.^[32]

ఆర్థికాభివృద్ధి కారణంగా అనుకోని పరిణామాలు చోటుచేసుకున్నాయి. 1960 లలో చాలా మంది ప్లాంటర్లు కంచెలు తొలగించి పశుసంవర్ధకత కోసం పెద్ద ప్రాంతాల పొదలను తొలగించి క్లియర్ చేయడం ప్రారంభించారు. ఇవి తరచుగా ని-వనౌటు పౌరుల కాస్టోం భూములుగా ఉమ్మడిగా నిర్వహించబడ్డాయని భావించారు.^[32] 1966లో ని-వనౌటు అభివృద్ధిని మిషగా చూపుతూ పెద్ద ఎత్తున భూములను క్లియర్ చేయడాన్ని వ్యతిరేకిస్తూ చీఫ్ బులుక్, జిమ్మీ స్టీవెన్స్ ఎస్పిరిటు శాంటోలో, నాగ్రియామెల్ లో ఈ ఉద్యమాన్ని స్థాపించారు.^[32]^[43] ఈ ఉద్యమం పెద్ద సంఖ్యలో అనుచరులను సంపాదించింది. 1967 లో చీఫ్ బులుక్, స్టీవెన్స్లను అరెస్టు చేయడంతో ఈ ఉద్యమం అధికారులచే అణచివేయబడింది.^[32] విడుదలైన తరువాత వారు పూర్తి స్వతంత్రత కోసం ఒత్తిడి చేయడం ప్రారంభించారు.^[32] 1971: ఫాదర్ వాల్టర్ లిని మరో పార్టీని స్థాపించారు: న్యూ హెబ్రిడ్స్ కల్చరల్ అసోసియేషన్, తరువాత దీని పేరు న్యూ హెబ్రిడ్స్ నేషనల్ పార్టీ (ఎన్హెచ్ఎన్పి)గా మార్చబడింది, ఇది స్వాతంత్ర్యం సాధించడం, భూ స్వాధీనానికి వ్యతిరేకత మీద కూడా దృష్టి పెట్టింది.^[32] 1971లో విదేశీ పౌరులు భూ స్వాధీనం చేసిన తరువాత కాండోమినియం ప్రభుత్వం జోక్యం చేసుకోవలసి వచ్చినప్పుడు ఎన్ఎన్డిపి మొదటిసారిగా ప్రాముఖ్యత సంతరించుకుంది.^[32]

అదే సమయంలో ఫ్రెంచ్ వలసదారులు, ఫ్రాంకోఫోన్, మిశ్రమ జాతి ని-వనౌటు పౌరుల మరింత రాజకీయ అభివృద్ధి కావాలని కోరుతూ రెండు వేర్వేరు పార్టీలను స్థాపించారు: ఎస్పిరిటు శాంటో ఆధారంగా మూవ్మెంట్ ఆటోనోమిస్ట్ డెస్ న్యూవెల్స్-హెబ్రిడ్స్ (మన్హ్), ఎఫేట్ లో యూనియన్ డెస్ కమ్యూనిటీస్ డెస్ న్యూవెల్స్-హెబ్రిడ్స్ (యుసిఎన్హెచ్) .^[32] ఈ పార్టీలు భాషాపరమైన, మతపరమైన మార్గాల్లో రూపొందించబడ్డాయి: ఎన్హెచ్ఎన్పి ఆంగ్లోఫోన్ ప్రొటెస్టంట్ల పార్టీగా భావించబడింది. కాలనీని పూర్తిగా విడిచిపెట్టాలని కోరుకున్న బ్రిటిష్ వారు దీనికి మద్దతు ఇచ్చారు. అయితే మాన్హ్, యుసిఎన్హెచ్, నాగ్రియామెల్, ఇతరులు (సమిష్టిగా 'మోడరేట్స్' అని పిలుస్తారు) కాథలిక్ ఫ్రాంకోఫోన్ ప్రయోజనాలను, స్వాతంత్ర్యానికి సాధించడం మీద దృష్టిసారించారు.^[32] ఈ ప్రాంతంలో తమ ప్రభావాన్ని కొనసాగించడానికి ఫ్రాన్స్ ఈ సమూహాలకు మద్దతు ఇచ్చింది(ముఖ్యంగా న్యూ కాలెడోనియా ఖనిజ సంపన్న కాలనీలో వారు స్వాతంత్ర్య ఉద్యమాన్ని అణచివేయడానికి ప్రయత్నించారు).^[32]^[44]

అదే సమయంలో ఆర్థిక అభివృద్ధి కొనసాగింది. భూభాగంలో అమలులో ఉన్న పన్నురహిత ప్రయోజనాన్ని పొందటానికి 1970 ల ప్రారంభంలో అనేక బ్యాంకులు, ఆర్థిక కేంద్రాలు ప్రారంభించబడ్డాయి. ^[32] పోర్ట్ విలాలో ఒక చిన్న భవన విజృంభణ ప్రారంభమైంది. తరువాత లోతైన సముద్ర నౌకాశ్రయం నిర్మించిన తరువాత, క్రూయిజ్ షిప్ పర్యాటకం వేగంగా అభివృద్ధి చెందింది. 1977 నాటికి వార్షికంగా పర్యాటకుల రాక 40,000 కి చేరుకుంది.^[32] ఈ వృద్ధి పట్టణీకరణను, పోర్ట్ విలా జనాభా పెరుగుదలను ప్రోత్సహించింది. లుగాన్విల్లే వేగంగా పెరిగింది.^[32]

1974 నవంబరులో బ్రిటిష్, ఫ్రెంచి దేశాలు సమావేశమై కాలనీలో న్యూ హెబ్రిడ్స్ ప్రతినిధి సభ ఏర్పాటుచేయడానికి అంగీకరించారు. ఈందులో పాక్షికంగా సార్వత్రిక ఓటు హక్కు మీద ఎన్నిక చేయబడిన వ్యక్తులు, పాక్షికంగా వివిధ ఆసక్తుల ఆధారంగా నియమించబడిన సభ్యులు ప్రాతినిధ్యం వహించేలా ఈ సభ రూపొందించబడింది.^[32] మొదటిది ఎన్నికలు 1975 నవంబరులో జరిగింది. దీని ఫలితంగా ఎన్హెచ్ఎన్పికి మొత్తం విజయం లభించింది.^[32] జిమ్మీ స్టీవెన్స్ విడిపోవాలని, స్వాతంత్ర్యం ప్రకటించాలని బెదిరించడంతో, మితవాదులు ఫలితాలను వివాదంలోకి నెట్టారు.^[32] కాండోమినియం రెసిడెంట్ కమిషనర్లు అసెంబ్లీ ప్రారంభాన్ని వాయిదా వేయాలని నిర్ణయించుకున్నారు. అయినప్పటికీ రెండు వైపులా పరిష్కారం మీద అంగీకరించలేకపోయారు. నిరసనలు, ప్రతి-నిరసనలను ప్రేరేపించారు. వీటిలో కొన్ని హింసాత్మకంగా మారాయి.^[32]^[45]^[46] వివాదాస్పద ప్రాంతాలలో చర్చలు, కొన్ని కొత్త ఎన్నికల తరువాత అసెంబ్లీ చివరకు 1976 నవంబర్లో సమావేశమైంది.^[32]^[47]^[48] 1977 లో ఎన్హెచ్ఎన్పి తనను తాను “ వనౌటు పాటి “పేరు మార్చుకుంది. తరువాత బలమైన కేంద్ర ప్రభుత్వంలో తక్షణ స్వాతంత్ర్యం ద్వీపాల ఆంగ్లీకరణకు మద్దతు ఇచ్చింది. ఈ మధ్యకాలంలో స్వాతంత్ర్యం, సమాఖ్య వ్యవస్థ క్రమంగా పరివర్తన చెందడానికి, ఫ్రెంచ్ను అధికారిక భాషగా కొనసాగించడానికి మితవాదులు మద్దతు ఇచ్చారు.^[32]

1977 మార్చిలో లండన్లో ఆంగ్లో-ఫ్రెంచ్, ని-వనౌటు సంయుక్త సమావేశం జరిగింది. దీనిలో కొత్త అసెంబ్లీ ఎన్నికలు నిర్వహించడానికి, తరువాత 1980 లో స్వాతంత్ర్య ప్రజాభిప్రాయ సేకరణకు అంగీకరించారు; విపి సమావేశాన్ని మరియు తరువాత నవంబరులో జరిగిన ఎన్నికలను బహిష్కరించారు.^[32]^[49] వారు సమాంతర 'ప్రజల తాత్కాలిక ప్రభుత్వం' ను ఏర్పాటు చేశారు, ఇది అనేక ప్రాంతాలను నియంత్రించింది. ఇది మితవాద, కాండోమినియం ప్రభుత్వంతో హింసాత్మక ఘర్షణలకు దారితీసింది.^[32]^[50]

చివరికి రాజీ కుదరడానికి మధ్యవర్తిత్వం వహించింది. కొత్త రాజ్యాంగం కింద ఏర్పడిన జాతీయ ఐక్యత ప్రభుత్వం, తాజాగా 1979 నవంబరులో జరిగిన ఎన్నికల్లో వైస్ ప్రెసిడెంట్ మెజారిటీతో గెలిచారు. 1980 జూలై 30 న స్వాతంత్ర్యం ఇవ్వాలని భావించారు.^[32] ఊహించిన దానికంటే తక్కువ పనితీరు కనబరిచిన మితవాదులు ఫలితాలను వివాదంలోకి నెట్టారు.^[32]^[51]

1980లో కూడా ఉద్రిక్తతలు కొనసాగాయి. అనేక ద్వీపాలలో వైస్ ప్రెసిడెంట్, మితవాద మద్దతుదారుల మధ్య హింసాత్మక ఘర్షణలు జరిగాయి.^[32] ఎస్పిరిటు శాంటో నాగ్రియామెల్ ప్రాంతాలలో జిమ్మీ స్టీవెన్స్ ఆధ్వర్యంలో మితవాద కార్యకర్తల ఆధ్వర్యంలో అమెరికన్ నిధులతో

“ లిబరేషన్ ఆర్గనైజేషన్ ఫెనిక్స్ ఫౌండేషన్ “ స్థాపించబడింది. తరువాత ఇది జనవరిలో ద్వీపం ప్రభుత్వాన్ని స్వాధీనం చేసుకుని, స్వతంత్ర రిపబ్లిక్ ఆఫ్ వెమరానాను ప్రకటించింది. ఇది వైస్ ప్రెసిడెంట్ మద్దతుదారులు పారిపోవడానికి, కేంద్ర ప్రభుత్వం దిగ్బంధాన్ని ఏర్పాటు చేయడానికి ప్రేరేపించింది.^[32]^[52] మే నెలలో, తన్నా మీద మితవాద తిరుగుబాటు విఫలమైంది. ఈ సమయంలో వారి నాయకులలో ఒకరు కాల్చి చంపబడ్డారు.^[32] వెమరానా వేర్పాటువాదులను అడ్డుకునేందుకు బ్రిటిష్, ఫ్రెంచ్ దళాలు జూలైలో దళాలను పంపాయి. స్వాతంత్ర్యం గురించి ఇప్పటికీ అస్పష్టంగా ఉన్న ఫ్రెంచ్ వారు ఈ దళాన్ని సమర్థవంతంగా శుద్ధి చేశారు. ఈ చర్య ఎస్పిరిటు శాంటోలో చట్టం - ఆర్డర్ పతనం చెందడానికి దారితీసింది. దీని ఫలితంగా పెద్ద ఎత్తున దోపిడీ జరిగింది.^[32]

స్వాతంత్ర్యం (1980-ప్రస్తుతం)

న్యూ హెబ్రిడ్స్, ఇప్పుడు వనాటుగా పేరు మార్చబడింది, 30 జూలై 1980 జూలై 30 న ప్రధాన మంత్రి వాల్టర్ లిని ఆధ్వర్యంలో ప్రణాళిక ప్రకారం స్వాతంత్ర్యం పొందింది. తరువాత నిర్వహించిన ఉత్సవంతో అధ్యక్షుడు రెసిడెంట్ కమిషనర్లను భర్తీ చేయడం వంటి కార్యక్రమాలు చేపట్టబడ్డాయి.^[32]^[53]^[54] ఆగస్టులో ఆంగ్లో-ఫ్రెంచ్ దళాలు ఉపసంహరించుకున్నాయి. లిని పాపువా న్యూ గినియా, నుండి దళాలను పిలిపించి జిమ్మీ స్టీవెన్స్ మరానా వేర్పాటువాదులకు వ్యతిరేకంగా సంక్షిప్తంగా “ కోకోనట్ వార్ జరిపించాడు .^[32]^[55] పిఎన్జి దళాలు వెమరానా తిరుగుబాటును త్వరగా అణచివేసాయి. స్టీవెన్స్ సెప్టెంబర్ 1 న లొంగిపోయాడు; తరువాత అతను జైలు శిక్ష అనుభవించాడు.^[32]^[56]^[57] 1991 వరకు లిని పదవిలో కొనసాగారు, ఆంగ్లోఫోన్ ఆధిపత్య ప్రభుత్వాన్ని నడిపించారు. ఆయన 1983 - 1987 ఎన్నికలలో గెలిచారు.^[58]

విదేశీ వ్యవహారాలలో, లిని ” నాన్- అలైండ్ మూవ్మెంట్ “ చేరి, దక్షిణాఫ్రికాలో వర్ణవివక్ష, అన్ని రకాల వలసవాదంను వ్యతిరేకించారు. లిబియా, క్యూబా లతో సంబంధాలను ఏర్పరచుకున్నాడు. న్యూ కాలెడోనియాలో ఫ్రెంచ్ ఉనికిని ఫ్రెంచ్ పాలినేషియా వారి అణు పరీక్షలను వ్యతిరేకించారు.^[59]^[60] లిని అధికారం ఆధిఖ్యతకు క్రమంగా వ్యతిరేకత పెరిగింది. 1987 లో ఆయన యునైటెడ్ స్టేట్స్ సందర్శనలో ఉన్నప్పుడు గుండెనొప్పితో బాధపడ్డాడు,బరాక్ సోపే నాయకత్వంలో ఒకపక్షం వనువాకు పాటి (విపి) నుండి విడిపోయి కొత్త పార్టీని ఏర్పాటు చేసారు (ది మెలనేసియా ప్రోగ్రెసివ్ పార్టీ, ఎంపిపి). కొత్తపార్టీ అద్యక్షుడు అటి జార్జ్ సోకోమాను లినీని తొలగించడానికి చేసిన ప్రయత్నం విఫలం అయింది.^[55] లిని తన వైస్ ప్రెసిడెంట్ సహచరులపై మరింతగా అపనమ్మకం పెంచుకుని అవిశ్వాసిగా భావించిన వారిని తొలగించాడు.^[61]

తరువాత డోనాల్డ్ కల్పోకాస్, తనను తాను వైస్ ప్రెసిడెంట్ నాయకుడిగా ప్రకటించుకుని పార్టీని రెండుగా విభజించాడు.^[61] సెప్టెంబరు 6, 1991 సెప్టెంబరు 6న నిర్వహించిన అవిశ్వాస తీర్మానం లినిని అధికారంలో నుండి తొలగించింది;^[61] కల్పోకాస్ ప్రధాన మంత్రి అయ్యారు. లిని ,నేషనల్ యునైటెడ్ పార్టీ (నప్) ఒక కొత్త పార్టీని ఏర్పాటు చేశారు.^[61]^[55] అదే సమయంలో ఆర్థిక వ్యవస్థ మాంద్యంలోకి ప్రవేశించింది. లిని కమ్యూనిస్టు దేశాలతో సాగించిన సంబంధాల కారణంగా విదేశీ పెట్టుబడిదారులు, విదేశీ సహాయం నిలిపివేయబడ్డాయి. రాజకీయ గందరగోళం కారణంగా పర్యాటక సంఖ్యలు తగ్గాయి. ఫలితంగా వనాటు ప్రధాన ఎగుమతి కొబ్బరి ధరలు పతనం అయ్యాయి.^[61] ఫలితంగా 1991 ఎన్నికలలో ఫ్రాంకోఫోన్ మధ్యతరహా పార్టీల సంఘం (యుఎంపి) గెలిచింది. కానీ మెజారిటీని ఏర్పరచడానికి తగినంత సీట్లు లేవు. అందువల్ల లిని నప్ తో, యుఎంపి తో ఒక సంకీర్ణం ఏర్పడింది మాక్సిమ్ కార్లోట్ కోర్మాన్ ముఖ్యమంత్రి అయ్యారు.^[61]

1991 సార్వత్రిక ఎన్నికల తరువాత వనౌటు రాజకీయాలు అస్థిరంగా ఉన్నాయి. అనేక విభిన్న సంకీర్ణ ప్రభుత్వాలు, అవిశ్వాస తీర్మానాలు దీనివల్ల ప్రధానమంత్రులు తరచూ మార్పులు చెందారు. అయినప్పటికీ ప్రజాస్వామ్య వ్యవస్థను కొనసాగించారు. వనౌటు శాంతియుత సంపన్న రాష్ట్రంగా మిగిలిపోయింది. 1990 లలో యుఎంపి అధికారంలో ఉంది. ప్రధాన మంత్రి పదవి యుఎంపి ప్రత్యర్థులు కోర్మాన్, సెర్జీ వోహోర్ లకు మారుతూవచ్చింది. యుఎంపి ఆర్థిక వ్యవస్థకు మరింత స్వేచ్ఛా మార్కెట్ విధానాన్ని ప్రవేశపెట్టడం, ప్రభుత్వ రంగం జోక్యం తగ్గించడం, ఫ్రాంకోఫోన్ ని-వనాటుకు అవకాశాలను మెరుగుపరచడం, ఫ్రాన్స్తో సంబంధాలను పునరుద్ధరించడం వంటి విధానాలను అనుసరించింది.^[62] 1993-1994లో ప్రభుత్వ సేవలో జరిగిన సమ్మెలు, ఎన్ యుపి సంకీర్ణ భాగస్వామిలో విభజనలతో ప్రభుత్వం పోరాడింది.^[61] ఆర్థిక కుంభకోణాలు కోర్మాన్, వోహోర్ రెండింటినీ వెంబడించాయి. వీటిలో వనాటు పాస్ పోర్టులు విదేశీయులకు విక్రయించే పథకంలో చిక్కుకోవడం ఒకటి.^[63]^[64]

