వికీపీడియా:వికీప్రాజెక్టు/తెవికీ-ఐఐఐటి/నమూనా వ్యాసాలు/శేఖర్ బసు
శేఖర్ బసు | |
|---|---|
| జననం | {{ |1952|09|20}} ముజఫర్ పూర్, బీహార్, భారతదేశం |
| మరణం | 2020 సెప్టెంబర్ 24 కోల్ కతా, పశ్చిమ బెంగాల్, భారతదేశం |
| జాతీయత | భారతదేశం |
| విద్యాసంస్థ | బల్లిగుంగే ప్రభుత్వ ఉన్నత పాఠశాల వీరమాత జిజాబాయి సాంకేతిక సంస్థ, ముంబై బిఎఆర్ సి ట్రైనింగ్ స్కూల్ |
| Office | భారత అణు శక్తి కమిషన్ ఛైర్మన్ |
| పురస్కారాలు | పద్మశ్రీ (2014)
ఇండియన్ న్యూక్లియర్ సొసైటీ (ఐ.ఎం.ఎస్) అవార్డు డిపార్ట్ మెంట్ ఆఫ్ అటామిక్ ఎనర్జీ (డిఎఇ) అవార్డు (2006 and 2007) |
శేఖర్ బసు
శేఖర్ బసు (20 సెప్టెంబర్ 1952 - 24 సెప్టెంబర్ 2020) ఒక భారతీయ అణు శాస్త్రవేత్త, అతను అణు శక్తి కమిషన్ చైర్మన్ గా[1] భారత ప్రభుత్వ కార్యదర్శిగా, అణు శక్తి విభాగం (డిఎఇ) గా పనిచేశాడు. అతను భాభా అటామిక్ రీసెర్చ్ సెంటర్ (బిఎఆర్ సి) డైరెక్టర్ గా, న్యూక్లియర్ సబ్ మెరైన్ ప్రోగ్రామ్ ప్రాజెక్ట్ డైరెక్టర్ గా తరువాత బిఎఆర్ సి[2] లో న్యూక్లియర్ రీసైకిల్ బోర్డు చీఫ్ ఎగ్జిక్యూటివ్ గా కూడా పనిచేశాడు. 2014లో భారతదేశపు నాల్గవ అత్యున్నత పౌర గౌరవమైన పద్మశ్రీ గ్రహీతగా[3] ఉన్నారు.
భారతదేశపు మొట్టమొదటి అణు శక్తితో నడిచే జలాంతర్గామి ఐఎన్ఎస్ అరిహంత్, తారాపూర్ కల్పాక్కంలోని అణు వ్యర్థాల రీసైక్లింగ్ ప్లాంట్లు తమిళనాడులోని తేనిలోని ఇండియన్ న్యూట్రినో అబ్జర్వేటరీ కోసం అణు రియాక్టర్ ను నిర్మించడంలో ఆయన చేసిన కృషికి ఆయన ఘనత పొందారు.
విద్య ,వృత్తి[మార్చు]
బసు 20 సెప్టెంబర్ 1952న భారత రాష్ట్రమైన బీహార్ లోని ముజఫర్ పూర్ లో జన్మించాడు. కోల్ కతాలోని బల్లిగుంజే ప్రభుత్వ ఉన్నత పాఠశాలలో హాజరై, 1974లో ముంబై విశ్వవిద్యాలయంలోని వీరమాత జిజాబాయి టెక్నలాజికల్ ఇనిస్టిట్యూట్ నుంచి మెకానికల్ ఇంజినీరింగ్ లో పట్టభద్రుడయ్యాడు.
భాభా అటామిక్ రీసెర్చ్ సెంటర్ శిక్షణా పాఠశాలలో ఒక సంవత్సరం పూర్తయిన తరువాత, అతను 1975 లో అదే సంస్థలో రియాక్టర్ ఇంజనీరింగ్ విభాగంలో చేరాడు. అతను న్యూక్లియర్ సబ్ మెరైన్ ప్రోగ్రామ్ ప్రాజెక్ట్ డైరెక్టర్ గా బిఎఆర్ సి ఇండియాలో న్యూక్లియర్ రీసైకిల్ బోర్డు చీఫ్ ఎగ్జిక్యూటివ్ గా పనిచేశాడు.
అతను 2012 లో భాభా అణు పరిశోధన కేంద్రానికి డైరెక్టర్ గా కొనసాగాడు భారత అణు శక్తి కమిషన్ చైర్మన్ గా భారత ప్రభుత్వ కార్యదర్శిగా, అణు శక్తి విభాగం (డిఎఇ) ౨౦౧౫ లో నియమించబడ్డాడు సెప్టెంబర్ ౨౦౧౮ వరకు ఈ స్థానంలో పనిచేశాడు.
