సంగోలి రాయన్న
| సంగోలి రాయన్న | |
|---|---|
 | |
| జననం | 1798 ఆగస్టు 15 సంగోళ్ళి, బెలగావి |
| మరణం | 1831 జనవరి 26 (వయసు 33) జుంజవాడ్ కె. నందగాడ్, బెలగావి |
| జాతీయత |  భారతీయుడు |
| ఇతర పేర్లు | రాయన్న భరమప్ప రోగన్నవర్ |
| వృత్తి | భారతీయ సైనిక నాయకుడు |
సంగోలి రాయన్న (1798 ఆగస్టు 15 - 1831 జనవరి 26) ఒక భారతీయ సైనిక నాయకుడు. ఆయన బెళగావి జిల్లాలోని సంగొళ్ళిలో జన్మించాడు. ఆయన తండ్రి భరమప్ప రోగన్నవర్. ఆయన తల్లి కెంచవా. 19వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో బ్రిటిష్ రాజ్యంగా పిలిచే ఇతర రాజ్యాల మాదిరిగానే కిత్తూరు చెన్నమ్మ పాలించిన కిత్తూరు సైన్యంలో సీనియర్ కమాండర్ గా ఆయన పనిచేసాడు. 1824లో ఇఐసి అపఖ్యాతి పాలైన డాక్ట్రిన్ ఆఫ్ లాప్స్ కు ప్రతిస్పందనగా బ్రిటిష్ ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ (ఇఐసి)కి వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటుకు చెన్నమ్మ నాయకత్వం వహించిన తరువాత, రాయన్న భారతదేశంలో కంపెనీ పాలన వ్యతిరేకించడం కొనసాగించాడు. ఈస్టిండియా కంపెనీ అధికారానికి వ్యతిరేకంగా మరొక తిరుగుబాటుకు నాయకత్వం వహించిన తరువాత, చివరికి బ్రిటిష్ వారు అతన్ని బంధించి, 1831లో ఉరితీశారు. భారత స్వాతంత్య్రంలో ఆయన చాలా ముఖ్యమైన పాత్ర పోషించినందున, ఆయన స్మారక విగ్రహాన్ని బెలగావి సంగొళ్ళి గ్రామంలో నిర్మించారు. కన్నడ భాషా చిత్రాలైన క్రాంతివీర సంగోలి రాయన్న (1967), క్రాంతివీర సంగొలి రాయన్న (2012)లలో రాయన్న జీవితం ఒక అంశంగా ఉంంది.[1][2]
ప్రారంభ జీవితం
[మార్చు]సంగోలి రాయన్న 1798 ఆగస్టు 15న బెల్గావి జిల్లాలోని సంగొళ్ళిలో జన్మించాడు. ఆయన కిత్తూరు రాజ్య సైన్యంలో చేరి, సీనియర్ కమాండర్ స్థానానికి ఎదిగాడు. 1824లో, కిత్తూరు పాలకురాలు కిత్తూరు చెన్నమ్మ, బ్రిటిష్ ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ (ఇఐసి) డాక్ట్రిన్ ఆఫ్ లాప్స్ కు ప్రతిస్పందనగా భారతదేశంలో కంపెనీ పాలన వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు చేశాడు. రాయన్న తిరుగుబాటులో పోరాడాడు, బ్రిటిష్ దళాలు ఆయనను అరెస్టు చేశాయి, చివరికి వారు ఆయనను విడుదల చేసారు.[3]
తిరుగుబాటు, మరణం
[మార్చు]ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ తన భూములలో ఎక్కువ భాగాన్ని స్వాధీనం చేసుకోవడం (1824 తిరుగుబాటు పాల్గొన్నందుకు శిక్షగా), మిగిలిన వాటిపై భారీ పన్ను విధించడం వల్ల ఆగ్రహించిన రాయన్న, ఈ ప్రాంతంలో బ్రిటిష్ ఆధిపత్యాన్ని వ్యతిరేకిస్తూ, చెన్నమ్మ కుమారుడు శివలింగప్పను కిత్తూరు కొత్త పాలకుడిగా నియమించాలని యోచిస్తూ కొనసాగాడు. సాధారణ సైన్యాన్ని పెంచడానికి వనరులు లేకపోవడంతో, అతను స్థానిక రైతుల నుండి పురుషులను నియమించుకున్నాడు, వారు అదేవిధంగా ఇఐసి చేత ఆగ్రహానికి గురయ్యారు, 1829లో బ్రిటిష్ వారికి వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటును ప్రారంభించారు. ఆయన తిరుగుబాటుదారులు ఇఐసి పరిపాలనా భవనాలు, బ్రిటిష్ దళాలు, స్థానిక ట్రెజరీలను లక్ష్యంగా చేసుకున్నారు, పెద్ద శత్రు దాడి చేయకుండా ఉండటానికి నిరంతరం కదలికలో ఉన్నారు. రాయన్న తన తిరుగుబాటుకు నిధులు సమకూర్చడానికి స్థానిక భూస్వాముల నుండి పొందిన పన్నులను, ట్రెజరీలను దోచుకోవడం ప్రారంభించాడు. తిరుగుబాటు సమయంలో సిద్ది నాయకుడు గజవీరా ఆయనకి సహాయం చేశాడు.[4]