1996 లో వోహోర్, చేయబడ్డారు వనాటు మొబైల్ ఫోర్స్ ఒక వేతన వివాదం కారణంగా అధ్యక్షుడు జీన్-మారి లీయే స్వల్పకాలం కిడ్నాప్ చేయబడి తరువాత గాయపడకుండా విడుదల చేయబడ్డారు.^[65]^[55] 1998 లో వనాటు నేషనల్ ప్రావిడెంట్ ఫండ్ ఆర్థిక అక్రమ ఆరోపణల తరువాత పొదుపుదారులు నిధులను ఉపసంహరించుకోవడానికి ప్రయత్నించిన కారణంగా పోర్ట్ విలా లో అల్లర్లు సంభవించాయి. అదుపు తప్పిన పరిస్థితులు ప్రభుత్వాన్ని స్వల్పకాలిక అత్యవసర పరిస్థితిని ప్రకటించడానికి ప్రేరేపించింది.^[55]^[64] ఆర్థిక పనితీరును మెరుగుపరచడం, ప్రభుత్వ అవినీతిని అరికట్టడం లక్ష్యంగా 1998 లో సమగ్ర సంస్కరణ కార్యక్రమం అమలు చేయబడింది.^[64] 1998 వనాటువాన్ సార్వత్రిక ఎన్నికలు డోనాల్డ్ కల్పోకాస్ నేతృత్వంలోని వైస్ ప్రెసిడెంట్ యుఎంపిని తొలగించారు.^[55]^[66]^[67] 1999లో అవిశ్వాస తీర్మానం చేస్తామని బెదిరించినప్పుడు ఆయన రాజీనామా చేసాడు. తరువాత ఆయన స్థానం ఎంపీపీకి చెందిన బరాక్ సోపే చేత భర్తీచేయబడింది. 2001లో జరిగిన అవిశ్వాస తీర్మానంలో ఆయన పదవి నుంచి తప్పుకున్నారు.^[68]^[64] రాజకీయ అనిశ్చితి ఉన్నప్పటికీ వనౌటు ఆర్థిక వ్యవస్థ ఈ కాలంలో వృద్ధి చెందుతూనే ఉంది. వనౌటు గొడ్డు మాంసం, పర్యాటకం, విదేశీ కార్మికుల నుండి చెల్లింపులు, పెద్ద సహాయ ప్యాకేజీల నుండి ఆర్ధికాభివృద్ధి కొనసాగింది. వనాటు గొడ్డు మాంసం కోసం అధిక డిమాండ్ పెరిగింది. ఆసియా అభివృద్ధి బ్యాంకు (1997 లో), యుఎస్ మిలీనియం సవాలు ఫండ్ (2005 లో) నుండి వనౌటు సహాయనిధులు భారీగా అందుకుంది.^[69] 2003లో ఒఇసిడి 'సహకార రహిత పన్ను స్వర్గాల' జాబితా నుండి వనౌటు తొలగించబడింది. 2011 లో ప్రపంచ వాణిజ్య సంస్థ లో వనౌటు సభ్యదేశం అయింది.^[69]^[70]

2001లో వి.పికి చెందిన ఎడ్వర్డ్ నటాపీ ప్రధాని అయ్యాడు.. తరువాత 2002 వనాటువాన్ సార్వత్రిక ఎన్నికలలో విజయం సాధించాడు.^[71] 2004 వనాటువాన్ సార్వత్రిక ఎన్నికల తరువాత వోహోర్ - యుఎంపి తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చారు. ఒక రహస్య ఒప్పందం తైవాన్ ను గుర్తించి లో చైనా-తైవాన్ వివాదంలో చిక్కుకున్న కారణంగా ఆయన బాధ్యతలు చేపట్టిన ఐదు నెలల కన్నా తక్కువ వ్యవధిలో అవిశ్వాసతీర్మానం ద్వారా తొలగించబడ్డాడు. ఆయన స్థానాన్ని హామ్ లిని భర్తీచేసాడు.^[72]^[73] లిని పీపుల్స్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ చైనాకు తిరిగి గుర్తింపును మార్చాడు. చైనా వనౌటు ప్రభుత్వానికి ప్రధాన సహాయ దాతగా కొనసాగుతోంది.^[74]^[75] 2007లో పోర్ట్ విలాలో తన్నా, అంబ్రిమ్ వలసదారుల మధ్య హింసాత్మక ఘర్షణలు జరిగాయి. ఈ ఘర్షణల్లో ఇద్దరు మరణించారు.^[76]^[70]

2008 వనాటువాన్ సార్వత్రిక ఎన్నికల తరువాత లిని అధికారం కోల్పోయాడు. వనాటు రాజకీయాల్లో గందరగోళం నెలకొన్నప్పుడు నటాపీ తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చారు. నాటపీని అవిశ్వాస ఓట్ల ద్వారా తొలగించడానికి ప్రతిపక్షం తరచూ ప్రయత్నాలు చేసింది-విజయవంతం కానప్పటికీ 2009 నవంబరులో ఒక విధానపరమైన సాంకేతికతపై ఆయనను క్లుప్తంగా తొలగించారు. ఈ చర్యను ప్రధాన న్యాయమూర్తి తిరస్కరించారు.^[77]^[78] 2010 డిసెంబర్ లో జరిగిన మరో అవిశ్వాస తీర్మానంలో సతో కిల్మాన్ కు చెందిన పీపుల్స్ ప్రోగ్రెసివ్ పార్టీ (పిపిపి) నటాపీని తొలగించింది. 2011 ఏప్రిల్లో వోహోర్, యుఎంపి ఆయనను అదే విధంగా తొలగించింది. సాంకేతిక పరంగా ఇది చెల్లదు కనుక ఆయన ప్రధానిగా తిరిగి వచ్చారు. ఆ తర్వాత ప్రధాన న్యాయమూర్తి అతని విజయాన్ని రద్దు చేశారు. నాటపే పది రోజుల పాటు అధికారంలోకి వచ్చాడు. పార్లమెంట్ కిల్మానుకు మళ్లీ ఓటు వేసింది.^[79] 2013 మార్చిలో తొలగించబడె వరకు కిల్మాన్ రెండు సంవత్సరాలు పదవిలో కొనసాగగలిగాడు.^[80]

గ్రీన్ కాన్ఫెడరేషన్ కొత్త ప్రభుత్వంగా తొలిసారి అధికారంలోకి వచ్చింది. కొత్త ముఖ్యమంత్రి, మోనా కార్కేసెస్ కలోసిల్, ఈ పదవిని నిర్వహించిన మొదటి నాన్-ని-వనౌటు (కలోసిల్ మిశ్రమ ఫ్రెంచ్-తాహితీ సంతతికి చెందినవాడు మరియు సహజమైన వనాటు పౌరుడు)గా గుర్తించబడ్డాడు. దేశంలో దౌత్య పాస్ పోర్ట్ అమ్మకాల సమీక్షను ఏర్పాటు చేయడానికి కలోసిల్ చర్యలు తీసుకున్నాడు. పశ్చిమ పాపువా స్వాతంత్ర్య ఉద్యమానికి కూడా ఆయన తన మద్దతును వ్యక్తం చేశారు. ఈ చర్యకు మాజీ ప్రధానులు కిల్మాన్, కార్లోట్ కోర్మాన్ కూడా మద్దతు తెలిపారు.^[81]^[82]^[83]^[84] 2014లో జో నటుమాన్ నేతృత్వంలో జరిగిన మరో అవిశ్చాసతీర్మానంలో కలోసిల్ ను తొలగించారు. మరుసటి సంవత్సరం కిల్మాన్ నేతృత్వంలోని అవిశ్చాసతీర్మానంలో తొలగించబడ్డాడు. ఇంతలో 2015 లో సంభవించిన పామ్ తుఫాను దేశాన్ని నాశనం చేసింది. ఈ తుఫాను కారణంగా 16 మంది మరణించగా భారీస్థాయిలో విధ్వంసం జరిగింది.^[85]

2015లో జరిగిన అవినీతి దర్యాప్తులో కిల్మాన్ ప్రభుత్వంలో అనేక మంది ఎంపీలు లంచం తీసుకున్నందుకు దోషిగా తేలింది.^[86]^[87] ఇందులో ప్రధాని మొనాన కార్కేసెస్ కొలాసి భాగస్వామ్యం కూడా ఉందని భావించబడింది. అతని అధికారం తీవ్రంగా బలహీనపడింది. 2016 వనాటువాన్ సార్వత్రిక ఎన్నికలు కిల్మాన్ ప్రభుత్వం అధికారం కోల్పోయింది. చార్లోట్ సాల్వై' నాయకత్వంలో మార్పు కోసం పునరేకీకరణ ఉద్యమం (ఆర్ ఎం సి) తో సల్వాయ్ అధికారం చేపట్టాడు. 2020 వనాటువాన్ సార్వత్రిక ఎన్నికలు ఎమ్మెల్యేపై ఆరోపణలు మద్య విపి తిరిగి అధికారమ్లోకి వచ్చింది. బాబ్ లౌగ్మాన్ హారొల్డ్ తుఫాను తరువాత పస్థితులను చక్కపెట్టడం, ప్రపంచ కోవిడ్-19 మహమ్మారి వంటి విపత్కర పరిస్థితులను ఎదుర్కొనడంలో చూపిన మార్గదర్శకత్వం ఈ విజయానికి ప్రధాన కారణంగా ఉంది.^[88]^[89] భూమిపై చివరిగా కరోనావైరస్ వ్యాప్తికి గురైన ప్రదేశాలలో వనౌటు ఒకటి. 2020 నవంబరులో కోవిడ్ -19 వనౌటు మొదటి కేసును నమోదు చేసింది.^[90] 2023 అక్టోబరులో, వనాటు తనను తాను గర్భాశయ క్యాన్సర్. ను తొలగించిన మొదటి పసిఫిక్ దేశంగా ఉండాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది ^[91]

2024 డిసెంబర్ న వనౌటులో 7.3 తీవ్రతతో భూకంపం నమోదైంది. ఇందులో రాజధాని పోర్ట్ విలా ఉన్న ఎఫేటులో ప్రతి ఇల్లు దెబ్బతిన్నట్లు నివేదించబడింది. భూకపం ఫలితంగా 19 మంది మృతి చెందారు.^[92] ఐక్యరాజ్యసమితి మానవతా వ్యవహారాల సమన్వయ కార్యాలయం భూకంపం కారణంగా 116,000 మంది ప్రత్యక్షంగా ప్రభావితమయ్యారని అంచనా వేసింది.^[93] ఇది వనాటు జనాభాలో మూడింట ఒక వంతుకు సమానం.^[94]

భూగోళికం

వనాటు అనేది వై ఆకారంలో ఉన్న ఒక ద్వీపసమూహం. ఇది భౌగోళికగా 83 చిన్న ద్వీపాలను కలిగి ఉంది. అగ్నిపర్వత మూలం (వాటిలో 65 నివాసాలు) సుమారు

1,300 కిలోమీటర్లు (810 మై.) ఉత్తర, దక్షిణ ద్వీపాల మధ్య విస్తరించి ఉంది.^[95]^[96] సమిష్టి న్యూ కాలెడోనియా లోని ఈ రెండు ద్వీపాలు (మాథ్యూ, హంటర్) కూడా ఫ్రెంచ్ లో భాగంగా ఫ్రాన్స్ చేత క్లెయిమ్ చేయబడి నియంత్రించబడ్డాయి. ఈ దేశం 13 డిగ్రీల నుండి 21 డిగ్రీల అక్షాంశాలు వరకు, 166 డిగ్రీల నుండి 171 డిగ్రీల రేఖాంశాలు వరకు ఉంటుంది.

వనౌటు లోని పద్నాలుగు ద్వీపాల విస్తీర్ణం 100 చదరపు కిలోమీటర్లు (39 చ. మై.) కంటే అధికం ఉంటుంది. పరిమాణపరంగా పెద్ద నుండి చిన్న వరకు: ఎస్పిరిటు శాంటో, మలకులా, ఎఫేట్, ఎరోమాంగో, అంబ్రిమ్, తన్నా, పెంతెకోస్తు, ఎపి, అంబే లేదా అయోబా, గౌవా, వనువా లావా, మావో, మలో, అనీటియం లేదా అనాటం. దేశంలోని అతిపెద్ద నగరాలు రాజధాని పోర్ట్ విలా, ఎఫేట్ లో, లుగాన్విల్లే ఎస్పిరిటు శాంటోలో.^[97] వనాటులో ఎత్తైన ప్రదేశం ఎస్పిరిటు శాంటో ద్వీపంలో ఉన్న తబ్వెమాసనా పర్వతం దీని ఎత్తు 1,879 మీటర్లు (6,165 అ.).

వనాటు మొత్తం వైశాల్యం సుమారుగా ఉంది 12,274 చదరపు కిలోమీటర్లు (4,739 చ. మై.),^[98] దీని భూభాగం చాలా పరిమితం (సుమారుగా 4,700 చదరపు కిలోమీటర్లు (1,800 చ. మై.)) ఉంటుంది. ఈ ద్వీపాలలో ఎక్కువ భాగం నిటారుగా ఉన్నాయి. అస్థిర నేలలు, తక్కువగా ఉన్నప్పటికీ శాశ్వతమైన మంచినీటి వనరులు ఉన్నాయి.^[96] 2005లో చేసిన ఒక అంచనా ప్రకారం కేవలం 9% భూమి మాత్రమే వ్యవసాయానికి ఉపయోగించబడుతోంది (7% శాశ్వత పంటలతో, ప్లస్ 2% వ్యవసాయ యోగ్యంగా పరిగణించబడుతుంది).^[99] తీరప్రాంతం ఎక్కువగా రాతితో అంచున ఉన్న రీఫ్లతో ఉంటుంది. ఖండాంతర షెల్ఫ్, సముద్ర లోతులలో వేగంగా పతనమౌతూ ఉంటుంది.^[96]

వనాటులో అనేక క్రియాశీల అగ్నిపర్వతాలు ఉన్నాయి. ఇవి ఎక్కువగా లోపెవి, యసూర్ పర్వతంలో అలాగే అనేక నీటి అడుగున అగ్నిపర్వతాలు కూడా ఉన్నాయి. అగ్నిపర్వత కార్యకలాపాలు ఒక పెద్ద విస్ఫోటనం ఎప్పుడైనా సంభవించవచ్చు అని భావిస్తున్నారు;2008 నవంబరులో 6.4 తీవ్రతతో సమీపంలోని సముద్రపు విస్ఫోటనం జరిగినప్పటికీ ఎటువంటి ప్రాణనష్టం జరగలేదు. 1945 లో విస్ఫోటనం సంభవించింది.^[100] వనౌటు వర్షారణ్యాలు ఒక ప్రత్యేకమైన భౌగోళికప్రాంతంగా గుర్తించబడింది . ఇది ఆస్ట్రేలియా రాజ్యం, (ఇందులో న్యూ కాలెడోనియా, సోలమన్ దీవులు, ఆస్ట్రేలియా, న్యూ గినియా, న్యూజిలాండ్ ఉన్నాయి) లో భాగంగా ఊంది.

వనాటు జనాభా (2008లో సంవత్సరానికి 2.4% పెరుగుతుందని అంచనా) వ్యవసాయం, పచ్చిక, వేట, చేపల వేట కోసం, వనరుల కొరకు అదనపు భూమి ఖావాలన్న ఒత్తిడి పెరుగుతోంది. వనాటు గృహాలలో 90% చేపలు పట్టడం, చేపలను తినడం, ఇది గ్రామాల సమీపంలో తీవ్రమైన చేపల లోటుకు, తీరానికి సమీపంలో ఉన్న చేపల జాతుల క్షీణతకు కారణమైంది. బాగా వృక్షసంపద ఉన్నప్పటికీ, చాలా ద్వీపాలు అటవీ నిర్మూలన సంకేతాలను చూపుతాయి. ఈ ద్వీపాలలోని అధిక విలువైన కలప కత్తిరించపడింది. విస్తృతమైన కత్తిరింపు, వ్యవసాయానికి అనుగుణంగా కాల్చివేతకు గురైంది. తరువాత ఈ భూమిని కొబ్బరి తోటలు, పశుసంవర్ధక క్షేత్రాలుగా మార్చారు. చెట్లను కొట్తివేసిన కారణంగా ప్రస్తుతం భూక్షయం అధికరించడం,, భూ ప్రకంపనలు ఏర్పడడం వంటి విపత్తులు సంభవిస్తున్నాయని భావిస్తున్నారు. ^[96]

అటవీ నిర్మూలన కారణంగా అనేక ఎత్తైన ప్రాంతాల జలపాతాలు, క్షీణతకు గురవుతున్నాయి. మంచినీరు కొరత పెరుగుతోంది. సరైన వ్యర్థాల తొలగింపు, అలాగే నీరు, వాయు కాలుష్యం పట్టణ ప్రాంతాలు, పెద్ద గ్రామాల చుట్టూ సమస్యాత్మకంగా మారుతున్నాయి. అంతేకాకుండా పరిశ్రమలో ఉపాధి అవకాశాలు లేకపోవడం, మార్కెట్లకు అందుబాటులో లేకపోవడం గ్రామీణ కుటుంబాలను జీవనోపాధి లేదా స్వయం సమృద్ధిగా ఉంచడానికి కలిపి, స్థానిక పర్యావరణ వ్యవస్థల మీద అపారమైన ఒత్తిడిని కలిగించాయి.^[96] 2019లో దేశం ఒక అటవీ ప్రకృతి దృశ్య సమగ్రత సూచిక సగటు స్కోరు 8.82 / 10, ఇది 172 దేశాలలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా 18 వ స్థానంలో ఉంది.^[101]

వృక్షజాలం మరియు జంతుజాలం

ఉష్ణమండల అడవులు ఉన్నప్పటికీ వనౌటులో స్థానిక మొక్కలు, జంతు జాతులు తక్కువ స్థాయిలో ఉన్నాయి. ఇక్కడ పట్రోపస్ అనెటియనుస్ ఒక స్థానిక ఫ్లయింగ్ ఫాక్స్ ఉంది. ముఖ్యంగా వర్షారణ్యాలు, కలప పునరుత్పత్తికి ఎగిరే నక్కలు తోడ్పడతాయి. అవి వివిధ రకాల స్థానిక చెట్ల నుండి విత్తనాలను పరాగసంపర్కం చేసి చెదరగొట్టాయి. వాటి ఆహారం తేనె, పుప్పొడి, పండ్లు, వాటిని సాధారణంగా "పండు గబ్బిలాలు"అని పిలుస్తారు. అవి దక్షిణ పసిఫిక్ ప్రాంతంలో క్షీణిస్తున్నాయి.

