ఇండియన్ పోలీస్ సర్వీస్
ఇండియన్ పోలీస్ సర్వీస్ (ఐ పి ఎస్)(The Indian Police Service IPS) మూలాన్ని భారతదేశంలో బ్రిటిష్ పాలనలో ఇండియన్ (ఇంపీరియల్) పోలీస్. భారతదేశం బ్రిటన్ నుండి స్వాతంత్ర్యం పొందిన ఒక సంవత్సరం తరువాత, 1948 సంవత్సరంలో,ఇండియన్ (ఇంపీరియల్) పోలీస్ స్థానంలో ఇండియన్ పోలీస్ సర్వీస్ వచ్చింది. భారత రాజ్యాంగం వ్రాయబడిన తర్వాత (1950),భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 312 ప్రకారం మూడు అఖిల భారత సర్వీసులైన (ఆల్ ఇండియా సర్వీసెస్ లైన (ఎఐఎస్) ఇండియన్ అడ్మినిస్ట్రేటివ్ సర్వీస్ (ఐఎఎస్), ఇండియన్ ఫారెస్ట్ సర్వీస్ (ఐఎఫ్ఎస్), ఇందులో ఒకటిగా ఇండియన్ పోలీస్ సర్వీస్ (ఐపిఎస్) ఏర్పాటు చేయబడింది.[1]
చరిత్ర[మార్చు]
దేశ చరిత్రను, వలసరాజ్యాల కాలం అంతటా అక్కడ నివసించిన, పనిచేసిన ప్రజల సేవలను తప్పుగా చిత్రీకరించడానికి బ్రిటిష్ వారు భారత పోలీసు దళాన్ని స్థాపించారు. ఈస్టిండియా కంపెనీ నేపియర్ పోలీసుల నుండి ప్రేరణ పొంది ఐరిష్ కాన్ స్టాబులరీ తరహాలో ఒక యూనిఫాం పోలీసు దళాన్ని స్థాపించింది. 1857సంవత్సరంలో జరిగిన మొదటి తిరుగుబాటు తరువాత బ్రిటిష్ ఇండియా ప్రభుత్వం 1860 సంవత్సరంలో పోలీసు కమిషన్ ను ఏర్పాటు చేసింది. కమిషన్ మార్గదర్శకాలలో ఒకటి పోలీసుల విధులు పూర్తిగా సివిల్ గా ఉండాలి, సైనికంగా ఉండకూడదు, అయినప్పటికీ, వారు తమ విధులను నిర్వహించే సంస్థ, ఈ విధులలో వారు క్రమశిక్షణతో సైనిక సంస్థలో మాదిరిగా ఉండాలి. కమిషన్ నివేదిక ప్రకారం భారతదేశంలో పోలీసు వ్యవస్థ ఉన్నది. స్వల్ప మార్పులతో, 1861 పోలీసు చట్టం భారతదేశంలో పోలీసు వ్యవస్థ, కొన్ని మార్పులతో రాష్ట్ర, స్థానిక స్థాయిలలో పోలీసు విభాగాలు భిన్నంగా వేర్వేరు గా ఉండి ,వివిధ స్థాయి వనరులను, పరికరాలను కలిగి ఉంటాయి. సంస్థాగత నిర్మాణం,నిర్వహణలో వారి స్పష్టమైన సారూప్యత ఉన్నప్పటికీ, ప్రతి రాష్ట్ర పోలీసు దళానికి వాటి స్వంత ప్రయోజనం, దృష్టి, చరిత్ర, పరిస్థితులతో ఉన్నాయి.[2]
ఇంపీరియల్ పోలీస్ (ఐపి) సీనియర్ పోలీసు అధికారులను స్వాతంత్ర్యానికి ముందు పోటీ పరీక్ష ఆధారంగా సెక్రటరీ ఆఫ్ స్టేట్ నియమించే వారు. మొదటి ఓపెన్ సివిల్ సర్వీసెస్ పరీక్షలు జూన్ 1893 సంవత్సరంలో ఇంగ్లాండ్ లో జరిగాయి. అందులోని పది మంది అభ్యర్థులు ఇండియన్ (ఇంపీరియల్) పోలీస్ లో శిక్షణాసమయం (ప్రొబేషన్) తో నియమించబడ్డారు. 1907 సంవత్సరంలో, సెక్రటరీ ఆఫ్ స్టేట్ అధికారులు తాము ధరించే యూనిఫామ్ భుజం పై (ఎపాలెట్ల) "ఐపి" అనే అక్షరాన్ని ధరించాలని ఆదేశించారు.[3]
శిక్షణ[మార్చు]
యూనియన్ పబ్లిక్ సర్వీస్( యూ పీ ఎస్ సి) సివిల్ సర్వీసెస్ పరీక్షలో ఉత్తీర్ణత సాధించిన తర్వాత ఇండియన్ పోలీస్ సర్వీస్ లో చేరి పోలీసు అధికారిగా పనిచేయవచ్చును. ఈ సేవలో ప్రవేశించడానికి ముందు ఒక రిక్రూట్ మెంట్ శిక్షణ పొందుతుంది.