ఏప్రిల్ 1830లో, రాయన్నను శివలింగప్పతో పాటు బ్రిటిష్ వారు బంధించారు, వారు అతన్ని న్యాయస్థానంలో విచారించి మరణశిక్ష విధించారు.[5] 1831 జనవరి 26న, ముప్పై మూడు సంవత్సరాల వయస్సులో, నందగడ గ్రామానికి సమీపంలో ఉన్న మర్రి చెట్టుకు ఉరివేసి బ్రిటిష్ అధికారులు అతన్ని చంపేసారు.[6][1] ఆయన మరణానంతరం నందగఢ్ సమీపంలో ఖననం చేసారు. రాయన్నకు సన్నిహితుడైన సంగొళ్ళి బిచుగట్టి చన్నబసప్ప ఆయన సమాధి మీద మర్రి మొక్కను నాటాడు, అది నేటికీ అక్కడే ఉంది. అలాగే, ఆయన సమాధి సమీపంలో ఒక స్థూపం కూడా ఏర్పాటు చేయబడింది. కర్ణాటక ప్రభుత్వం ఒక పాఠశాల, ఒక రాక్ గార్డెన్, ఒక మ్యూజియంకు రాయన్న పేరు పెట్టింది.[7]
వారసత్వం
[మార్చు]గీ గీ పాటలు (బల్లద్స్) ఉత్తర కర్ణాటకలో కూర్చబడిన వీరోచిత జానపద శ్లోకాలు 'కిత్తూరు చెన్నమ్మ, సంగోలి రాయన్న, స్వాతంత్య్రానికి ముందు కర్ణాటకలోని ఇతర స్వాతంత్ర్య సమరయోధుల గురించి ఇలాంటి అనేక పాటలు పాడతారు.[8][9] కుడి చేతిలో కత్తితో గుర్రంపై స్వారీ చేస్తున్న సంగోలి రాయన్న జీవిత పరిమాణ కాంస్య విగ్రహాన్ని బెంగళూరు నగర రైల్వే స్టేషన్ సమీపంలో ఏర్పాటు చేసారు.[10] బెంగళూరు నగరంలోని ప్రధాన రైల్వే స్టేషన్ పేరును 2015లో "క్రాంతివీర సంగోలి రాయన్న బెంగళూరు జంక్షన్ రైల్వే స్టేషన్" (కెఎస్ఆర్ బెంగళూరు జంక్షన్) గా మార్చారు.[11] 2012లో ఆయన ఒక జీవితచరిత్ర చిత్రం నిర్మించబడింది.[12] ఆయన చరిత్రపై మరో కన్నడ భాషా చలన చిత్రం క్రాంతివీర సంగోలి రాయన్న వచ్చింది, దీనికి నాగన్న దర్శకత్వం వహించాడు. ఇందులో దర్శన్, జయప్రద, నికితా తుక్రాల్ నటించారు.[12]
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ 1.0 1.1 "Celebrating the life and times of Sangolli Rayanna". The Hindu. 24 January 2017.
- ↑ "Celebrating the life and times of Sangolli Rayanna". New Indian Express. 6 December 2016.
- ↑ "Sangolli Rayanna and the rise of caste heroes". The New Indian Express. 6 December 2016.
- ↑ Ali, Shanti Sadiq (1996). The African dispersal in the Deccan : from medieval to modern times. New Delhi: Orient Blackswan. p. 232. ISBN 9788125004851.
- ↑ Gopalakrishnan (2007). Gopalakrishnan, Subramanian (ed.). The South Indian rebellions: before and after 1800 (1st ed.). Chennai: Palaniappa Brothers. p. 103. ISBN 9788183795005.
- ↑ R P, Sambasadashiva Reddy. "Miscellany". Deccan Herald, Bangalore. Archived from the original on 4 October 2013. Retrieved 5 November 2012.
- ↑ Pramoda (9 August 2018). "ಪೂರ್ಣವಾಗದ ಸಂಗೊಳ್ಳಿ ರಾಯಣ್ಣ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ". Vijaya Karnataka. Retrieved 28 August 2020.
- ↑ Khajane, Muralidhara (8 April 2008). "We've come for your vote..." The Hindu. Archived from the original on 12 April 2009. Retrieved 30 November 2012.
- ↑ Datta, Amaresh, ed. (1988). Encyclopaedia of Indian Literature: devraj to jyoti, Volume 2. New Dehi: Sahitya Akademi. p. 1293. ISBN 9788126011940.
- ↑ "Sangolli Rayanna statue unveiled in City, at last". Deccan Herald, Newspaper. 28 September 2010. Retrieved 17 September 2015.
- ↑ "Bengaluru railway station to be named after Sangolli Rayanna". Deccan Harald, Newspaper. 1 May 2015. Retrieved 17 September 2015.
- ↑ 12.0 12.1 Khajane, Muralidhara (31 October 2012). "Rajyotsava release for Sangolli Rayanna". The Hindu. Retrieved 30 November 2012.