19 జాతుల స్థానిక సరీసృపాలు పుష్పగుచ్ఛము పాము, ఎఫేట్ లో మాత్రమే కనుగొనబడింది. 1960లో ది ఫిజీ బ్యాండ్డ్ ఇగువానా (బ్రాచైలోఫస్ ఫాసియట్) అనే ఒక అడవి జంతువు పరిచయం చేయబడింది.^[102]^[103] పదకొండు జాతుల గబ్బిలాలు (వనాటుకు మూడు ప్రత్యేకమైనవి), అరవై ఒక్క జాతుల భూమి - నీటి పక్షులు ఉన్నాయి. చిన్నసంఖ్యలో పాలినేషియన్ ఎలుక కూడా స్థానికమైనదని భావిస్తున్నారు. పెద్ద జాతి జంతువులలో యూరోపియన్లతో పాటు తీసుకురాబడిన పెంపుడు పందులు, కుక్కలు, పశువులతో కూడా ఉన్నాయి. ఈ. ఓ. విల్సన్. చేత వనౌటులోని కొన్ని ద్వీపాలలోని చీమ జాతులు జాబితా చేయబడ్డాయి^[104]

ఈ ప్రాంతంలో 4,000 కంటే ఎక్కువ సముద్ర మొలస్క్ల జాతులు ఉన్నాయి. వైవిధ్యమైన వివిధజాతుల సముద్ర చేపలు ఉన్నాయి. కోన్ నత్తలు, రాతి చేపలు మానవులకు ప్రాణాంతకం అయిన విషాన్ని కలిగి ఉంటాయి. 1970 లలో ది దిగ్గజ తూర్పు ఆఫ్రికా భూగర్భ నత్త (జయింట్ ఈస్ట్ ఆఫ్రికన్ లాండ్ స్నెయిల్) వచ్చిచేరింది. కానీ ఇప్పటికే పోర్ట్ విలా ప్రాంతం నుండి లుగాన్విల్లే వరకు వ్యాపించాయి. వనాటులోని మాంగ్రోవ్స్ లో మూడు లేదా బహుశా నాలుగు ఉప్పునీటి మొసళ్ళు నివసిస్తున్నాయి. కాని ప్రస్తుతం సంతానోత్పత్తి జరగలేదు.^[103] ఈ ద్వీపాల గొలుసు సోలమన్ దీవులు, న్యూ గినియాకు సమీపంలో ఉన్నందున, మొసళ్ళు తుఫానుల తరువాత ద్వీపాల ఉత్తర భాగానికి చేరుకున్నాయని భావిస్తున్నారు. ఇక్కడ మొసళ్ళు ఉనికి సాధారణం.^[105]

వాతావరణం

వనౌటు ఉష్ణమండల వాతావరణం కలిగి ఉంది. సుమారు తొమ్మిది నెలల వెచ్చని నుండి వేడి వర్షపు వాతావరణం, తుఫానులకు అవకాశం ఉంటుంది. మూడు నుండి నాలుగు నెలల చల్లని, పొడి వాతావరణం ఆగ్నేయ దిశ నుండి గాలులు వీస్తూ ఉంటుంది. నీటి ఉష్ణోగ్రత శీతాకాలంలో 22 °C (72 °F), వేసవిలో 28 °C (82 °F) . ఏప్రిల్ - సెప్టెంబర్ మధ్య చల్లగా, అక్టోబర్ నుండి వేడిగా - తేమగా మారుతాయి. రోజువారీ ఉష్ణోగ్రత పరిధులు 20–32 °C (68–90 °F). ఆగ్నేయ దిశలో వాణిజ్య గాలులు మే నుండి అక్టోబరు వరకు సంభవిస్తుంది.^[96]

వనౌటులో సుదీర్ఘ వర్షాకాలం ఉంటుంది. దాదాపు ప్రతి నెలా గణనీయమైన వర్షపాతం ఉంటుంది. అత్యంత వర్షపాతం - వేడి నెలలు డిసెంబర్ నుండి ఏప్రిల్ వరకు ఉంటాయి, ఇది కూడా తుఫాను సీజన్ను కలిగి ఉంటుంది. జూన్ నుంచి నవంబర్ వరకు అత్యంత పొడి నెలలు.^[96] వర్షపాతం సగటులు సుమారు సంవత్సరానికి 2,360 మిల్లీమీటర్లు (93 అం.) కానీ ఉత్తర దీవులలో అధికంగా 4,000 మిల్లీమీటర్లు (160 అం.) ఉంటుంది.^[99] వరల్డ్ రిస్కిన్డెక్స్ 2021 ప్రకారం, ప్రపంచవ్యాప్తంగా అత్యధిక విపత్తు ప్రమాదం ఉన్న దేశాలలో వనాటు మొదటి స్థానంలో ఉంది.^[106]

ఉష్ణమండల తుఫానులు

2015 మార్చిలో పామ్ తుఫాను వనౌటులో చాలా భాగం ప్రభావితమైంది. ఇది 5 తీవ్రమైన ఉష్ణమండల తుఫానుగా గుర్తించబడింది. అన్ని ద్వీపాలకు మరణాలు, విస్తృతమైన నష్టాన్ని కలిగించింది.

ఐక్యరాజ్యసమితి నివేదికలలో అధికారిక మరణాల సంఖ్య 11 (ఆరు నుండి ఎఫేట్, ఐదు నుండి తన్నా), 30 గాయపడినట్లు నివేదించబడింది; మరింత మారుమూల ద్వీపాలు ఈ సంఖ్యలు పెరుగుతాయని భావిస్తున్నారు.^[107]^[108] వనౌటు భూముల మంత్రి, రాల్ఫ్ రెగెన్వాను "ఇది వనాటును ప్రభావితం చేసిన అతిపెద్ద విపత్తు పేర్కొన్నాడు."^[109]

2020 ఏప్రిల్ లో హారొల్డ్ తుఫాను ఎస్పిరిటు శాంటో పట్టణం లుగాన్విల్లే గుండా ప్రయాణించి, అక్కడ, కనీసం నాలుగు ద్వీపాలలో గొప్ప భౌతిక నష్టాన్ని కలిగించింది.^[110]

భూకంపాలు

వనౌటులో భూకంపాలు చాలా తరచుగా సంభవిస్తాయి. 1909 - 2001 మధ్య 58 ఎం7 లేదా అంతకంటే ఎక్కువ సంఘటనలు సంభవించాయి. కొన్ని అధ్యయనం చేయబడ్డాయి. A తీవ్ర భూకంపం 1999 నవంబరులో, తరువాత ఒక సునామీ, ఉత్తర ద్వీపానికి విస్తృతమైన నష్టాన్ని కలిగించింది పెంతెకోస్తు, వేలాది మందిని నిరాశ్రయులుగా వదిలివేసింది. 2002 జనవరిలో సంభవించిన మరో శక్తివంతమైన భూకంపం కారణంగా రాజధాని పోర్ట్ విలా, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాల్లో భారీ నష్టం వాటిల్లింది. 2007 ఆగస్టు 2న 7.2 తీవ్రతతో మరో భూకంపం సంభవించింది.^[111]

ప్రభుత్వం

రాజకీయాలు

వనౌటు రిపబ్లిక్ లిఖిత రాజ్యాంగం కలిగిన ఒక పార్లమెంటరీ ప్రజాస్వామ్యం రిపబ్లిక్ అధిపతిని అధ్యక్షుడు అని పిలుస్తారు. ఇది దేశ ఐక్యతను సూచిస్తుంది. వనౌటు అధ్యక్షుడు, ఒక ఎలక్టోరల్ కాలేజీ మూడింట రెండు వంతుల ఓటు ద్వారా ఐదేళ్ల పదవీకాలం కోసం ఎన్నుకోబడతారు.^[112] ఎలక్టోరల్ కాలేజీలో పార్లమెంటు సభ్యులు, ప్రాంతీయ మండలి అధ్యక్షులు ఉంటారు. అధ్యక్షుడిని ఎలక్టోరల్ కాలేజీ తీవ్ర దుష్ప్రవర్తన లేదా అసమర్థత కారణంగా చూపిస్తూ తొలగించవచ్చు.

ప్రధాన మంత్రి ప్రభుత్వ అధిపతిగా క్వోరం పార్లమెంటు నుంచి మూడు వంతుల మెజారిటీ ఓటు ద్వారా ఎన్నుకోబడతారు. మంత్రుల మండలిని ప్రధాన మంత్రి నియమిస్తాడు. దీని సంఖ్య పార్లమెంటరీ ప్రతినిధుల సంఖ్యలో నాలుగింట ఒక వంతు మించకూడదు. ప్రధాన మంత్రి, మంత్రుల మండలి కార్యనిర్వాహక ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పరుస్తాయి.

వనాటు పార్లమెంట్ యూనికెమెరల్‌గా ఉంది. దీనిలో 52 మంది సభ్యులు ఉన్నారు.^[113] ప్రతి నాలుగు సంవత్సరాలకు ఒకసారి ప్రజా ఓటు ద్వారా ఎన్నుకోబడతారు. పార్లమెంటును ముందుగా రద్దు చేయాలంటే మూడు వంతుల క్వోరం మెజారిటీ ఓటు లేదా ప్రధాన మంత్రి సలహా మేరకు అధ్యక్షుడి ఆదేశం కావాలి. వీరిలో నలభై నాలుగు మంది ఎంపీలు ఒకే బదిలీ చేయలేని ఓటింగ్; ఎనిమిది మంది ఒకే సభ్యుల మెజారిటీ ద్వారా ఎన్నుకోబడతారు.

మాల్వాటు మౌరి అనిపిలువబడుతున్న నేషనల్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ చీఫ్స్‌ను జిల్లా మండలాల అధిపతులచే ఎన్నుకోబడుతుంది. ఇది ని-వనౌటు సంస్కృతి, భాషకు సంబంధించిన అన్ని విషయాల గురించి ప్రభుత్వానికి సలహా ఇస్తుంది. ది సుప్రీంకోర్టు ఇందులో ఒక ప్రధాన న్యాయమూర్తి, మరో ముగ్గురు న్యాయమూర్తులు ఉంటారు. ఈ కోర్టులో ఇద్దరు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ మంది సభ్యులు అప్పీల్ కోర్టును ఏర్పాటు చేయవచ్చు. మజిస్ట్రేట్ కోర్టులు చాలా సాధారణ న్యాయ విషయాలను నిర్వహిస్తాయి. న్యాయ వ్యవస్థ బ్రిటిష్ సాధారణ చట్టం - ఫ్రెంచ్ పౌర చట్టం ఆధారంగా రూపొందించబడింది. అలాగే రాజ్యాంగం గ్రామ లేదా ద్వీప న్యాయస్థానాల ఏర్పాటుకు కూడా వీలు కల్పిస్తుంది. చెఫ్‌ల అధ్యక్షతలో సాంప్రదాయ చట్టం అమలుచేయబడుతుంది.^[114] .^[115]

జాతీయ అధికారులు, వ్యక్తులతో పాటు, వనౌటులో గ్రామ స్థాయిలో ఉన్నత స్థానంలో ఉన్న వ్యక్తులు కూడా ఉన్నారు. గ్రామ స్థాయిలో నాయకులు ప్రముఖ వ్యక్తులుగా కొనసాగుతున్నారు. రాజకీయ నాయకులు కూడా వాటిని కట్టుబడి ఉండాలని నివేదించబడింది. ఉత్తర వనౌటులో విందులు నిమాంగ్కి వ్యవస్థ ద్వారా క్రమబద్ధీకరించబడతాయి.

2024 జూలైలో 21 మిలియన్ డాలర్లు వ్యయంతో చైనా చేత నిర్మించబడిన కొత్త అధ్యక్ష భవనం ప్రారంభోత్సవం సమయంలో మంత్రి చార్లోట్ సాల్వై గౌరవించబడ్డాడు. హు చున్ హువా వనౌటుకు ఒక అతిపెద్ద ప్రమాణంలో ఉన్న గోల్డెన్ కీ ఎంబ్లాజెన్డ్ "చైనా ఎయిడ్" తో ప్రదానం చేసింది . ఈ సందర్భంలో డ్రాగన్ నృత్యకారులు, ఉత్సవాలతో కావా బ్రూ పండుగ చేసుకున్నారు.^[116]

విదేశీ సంబంధాలు

వనౌటు ఆసియా అభివృద్ధి బ్యాంకు, ప్రపంచ బ్యాంకు, అంతర్జాతీయ ద్రవ్య నిధి, ఏజెన్సీ డి కోప్రేషన్ కల్చరల్ ఎట్ టెక్నిక్, లా ఫ్రాంకోఫోనీ, కామన్వెల్త్ ఆఫ్ నేషన్స్.లో సభ్యదేశం అయింది. 1992లో ఈ బృందం చిన్న రాష్ట్రాల ఫోరమ్ స్థాపించినప్పటి నుండి వనౌటు సభ్యదేశంగా ఉంది.^[117]

1980 నుండి, ఆస్ట్రేలియా, యునైటెడ్ కింగ్డమ్, ఫ్రాన్స్, న్యూజిలాండ్ వనౌటు అభివృద్ధి సహాయంలో ఎక్కువ భాగం అందించాయి. 2005లో పసిఫిక్ ప్రాంతంపై దృష్టి పెట్టకూడదని బ్రిటన్ నిర్ణయించిన తరువాత వనౌటుకు బ్రిటన్ నుండి ప్రత్యక్ష సహాయం నిలిపివేయబడింది. ఇటీవల, కొత్త దాతలు మిలీనియం ఛాలెంజ్ అకౌంటు (ఎంసిఎ) యునైటెడ్ స్టేట్స్, పీపుల్స్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ చైనా రుణాలు, సబ్సిడీలు పెంచాలని డిమాండ్ చేశారు. 2005లో ఎంసీఏ ప్రకటించిన ప్రకారం ఈ దేశానికి 65 డాలర్ల మద్దతు లభించింది. ఈ నిధిని అందుకున్న ప్రపంచంలోని మొట్టమొదటి 15 దేశాలలో వనౌటు ఒకటి.

ఈ నిధి కీలక భాగాల సరఫరా, పబ్లిక్ ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చర్ అప్గ్రేడ్ కోసం ఇవ్వబడింది .

2017 మార్చిలో 34వ సాధారణ సమావేశంలో ఐక్యరాజ్య సమితి మానవ హక్కుల మండలి వనౌటు కొన్ని ఇతర పసిఫిక్ దేశాల తరపున ఒక ఉమ్మడి ప్రకటన చేసింది. 1963 నుండి పశ్చిమ న్యూ గినియా పశ్చిమ పపువా ప్రాంతం ఇండోనేషియాలో భాగంగా ఉన్నాయి.,^[118] ఐక్య రాజ్య సమితి మానవ హక్కుల హై కమిషనర్ ఒక నివేదికను సమర్పించాలని కోరారు.^[119]^[120] దశాబ్దాలుగా కొనసాగినా పపువా సంఘర్షణలలో 100,000 మందికి పైగా పపువాప్రజలు మరణించినట్లు ఆరోపణలు చేయబడ్డాయి .^[121] వనౌటు ఆరోపణలను ఇండోనేషియా తిరస్కరించింది.^[120] 2017 సెప్టెంబరులో ఐక్యరాజ్యసమితి జనరల్ అసెంబ్లీ 72వ సమావేశం వనౌటు, తువాళు, సోలమన్ దీవుల ప్రధాన మంత్రులు పశ్చిమ పాపువాలో మానవ హక్కుల ఆందోళనలను మరోసారి లేవనెత్తారు.^[122]

2018 ల ఆస్ట్రేలియా నుండి వచ్చిన వార్తాపత్రిక నివేదికలు వనౌటులో చైనా పెట్టుబడుల స్థాయి గురించి పెరుగుతున్న ఆందోళనను సూచించాయి. దేశ రుణంలో 50% పైగా $ వనౌటు చైనా రుణం 440 కోట్ల అమెరికా డాలర్లు (దేశరుణంలో 50%) చేరుకుంది.^[123] రుణాన్ని తిరిగి చెల్లించడంలో వనౌటు అసమర్థతను చైనా నియంత్రణలోకి వెళ్ళడానికి అవకాశం కల్పించడం అలాగే లుగాన్విల్లే వార్ఫ్ వద్ద పీపుల్స్ లిబరేషన్ ఆర్మీ ఉనికికి అవకాశం కల్పించాయి. చైనా 114 అమెరికా డాలర్ల రుణాన్ని ఇచ్చి నిధులు సమకూర్చింది నౌకాదళ నౌకలను డాక్ చేసే సామర్థ్యంతో ఇప్పటికే నిర్మించిన నౌకాశ్రయం పునరాభివృద్ధి ఇందులో భాగంగా ఉన్నాయి.^[124] 2024 జూలైలో చైనా కొత్త అధ్యక్ష భవనంతో సహా మూడు ప్రభుత్వ భవనాలను నిర్మించింది. ఇది వనౌటుకు ఉచిత విరాళంగా చెప్పబడింది; ఇది వనౌటు ఇతర పసిఫిక్ దేశాల మీద చైనా అధికారుల అతిక్రమణ గురించి అంతర్జాతీయ ఆందోళనలను పునరుద్ధరించింది.^[125]

వనౌటు ఆస్ట్రేలియాతో బలమైన ఆర్థిక, సాంస్కృతిక సంబంధాలను కలిగి ఉంది. యూరోపియన్ యూనియన్ (ముఖ్యంగా ఫ్రాన్స్), యుకె, న్యూజిలాండ్. ఆస్ట్రేలియా ఇప్పుడు పారామిలిటరీ విభాగం ఉన్న పోలీసు బలగాలతో సహా బాహ్య సహాయం ప్రధాన భాగాన్ని వనౌటుకు అందిస్తుంది.^[126]

వనౌటులో కరెన్ బెల్ కొత్త బ్రిటిష్ హై కమిషనర్. 2019లో పోర్ట్ విలాలో ఉన్న వనౌటులో బ్రిటిష్ హై కమిషన్ వేసవిలో యుకె ప్రభుత్వ 'పసిఫిక్ ఎలివేషన్' వ్యూహంలో భాగంగా తిరిగి ప్రారంభించబడింది.^[127] వనౌటు బ్రిటిష్ స్నేహితులు,^[128] లండన్ లో ఉన్న ఈ సంస్థ బ్రిటన్ కు వచ్చే వనౌటు సందర్శకులకు మద్దతు ఇస్తుంది.వనౌటు గురించి సమాచారం కోరిన లేదా సందర్శించాలనుకునే వ్యక్తులకు తరచుగా సలహాలు, పరిచయాలను అందిస్తుంది. కొత్త సభ్యులను స్వాగతించింది (యుకెలో నివసించాల్సిన అవసరం లేదు). అసోసియేషన్, ఛారిటబుల్ ట్రస్ట్ విద్య, శిక్షణ రంగంలో చిన్న తరహా సహాయాన్ని నిధులు సమకూరుస్తుంది.