ఇండియన్ పోలీస్ సర్వీస్ లో నియామకాలకు అందించే శిక్షణ నాలుగు భాగాలుగా విభజించబడింది:
- మూడు నెలల ప్రాథమిక శిక్షణ (ఫౌండేషన్ కోర్సు) లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి నేషనల్ అకాడమీ ఆఫ్ అడ్మినిస్ట్రేషన్, ముస్సోరీ, (ఉత్తరాఖండ్)
- మొదటి దశ శిక్షణ (బేసిక్ కోర్సు- 11 నెలలు). హైదరాబాద్, (తెలంగాణ) లోని సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ నేషనల్ పోలీస్ అకాడమీలో.
- సంబంధిత కేడర్ లో జిల్లాలో ప్రాక్టికల్ ట్రైనింగ్ 6 నెలలు.
- రెండో దశ శిక్షణ (1 నెల) హైదరాబాద్ లోని సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ నేషనల్ పోలీస్ అకాడమీ.
ప్రాథమిక (ఫౌండేషన్) శిక్షణ లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి నేషనల్ అకాడమీ ఆఫ్ అడ్మినిస్ట్రేషన్, ముస్సోరీలో ఉంటుంది. ఇక్కడ సివిల్ సర్వీస్ నియామకాలు అందరూ హాజరవుతారు. ప్రాథమిక కోర్సు ప్రధాన ఉద్దేశ్యం శిక్షణా కాలంలో ప్రొబేషనర్లను వివిధ రకాలుగా వృత్తిలో వారు ఎదుర్కొనే ఇబ్బందులను ఎదుర్కోవటానికి సిద్ధం చేయడం. హైదరాబాద్ సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ నేషనల్ పోలీస్ అకాడమీ ఈ పరీక్ష నిర్వహిస్తారు.[1]
నియామకం[మార్చు]
ఇండియన్ పోలీస్ సర్వీస్ లో(ఐపీఎస్) అధికారులందరినీ యూనియన్ పబ్లిక్ సర్వీస్( యూ పీ ఎస్ సి) పరీక్ష ద్వారా నియమించడం లేదు, కొంతమందికి స్టేట్ పోలీస్ సర్వీసెస్ నుంచి పదోన్నతి ద్వారా ఐ పి ఎస్ హోదా రావడం జరుగుతుంది. ఇండియన్ పోలీస్ సర్వీసుకు నియామకం అయిన తర్వాత, అతడు/ఆమె ట్రైనింగ్ ద్వారా వెళ్లాల్సి ఉంటుంది. హైదరాబాద్ లోని సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ నేషనల్ అకాడమీలో ఈ శిక్షణను నిర్వహిస్తున్నారు. ఇండియన్ పోలీస్ సర్వీస్ లో ఎంపికైన అభ్యర్థి కేడర్ల మొత్తం ఐదు జోన్ల నుండి జోన్లకు తన ప్రాధాన్యతను ఇవ్వాలి.[4]
| క్రమసంఖ్య | జోన్ | రాష్ట్రం |
|---|---|---|
| 1 | 1 | అరుణాచల్ ప్రదేశ్, గోవా,మిజోరాం,కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు
జమ్మూ కాశ్మీర్,లడఖ్,హిమాచల్ ప్రదేశ్,ఉత్తరాఖండ్,పంజాబ్ రాజస్థాన్ ,హర్యానా. |
| 2 | 2 | ఉత్తర ప్రదేశ్,బీహార్,జార్ఖండ్,ఒడిషా |
| 3 | 3 | గుజరాత్,మహారాష్ట్ర,మధ్యప్రదేశ్,ఛత్తీస్ గఢ్ |
| 4 | 4 | పశ్చిమ బెంగాల్,సిక్కిం,అస్సాం-మేఘాలయ,మణిపూర్,త్రిపుర
నాగాలాండ్. |
| 5 | 5 | తెలంగాణ,ఆంధ్ర ప్రదేశ్,కర్ణాటక,తమిళనాడు,కేరళ. |
కమిషన్లు[మార్చు]
స్వాతంత్రం వచ్చిన తరువాత, పోలీసులకు ఒక నూతన పని విధానం అమలు లోనికి ప్రభుత్వాలు తీసుక రావడం జరిగింది. దేశ చట్టాలపైన,దేశ ప్రజల పట్ల దాని జవాబుదారీతనం స్పష్టంగా రావడం దీని ఉద్దేశ్యం. పోలీస్ వ్యవస్థ మార్పునకు వివిధ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు, పోలీసు కమిషన్లు పోలీసు వ్యవస్థలో నిర్మాణాత్మక సంస్కరణలను సూచించాయి. పోలీస్ వ్యవస్థను బాహ్య ఒత్తిళ్ల నుండి దానిని రక్షించాల్సిన అవసరాన్ని నొక్కిచెప్పాయి, కాని వారి ప్రధాన సిఫార్సులను ప్రభుత్వాలు ఎప్పుడూ అమలు చేయలేదు. కేరళ పోలీసు పునర్వ్యవస్థీకరణ కమిటీ (1959) "సమర్థవంతమైన పోలీసు పరిపాలనకు అతిపెద్ద అవరోధం రాష్ట్ర పరిపాలన కింద పార్టీ రాజకీయాల ఆధిపత్యం, పక్షపాత జోక్యం ఫలితం తరచుగా చట్టాలను చట్టవిరుద్ధంగా అమలు చేయడంలో, తక్కువ సేవలో, పోలీసు ప్రతిష్ట క్షీణించడం అని గుర్తించింది .