ప్రాజెక్టులు[మార్చు]
న్యూక్లియర్ రీసైకిల్ ప్లాంట్లు[మార్చు]
బిఎఆర్ సిలో న్యూక్లియర్ రీసైకిల్ బోర్డు చీఫ్ ఎగ్జిక్యూటివ్ గా తన పాత్రలో, బసు పరిశోధన అణు రీప్రాసెసింగ్ అణు వ్యర్థాల నిర్వహణ రూపకల్పన, అభివృద్ధి ఆపరేషన్ ను విస్తరించింది. తమిళనాడులోని ట్రోంబే, మహారాష్ట్ర, తారాపూర్, మహారాష్ట్ర, కల్పాక్కం వద్ద రీప్రాసెసింగ్ ప్లాంట్లు, ఇంధన నిల్వ సౌకర్యాలు అణు వ్యర్థాల శుద్ధి సౌకర్యాల రూపకల్పన నిర్మాణంలో ఆయన పాల్గొన్నారు.
అణు విద్యుత్ మోహరింపు[మార్చు]
2015 నుంచి 2018 మధ్య అణు శక్తి విభాగం (డిఎఇ) కార్యదర్శిగా, భారతదేశంలో అణు విద్యుత్ మోహరింపు వేగాన్ని వేగవంతం చేసే కార్యక్రమాలకు బసు మద్దతు ఇచ్చారు. మే 2017లో, 10 ప్రెజరైజ్డ్ హెవీ వాటర్ రియాక్టర్లు (పిహెచ్ డబ్ల్యుఆర్ లు) రెండు ప్రెజరైజ్డ్ వాటర్ రియాక్టర్లు (పిడబ్ల్యుఆర్ లు) నిర్మించాలనే డిఎఇ ప్రణాళికకు భారత ప్రభుత్వం ఆమోదం తెలిపింది. ఈ కాలంలో, డిఎఇ 21 రియాక్టర్ల నిర్మాణాన్ని ఏకకాలంలో తీసుకుంది, కల్పాక్కం వద్ద ప్రోటోటైప్ ఫాస్ట్ బ్రీడర్ రియాక్టర్ (పిఎఫ్ బిఆర్) కమిషనింగ్ అధునాతన దశల్లో ఉంది. ఈ కాలంలో భారతదేశంలో యురేనియం అన్వేషణ మైనింగ్ పెంచడానికి కూడా డిఎఇ చర్యలు ప్రారంభించింది.
రెండవ 1000 ఎమ్ డబ్ల్యు అణు రియాక్టర్ వాణిజ్య విద్యుత్ ఉత్పత్తి, కుడంకుళం న్యూక్లియర్ పవర్ ప్లాంట్ వద్ద వాణిజ్య విద్యుత్ ఉత్పత్తి, జూన్ 2017 లో ప్రారంభమయ్యే అదే సామర్థ్యం కలిగిన కెకెఎన్ పిపి యూనిట్లు 3 4 మరో రెండు అణు విద్యుత్ ప్లాంట్ల నిర్మాణంతో సహా అణు శక్తి విభాగంలో వివిధ ప్రాజెక్టుల ప్రారంభాన్ని కూడా ఆయన పర్యవేక్షించారు
ప్రాథమిక సైన్స్ ప్రాజెక్టులు[మార్చు]
అతని ప్రాథమిక సైన్స్ పరిశోధన భాగస్వామ్యాలు సూపర్ కండక్టింగ్ యాక్సిలరేటర్లు, లేజర్ ఇంటర్ ఫెరోమీటర్ గ్రావిటేషనల్ వేవ్ అబ్జర్వేటరీ (లిగో), ఇంటర్నేషనల్ థర్మోన్యూక్లియర్ ఎక్స్ పెరిమెంటల్ రియాక్టర్ (ఐటిఇఆర్), భారతదేశానికి చెందిన న్యూట్రినో అబ్జర్వేటరీని విస్తరించాయి.
అణు శక్తి శాఖ కార్యదర్శిగా తన పాత్రలో 2016 లో నేషనల్ సైన్స్ ఫౌండేషన్ తో ఒక అవగాహనపూర్వక ఒప్పందం (ఎంఒయు)పై సంతకం చేసి, భారతదేశంలో అధునాతన గురుత్వాకర్షణ తరంగ డిటెక్టర్ ను ఏర్పాటు చేశారు. పూర్తి చేసినప్పుడు, గురుత్వాకర్షణ-తరంగ పరిశీలనలు లేదా ఇండిగోలో ఇండియన్ ఇనిషియేటివ్ ప్రపంచంలో ఐదవ పెద్ద స్థాయి గురుత్వాకర్షణ వేవ్ డిటెక్టర్, లిగో యుఎస్ తరువాత ప్రపంచంలో మూడవ లిగో డిటెక్టర్, ఇటలీలో విర్గో గురుత్వాకర్షణ తరంగ డిటెక్టర్. మహారాష్ట్రలోని హింగోలి జిల్లాలోని ఆంధ నాగ్ నాథ్ సమీపంలో ఒక స్థలాన్ని ఎంపిక చేశారు, 2024 లో కమిషన్ తేదీఅంచనా వేయబడింది.