పర్యావరణ విధానం

2018లో వనౌటు ప్లాస్టిక్ సంచులు, ప్లాస్టిక్ స్ట్రాస్ వాడకాన్ని నిషేధించింది. 2020లో మరిన్ని ప్లాస్టిక్ వస్తువులను నిషేధించాలని నిర్ణయించారు.^[129] 2019 లో వనౌటు ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాల తొలగింపు రేటు సంవత్సరానికి సుమారు 2,000 టన్నులు. నిషేధించిన వస్తువులలో అత్యంత సాధారణ అంశాలు ఒకేసారి ఉపయోగించే మృదువైన ప్లాస్టిక్ ప్యాకేజింగ్, పాలిథిలిన్ టెరెఫ్తలేట్ నీటి సీసాలు, స్టైరోఫోమ్ ప్యాకేజింగ్ ఉన్నాయి.^[130] 2020 లో ప్రభుత్వం మరో ఏడు 'రకాల' వస్తువులను నిషేధించింది. ఇందులో కట్టర్లు, సింగిల్ యూజ్ ప్లేట్లు, కృత్రిమ పువ్వులు ఉన్నాయి.^[131]

2023 లో వనౌటు వాతావరణ మార్పులకు గురైన ఇతర ద్వీపాల ప్రభుత్వాలు (ఫిజీ, నియు, సొలొమోను దీవులు, టోంగా, తువాళు) కలిసి "శిలాజ ఇంధన రహిత పసిఫిక్ కు జస్ట్ ట్రాన్సిషన్ కోసం పోర్ట్ విలా కాల్", దశలవారీగా నిలిపివేయాలని పిలుపునిచ్చారు శిలాజ ఇంధనాలు ' వేగవంతమైన కేవలం పరివర్తన'కు పునరుత్పాదక శక్తి, బలోపేతం చేయాలని నిర్ణయించాయి. పర్యావరణ చట్టం, నేరారోపణను ప్రవేశపెట్టి పర్యావరణ హత్యగా పరిగణించాలని భావించాయి.^[132]^[133]^[134]

సాయుధ దళాలు

వనౌటులో రెండు పోలీసు విభాగాలు ఉన్నాయి: వనాటు పోలీసు బలగాలు (విపిఎఫ్), పారామిలిటరీ విభాగం, వనాటు మొబైల్ ఫోర్స్ (విఎంఎఫ్)^[135] మొత్తం మీద 547 మంది పోలీసు అధికారులు రెండు ప్రధాన పోలీసు కమాండ్లుగా నిర్వహించబడుతున్నారు: ఒకటి పోర్ట్ విలాలో , మరొకటి లుగాన్విల్లేలో.^[135] రెండు కమాండ్ స్టేషన్లతో పాటు నాలుగు సెకండరీ పోలీస్ స్టేషన్లు, ఎనిమిది పోలీస్ పోస్టులు ఉన్నాయి. అంటే పోలీసుల ఉనికి లేని అనేక ద్వీపాలు ఉన్నాయి. పోలీసు పోస్టుకు చేరుకోవడానికి అనేక రోజులు పట్టవచ్చు.^[136]^[137] సైనిక వ్యయం మాత్రం లేదు.^[138] 2017 లో వనౌటు అణ్వాయుధాల నిషేధంపై ఒప్పందం లో ఐక్యరాజ్యసమితిలో సంతకం చేసింది .^[139]^[140]

పరిపాలనా విభాగాలు

1994 నుండి వనౌటు ఆరు ప్రావిన్సులుగా విభజించబడింది.^[141]^[142] అన్ని ప్రావిన్సుల ఆంగ్ల పేర్లు వాటి ద్వీపాల ప్రారంభ అక్షరాల నుండి తీసుకోబడ్డాయి:

మలంపా (మాల్అకులా, నేనుబ్రిమ్, పాఅమా)
పెనామా (పెన్టెకోస్ట్, నేనుబే, మాఎవో - ఫ్రెంచ్ లో: పెనామా)
సన్మా (శాన్కు, మాలో)
షెఫా (షఎఫెర్డ్స్ గ్రూప్, ఎఫాతె ఫ్రెంచ్లో: షేఫా)
తఫేయా (Tఅన్నా, Aనివా, Fఉతునా, Eరోమాంగో, Aనీతియమ్ ఫ్రెంచ్లో: టఫా)
టోర్బా (టోర్రెస్ దీవులు, బాఎన్ కె ఎస్ దీవులు)

ప్రావిన్సులు స్వయంప్రతిపత్తి కలిగిన యూనిట్లు, వాటి స్వంత ప్రజాదరణ పొందిన స్థానిక పార్లమెంటులు అధికారికంగా ప్రావిన్షియల్ కౌన్సిల్స్ అని పిలువబడతాయి.^[143]

ప్రావిన్సులను మునిసిపాలిటీలుగా (సాధారణంగా ఒక ప్రత్యేక ద్వీపంతో కూడి ఉంటుంది) విభజించారు. దీనికి కౌన్సిల్, కౌన్సిల్ సభ్యుల నుండి ఎన్నుకోబడిన మేయర్ నాయకత్వం వహిస్తారు.^[144]

ఆర్థిక వ్యవస్థ

2011 మార్చి యూరోమనీ కంట్రీ రిస్క్ ర్యాంకింగ్సులో ప్రపంచంలో సురక్షితమైన పెట్టుబడి గమ్యస్థానంగా వనౌటు 173వ దేశంగా నిలిచింది.^[145] 2015లో ఆర్థికంగా స్వేచ్ఛాయుత దేశంగా వనౌటు 84వ స్థానంలో ఉందని హెరిటేజ్ ఫౌండేషన్, ది వాల్ స్ట్రీట్ జర్నల్ పేర్కొన్నాయి.^[146] 2000 ప్రారంభంలో ఆర్థిక వ్యవస్థ 6% అభివృద్ధి చెందింది.^[147] ఇది 1990 లలో కంటే ఎక్కువగా ఉంది. జిడిపి సగటున 3% కంటే తక్కువగా పెరిగింది. మనీలాఆధారిత ఆసియా అభివృద్ధి బ్యాంకు నివేదిక వనౌటు ఆర్థిక వ్యవస్థ గురించి మిశ్రమ సమీక్షలు అందించింది. 2003 నుండి 2007 వరకు ఆర్థిక వ్యవస్థ 5.9% అభివృద్ధి చెందింది.^[147]

2011 లో ప్రపంచ మేధో సంపత్తి సంస్థ (డబ్ల్యుఐపిఒ) వనౌటు 185వ సభ్యదేశంగా అవతరించింది. ^[148]

వ్యవసాయం

ఎగుమతులు కోప్రా, కావా, గొడ్డు మాంసం, కోకో, కలప; దిగుమతులలో యంత్రాలు, పరికరాలు, ఆహార పదార్థాలు, ఇంధనాలు ఉన్నాయి. దీనికి విరుద్ధంగా మైనింగ్ కార్యకలాపాలు చాలా తక్కువగా ఉన్నాయి. వ్యవసాయం జనాభాలో 65% మందికి జీవనోపాధిని అందిస్తుంది. ముఖ్యంగా కొబ్బరి, కావా ఉత్పత్తికి గణనీయమైన ఆదాయం లభిస్తుంది. అనేక మంది రైతులు ఆహార పంటల సాగును వదలి, కావా సాగు విక్రయించగా లభించే ఆదాయాన్ని ఆహారాన్ని కొనుగోలు చేయడానికి ఉపయోగిస్తున్నారు. వంశాలు, గ్రామాల మధ్య ఉత్సవాలలో వస్తు మార్పిడిలో కూడా కావా ఉపయోగించబడింది. విదేశీ మారక ద్రవ్యాల కోసం కోకో కూడా పండిస్తారు.

2007లో చేపల వేటలో నిమగ్నమైన గృహాల సంఖ్య 15, 758గా ఉంది, ప్రధానంగా వినియోగం కోసం (99%), మరియు సగటు చేపల వేట ప్రయాణాల సంఖ్య వారానికి 3గా ఉంది. ఉష్ణమండల వాతావరణం అరటి, వెల్లుల్లి సహా అనేక రకాల పండ్లు, కూరగాయలు, సుగంధ ద్రవ్యాల పెంపకాన్ని అనుమతిస్తుంది., క్యాబేజీ, పైనాపిల్, పైనాపిల్, చక్కెర చెరకు, తారో, యమ్స్, పుచ్చకాయలు, ఆకు సుగంధ ద్రవ్యాలు, క్యారట్లు, ముల్లంగి, వంకాయలు, వనిల్లా (గ్రీన్ అండ్ క్యూరేటెడ్), మిరియాలు, దోసకాయ, ఇంకా చాలా మంది ఉన్నారు. 2007 లో, విలువ (మిలియన్ల పరంగా వాటు - వనాటు యొక్క అధికారిక కరెన్సీ) వ్యవసాయ ఉత్పత్తుల కోసం వివిధ ఉత్పత్తుల కోసం అంచనా వేయబడిందిః కావా (341 మిలియన్ వాటు), కోప్రా (195), పశువులు (135), పంట తోటలు (93), కాకో (59), అటవీ (56), చేపలు పట్టడం (24), కాఫీ (12).

పశువుల పెంపకం ఎగుమతి కోసం గొడ్డు మాంసం ఉత్పత్తి చేయబడుతుంది. 2007లో విక్రయించిన పశువుల తలల మొత్తం విలువ 135 మిలియన్ల వాట్ అని ఒక అంచనా. ఆస్ట్రేలియా నుండి బ్రిటిష్ ప్లాంటర్ జేమ్స్ పాడాన్ ఈ ప్రాంతమ్లో పశువులను ప్రవేశపెట్టారు . ప్రతి ఇంటిలో సగటున 5 పందులు, 16 కోళ్లు ఉన్నాయి. "అత్యంత ముఖ్యమైన పశువులు" అయితే పందులు, కోళ్లు జీవనోపాధికి వ్యవసాయానికి ముఖ్యమైనవిగా ఉన్నాయి. అలాగే వేడుకలు, ఆచారాలలో ఇవి (ముఖ్యంగా పందులు) ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తాయి. 30 వాణిజ్య వ్యవసాయ క్షేత్రాలు (ఏకైక యజమానులు (37%), భాగస్వామ్యాలు (23%), కార్పొరేషన్లు (17%)) ఉన్నాయి. వీటి ఆదాయం 533 మిలియన్ల వాట్. 2007 లో ఖర్చులు 329 మిలియన్ వాటు.

వనాటు జాతీయ గణాంక కార్యాలయం (విఎన్ఎస్ఓ) 2007 వ్యవసాయ జనాభా గణనను 2008లో విడుదల చేసింది. ఈ అధ్యయనం ప్రకారం వ్యవసాయ ఎగుమతులు మొత్తం ఎగుమతుల్లో మూడు వంతుల (73%) ను కలిగి ఉన్నాయి; 80% జనాభా గ్రామీణ ప్రాంతాలలో నివసిస్తున్నారు. ఇక్కడ "వ్యవసాయం వారి జీవనోపాధికి ప్రధాన వనరు"; ఈ గృహాలలో, దాదాపు అన్ని (99%) వ్యవసాయం, మత్స్య, అటవీశాఖలో నిమగ్నమై ఉన్నాయి. మొత్తం వార్షిక గృహ ఆదాయం 1,803 మిలియన్ వాటు. ఈ ఆదాయంలో వారి స్వంత గృహ వినియోగం కోసం పెరిగిన వ్యవసాయం విలువ 683 మిలియన్ వాటు, వ్యవసాయం అమ్మకాలు 561 మిలియన్ వాట్ , అందుకున్న బహుమతులు 38 మిలియన్ వాట్, హస్తకళలు 33 మిలియన్ వాట్, మత్స్య (అమ్మకానికి)18 మిలియన్ వాట్ .^[149]

మైనింగ్

1980 లో మాంగనీస్ మైనింగ్ ఆగిపోయింది., 2006లో ఇప్పటికే తవ్విన కానీ ఇంకా ఎగుమతి చేయని మాంగనీస్ ఎగుమతి చేయడానికి ఒక ఒప్పందం కుదిరింది.^[150] దేశంలో పెట్రోలియం నిక్షేపాలు లేవు. స్థానిక మార్కెటుకు ఒక చిన్న తేలికపాటి పరిశ్రమ రంగం సేవలు అందిస్తుంది. పన్ను ఆదాయాలు ప్రధానంగా దిగుమతి సుంకాలు వస్తువులు, సేవల నుండి 15% వ్యాట్ . దేశ ఆర్థిక అభివృద్ధికి తక్కువ వస్తువుల ఎగుమతుల మీద ఆధారపడటం, ప్రకృతి వైపరీత్యాలకు గురయ్యే అవకాశం, ద్వీపాల మధ్య, ప్రధాన మార్కెట్ల నుండి సుదూర ప్రాంతాలు అడ్డంకిగా ఉన్నాయని అనుమానిస్తున్నారు.^[151]

పర్యాటకం

దక్షిణ పసిఫిక్ ప్రాంతంలోని పగడపు దిబ్బలను అన్వేషించాలనుకునే స్కూబా డైవర్లకు వనౌటు ప్రముఖ గమ్యస్థానాలలో ఒకటిగా ఉంది.^[152] స్కూబా డైవర్స్ కు మరో ఆకర్షణగా యుఎస్ ఓషన్ లైనర్, ఎస్పిరిటు శాంటో మీద ఉన్న ఎస్ఎస్ అధ్యక్షుడు కూలిడ్జ్ దళాల క్యారియర్ శిధిలాలు ఉన్నాయి. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో మునిగిపోయిన ఈ నౌక ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద ఓడల వినాశనాల్లో ఒకటి. ఒక అంచనా ప్రకారం 2007 నుండి 2008 వరకు పర్యాటకం 17% పెరిగింది. పర్యాటకుల సంఖ్య 196,134 మందికి చేరుకుంది.^[153] 2000 నుండి 2008 వరకు గణనీయంగా పెరిగింది. దీనిలో 57,000 మంది సందర్శకులు మాత్రమే ఉన్నారు (వీరిలో 37,000 మంది ఆస్ట్రేలియా నుండి, 8,000 మంది న్యూజిలాండ్ నుండి, 6,000 మంది న్యూ కాలెడోనియా నుండి, 3,000 మంది యూరప్ నుండి, 1,000 మంది ఉత్తర అమెరికా నుండి, 1,000 మంది జపాన్ నుండి).^[154]

వనౌటు పౌరసత్వాన్ని కోరుకునేవారు సుమారు $ 150,000 చెల్లించి వనౌటు పౌరసత్వం పొందవచ్చు. చైనా మార్కెట్ నుండి డిమాండ్ పెరగడంతో, పాస్పోర్ట్ అమ్మకాలు ప్రస్తుతం దేశ ఆదాయంలో 30% కంటే ఎక్కువ ఉండవచ్చు.^[155] ఇటువంటి పథకాలు నైతిక సమస్యలను పెంచుతాయని తేలింది,^[156] ఇలా పౌరసత్వం పొందినవారు రాజకీయ కుంభకోణాలలో పాల్గొన్నారు.^[63]^[157]2023 జూలై 19 న పెట్టుబడి పథకం ద్వారా పౌరసత్వం గురించి ఆందోళనల కారణంగా వనౌటు యుకె వీసా రహిత ప్రవేశార్హతను కోల్పోయింది.^[158]

పన్నులు

ఆర్థిక సేవలు ఆర్థిక వ్యవస్థలో ఒక ముఖ్యమైన భాగంగా ఉన్నాయి. 2008 వరకు వనౌటు ఒక పన్ను స్వర్గంగా ఉంది. 2008 వరకు ఇతర ప్రభుత్వాలకు లేదా చట్ట అమలు సంస్థలకు ఖాతా సమాచారాన్ని విడుదల చేయలేదు.^[159] అంతర్జాతీయ ఒత్తిడి (ప్రధానంగా ఆస్ట్రేలియా నుండి), వనౌటు ప్రభుత్వం పారదర్శకతను మెరుగుపరచడానికి అంతర్జాతీయ నిబంధనలకు కట్టుబడి ఉండేలా ప్రభావితం చేసింది. వనౌటులో ఆదాయపు పన్ను, నిలిపివేత పన్ను, మూలధన లాభాల పన్ను, వారసత్వ పన్ను, లేదా మార్పిడి నియంత్రణ లేదు.^[160] అనేక అంతర్జాతీయ నౌక నిర్వహణ సంస్థలు తమ నౌకలను వనౌటు జెండా కింద ఫ్లాగ్ చేయడానికి ఎంచుకుంటాయి. ఎందుకంటే పన్ను ప్రయోజనాలు, అనుకూలమైన కార్మిక చట్టాలు (వనాటు అంతర్జాతీయ సముద్ర సంస్థ, దాని అంతర్జాతీయ ఒప్పందాలను వర్తింపజేస్తుంది). వనౌటును ఒక "ఫ్లాగ్ ఆఫ్ కంవీనియంస్ “ దేశంగా భావిస్తున్నాయి .^[161] అనేక ఫైల్ షేరింగ్ గ్రూపులు, వీటిలో ప్రొవైడర్లు కాజా నెట్వర్క్ షర్మాన్ నెట్వర్క్స్, డెవలపర్లు విన్ ఎం ఎక్స్, నియంత్రణ, చట్టపరమైన సవాళ్లను నివారించడానికి వనౌటులో విలీనం చేయాలని ఎంచుకున్నారు.^[162] విదేశీ ఆందోళనలకు ప్రతిస్పందనగా, ప్రభుత్వం తన ఆఫ్షోర్ ఫైనాన్షియల్ సెంటర్ నియంత్రణను కఠినతరం చేస్తామని హామీ ఇచ్చింది. వనౌటు విదేశీ సహాయం (ప్రధానంగా ఆస్ట్రేలియా మరియు న్యూజిలాండ్) నుండి అందుకుంటుంది.

ఖర్చులు

గృహాల ద్వారా అతిపెద్ద వ్యయం ఆహారం (300 మిలియన్ వాటు), తరువాత గృహ ఉపకరణాలు, ఇతర అవసరాలు (79 మిలియన్ వాటు), రవాణా (59), విద్య, సేవలు (56), గృహ నిర్మాణం (50), మద్యం, పొగాకు (39), దుస్తులు, పాదరక్షలు (17). ఎగుమతులు 3,038 విలువైనవి కొబ్బరి (485), కావా (442), కాకో (221), గొడ్డు మాంసం (తాజా, చల్లగా) (180), కలప (80), చేపలు (లైవ్ ఫిష్, అక్వేరియం, షెల్, బటన్) (28) ఉన్నాయి.

మొత్తం దిగుమతులు 20,472 మిలియన్లు. వీటిలో పారిశ్రామిక వస్తువులు (4,261), ఆహారం, పానీయం (3,984), యంత్రాలు (3,087), వినియోగ వస్తువులు (2,767), రవాణా పరికరాలు (2,125), ఇంధనాలు, కందెనలు (187), ఇతర దిగుమతులు (4,060) ఉన్నాయి. పంట తోటలు గణనీయమైన సంఖ్యలో ఉన్నాయి - 2007 లో 97,888. చదునైన భూమిలో (62%), కొద్దిగా కొండ వాలు (31%), నిటారుగా ఉన్న వాలులలో (7%); కనీసం ఒక పంట తోట ఉన్న 33,570 గృహాలు ఉన్నాయి. వీటిలో 10,788 గృహాలు పన్నెండు నెలల కాలంలో ఈ పంటలలో కొన్నింటిని విక్రయించాయి.

కమ్యూనికేషన్స్

ఈ ద్వీపాలలో మొబైల్ ఫోన్ సేవలను వోడాఫోన్ (గతంలో టీవీఎల్) .^[163] డిజిసెల్ అందిస్తన్నాయి. ఇంటర్నెట్ సదుపాయం వోడాఫోన్, టెల్సాట్ బ్రాడ్బ్యాండ్ ద్వారా అందించబడుతుంది, డిజిసెల్, వివిధ రకాల కనెక్షన్ టెక్నాలజీలను ఉపయోగించి వాంటోక్. ఒక జలాంతర్గామి ఆప్టికల్ ఫైబర్ కేబుల్ ఉపయోగించి వనౌటును ఫిజీతో కలుపుతుంది.^[164]

జనాభా వివరాలు

సాంప్రదాయక దుస్తులు ధరించిన పురుషులు నంబాస్

2020 జనాభా లెక్కల ప్రకారం వనాటు జనాభా 300,019 మంది. పురుషుల సంఖ్య మహిళల సంఖ్య కంటే ఎక్కువగా ఉంది. జనాభా 151,597 మంది పురుషులు, 148,422 మంది మహిళలు 2020 లో ఉన్నారు.^[165] జనాభా ఎక్కువగా గ్రామీణ ప్రాంతం, కానీ పోర్ట్ విలా, లుగాన్విల్లే పదివేల మంది నివాసితులు ఉన్నారు. ఒక ఆంగ్లేయ నాణేలు వనౌటు నివాసులను Ni-Vanuatu. ని-వనాటు అని పేర్కొన్నాయి. వీరిలో ప్రధానంగా మెలనేసియన్ యూరోపియన్లు, ఆసియన్లు, అని . ఇతర పసిఫిక్ ద్వీపవాసుల మిశ్రమ ప్రజలు ఉన్నారు.^[165] వనౌటు సమాజంలో వియత్నామీస్ (ఆసియా జనాభాలో ఎక్కువ మంది) ఉన్నారు. 1929 లో వియత్నామీస్ సమాజం 10% వనాటు జనాభాలో నుండి 2017 నాటికి 0.3% (లేదా 1,000 మంది వ్యక్తులు) తగ్గింది.^[166]

2006 లో^[167] - 2024,^[168] ది న్యూ ఎకనామిక్స్ ఫౌండేషన్,

ఫ్రెండ్స్ ఆఫ్ ఎర్త్ పర్యావరణవేత్తల బృందం నివేదికలో హ్యాపీ ప్లానెట్ ఇండెక్స్ , జీవన కాలపు అంచనా, పర్యావరణ పాదముద్ర, వనౌటును మొదటి స్థానంలో ఉందని తెలిపింది. ఇలా ఇది రెండవమారు ప్రధమస్థానం దక్కించుకుంది.