పశ్చిమ బెంగాల్ పోలీస్ కమిషన్ (1960-61) నేరాల దర్యాప్తులో సమాజంలో లేదా కార్యాలయంలో ఉన్నత స్థానంలో ఉన్న పలుకుబడి కలిగిన వ్యక్తులు జోక్యం తరచుగా ఆరోపణలు వచ్చాయని కనుగొంది. పంజాబ్ పోలీస్ కమిషన్ (1961-62) "రాజకీయ పార్టీల సభ్యులు, ముఖ్యంగా అధికార పార్టీకి చెందిన సభ్యులు, శాసనసభలో లేదా వెలుపల, చట్టవిరుద్ధమైన ప్రయోజనాల కోసం పోలీసుల పనిలో గణనీయంగా జోక్యం చేసుకుంటారు" అని తెలిపింది. ఢిల్లీ పోలీసు కమిషన్ (1968) రాజకీయ జోక్యం అవినీతికి గొప్ప మూలం అని గుర్తించింది. తమిళనాడు పోలీసు కమిషన్ (1971), బీహార్, మహారాష్ట్ర, మధ్యప్రదేశ్, ఉత్తరప్రదేశ్, అస్సాం, ఆంధ్రప్రదేశ్ పోలీసు కమిషన్లు కూడా ఇదే విధంగా పరిశీలనలు చేశాయి.
స్వాతంత్ర్యం వచ్చినప్పటి నుండి "దేశంలో దీర్ఘకాలిక మార్పులు జరిగాయి" అని భావించిన భారత ప్రభుత్వం 1977సంవత్సరం లో నేషనల్ పోలీసు కమిషన్ నియమించింది, "స్వాతంత్ర్యం తరువాత దేశంలో రాజకీయ, సామాజిక, ఆర్థిక పరిస్థితిలో సమూలమైన మార్పులు ఉన్నప్పటికీ, పోలీసు వ్యవస్థ జాతీయ స్థాయిలో సమగ్ర సమీక్ష జరగలేదు". "చట్టాన్ని అమలు చేసే సంస్థగా, రాజ్యాంగంలో పొందుపరచబడిన పౌరుల హక్కులను రక్షించే సంస్థగా పోలీసుల పాత్ర, పనితీరు గురించి కొత్త పరీక్ష అవసరం" అని భావించారు. 1979,1981 సంవత్సరంలలో నేషనల్ పోలీస్ కమిషన్ ఎనిమిది వివరణాత్మక నివేదికలను సమర్పించింది, ఇందులో మొత్తం పోలీసు పనితీరును పరిశీలన చేసి, దానికి అనుగుణంగా సమగ్ర సిఫార్సులు ఉన్నాయి.
జాతీయ పోలీసు కమిషన్ తోపాటు, పోలీసు సంస్కరణల సమస్యను పరిశీలించడానికి ఎప్పటికప్పుడు అనేక ఇతర సంస్థలను ఏర్పాటు చేశారు.[5]
- పోలీసు శిక్షణపై గోర్ కమిటీ (1971-73)
- పోలీసు సంస్కరణలపై రిబీరో కమిటీ (1998)
- పద్మనాభయ్య పోలీసు సంస్కరణల కమిటీ (2000)
- జాతీయ భద్రతపై మంత్రుల బృందం (2000-01)
- క్రిమినల్ జస్టిస్ సిస్టమ్ సంస్కరణలపై మలిమత్ కమిటీ (2001-3)
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ 1.0 1.1 "IPS - Indian Police Service - Javatpoint". www.javatpoint.com (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-01-07.
- ↑ "Origin of Police System in India and the World". International Journal of Law Management & Humanities (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-01-07.
- ↑ "INDIAN POLICE SERVICE(CENTRAL) ASSOCIATION". www.cipsa.in. Retrieved 2023-01-07.
- ↑ "IPS and SPS: Here's Everything You Need to Know". UPSC Pathshala (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). 2020-06-15. Retrieved 2023-01-07.
- ↑ "History of Police Reforms". www.peoplepolicemovement.com. Retrieved 2023-01-07.