2016 నవంబరులో డిఎఇలో తన పదవీకాలంలో, యూరోపియన్ ఆర్గనైజేషన్ ఫర్ న్యూక్లియర్ రీసెర్చ్ (సెర్న్)లో అసోసియేట్ సభ్యుడిగా ఉండటానికి భారతదేశం కోసం ఒక ఒప్పందంపై సంతకం చేశాడు. ఈ ఒప్పందం భారతీయ కంపెనీలు సెర్న్ లో ఇంజనీరింగ్ ఒప్పందాలకోసం వేలం వేయడానికి అనుమతిస్తుంది, భారతీయ ఇంజనీర్లు సెర్న్ వద్ద ప్రాజెక్టులలో పాల్గొనడానికి కూడా అనుమతిస్తుంది.
అమెరికాలోని లాంగ్ బేస్ లైన్ న్యూట్రినో ఫెసిలిటీ (ఎల్ బిఎన్ ఎఫ్), డీప్ అండర్ గ్రౌండ్ న్యూట్రినో ఎక్స్ పెరిమెంట్ (డ్యూన్), భారతదేశంలోని తేనిలో భారత్ కు చెందిన న్యూట్రినో అబ్జర్వేటరీ (ఐఎన్ ఓ) మధ్య సహకారానికి మార్గం సుగమం చేసిన న్యూట్రినో పరిశోధనలో భారత్, అమెరికా ల మధ్య సహకారాన్ని విస్తరించేందుకు అప్పటి అమెరికా ఇంధన కార్యదర్శి రిక్ పెర్రీతో కలిసి 2018 ఏప్రిల్ లో ఒక అవగాహనా ఒప్పందంపై సంతకం చేశారు. పార్టికల్ యాక్సిలరేటర్ కాంపోనెంట్ల తయారీలో సహకరించడానికి రెండు దేశాల మధ్య గత ఒప్పందంపై నిర్మించిన ఎంఒయు.
ఆరోగ్య సంరక్షణ[మార్చు]
డిఎఇలో ఉన్న సమయంలో, అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాలకు రేడియోథెరపీ పరికరాలు తక్కువ ఖర్చు రేడియోథెరపీ చికిత్సను అభివృద్ధి చేయడానికి ఏజెన్సీ చొరవలను నడిపించింది. భాబాట్రాన్, తక్కువ ధర రేడియోథెరపీ యంత్రం డిజిటల్ సిమ్యులేటర్ టాంజానియా, కెన్యా మంగోలియాతో పంచుకోబడింది. స్వదేశీ క్యాన్సర్ సంరక్షణ ఔషధాల అభివృద్ధికి కూడా ప్రయత్నాలు జరిగాయి.
ఈ కాలంలో, వ్యవస్థాపకులు ఉపయోగించడానికి అందుబాటులో ఉన్న స్పిన్-ఆఫ్ టెక్నాలజీలను అందించడానికి భారత ప్రభుత్వం స్టార్టప్ ఇండియా స్కిల్ ఇండియా కార్యక్రమంతో కూడా ఆయన సమన్వయం చేశారు.
అవార్డులు గౌరవాలు[మార్చు]
ఇండియన్ న్యూక్లియర్ సొసైటీ అవార్డు (2002)
డిఎఇ అవార్డులు (2006 2007)
పద్మశ్రీ, భారత ప్రభుత్వం (2014)
అతను ఇండియన్ నేషనల్ అకాడమీ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ (ఐఎన్ఎఇ) ఇండియన్ సొసైటీ ఫర్ నాన్-డిస్ట్రక్టివ్ టెస్టింగ్ (ఐఎస్ఎన్టి) ఫెలో కూడా.
మరణం[మార్చు]
తన పుట్టినరోజు తరువాత నాలుగు రోజుల తరువాత, 68 సంవత్సరాల వయస్సులో భారతదేశంలో కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో కోవిడ్-19 కారణంగా బసు 24 సెప్టెంబర్ 2020న కోల్ కతాలో మరణించాడు. అతను మరణించిన సమయంలో ఇతర మూత్రపిండాల రుగ్మతలతో కూడా బాధపడుతున్నాడు
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ "Dr Sekhar Basu takes charge as Chairman, AEC and Secretary, DAE". pib.nic.in. Retrieved 7 July 2017.
- ↑ Bhabha Atomic Research Centre (23 February 2016). "Dr. Sekhar Basu". Retrieved 23 December 2018.
- ↑ "Nuclear scientist Sekhar Basu succumbs to Covid". The Indian Express (in ఇంగ్లీష్). 25 September 2020. Retrieved 25 September 2020.