పెట్టుబడుల కోసం పౌరసత్వ వాణిజ్యం ఇటీవలి సంవత్సరాలలో వనౌటుకు పెరుగుతున్న ముఖ్యమైన ఆదాయ వనరుగా ఉంది. వనాటులో "గౌరవ పౌరసత్వం" అని పిలవబడే అమ్మకం అనేక సంవత్సరాలుగా క్యాపిటల్ ఇన్వెస్ట్మెంట్ ఇమ్మిగ్రేషన్ ప్లాన్, ఇటీవల డెవలప్మెంట్ సపోర్ట్ ప్లాన్ కింద అందించబడింది. గౌరవ పౌరసత్వం కొనుగోలు చేసిన వారిలో ఎక్కువ మంది చైనా ప్రధాన భూభాగం నుండి వచ్చిన ప్రజలు ఉన్నారు. వారికి వనౌటు ఎగుమతి హక్కు కూడా ఉంది.^[156]

భాషలు

వనౌటు రిపబ్లిక్ జాతీయ భాష బిస్లామా. అధికారిక భాషలు బిస్లామా, ఆగ్లం, ఫ్రెంచ్. విద్య ప్రధాన భాషలు ఇంగ్లీష్, ఫ్రెంచ్. ఇంగ్లీష్ లేదా ఫ్రెంచ్ భాషలను అధికారిక భాషగా ఉపయోగించడం రాజకీయ మార్గాల్లో విభజించబడింది.^[169]

బిస్లామా పట్టణ ప్రాంతాలలో స్థానికంగా క్రియోల్మాట్లాడతారు. ఒక సాధారణ మెలనేసియన్ వ్యాకరణం, ధ్వనిశాస్త్రం దాదాపు పూర్తిగా ఆంగ్ల-ఉత్పన్న పదజాలంతో కలిపి, బిస్లామా భాషా ఫ్రాంకా ద్వీపసమూహంలో వాడుకలో ఉంది. జనాభాలో ఎక్కువ మంది దీనిని రెండవ భాషగా ఉపయోగిస్తారు. బిస్లామా మొదటి భాషగా అభివృద్ధిచెంది స్థానిక భాషల మీద గణనీయంగా ఆధిఖ్యత సాధించింది. 1999 లొ ప్రజలలో దీని ఉపయోగం 73.1% ఉండగా 2009 నాటికి 63.2% తగ్గింది.^[170]

అదనంగా వనౌటులో 113 స్థానిక భాషలు ఉన్నాయి. వీటిలో మూడు భాషలు మినహా మిగిలినవన్నీ దక్షిణ ఓషియానిక్ భాషలు. మూడు పాలినేషియన్ భాషలు వనాటులో మాట్లాడతారు.^[171] తలసరి భాషల సాంద్రతలో ప్రపంచంలోని దేశాలన్నింటిలో వనౌటు మొదటి స్థానంలో ఉంది.,^[172] ఒక్కో భాషకు సగటున 2,000 మంది మాత్రమే మాట్లాడతారు. వనౌటు స్థానిక భాషలన్నీ (అనగా బిస్లామా మినహా) ఓషియానిక్ ఆస్ట్రోనేషియన్ కుటుంబం శాఖలో భాగంగా ఉన్నాయి.

మతం

వనౌటులో క్రైస్తవ మతం ప్రబలంగా ఉంది. జనాభాలో మూడింట ఒక వంతు మంది వనౌటులోని ప్రెస్బిటేరియన్ చర్చి, ^[173] రోమన్ కాథలిక్, ఆంగ్లికన్ ఇతర సాధారణ వర్గాలకు చెందినవారై ఉన్నారు. ప్రతి ఒక్కటి జనాభాలో 15% మంది అనుసరిస్తున్నారు. 2022 వాస్తవ గణాంకాల ప్రకారం జనాభాలో 3.6% మంది యేసుక్రీస్తు చర్చి ఆఫ్ లాటర్ డే సెయింట్స్, దేశవ్యాప్తంగా 11,000 మందికి పైగా సభ్యులు ఉన్నారు. ^[174] 2010 నాటికి, వనాటు ప్రజలలో 1.4% మంది సభ్యులు బహా ' య్ విశ్వాసం ఆచరిస్తున్నారు. వనౌటును ప్రపంచంలో 6వ బహా ' య్ దేశంగా చేసింది. ^[175] తక్కువ ముఖ్యమైన సమూహాలలో సెవెన్త్ డే అడ్వంటీస్ట్ చర్చి, క్రీస్తు చర్చి, ^[176] నీల్ థామస్ మంత్రిత్వ శాఖలు (ఎన్టీఎం), యెహోవాసాక్షులు, ఇతరాలు ఉన్నాయి.. 2007 లోవనౌటులో ఇస్లాం సుమారు 200 మంది మతమార్పిడి చేసినట్లు అంచనా. ^[177]^[178]

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం సైనిక దళాలు వారు ద్వీపాలకు వచ్చినప్పుడు వారితో ఆధునిక వస్తువుల కారణంగా అనేక కార్గో మతారాధనలు అభివృద్ధి చేయబడ్డాయి. వీటిలో అనేకం అంతరించాయి. కానీ జాన్ ఫ్రమ్ ఆరాధన తన్నా ఇప్పటికీ పెద్దస్థాయిలో ఆచరణలో ఉంది. ఈ అనుచరులు పార్లమెంటులో కూడా ఉన్నారు. ^[179] యునైటెడ్ కింగ్డమ్ను ప్రిన్స్ ఫిలిప్ గౌరవించే ప్రిన్స్ ఫిలిప్ ఉద్యమంలో కూడా తన్నా ఉంది.^[180] [2] యాహ్నానెన్ తెగకు చెందిన గ్రామస్తులు ఒక పర్వత ఆత్మ లేత చర్మం కలిగిన కుమారుడు సముద్రాల గుండా వెళుతున్న ఒక శక్తివంతమైన స్త్రీని వివాహం చేసుకోవడానికి చూస్తుంటాడని ఒక పురాతన కథలో ఉందని విశ్వసిస్తుంటారు. ప్రిన్స్ ఫిలిప్, తన కొత్త భార్య ఎలిజబెత్ రాణి,తో ద్వీపాన్ని సందర్శించడం వివరణకు సరిగ్గా సరిపోతుంది. అందువల్ల తన్నా ద్వీపం చుట్టూ ఒక దేవతగా గౌరవించబడుతుంది. ^[181] ^[182] ఫిలిప్ మరణించిన తరువాత, ఈ బృందానికి తెలిసిన ఒక మానవ శాస్త్రవేత్త, వారి సంతాప కాలం తరువాత ఈ బృందం తమ ఆరాధనను కింగ్ మూడవ చార్లెస్ కు బదిలీ చేస్తుందని చెప్పారు. ఆయన 2018 లో వనౌటును సందర్శించి, కొంతమంది గిరిజన నాయకులను కలుసుకున్నాడు. ^[183]

విద్య

యునెస్కో గణాంకాలు ఆధారంగా అంచనా వేసిన అక్షరాస్యత రేటు 15-24 సంవత్సరాల వయస్సు గల వారిలో 74% మంది ఉన్నారని భావిస్తున్నారు. ^[184] 1989 లో ప్రాథమిక పాఠశాలల నమోదు రేటు 74.5% నుండి 1999 నాటికి 78.2% కి వృద్ధి చెందింది. తరువాత 2004 లో 93.0% కి పెరిగింది, కానీ 2007 నాటికి ఇది 85.4% కి పడిపోయింది. ప్రాథమిక విద్యను పూర్తి చేసిన విద్యార్థుల శాతం 1991లో 90 శాతం నుంచి 2004లో 72 శాతానికి పడిపోయింది. ^[185] 2012 లో 78% వరకు వృద్ధి చెందింది.

పోర్ట్ విలా, మరో మూడు కేంద్రాలు దక్షిణ పసిఫిక్ విశ్వవిద్యాలయం కేపసులు ఉన్నాయి. పన్నెండు పసిఫిక్ దేశాల సహ-యాజమాన్యంలోని విద్యా సంస్థ ఉంది. పోర్ట్ విలా లోని క్యాంపస్, ఎమలస్ క్యాంపస్ అని పిలువబడుతుంది, ఇది విశ్వవిద్యాలయ న్యాయ పాఠశాలను కలిగి ఉంది.

సంస్కృతి

వనాటు సంస్కృతిని మూడు ప్రధాన సాంస్కృతిక ప్రాంతాలుగా విభజించవచ్చు. ఉత్తరంలో గ్రేడ్ తీసుకోవడం వ్యవస్థ సంపద ఒక వ్యక్తి ద్వారా ఎంత ఇవ్వగలదో నిర్ణయించబడుతుంది. వనాటు అంతటా పందులు, ముఖ్యంగా గుండ్రంగా ఉన్నవి దంతాలు, సంపదకు చిహ్నంగా పరిగణించబడుతున్నాయి. మధ్యలో, మరింత సాంప్రదాయ మెలనేసియన్ సాంస్కృతిక వ్యవస్థలు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్నాయి. దక్షిణాన, సంబంధిత అధికారాలతో టైటిల్ మంజూరుతో కూడిన వ్యవస్థ అభివృద్ధి చెందింది. ^[171] యువకులు సాధారణంగా సున్తీవివిధ వేడుకలకు గురవుతారు. ^[171]^[186]

చాలా గ్రామాలలో ఒక నకమల్ లేదా గ్రామ క్లబ్ హౌస్, ఇది పురుషుల సమావేశ స్థలంగా, త్రాగడానికి ఒక ప్రదేశంగా పనిచేస్తుంది కావా. గ్రామాలలో పురుషుల, మహిళల విభాగాలు కూడా ఉన్నాయి. ఈ విభాగాలు అన్ని గ్రామాలలో ఉన్నాయి; నకమాల్స్, వారు వారి ఋతుస్రావం కాలం గడపడానికి మహిళల కోసం ప్రత్యేక స్థలాలు అందించబడతాయి.^[171]

కొన్ని ప్రముఖ ని-వనాటు రచయితలు ఉన్నారు.

2002 లో మరణించిన మహిళల హక్కులు కార్యకర్త గ్రేస్ మెరా మోలిసా ఒక వివరణాత్మక కవిగా గుర్తించబడింది.

సంగీతం

A women's dance from Vanuatu, using bamboo stamping tubes. — ముద్రలు వేసే వెదురు గొట్టాలు

సాంప్రదాయక వనాటు సంగీతం ఇది ఇప్పటికీ వనాటు గ్రామీణ ప్రాంతాలలో ఉంది. ^[187] సంగీత వాయిద్యాలు ఎక్కువగా ఉంటాయి ఇడియోఫోన్లు: వివిధ ఆకారాలు, పరిమాణాల డ్రమ్స్, స్లిట్ గోంగ్స్, స్టాంపింగ్ గొట్టాలు, గర్జనలు, ఇతరాలు ఉన్నాయి. 20వ శతాబ్దంలో వనాటులోని అన్ని ప్రాంతాల్లో విస్తృతంగా ప్రాచుర్యం పొందిన మరో సంగీత శైలిని స్ట్రింగ్ బ్యాండ్ సంగీతం. ఇది గిటార్లను మిళితం చేస్తుంది, ఉకులేల్స్, ప్రసిద్ధ పాటలు.

ఇటీవల, వనాటు సంగీతం, ఒక పరిశ్రమగా, 1990 లలో వేగంగా పెరిగింది, మరియు అనేక బ్యాండ్లు ని-వనాటు గుర్తింపుతో ఉద్భవించాయి. .^[188] ఆధునిక వాణిజ్య సంగీతం యొక్క ప్రసిద్ధ శైలులు జుక్ సంగీతం మరియు రెగెటన్.ట్

వంటలు

వనాటు వంటకాలు (ఏలాన్ కాకా) చేపలు, దుంప కూరగాయలు తారో, యమ్స్, పండ్లు, కూరగాయలు. చాలా ద్వీప కుటుంబాలు తమ తోటలలో ఆహారాన్ని పెంచుతారు. ఆహార కొరత అరుదు. పప్పులు, పైనాపిల్స్, మామిడి పండ్లు, పచ్చడి, తీపి బంగాళాదుంపలు సంవత్సరంలో ఎక్కువ భాగం సమృద్ధిగా ఉంటాయి. కొబ్బరి పాలు, కొబ్బరి క్రీమ్ అనేక వంటలలో రుచి ఉపయోగిస్తారు. చాలా ఆహారాలు వేడి రాళ్లను ఉపయోగించి లేదా ఉడికించడం, ఆవిరితో వండుతారు; చాలా తక్కువ ఆహారం. ^[96]

వనాటు జాతీయ వంటకం లాప్లాప్. .^[189]

క్రీడలు

వనాటులో అత్యంత ప్రాచుర్యం పొందిన క్రీడ ఫుట్బాల్. అగ్రశ్రేణి లీగ్ విఎఫ్ఎఫ్ నేషనల్ సూపర్ లీగ్. ది పోర్ట్ విలా ఫుట్బాల్ లీగ్ మరో పోటీ.

పండగలు

ద్వీపంలో పెంతెకోస్తు సంప్రదాయం కోసం ప్రసిద్ధి చెందింది. లాండ్ డైవింగ్, స్థానికంగా ఆడబడుతున్న గోల్. యమ్ పంట పండుగ వార్షిక వేడుకలో భాగంగా ఈ ఆచారంలో పురుషులు 98 అడుగుల ఎత్తైన చెక్క టవర్ నుండి దిగి వారి చీలమండలను ద్రాక్షతోటలకు కట్టబడతారు. ^[190]^[191] ఈ స్థానిక సంప్రదాయం తరచుగా ఆధునిక అభ్యాసం యొక్క ప్రేరణకు ఘనత పొందింది బంగీ జంపింగ్, ఇది 1980 లలో న్యూజిలాండ్లో అభివృద్ధి చేయబడింది.

ఇవి కూడా చూడండి

మూలాలు

↑ Selmen, Harrison (17 July 2011). "Santo chiefs concerned over slow pace of development in Sanma". Vanuatu Daily Post. Archived from the original on 25 January 2012. Retrieved 29 August 2011.
↑ Lynch & Pat 1996, p. 319.
↑ "National Profiles – Religious demographics (Vanuatu)". The Association of Religion Data Archives. Archived from the original on 15 May 2023. Retrieved 1 June 2023.
↑ "Vanuatu Population (2023) – Worldometer". worldometers.info. Archived from the original on 2 February 2016. Retrieved 2023-09-05.
↑ "2020 National Population and Housing Census – Basic Tables Report, Volume 1, Version 2" (PDF). vnso.gov.vu. Vanuatu National Statistics Office. 2021-11-17. Archived (PDF) from the original on 5 September 2023. Retrieved 2023-09-05.
↑ ^6.0 ^6.1 ^6.2 ^6.3 "World Economic Outlook Database, April 2023". International Monetary Fund. Archived from the original on 20 April 2023. Retrieved 20 April 2023.
↑ "Gini Index coefficient". The World Factbook. Retrieved 24 September 2024.
↑ "Human Development Report 2023/2024" (PDF) (in ఇంగ్లీష్). United Nations Development Programme. 13 March 2024. Archived (PDF) from the original on 13 March 2024. Retrieved 13 March 2024.
↑ Hess 2009, p. 115.
↑ See Entry *tuqu Archived 24 అక్టోబరు 2020 at the Wayback Machine in the Polynesian Lexicon Project.
↑ Crowley 2004, p. 3.
↑ ^12.00 ^12.01 ^12.02 ^12.03 ^12.04 ^12.05 ^12.06 ^12.07 ^12.08 ^12.09 . "The Archaeology of Vanuatu: 3,000 Years of History across Islands of Ash and Coral".
↑ Bedford & Spriggs 2008.
↑ ^14.00 ^14.01 ^14.02 ^14.03 ^14.04 ^14.05 ^14.06 ^14.07 ^14.08 ^14.09 ^14.10 ^14.11 ^14.12 ^14.13 ^14.14 ^14.15 Flexner, James; Spriggs, Matthew; Bedford, Stuart. "Beginning Historical Archaeology in Vanuatu: Recent Projects on the Archaeology of Spanish, French, and Anglophone Colonialism". Research Gate. Springer. Retrieved 22 August 2020.
↑ ^15.0 ^15.1 Chief Roi Mata's Domain – Challenges facing a World Heritage-nominated property in Vanuatu. ICOMOS.
↑ "Chief Roi Mata's Domain" Archived 26 నవంబరు 2021 at the Wayback Machine, UNESCO
↑ "World Heritage Status set to ensure protection of Vanuatu's Roi Mata domain". Radio New Zealand International. 9 July 2008. Archived from the original on 7 March 2012. Retrieved 6 November 2011.
↑ "Origins of Vanuatu and Tonga's first people revealed". Australian National University. 4 October 2016. Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 22 August 2020.
↑ "Study of ancient skulls from Vanuatu cemetery sheds light on Polynesian migration, scientists say". ABC Radio Canberra. 29 December 2015. Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 23 August 2020.
↑ "Scientists Reveal the Genetic Timeline of Ancient Vanuatu People". SciTech Daily. 9 March 2018. Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 23 August 2020.
↑ "The exceptional linguistic diversity of Vanuatu". Sorosoro. 9 June 2011. Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 23 August 2020.
↑ Knauft, Bruce M. (1999). From Primitive to Postcolonial in Melanesia and Anthropology. University of Michigan Press. p. 103. ISBN 978-0-472-06687-2. Archived from the original on 1 January 2016. Retrieved 18 October 2015 – via Google Books.
↑ Rogers Kotlowski, Elizabeth. "Southland of the Holy Spirit". CHR. Archived from the original on 24 December 2021. Retrieved 10 August 2021. In 1605 [...] Quiros sailed west from Callao, Peru
↑ Vanuatu and New Caledonia. Lonely Planet. 2009. p. 29. ISBN 978-1-74104-792-9. Retrieved 15 December 2017.
↑ ^25.0 ^25.1 ^25.2 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Jolly అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ Salmond, Anne (2010). Aphrodite's Island. Berkeley: University of California Press. p. 113. ISBN 978-0-520-26114-3.
↑ ^27.0 ^27.1 ^27.2 ^27.3 "Background Note: Vanuatu". US Department of State. Archived from the original on 4 June 2019. Retrieved 22 May 2019.
↑ Wahlroos, Sven. "Mutiny and Romance in the South Seas: A Companion to the Bounty Adventure". Pitcairn Islands Study Centre. Archived from the original on 1 October 2021. Retrieved 23 August 2020.
↑ Langdon, Robert (1984). Where the whalers went; an index to the Pacific ports and islands visited by American whalers (and some other ships) in the 19th century. Canberra: Pacific Manuscripts Bureau. pp. 190–191. ISBN 0-86784-471-X.
↑ ^30.0 ^30.1 Bule, Leonard; Daruhi, Godfrey. "Status of Sandalwood Resources in Vanuatu" (PDF). US Forest Service. Archived (PDF) from the original on 20 March 2022. Retrieved 23 August 2020.
↑ Van Trease 1987, p. 12-14.
↑ ^32.00 ^32.01 ^32.02 ^32.03 ^32.04 ^32.05 ^32.06 ^32.07 ^32.08 ^32.09 ^32.10 ^32.11 ^32.12 ^32.13 ^32.14 ^32.15 ^32.16 ^32.17 ^32.18 ^32.19 ^32.20 ^32.21 ^32.22 ^32.23 ^32.24 ^32.25 ^32.26 ^32.27 ^32.28 ^32.29 ^32.30 ^32.31 ^32.32 ^32.33 ^32.34 ^32.35 ^32.36 ^32.37 ^32.38 ^32.39 ^32.40 ^32.41 ^32.42 ^32.43 ^32.44 ^32.45 ^32.46 ^32.47 ^32.48 ^32.49 ^32.50 ^32.51 ^32.52 ^32.53 ^32.54 ^32.55 ^32.56 ^32.57 MacClancy, Jeremy (January 1981). "To Kill a Bird with Two Stones – A Short History of Vanuatu". Vanuatu Cultural Centre. Archived from the original on 24 December 2021. Retrieved 25 August 2020 – via Academia.edu.
↑ Van Trease 1987, p. 15.
↑ Van Trease 1987, p. 19.
↑ Vanuatu Country Study Guide. International Business Publications. 30 March 2009. p. 26. ISBN 978-1-4387-5649-3. Archived from the original on 29 July 2016. Retrieved 15 December 2017.
↑ Van Trease 1987, p. 26-7.
↑ Bresnihan, Brian J.; Woodward, Keith (2002). Tufala Gavman: Reminiscences from the Anglo-French Condominium of the New Hebrides. editorips@usp.ac.fj. p. 423. ISBN 978-982-02-0342-6. Archived from the original on 22 May 2016. Retrieved 15 December 2017.
↑ ^38.0 ^38.1 ^38.2 ^38.3 "A Short History Of Vanuatu". South Pacific WWII Museum. Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 24 August 2020.
↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Calnitsky అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ Buckley, Joe (8 October 2017). "In My Words Vietnamese surprises in Vanuatu". VN Express. Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 24 August 2020.
↑ ^41.0 ^41.1 ^41.2 ^41.3 Lindstrom, Lamont. "The Vanuatu Labor Corps Experience" (PDF). Scholar Space. University of Hawaii. Archived (PDF) from the original on 25 December 2021. Retrieved 24 August 2020.
↑ "Western Oceanian Religions: Jon Frum Movement". University of Cumbria. Archived from the original on 16 October 2003.
↑ ""Chief President Moses": Man with a message for 10,000 New Hebrideans". Pacific Islands Monthly. July 1969. pp. 23–25. Archived from the original on 23 October 2020.
↑ "Bombs, bribery and ballots in New Hebrides". Pacific Islands Monthly. January 1976. p. 8. Archived from the original on 23 October 2020.
↑ "The Ghost Assembly". Pacific Islands Monthly. June 1976. p. 10. Archived from the original on 23 October 2020.
↑ "Splinters flying in N. Hebrides". Pacific Islands Monthly. May 1976. p. 11. Archived from the original on 23 October 2020.
↑ "New Hebrides Assembly meets". Pacific Islands Monthly. August 1976. p. 18. Archived from the original on 23 October 2020.
↑ "New Hebrides Assembly meets – but what's new?". Pacific Islands Monthly. February 1977. pp. 17–18. Archived from the original on 23 October 2020.
↑ "New Hebrides' new era". Pacific Islands Monthly. March 1978. p. 28. Archived from the original on 23 October 2020.
↑ "Turmoil in New Hebrides". Pacific Islands Monthly. January 1978. p. 5. Archived from the original on 23 October 2020.
↑ "New Hebrides: High hopes haunted by high danger". Pacific Islands Monthly. January 1980. pp. 13–14. Archived from the original on 23 October 2020.
↑ Parsons, Mike (July 1981). "Phoenix: ashes to ashes". New Internationalist. Archived from the original on 11 May 2010.
↑ Shears 1980.
↑ "Independence". Vanuatu.travel – Vanuatu Islands. 17 September 2009. Archived from the original on 18 April 2011. Retrieved 17 September 2009.
↑ ^55.0 ^55.1 ^55.2 ^55.3 ^55.4 ^55.5 "Vanuatu (1980–present)". University of Central Arkansas. Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 28 August 2020.
↑ "New Hebrides Rebel Urges Peace; Willing to Fight British and French One British Officer Injured". The New York Times. 9 June 1980. Archived from the original on 31 May 2013. Retrieved 18 September 2009.
↑ Bain, Kenneth (4 March 1994). "Obituary: Jimmy Stevens". The Independent. Archived from the original on 16 November 2020. Retrieved 26 August 2020.
↑ Miles, William F. S. (1998). Bridging Mental Boundaries in a Postcolonial Microcosm: Identity and Development in Vanuatu. Honolulu: University of Hawaii Press. p. 24. ISBN 0-8248-2048-7.
↑ Zinn, Christopher (25 February 1999). "Walter Lini obituary". The Guardian. Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 26 August 2020.
↑ Huffer, Elise (1993). Grands hommes et petites îles: La politique extérieure de Fidji, de Tonga et du Vanuatu. Paris: Orstom. pp. 272–282. ISBN 2-7099-1125-6.
↑ ^61.0 ^61.1 ^61.2 ^61.3 ^61.4 ^61.5 ^61.6 . "Politics in Vanuatu: the 1991 Elections".
↑ Miles, William F. S. (1998). Bridging Mental Boundaries in a Postcolonial Microcosm: Identity and Development in Vanuatu. Honolulu: University of Hawaii Press. pp. 25–7. ISBN 0-8248-2048-7.
↑ ^63.0 ^63.1 Hill, Edward R. (3 December 1997), "Public Report on Resort Las Vegas and granting of illegal passports", Digested Reports of the Vanuatu Office of the Ombudsman, vol. 97, no. 15, archived from the original on 31 March 2011, retrieved May 23, 2022
↑ ^64.0 ^64.1 ^64.2 ^64.3 "Freedom in the World 1999 – Vanuatu". Freedom House. Retrieved 27 August 2020.
↑ Miles, William F. S. (1998). Bridging Mental Boundaries in a Postcolonial Microcosm: Identity and Development in Vanuatu. Honolulu: University of Hawaii Press. p. 26. ISBN 0-8248-2048-7.
↑ Miles, William F. S. (1998). Bridging Mental Boundaries in a Postcolonial Microcosm: Identity and Development in Vanuatu. Honolulu: University of Hawaii Press. p. 27. ISBN 0-8248-2048-7.
↑ Nohlen, Dieter; Grotz, Florian; Hartmann, Christof (2001). Elections in Asia: A data handbook, Volume II. OUP Oxford. p. 843. ISBN 0-19-924959-8.
↑ "The 5th Prime Minister". The Daily Post. 30 July 2020. Archived from the original on 31 March 2022. Retrieved 27 August 2020.
↑ ^69.0 ^69.1 "History in Vanuatu". Lonely Planet. Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 28 August 2020.
↑ ^70.0 ^70.1 "Vanuatu – timeline". BBC. Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 28 August 2020.
↑ "Vanuatu: Elections held in 2002". Inter-Parliamentary Union. Archived from the original on 10 June 2011.
↑ "Vanuatu court rules in favor of Parliament; Vohor appeals". Taiwan News (news.vu). 8 December 2004. Archived from the original on 27 September 2006.
↑ "Vanuatu tosses out the Vohor Government". Radio New Zealand International. 10 December 2004. Archived from the original on 2 October 2013. Retrieved 9 November 2011.
↑ Wroe, David (9 April 2018). "China eyes Vanuatu military base in plan with global ramifications". The Sydney Morning Herald. Archived from the original on 11 April 2018. Retrieved 11 April 2018.
↑ "Vanuatu lawmakers elect Natapei as prime minister". International Herald Tribune. Associated Press. 22 September 2008. Archived from the original on 26 September 2008. Retrieved 22 September 2008.
↑ "State of emergency declared in Vanuatu's capital after two deaths". Radio New Zealand International. 4 March 2007. Archived from the original on 22 March 2012. Retrieved 22 September 2008.
↑ "Govt numbers remain intact". Vanuatu Daily Post. 1 June 2010.^{[permanent dead link]}
↑ "PM Natapei defeats motion with 36 MPs". Vanuatu Daily Post. 11 December 2009.^{[permanent dead link]}
↑ "Kilman elected Vanuatu PM – ten days after ouster by court". Radio New Zealand International. 26 June 2011. Archived from the original on 19 January 2012.
↑ "Vanuatu Prime Minister, facing no confidence vote, resigns". Radio New Zealand International. 21 March 2013. Archived from the original on 23 December 2022.
↑ "Vanuatu's Parliament Pass Bill in Support for West Papua". Government of Vanuatu. Archived from the original on 24 July 2010.
↑ "Vanuatu to seek observer status for West Papua at MSG and PIF leaders summits". Pacific Scoop. 22 June 2010. Archived from the original on 3 June 2019.
↑ "Prime Minister Carcasses' dilemma at the helm". Vanuatu Daily Post. 28 March 2013. Archived from the original on 22 April 2013. Retrieved 24 January 2021.
↑ "Watchdog applauds clean-out of Vanuatu's diplomatic sector". Radio New Zealand International. 13 June 2013. Archived from the original on 28 September 2013.
↑ "Tropical Cyclone Pam: Vanuatu death toll rises to 16 as relief effort continues". Australian Broadcasting Corporation. 21 March 2015. Archived from the original on 10 December 2022. Retrieved 22 March 2015.
↑ "Calls for Vanuatu PM to step down in wake of MPs' jailing". Radio New Zealand. 22 October 2015. Archived from the original on 20 November 2018. Retrieved 25 February 2016.
↑ "Vanuatu Opposition ready to assist President". Radio New Zealand. 13 October 2015. Archived from the original on 17 January 2019. Retrieved 25 February 2016.
↑ "Vanuatu elects new prime minister as country reels from devastating cyclone". The Guardian. 20 April 2020. Archived from the original on 11 December 2020.
↑ Wasuka, Evan (18 March 2020). "Supreme Court to hear 'abuse of process' application in PM's alleged bribery case". Australian Broadcasting Corporation. Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 27 August 2020.
↑ "Asia Today: Hong Kong, Singapore OK quarantine-free travel". AP News. 11 November 2020. Archived from the original on 11 November 2020.
↑ Bamford, Luci (4 October 2023). "Vanuatu becomes first in the Pacific to set a path towards cervical cancer elimination". Kirby Institute. Archived from the original on 24 December 2023. Retrieved 24 December 2023.
↑ "Live: Rescue efforts continue in Vanuatu, international assistance begins to arrive". Radio New Zealand. 18 December 2024. Retrieved 18 December 2024.
↑ "Buildings 'pancaked' in Vanuatu as 7.4 magnitude earthquake rocks Pacific nation". South China Morning Post. 17 December 2024. Retrieved 17 December 2024.
↑ "Vanuatu earthquake death toll rises to 14 as rescuers search for survivors". Al Jazeera. 18 December 2024. Retrieved 18 December 2024.
↑ "Facts & Figures". independence.gov.vu. Archived from the original on 26 December 2021. Retrieved 18 July 2020.
↑ ^96.0 ^96.1 ^96.2 ^96.3 ^96.4 ^96.5 ^96.6 ^96.7 "The Peace Corps Welcomes You to Vanuatu" (PDF). Peace Corps. May 2007. Archived from the original (PDF) on 10 September 2008.
↑ "Background Note: Vanuatu". Bureau of East Asian and Pacific Affairs. U.S. Department of State. April 2007. Archived from the original on 22 January 2017. Retrieved 16 July 2007.
↑ "Oceania – Vanuatu Summary". SEDAC Socioeconomic Data and Applications Centre. 2000. Archived from the original on 23 June 2010. Retrieved 26 July 2009.
↑ ^99.0 ^99.1 "Water, Sanitation and Hygiene (Pacific Islands Applied Geoscience Commission)". SOPAC. Archived from the original on 1 August 2009. Retrieved 26 July 2009.
↑ "Major Earthquake Jolts Island Nation Vanuatu". indiaserver.com. 11 July 2008. Archived from the original on 13 July 2011. Retrieved 26 July 2009.
↑ . "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material".
↑ Sprackland 1992.
↑ ^103.0 ^103.1 Harewood, Jocelyn (2009). Vanuatu and New Caledonia. Lonely Planet. p. 47. ISBN 978-0-86622-634-9.
↑ Wilson 1994.
↑ Bennett, Michelle; Jocelyn Harewood (2003). Vanuatu. Lonely Planet. p. 19. ISBN 978-1-74059-239-0.
↑ "WorldRiskReport 2021". Bündnis Entwicklung Hilft / IFHV. 19 January 2022. Archived from the original on 1 September 2022.
↑ Coates, Stephen (17 March 2015). "Rescue teams reach cyclone-hit Vanuatu islands, official toll lowered". Reuters. Archived from the original on 17 March 2015. Retrieved 18 March 2015.
↑ "Cyclone devastates South Pacific islands of Vanuatu". BBC News. 14 March 2015. Archived from the original on 14 March 2015. Retrieved 14 March 2015.
↑ Joshua Robertson (15 March 2015). "Cyclone Pam: Vanuatu awaits first wave of relief and news from worst-hit islands". The Guardian. Archived from the original on 8 January 2016. Retrieved 18 March 2015.
↑ Ives, Mike (7 April 2020). "Powerful Cyclone Rips Through Vanuatu, Cutting Communications". The New York Times (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). ISSN 0362-4331. Archived from the original on 2020-04-07. Retrieved 10 August 2020.
↑ "Magnitude 7.2 – Vanuatu". USGS Earthquake Hazards Program. Archived from the original on 10 August 2007. Retrieved 13 August 2007.
↑ "Constitution of the Republic of Vanuatu". Government of the Republic of Vanuatu. 1983. Archived from the original on 30 April 2009. Retrieved 26 July 2009.
↑ Representation of the People (Parliamentary Constituencies and Seats) Archived 1 ఫిబ్రవరి 2021 at the Wayback Machine.
↑ . "Beyond Case Law: Kastom and Courts in Vanuatu".
↑ "Housing land and property law in Vanuatu" (PDF). International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies. Archived (PDF) from the original on 17 August 2021. Retrieved 16 March 2021.
↑ "China builds Vanuatu presidential palace". The Manila Times. July 3, 2024. Retrieved July 3, 2024.
↑ 50 Years of Singapore and the United Nations. World Scientific. 2015. ISBN 978-981-4713-03-0.
↑ "Freedom of the press in Indonesian-occupied West Papua". The Guardian. 22 July 2019. Archived from the original on 25 July 2019. Retrieved 30 July 2019.
↑ Fox, Liam (2 March 2017). "Pacific nations call for UN investigations into alleged Indonesian rights abuses in West Papua". ABC News. Archived from the original on 31 October 2017. Retrieved 30 July 2019.
↑ ^120.0 ^120.1 "Pacific nations want UN to investigate Indonesia on West Papua". SBS News. 7 March 2017. Archived from the original on 7 November 2017. Retrieved 30 July 2019.
↑ "Goodbye Indonesia". Al Jazeera. 31 January 2013. Archived from the original on 30 July 2019. Retrieved 30 July 2019.
↑ "Fiery debate over West Papua at UN General Assembly". Radio New Zealand 2017. 27 September 2017. Archived from the original on 1 October 2017. Retrieved 7 October 2017.
↑ Wroe, David (10 April 2018). "On the ground in Vanuatu, monuments to China's growing influence are everywhere". The Age (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 11 April 2018. Retrieved 11 April 2018.
↑ Wroe, David (9 April 2018). "China eyes Vanuatu military base in plan with global ramifications". The Sydney Morning Herald (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 11 April 2018. Retrieved 11 April 2018.
↑ "China gifts South Pacific nation Vanuatu new presidential palace in move likely to ignite concerns over Beijing's reach". Hong Kong Free Press. 2 July 2024.
↑ "Military statistics – How Vanuatu ranks". NationMaster. Archived from the original on 10 May 2012. Retrieved 12 May 2012.
↑ "Change of British High Commissioner to Vanuatu – Summer 2019". UK Government. 3 June 2019. Archived from the original on 24 July 2019. Retrieved 9 October 2019.
↑ The British Friends of Vanuatu Archived 8 జూలై 2011 at the Wayback Machine website
↑ "What happened after this nation banned plastic?". BBC Reel. 16 August 2019. Archived from the original on 7 November 2020. Retrieved 11 October 2020.
↑ . "Synthesis of Plastic Pollution Policies".
↑ Srinivasan, Prianka (2024-06-20). "How the small Pacific island nation of Vanuatu drastically cut plastic pollution". The Guardian (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). ISSN 0261-3077. Retrieved 2024-11-18.
↑ "Six Island Nations Commit to 'Fossil Fuel-Free Pacific,' Demand Global Just Transition". www.commondreams.org (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 16 June 2023. Retrieved 2023-07-01.
↑ "Port Vila call to phase out fossil fuels". RNZ (in New Zealand English). 2023-03-22. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 2023-07-01.
↑ Ligaiula, Pita (2023-03-17). "Port Vila call for a just transition to a fossil fuel free Pacific". Pacific Islands News Association (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 2024-04-27.
↑ ^135.0 ^135.1 The Vanuatu Police Force Archived 19 ఏప్రిల్ 2012 at the Wayback Machine.
↑ Vanuatu Military 2012 Archived 6 మే 2012 at the Wayback Machine.
↑ "Armed forces (Vanuatu) – Sentinel Security Assessment – Oceania". Articles.janes.com. 3 November 2011. Archived from the original on 13 July 2012. Retrieved 12 May 2012.
↑ Vanuatu Military Profile 2012 Archived 23 ఆగస్టు 2012 at the Wayback Machine.
↑ "Chapter XXVI: Disarmament – No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons". United Nations Treaty Collection. 7 July 2017. Archived from the original on 6 August 2019. Retrieved 15 August 2019.
↑ "Vanuatu wants total ban on nuclear weapons". Dailypost.vu. 5 June 2018. Archived from the original on 19 December 2018. Retrieved 15 August 2019.
↑ "Vanuatu". Statoids. Archived from the original on 9 May 2024. Retrieved 9 May 2024.
↑ "Profile – Vanuatu". CIA. Archived from the original on 9 January 2021. Retrieved 28 August 2020.
↑ "The Local Government System in Vanuatu" (PDF). Archived (PDF) from the original on 27 February 2022. Retrieved 17 June 2022.
↑ "Vanuatu Councils". Statoids. Archived from the original on 25 January 2021. Retrieved 28 August 2020.
↑ "Euromoney Country Risk". Euromoney Institutional Investor PLC. Archived from the original on 30 July 2011. Retrieved 15 August 2011.
↑ "Country Rankings". heritage.org. The Heritage Foundation. Archived from the original on 16 September 2017. Retrieved 20 January 2016.
↑ ^147.0 ^147.1 "Asian Development Bank & Vanuatu – Fact Sheet – Operational Challenges (pdf file)" (PDF). Asian Development Bank. 31 December 2008. Archived from the original on 31 October 2009. Retrieved 26 July 2009.
↑ Garae, Len (22 December 2011). "Vanuatu is 185th member of WIPO". Vanuatu Daily Post. Archived from the original on 28 March 2012. Retrieved 16 March 2012.
↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; spc.int అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
↑ "Vanuatu says manganese exports a breakthrough for mining". RNZ (in New Zealand English). 2006-03-06. Retrieved 2024-11-18.
↑ "Vanuatu". Moody's Analytics. Economy; Economic Indicators. Retrieved 2024-11-18.
↑ Harris 2006.
↑ "Asian Development Bank & Vanuatu – Fact Sheet (pdf file)". Asian Development Bank. 31 December 2008. Archived from the original on 3 April 2007. Retrieved 26 July 2009.
↑ "Tourism and Migration Statistics – Visitor Arrivals by Usual Country of Residence (1995–2001)". Vanuatu Statistics Office. 2001. Archived from the original on 29 April 2009. Retrieved 26 July 2009.
↑ Nunis, Sarah Treanor and Vivienne (10 October 2019). "How selling citizenship is now big business". BBC. Archived from the original on 11 October 2020. Retrieved 11 October 2020.
↑ ^156.0 ^156.1 "Vanuatu warned about citizenship sale flaw". RNZ (in New Zealand English). 18 September 2020. Archived from the original on 30 September 2020. Retrieved 3 October 2020.
↑ Neate, Rupert (12 February 2022). "Bitcoin paradise? Briton creates 'crypto utopia' in South Pacific". The Guardian. Retrieved 12 February 2022.
↑ Cobham, Tara (22 July 2023). "UK imposes visa requirements on five nations citing 'abuse' of migration system". The Independent. Archived from the original on 29 August 2023. Retrieved 29 August 2023.
↑ Murphy, Richard. "Another one bites the dust: Vanuatu gives up being a tax haven". Funding the Future (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2024-11-18.
↑ (April 2010). "Country case study Vanuatu".
↑ "International Transport Workers' Federation: FOC Countries". Itfglobal.org. 6 June 2005. Archived from the original on 18 July 2010. Retrieved 29 August 2011.
↑ admin (2017-05-03). "Offshore banking in Vanuatu". Global Finances (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2024-11-18.
↑ Massing, Adorina (1 April 2020). "Vodafone Vanuatu Launched". Vanuatu Daily Post. Archived from the original on 19 July 2023. Retrieved 27 April 2024.
↑ "Submarine Cable Map". TeleGeography Submarine Cable Map. Archived from the original on 17 October 2017. Retrieved 27 April 2024.
↑ ^165.0 ^165.1 Error on call to Template:cite paper: Parameter title must be specified
↑ "Vietnamese surprises in Vanuatu". VnExpress International (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 2022-05-02.
↑ "Happiness doesn't cost the Earth". BBC News. 12 July 2006. Archived from the original on 6 March 2007. Retrieved 16 July 2007.
↑ "Vanuatu ranked as the world's most efficient country in delivering well-being outcomes". Australian Broadcasting Corporation (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). 2024-05-07. Retrieved 2024-11-19.
↑ Miles, William F. S. (June 1994). "Francophonie in Post-Colonial Vanuatu".
↑ François 2012, p. 104.
↑ ^171.0 ^171.1 ^171.2 ^171.3 "Culture of Vanuatu". Vanuatu Tourism Office. Archived from the original on 20 May 2007. Retrieved 16 July 2007.
↑ Crowley 2000.
↑ "Vanuatu". Archived from the original on 7 December 2023. Retrieved 6 December 2023.
↑ "LDS Facts and Statistics 2022" (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 11 April 2023. Retrieved 2023-04-11.
↑ "Most Baha'i Nations (2010) | QuickLists | The Association of Religion Data Archives". www.thearda.com. Archived from the original on 2 March 2021. Retrieved 2021-08-06.
↑ "World Convention " Vanuatu". Archived from the original on 20 May 2012. Retrieved 9 June 2012.
↑ "Vanuatu – Island Dress". Australian Broadcasting Corporation. 15 February 2005. Archived from the original on 25 May 2007. Retrieved 21 February 2017.
↑ "Heeding the call to prayer in a region that reveres the pig". The Sydney Morning Herald. 8 September 2007. Archived from the original on 20 February 2017. Retrieved 21 February 2017.
↑ Fifty facts about the Duke of Edinburgh. royal.gov.uk (25 January 2002)
↑ Mercer, Phil (2007-02-15). "Vanuatu cargo cult marks 50 years". BBC News (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 22 February 2009. Retrieved 2024-04-27.
↑ Squires, Nick (27 February 2007). "South Sea tribe prepares birthday feast for their favourite god, Prince Philip". The Daily Telegraph. London. Archived from the original on 17 December 2007. Retrieved 31 August 2019.
↑ Fifty facts about the Duke of Edinburgh. royal.gov.uk (25 January 2002)
↑ Squires, Nick (9 April 2021). "Spiritual succession: Vanuatu tribe who worshipped Prince Philip as a god will now deify Charles". The Daily Telegraph. Archived from the original on 11 January 2022.
↑ "Vanuatu Literacy Education Programme (VANLEP)". UNESCO Institute for Lifelong Learning. July 2016. Archived from the original on 9 August 2017. Retrieved 9 August 2017.
↑ "Vanuatu economic report 2009: accelerating reform" (PDF). Asian Development Bank. 2009. pp. 21–22. Archived (PDF) from the original on 16 June 2019. Retrieved 16 June 2019.
↑ Morris, Brian J.; Wamai, Richard G.; Henebeng, Esther B.; Tobian, Aaron A. R.; Klausner, Jeffrey D.; Banerjee, Joya; Hankins, Catherine A. (2016-04-04). "Erratum to: Estimation of country-specific and global prevalence of male circumcision". Population Health Metrics (in ఇంగ్లీష్). 14: 11. doi:10.1186/s12963-016-0080-6. PMC 4820865. PMID 27051352.
↑ See the CD "Music of Vanuatu: Celebrations and mysteries", and its e-book (François & Stern 2013).
↑ Stern, Monika (2007). "Les identités musicales multiples au Vanuatu". Identités musicales. Cahiers d'ethnomusicologie. Vol. 20. Genève: Adem. pp. 165–190. Archived from the original on 6 August 2021. Retrieved 17 March 2021..
↑ Ritchie, Kerri (29 March 2009). "Correspondents Report – The secrets of Vanuatu's national dish, the Lap Lap". ABC News. Archived from the original on 8 June 2014. Retrieved 27 September 2021.
↑ "Yam Festival Tanna". Vanuatu Travel (in ఇంగ్లీష్). 1 April 2018. Archived from the original on 8 December 2019. Retrieved 8 December 2019.
↑ "The 5 Coolest Countries You Haven't Heard Of". The Discoverer (in ఇంగ్లీష్). 4 November 2019. Archived from the original on 8 December 2019. Retrieved 8 December 2019.

ఇతర మూలాలు

↑ Vanua in turns comes from the Proto-Austronesian *banua – see Reuter 2002, p. 29; and Reuter 2006, p. 326

[1] Selmen, Harrison (17 July 2011). "Santo chiefs concerned over slow pace of development in Sanma". Vanuatu Daily Post. Archived from the original on 25 January 2012. Retrieved 29 August 2011.

[FOOTNOTELynchPat1996319-2] Lynch & Pat 1996, p. 319.

[3] "National Profiles – Religious demographics (Vanuatu)". The Association of Religion Data Archives. Archived from the original on 15 May 2023. Retrieved 1 June 2023.

[4] "Vanuatu Population (2023) – Worldometer". worldometers.info. Archived from the original on 2 February 2016. Retrieved 2023-09-05.

[5] "2020 National Population and Housing Census – Basic Tables Report, Volume 1, Version 2" (PDF). vnso.gov.vu. Vanuatu National Statistics Office. 2021-11-17. Archived (PDF) from the original on 5 September 2023. Retrieved 2023-09-05.

[imf2-6] 6.0 ^6.1 ^6.2 ^6.3 "World Economic Outlook Database, April 2023". International Monetary Fund. Archived from the original on 20 April 2023. Retrieved 20 April 2023.

[7] "Gini Index coefficient". The World Factbook. Retrieved 24 September 2024.

[8] "Human Development Report 2023/2024" (PDF) (in ఇంగ్లీష్). United Nations Development Programme. 13 March 2024. Archived (PDF) from the original on 13 March 2024. Retrieved 13 March 2024.

[FOOTNOTEHess2009115-9] Hess 2009, p. 115.

[11] See Entry *tuqu Archived 24 అక్టోబరు 2020 at the Wayback Machine in the Polynesian Lexicon Project.

[FOOTNOTECrowley20043-12] Crowley 2004, p. 3.

[Archaeology-13] 12.00 ^12.01 ^12.02 ^12.03 ^12.04 ^12.05 ^12.06 ^12.07 ^12.08 ^12.09 . "The Archaeology of Vanuatu: 3,000 Years of History across Islands of Ash and Coral".

[FOOTNOTEBedfordSpriggs2008-14] Bedford & Spriggs 2008.

[Beginning-15] 14.00 ^14.01 ^14.02 ^14.03 ^14.04 ^14.05 ^14.06 ^14.07 ^14.08 ^14.09 ^14.10 ^14.11 ^14.12 ^14.13 ^14.14 ^14.15 Flexner, James; Spriggs, Matthew; Bedford, Stuart. "Beginning Historical Archaeology in Vanuatu: Recent Projects on the Archaeology of Spanish, French, and Anglophone Colonialism". Research Gate. Springer. Retrieved 22 August 2020.

[Challenges-16] 15.0 ^15.1 Chief Roi Mata's Domain – Challenges facing a World Heritage-nominated property in Vanuatu. ICOMOS.

[17] "Chief Roi Mata's Domain" Archived 26 నవంబరు 2021 at the Wayback Machine, UNESCO

[RNZI_40819-18] "World Heritage Status set to ensure protection of Vanuatu's Roi Mata domain". Radio New Zealand International. 9 July 2008. Archived from the original on 7 March 2012. Retrieved 6 November 2011.

[19] "Origins of Vanuatu and Tonga's first people revealed". Australian National University. 4 October 2016. Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 22 August 2020.

[20] "Study of ancient skulls from Vanuatu cemetery sheds light on Polynesian migration, scientists say". ABC Radio Canberra. 29 December 2015. Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 23 August 2020.

[21] "Scientists Reveal the Genetic Timeline of Ancient Vanuatu People". SciTech Daily. 9 March 2018. Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 23 August 2020.

[22] "The exceptional linguistic diversity of Vanuatu". Sorosoro. 9 June 2011. Archived from the original on 6 December 2021. Retrieved 23 August 2020.

[23] Knauft, Bruce M. (1999). From Primitive to Postcolonial in Melanesia and Anthropology. University of Michigan Press. p. 103. ISBN 978-0-472-06687-2. Archived from the original on 1 January 2016. Retrieved 18 October 2015 – via Google Books.

[24] Rogers Kotlowski, Elizabeth. "Southland of the Holy Spirit". CHR. Archived from the original on 24 December 2021. Retrieved 10 August 2021. In 1605 [...] Quiros sailed west from Callao, Peru

[25] Vanuatu and New Caledonia. Lonely Planet. 2009. p. 29. ISBN 978-1-74104-792-9. Retrieved 15 December 2017.

[Jolly-26] 25.0 ^25.1 ^25.2 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Jolly అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[Anne-27] Salmond, Anne (2010). Aphrodite's Island. Berkeley: University of California Press. p. 113. ISBN 978-0-520-26114-3.

[cp-28] 27.0 ^27.1 ^27.2 ^27.3 "Background Note: Vanuatu". US Department of State. Archived from the original on 4 June 2019. Retrieved 22 May 2019.

[29] Wahlroos, Sven. "Mutiny and Romance in the South Seas: A Companion to the Bounty Adventure". Pitcairn Islands Study Centre. Archived from the original on 1 October 2021. Retrieved 23 August 2020.

[30] Langdon, Robert (1984). Where the whalers went; an index to the Pacific ports and islands visited by American whalers (and some other ships) in the 19th century. Canberra: Pacific Manuscripts Bureau. pp. 190–191. ISBN 0-86784-471-X.

[Sandalwood-31] 30.0 ^30.1 Bule, Leonard; Daruhi, Godfrey. "Status of Sandalwood Resources in Vanuatu" (PDF). US Forest Service. Archived (PDF) from the original on 20 March 2022. Retrieved 23 August 2020.

[FOOTNOTEVan_Trease198712-14-32] Van Trease 1987, p. 12-14.

[JM-33] 32.00 ^32.01 ^32.02 ^32.03 ^32.04 ^32.05 ^32.06 ^32.07 ^32.08 ^32.09 ^32.10 ^32.11 ^32.12 ^32.13 ^32.14 ^32.15 ^32.16 ^32.17 ^32.18 ^32.19 ^32.20 ^32.21 ^32.22 ^32.23 ^32.24 ^32.25 ^32.26 ^32.27 ^32.28 ^32.29 ^32.30 ^32.31 ^32.32 ^32.33 ^32.34 ^32.35 ^32.36 ^32.37 ^32.38 ^32.39 ^32.40 ^32.41 ^32.42 ^32.43 ^32.44 ^32.45 ^32.46 ^32.47 ^32.48 ^32.49 ^32.50 ^32.51 ^32.52 ^32.53 ^32.54 ^32.55 ^32.56 ^32.57 MacClancy, Jeremy (January 1981). "To Kill a Bird with Two Stones – A Short History of Vanuatu". Vanuatu Cultural Centre. Archived from the original on 24 December 2021. Retrieved 25 August 2020 – via Academia.edu.

[FOOTNOTEVan_Trease198715-34] Van Trease 1987, p. 15.

[FOOTNOTEVan_Trease198719-35] Van Trease 1987, p. 19.

[UsaUSA2009-36] Vanuatu Country Study Guide. International Business Publications. 30 March 2009. p. 26. ISBN 978-1-4387-5649-3. Archived from the original on 29 July 2016. Retrieved 15 December 2017.

[FOOTNOTEVan_Trease198726-7-37] Van Trease 1987, p. 26-7.

[BresnihanWoodward2002-38] Bresnihan, Brian J.; Woodward, Keith (2002). Tufala Gavman: Reminiscences from the Anglo-French Condominium of the New Hebrides. editorips@usp.ac.fj. p. 423. ISBN 978-982-02-0342-6. Archived from the original on 22 May 2016. Retrieved 15 December 2017.

[Museum-39] 38.0 ^38.1 ^38.2 ^38.3 "A Short History Of Vanuatu". South Pacific WWII Museum. Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 24 August 2020.

[Calnitsky-40] ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Calnitsky అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[41] Buckley, Joe (8 October 2017). "In My Words Vietnamese surprises in Vanuatu". VN Express. Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 24 August 2020.

[LL-42] 41.0 ^41.1 ^41.2 ^41.3 Lindstrom, Lamont. "The Vanuatu Labor Corps Experience" (PDF). Scholar Space. University of Hawaii. Archived (PDF) from the original on 25 December 2021. Retrieved 24 August 2020.

[westoc-43] "Western Oceanian Religions: Jon Frum Movement". University of Cumbria. Archived from the original on 16 October 2003.

[44] ""Chief President Moses": Man with a message for 10,000 New Hebrideans". Pacific Islands Monthly. July 1969. pp. 23–25. Archived from the original on 23 October 2020.

[PIM2-45] "Bombs, bribery and ballots in New Hebrides". Pacific Islands Monthly. January 1976. p. 8. Archived from the original on 23 October 2020.

[46] "The Ghost Assembly". Pacific Islands Monthly. June 1976. p. 10. Archived from the original on 23 October 2020.

[47] "Splinters flying in N. Hebrides". Pacific Islands Monthly. May 1976. p. 11. Archived from the original on 23 October 2020.

[48] "New Hebrides Assembly meets". Pacific Islands Monthly. August 1976. p. 18. Archived from the original on 23 October 2020.

[PIM5-49] "New Hebrides Assembly meets – but what's new?". Pacific Islands Monthly. February 1977. pp. 17–18. Archived from the original on 23 October 2020.

[PIM-50] "New Hebrides' new era". Pacific Islands Monthly. March 1978. p. 28. Archived from the original on 23 October 2020.

[51] "Turmoil in New Hebrides". Pacific Islands Monthly. January 1978. p. 5. Archived from the original on 23 October 2020.

[PIM3-52] "New Hebrides: High hopes haunted by high danger". Pacific Islands Monthly. January 1980. pp. 13–14. Archived from the original on 23 October 2020.

[53] Parsons, Mike (July 1981). "Phoenix: ashes to ashes". New Internationalist. Archived from the original on 11 May 2010.

[FOOTNOTEShears1980-54] Shears 1980.

[55] "Independence". Vanuatu.travel – Vanuatu Islands. 17 September 2009. Archived from the original on 18 April 2011. Retrieved 17 September 2009.

[UCA-56] 55.0 ^55.1 ^55.2 ^55.3 ^55.4 ^55.5 "Vanuatu (1980–present)". University of Central Arkansas. Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 28 August 2020.

[57] "New Hebrides Rebel Urges Peace; Willing to Fight British and French One British Officer Injured". The New York Times. 9 June 1980. Archived from the original on 31 May 2013. Retrieved 18 September 2009.

[58] Bain, Kenneth (4 March 1994). "Obituary: Jimmy Stevens". The Independent. Archived from the original on 16 November 2020. Retrieved 26 August 2020.

[59] Miles, William F. S. (1998). Bridging Mental Boundaries in a Postcolonial Microcosm: Identity and Development in Vanuatu. Honolulu: University of Hawaii Press. p. 24. ISBN 0-8248-2048-7.

[60] Zinn, Christopher (25 February 1999). "Walter Lini obituary". The Guardian. Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 26 August 2020.

[HUFFER,_Elise_1993,_pp._272–282-61] Huffer, Elise (1993). Grands hommes et petites îles: La politique extérieure de Fidji, de Tonga et du Vanuatu. Paris: Orstom. pp. 272–282. ISBN 2-7099-1125-6.

[Steeves-62] 61.0 ^61.1 ^61.2 ^61.3 ^61.4 ^61.5 ^61.6 . "Politics in Vanuatu: the 1991 Elections".

[63] Miles, William F. S. (1998). Bridging Mental Boundaries in a Postcolonial Microcosm: Identity and Development in Vanuatu. Honolulu: University of Hawaii Press. pp. 25–7. ISBN 0-8248-2048-7.

[lasvegas-64] 63.0 ^63.1 Hill, Edward R. (3 December 1997), "Public Report on Resort Las Vegas and granting of illegal passports", Digested Reports of the Vanuatu Office of the Ombudsman, vol. 97, no. 15, archived from the original on 31 March 2011, retrieved May 23, 2022

[FH-65] 64.0 ^64.1 ^64.2 ^64.3 "Freedom in the World 1999 – Vanuatu". Freedom House. Retrieved 27 August 2020.

[66] Miles, William F. S. (1998). Bridging Mental Boundaries in a Postcolonial Microcosm: Identity and Development in Vanuatu. Honolulu: University of Hawaii Press. p. 26. ISBN 0-8248-2048-7.

[M-67] Miles, William F. S. (1998). Bridging Mental Boundaries in a Postcolonial Microcosm: Identity and Development in Vanuatu. Honolulu: University of Hawaii Press. p. 27. ISBN 0-8248-2048-7.

[N-68] Nohlen, Dieter; Grotz, Florian; Hartmann, Christof (2001). Elections in Asia: A data handbook, Volume II. OUP Oxford. p. 843. ISBN 0-19-924959-8.

[69] "The 5th Prime Minister". The Daily Post. 30 July 2020. Archived from the original on 31 March 2022. Retrieved 27 August 2020.

[LP-70] 69.0 ^69.1 "History in Vanuatu". Lonely Planet. Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 28 August 2020.

[BBC-71] 70.0 ^70.1 "Vanuatu – timeline". BBC. Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 28 August 2020.

[72] "Vanuatu: Elections held in 2002". Inter-Parliamentary Union. Archived from the original on 10 June 2011.

[Appeal-73] "Vanuatu court rules in favor of Parliament; Vohor appeals". Taiwan News (news.vu). 8 December 2004. Archived from the original on 27 September 2006.

[74] "Vanuatu tosses out the Vohor Government". Radio New Zealand International. 10 December 2004. Archived from the original on 2 October 2013. Retrieved 9 November 2011.

[smh-75] Wroe, David (9 April 2018). "China eyes Vanuatu military base in plan with global ramifications". The Sydney Morning Herald. Archived from the original on 11 April 2018. Retrieved 11 April 2018.

[iht-76] "Vanuatu lawmakers elect Natapei as prime minister". International Herald Tribune. Associated Press. 22 September 2008. Archived from the original on 26 September 2008. Retrieved 22 September 2008.

[rnzi-77] "State of emergency declared in Vanuatu's capital after two deaths". Radio New Zealand International. 4 March 2007. Archived from the original on 22 March 2012. Retrieved 22 September 2008.

[78] "Govt numbers remain intact". Vanuatu Daily Post. 1 June 2010.^{[permanent dead link]}

[79] "PM Natapei defeats motion with 36 MPs". Vanuatu Daily Post. 11 December 2009.^{[permanent dead link]}

[80] "Kilman elected Vanuatu PM – ten days after ouster by court". Radio New Zealand International. 26 June 2011. Archived from the original on 19 January 2012.

[81] "Vanuatu Prime Minister, facing no confidence vote, resigns". Radio New Zealand International. 21 March 2013. Archived from the original on 23 December 2022.

[82] "Vanuatu's Parliament Pass Bill in Support for West Papua". Government of Vanuatu. Archived from the original on 24 July 2010.

[83] "Vanuatu to seek observer status for West Papua at MSG and PIF leaders summits". Pacific Scoop. 22 June 2010. Archived from the original on 3 June 2019.

[84] "Prime Minister Carcasses' dilemma at the helm". Vanuatu Daily Post. 28 March 2013. Archived from the original on 22 April 2013. Retrieved 24 January 2021.

[85] "Watchdog applauds clean-out of Vanuatu's diplomatic sector". Radio New Zealand International. 13 June 2013. Archived from the original on 28 September 2013.

[16Deaths-86] "Tropical Cyclone Pam: Vanuatu death toll rises to 16 as relief effort continues". Australian Broadcasting Corporation. 21 March 2015. Archived from the original on 10 December 2022. Retrieved 22 March 2015.

[87] "Calls for Vanuatu PM to step down in wake of MPs' jailing". Radio New Zealand. 22 October 2015. Archived from the original on 20 November 2018. Retrieved 25 February 2016.

[88] "Vanuatu Opposition ready to assist President". Radio New Zealand. 13 October 2015. Archived from the original on 17 January 2019. Retrieved 25 February 2016.

[2020Guardian-89] "Vanuatu elects new prime minister as country reels from devastating cyclone". The Guardian. 20 April 2020. Archived from the original on 11 December 2020.

[90] Wasuka, Evan (18 March 2020). "Supreme Court to hear 'abuse of process' application in PM's alleged bribery case". Australian Broadcasting Corporation. Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 27 August 2020.

[91] "Asia Today: Hong Kong, Singapore OK quarantine-free travel". AP News. 11 November 2020. Archived from the original on 11 November 2020.

[92] Bamford, Luci (4 October 2023). "Vanuatu becomes first in the Pacific to set a path towards cervical cancer elimination". Kirby Institute. Archived from the original on 24 December 2023. Retrieved 24 December 2023.

[93] "Live: Rescue efforts continue in Vanuatu, international assistance begins to arrive". Radio New Zealand. 18 December 2024. Retrieved 18 December 2024.

[94] "Buildings 'pancaked' in Vanuatu as 7.4 magnitude earthquake rocks Pacific nation". South China Morning Post. 17 December 2024. Retrieved 17 December 2024.

[95] "Vanuatu earthquake death toll rises to 14 as rescuers search for survivors". Al Jazeera. 18 December 2024. Retrieved 18 December 2024.

[96] "Facts & Figures". independence.gov.vu. Archived from the original on 26 December 2021. Retrieved 18 July 2020.

[pc-97] 96.0 ^96.1 ^96.2 ^96.3 ^96.4 ^96.5 ^96.6 ^96.7 "The Peace Corps Welcomes You to Vanuatu" (PDF). Peace Corps. May 2007. Archived from the original (PDF) on 10 September 2008.

[State-98] "Background Note: Vanuatu". Bureau of East Asian and Pacific Affairs. U.S. Department of State. April 2007. Archived from the original on 22 January 2017. Retrieved 16 July 2007.

[99] "Oceania – Vanuatu Summary". SEDAC Socioeconomic Data and Applications Centre. 2000. Archived from the original on 23 June 2010. Retrieved 26 July 2009.

[SOPAC-100] 99.0 ^99.1 "Water, Sanitation and Hygiene (Pacific Islands Applied Geoscience Commission)". SOPAC. Archived from the original on 1 August 2009. Retrieved 26 July 2009.

[101] "Major Earthquake Jolts Island Nation Vanuatu". indiaserver.com. 11 July 2008. Archived from the original on 13 July 2011. Retrieved 26 July 2009.

[FLII-Supplementary-102] . "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material".

[FOOTNOTESprackland1992-103] Sprackland 1992.

[lp-104] 103.0 ^103.1 Harewood, Jocelyn (2009). Vanuatu and New Caledonia. Lonely Planet. p. 47. ISBN 978-0-86622-634-9.

[FOOTNOTEWilson1994-105] Wilson 1994.

[106] Bennett, Michelle; Jocelyn Harewood (2003). Vanuatu. Lonely Planet. p. 19. ISBN 978-1-74059-239-0.

[107] "WorldRiskReport 2021". Bündnis Entwicklung Hilft / IFHV. 19 January 2022. Archived from the original on 1 September 2022.

[108] Coates, Stephen (17 March 2015). "Rescue teams reach cyclone-hit Vanuatu islands, official toll lowered". Reuters. Archived from the original on 17 March 2015. Retrieved 18 March 2015.

[109] "Cyclone devastates South Pacific islands of Vanuatu". BBC News. 14 March 2015. Archived from the original on 14 March 2015. Retrieved 14 March 2015.

[guardian-worst-110] Joshua Robertson (15 March 2015). "Cyclone Pam: Vanuatu awaits first wave of relief and news from worst-hit islands". The Guardian. Archived from the original on 8 January 2016. Retrieved 18 March 2015.

[111] Ives, Mike (7 April 2020). "Powerful Cyclone Rips Through Vanuatu, Cutting Communications". The New York Times (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). ISSN 0362-4331. Archived from the original on 2020-04-07. Retrieved 10 August 2020.

[USGS7.2-112] "Magnitude 7.2 – Vanuatu". USGS Earthquake Hazards Program. Archived from the original on 10 August 2007. Retrieved 13 August 2007.

[113] "Constitution of the Republic of Vanuatu". Government of the Republic of Vanuatu. 1983. Archived from the original on 30 April 2009. Retrieved 26 July 2009.

[114] Representation of the People (Parliamentary Constituencies and Seats) Archived 1 ఫిబ్రవరి 2021 at the Wayback Machine.

[115] . "Beyond Case Law: Kastom and Courts in Vanuatu".

[RC-116] "Housing land and property law in Vanuatu" (PDF). International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies. Archived (PDF) from the original on 17 August 2021. Retrieved 16 March 2021.

[117] "China builds Vanuatu presidential palace". The Manila Times. July 3, 2024. Retrieved July 3, 2024.

[singaporebook-118] 50 Years of Singapore and the United Nations. World Scientific. 2015. ISBN 978-981-4713-03-0.

[119] "Freedom of the press in Indonesian-occupied West Papua". The Guardian. 22 July 2019. Archived from the original on 25 July 2019. Retrieved 30 July 2019.

[120] Fox, Liam (2 March 2017). "Pacific nations call for UN investigations into alleged Indonesian rights abuses in West Papua". ABC News. Archived from the original on 31 October 2017. Retrieved 30 July 2019.

[SBSMar17-121] 120.0 ^120.1 "Pacific nations want UN to investigate Indonesia on West Papua". SBS News. 7 March 2017. Archived from the original on 7 November 2017. Retrieved 30 July 2019.

[122] "Goodbye Indonesia". Al Jazeera. 31 January 2013. Archived from the original on 30 July 2019. Retrieved 30 July 2019.

[123] "Fiery debate over West Papua at UN General Assembly". Radio New Zealand 2017. 27 September 2017. Archived from the original on 1 October 2017. Retrieved 7 October 2017.

[124] Wroe, David (10 April 2018). "On the ground in Vanuatu, monuments to China's growing influence are everywhere". The Age (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 11 April 2018. Retrieved 11 April 2018.

[125] Wroe, David (9 April 2018). "China eyes Vanuatu military base in plan with global ramifications". The Sydney Morning Herald (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 11 April 2018. Retrieved 11 April 2018.

[126] "China gifts South Pacific nation Vanuatu new presidential palace in move likely to ignite concerns over Beijing's reach". Hong Kong Free Press. 2 July 2024.

[127] "Military statistics – How Vanuatu ranks". NationMaster. Archived from the original on 10 May 2012. Retrieved 12 May 2012.

[128] "Change of British High Commissioner to Vanuatu – Summer 2019". UK Government. 3 June 2019. Archived from the original on 24 July 2019. Retrieved 9 October 2019.

[129] The British Friends of Vanuatu Archived 8 జూలై 2011 at the Wayback Machine website

[130] "What happened after this nation banned plastic?". BBC Reel. 16 August 2019. Archived from the original on 7 November 2020. Retrieved 11 October 2020.

[131] . "Synthesis of Plastic Pollution Policies".

[132] Srinivasan, Prianka (2024-06-20). "How the small Pacific island nation of Vanuatu drastically cut plastic pollution". The Guardian (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). ISSN 0261-3077. Retrieved 2024-11-18.

[133] "Six Island Nations Commit to 'Fossil Fuel-Free Pacific,' Demand Global Just Transition". www.commondreams.org (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 16 June 2023. Retrieved 2023-07-01.

[134] "Port Vila call to phase out fossil fuels". RNZ (in New Zealand English). 2023-03-22. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 2023-07-01.

[135] Ligaiula, Pita (2023-03-17). "Port Vila call for a just transition to a fossil fuel free Pacific". Pacific Islands News Association (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 2024-04-27.

[autogenerated3-136] 135.0 ^135.1 The Vanuatu Police Force Archived 19 ఏప్రిల్ 2012 at the Wayback Machine.

[137] Vanuatu Military 2012 Archived 6 మే 2012 at the Wayback Machine.

[138] "Armed forces (Vanuatu) – Sentinel Security Assessment – Oceania". Articles.janes.com. 3 November 2011. Archived from the original on 13 July 2012. Retrieved 12 May 2012.

[139] Vanuatu Military Profile 2012 Archived 23 ఆగస్టు 2012 at the Wayback Machine.

[140] "Chapter XXVI: Disarmament – No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons". United Nations Treaty Collection. 7 July 2017. Archived from the original on 6 August 2019. Retrieved 15 August 2019.

[141] "Vanuatu wants total ban on nuclear weapons". Dailypost.vu. 5 June 2018. Archived from the original on 19 December 2018. Retrieved 15 August 2019.

[142] "Vanuatu". Statoids. Archived from the original on 9 May 2024. Retrieved 9 May 2024.

[143] "Profile – Vanuatu". CIA. Archived from the original on 9 January 2021. Retrieved 28 August 2020.

[144] "The Local Government System in Vanuatu" (PDF). Archived (PDF) from the original on 27 February 2022. Retrieved 17 June 2022.

[145] "Vanuatu Councils". Statoids. Archived from the original on 25 January 2021. Retrieved 28 August 2020.

[146] "Euromoney Country Risk". Euromoney Institutional Investor PLC. Archived from the original on 30 July 2011. Retrieved 15 August 2011.

[Economic_Freedom-147] "Country Rankings". heritage.org. The Heritage Foundation. Archived from the original on 16 September 2017. Retrieved 20 January 2016.

[Asian_Development_Bank-148] 147.0 ^147.1 "Asian Development Bank & Vanuatu – Fact Sheet – Operational Challenges (pdf file)" (PDF). Asian Development Bank. 31 December 2008. Archived from the original on 31 October 2009. Retrieved 26 July 2009.

[149] Garae, Len (22 December 2011). "Vanuatu is 185th member of WIPO". Vanuatu Daily Post. Archived from the original on 28 March 2012. Retrieved 16 March 2012.

[spc.int-150] ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; spc.int అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

[151] "Vanuatu says manganese exports a breakthrough for mining". RNZ (in New Zealand English). 2006-03-06. Retrieved 2024-11-18.

[152] "Vanuatu". Moody's Analytics. Economy; Economic Indicators. Retrieved 2024-11-18.

[FOOTNOTEHarris2006-153] Harris 2006.

[154] "Asian Development Bank & Vanuatu – Fact Sheet (pdf file)". Asian Development Bank. 31 December 2008. Archived from the original on 3 April 2007. Retrieved 26 July 2009.

[155] "Tourism and Migration Statistics – Visitor Arrivals by Usual Country of Residence (1995–2001)". Vanuatu Statistics Office. 2001. Archived from the original on 29 April 2009. Retrieved 26 July 2009.

[156] Nunis, Sarah Treanor and Vivienne (10 October 2019). "How selling citizenship is now big business". BBC. Archived from the original on 11 October 2020. Retrieved 11 October 2020.

[passports_RNZ-157] 156.0 ^156.1 "Vanuatu warned about citizenship sale flaw". RNZ (in New Zealand English). 18 September 2020. Archived from the original on 30 September 2020. Retrieved 3 October 2020.

[158] Neate, Rupert (12 February 2022). "Bitcoin paradise? Briton creates 'crypto utopia' in South Pacific". The Guardian. Retrieved 12 February 2022.

[159] Cobham, Tara (22 July 2023). "UK imposes visa requirements on five nations citing 'abuse' of migration system". The Independent. Archived from the original on 29 August 2023. Retrieved 29 August 2023.

[160] Murphy, Richard. "Another one bites the dust: Vanuatu gives up being a tax haven". Funding the Future (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2024-11-18.

[161] (April 2010). "Country case study Vanuatu".

[162] "International Transport Workers' Federation: FOC Countries". Itfglobal.org. 6 June 2005. Archived from the original on 18 July 2010. Retrieved 29 August 2011.

[163] (2017-05-03). "Offshore banking in Vanuatu". Global Finances (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2024-11-18.

[164] Massing, Adorina (1 April 2020). "Vodafone Vanuatu Launched". Vanuatu Daily Post. Archived from the original on 19 July 2023. Retrieved 27 April 2024.

[165] "Submarine Cable Map". TeleGeography Submarine Cable Map. Archived from the original on 17 October 2017. Retrieved 27 April 2024.

[:0-166] 165.0 ^165.1 Error on call to Template:cite paper: Parameter title must be specified

[167] "Vietnamese surprises in Vanuatu". VnExpress International (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 25 December 2021. Retrieved 2022-05-02.

[168] "Happiness doesn't cost the Earth". BBC News. 12 July 2006. Archived from the original on 6 March 2007. Retrieved 16 July 2007.

[169] "Vanuatu ranked as the world's most efficient country in delivering well-being outcomes". Australian Broadcasting Corporation (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). 2024-05-07. Retrieved 2024-11-19.

[Francophonie-170] Miles, William F. S. (June 1994). "Francophonie in Post-Colonial Vanuatu".

[FOOTNOTEFrançois2012104-171] François 2012, p. 104.

[tourism-172] 171.0 ^171.1 ^171.2 ^171.3 "Culture of Vanuatu". Vanuatu Tourism Office. Archived from the original on 20 May 2007. Retrieved 16 July 2007.

[FOOTNOTECrowley2000-173] Crowley 2000.

[US2022-174] "Vanuatu". Archived from the original on 7 December 2023. Retrieved 6 December 2023.

[175] "LDS Facts and Statistics 2022" (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 11 April 2023. Retrieved 2023-04-11.

[176] "Most Baha'i Nations (2010) | QuickLists | The Association of Religion Data Archives". www.thearda.com. Archived from the original on 2 March 2021. Retrieved 2021-08-06.

[177] "World Convention " Vanuatu". Archived from the original on 20 May 2012. Retrieved 9 June 2012.

[178] "Vanuatu – Island Dress". Australian Broadcasting Corporation. 15 February 2005. Archived from the original on 25 May 2007. Retrieved 21 February 2017.

[179] "Heeding the call to prayer in a region that reveres the pig". The Sydney Morning Herald. 8 September 2007. Archived from the original on 20 February 2017. Retrieved 21 February 2017.

[180] Fifty facts about the Duke of Edinburgh. royal.gov.uk (25 January 2002)

[181] Mercer, Phil (2007-02-15). "Vanuatu cargo cult marks 50 years". BBC News (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 22 February 2009. Retrieved 2024-04-27.

[182] Squires, Nick (27 February 2007). "South Sea tribe prepares birthday feast for their favourite god, Prince Philip". The Daily Telegraph. London. Archived from the original on 17 December 2007. Retrieved 31 August 2019.

[183] Fifty facts about the Duke of Edinburgh. royal.gov.uk (25 January 2002)

[184] Squires, Nick (9 April 2021). "Spiritual succession: Vanuatu tribe who worshipped Prince Philip as a god will now deify Charles". The Daily Telegraph. Archived from the original on 11 January 2022.

[185] "Vanuatu Literacy Education Programme (VANLEP)". UNESCO Institute for Lifelong Learning. July 2016. Archived from the original on 9 August 2017. Retrieved 9 August 2017.

[autogenerated1-186] "Vanuatu economic report 2009: accelerating reform" (PDF). Asian Development Bank. 2009. pp. 21–22. Archived (PDF) from the original on 16 June 2019. Retrieved 16 June 2019.

[187] Morris, Brian J.; Wamai, Richard G.; Henebeng, Esther B.; Tobian, Aaron A. R.; Klausner, Jeffrey D.; Banerjee, Joya; Hankins, Catherine A. (2016-04-04). "Erratum to: Estimation of country-specific and global prevalence of male circumcision". Population Health Metrics (in ఇంగ్లీష్). 14: 11. doi:10.1186/s12963-016-0080-6. PMC 4820865. PMID 27051352.

[188] See the CD "Music of Vanuatu: Celebrations and mysteries", and its e-book (François & Stern 2013).

[189] Stern, Monika (2007). "Les identités musicales multiples au Vanuatu". Identités musicales. Cahiers d'ethnomusicologie. Vol. 20. Genève: Adem. pp. 165–190. Archived from the original on 6 August 2021. Retrieved 17 March 2021..

[190] Ritchie, Kerri (29 March 2009). "Correspondents Report – The secrets of Vanuatu's national dish, the Lap Lap". ABC News. Archived from the original on 8 June 2014. Retrieved 27 September 2021.

[191] "Yam Festival Tanna". Vanuatu Travel (in ఇంగ్లీష్). 1 April 2018. Archived from the original on 8 December 2019. Retrieved 8 December 2019.

[192] "The 5 Coolest Countries You Haven't Heard Of". The Discoverer (in ఇంగ్లీష్). 4 November 2019. Archived from the original on 8 December 2019. Retrieved 8 December 2019.

[10] Vanua in turns comes from the Proto-Austronesian *banua – see Reuter 2002, p. 29; and Reuter 2006, p. 326

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[a]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

[99]