అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రం: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search
చరిత్రలో దిద్దుబాట్లను ఎంపిక చేసుకుంటూ తేడాలు చూడండి
← మునుపటి తేడాతరువాతి తేడా →
Content deleted Content added
విజువల్వికీటెక్స్ట్
పంక్తి 69: పంక్తి 69:


== అంతరిక్షంలో కూర్పు ==
== అంతరిక్షంలో కూర్పు ==
అంతరిక్ష కేంద్రం నిర్మాణంలో ప్రధాన భాగమైన అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రపు అసెంబ్లీ నవంబరు 1998 లో ప్రారంభమైంది. <ref name="OnOrbit">{{వెబ్ మూలము}}</ref> ''రాస్వెట్'' మినహా మిగతా రష్యన్ మాడ్యూళ్ళన్నిటినీ లాంచి చేసి, రోబోటిక్‌గా డాక్ చేసారు. ఇతర మాడ్యూళ్ళన్నిటినీ స్పేస్ షటిళ్ళు మోసుకెళ్ళాయి. వీటిని ఐఎస్‌ఎస్ స్వయంగా గాని, సిబ్బంది గానీ కెనడార్మ్ 2 (ఎస్ఎస్ఆర్ఎంఎస్), ఎక్స్ట్రా-వెహిక్యులర్ యాక్టివిటీస్ (ఇవిఎ) ను ఉపయోగించి ఉపయోగించుకుని స్థాపించుకోవాలి; 2011 జూన్ 5 నాటికి 900 గంటలకు పైగా EVA సమయాన్ని వాడి 159 స్పేస్‌వాక్‌లు చేసి కేంద్రపు భాగాలను జోడించారు. వీటిలో 127 స్పేస్ వాక్‌లు కేంద్రం నుండి చేయగా, మిగిలిన 32 డాక్ చేసిన స్పేస్ షటిల్ ఎయిర్ లాక్స్ నుండి చేసారు. <ref name="ISStD">{{వెబ్ మూలము}}</ref>  
అంతరిక్ష కేంద్రం నిర్మాణంలో ప్రధాన భాగమైన అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రపు అసెంబ్లీ నవంబరు 1998 లో ప్రారంభమైంది. <ref name="OnOrbit">{{వెబ్ మూలము}}</ref> ''రాస్వెట్'' మినహా మిగతా రష్యన్ మాడ్యూళ్ళన్నిటినీ లాంచి చేసి, రోబోటిక్‌గా డాక్ చేసారు. ఇతర మాడ్యూళ్ళన్నిటినీ స్పేస్ షటిళ్ళు మోసుకెళ్ళాయి. వీటిని ఐఎస్‌ఎస్ స్వయంగా గాని, సిబ్బంది గానీ కెనడార్మ్ 2 (ఎస్ఎస్ఆర్ఎంఎస్)ను, ఎక్స్ట్రా-వెహిక్యులర్ యాక్టివిటీస్ (ఇవిఎ) నూ ఉపయోగించుకుని స్థాపించుకోవాలి; 2011 జూన్ 5 నాటికి 900 గంటలకు పైగా EVA సమయాన్ని వాడి 159 స్పేస్‌వాక్‌లు చేసి కేంద్రపు భాగాలను జోడించారు. వీటిలో 127 స్పేస్ వాక్‌లు కేంద్రం నుండి చేయగా, మిగిలిన 32 డాక్ చేసిన స్పేస్ షటిల్ ఎయిర్ లాక్స్ నుండి చేసారు. <ref name="ISStD">{{వెబ్ మూలము}}</ref>  


ఐఎస్‌ఎస్ మొట్ట మొదటి మాడ్యూల్, ''జర్యా'', 1998 నవంబరు 20 న స్వయంప్రతిపత్త రష్యన్ ప్రోటాన్ రాకెట్‌ ద్వారా ప్రయోగించారు. ఈ మాడ్యూలు ప్రొపల్షన్, యాటిడ్యూడ్ నియంత్రణ, సమాచార ప్రసారం, విద్యుత్ శక్తిని అందిస్తుంది. కానీ, దీనిలో దీర్ఘకాలిక జీవిత మద్దతు విధులు లేవు. రెండు వారాల తరువాత, నాసా తయారుచేసిన ''యూనిటీ'' అనే పాసివ్ మాడ్యూలును స్పేస్ షటిల్ యాత్ర STS-88 లో పంపించారు. దీన్ని Eva వాడి వ్యోమగాముల ద్వారా ''Zarya''కు జతచేసారు. ఈ మాడ్యూలుకు రెండు ప్రెషరైస్‌డ్ మేటింగ్ యెడాప్టర్స్ ఉన్నాయి. ఒకటి శాశ్వతంగా జర్యాకు తగిలించి ఉంటుంది. రెండోదానికి స్పేస్ షటిల్ వెళ్ళినపుడు డాక్ అవుతుంది. ఆ సమయంలో, రష్యన్ అంతరిక్ష కేంద్రం ''మిర్'' అప్పటికి ఇంకా పనిచేస్తూండేది. అక్కడ వ్యోమగాములు నివాసం ఉంటూండేవారు. దాంతో ఐఎస్‌ఎస్ లో రెండేళ్ళపాటు వ్యోమగాములు నివసించలేదు. 2000 జూలై 12 న, ''జ్వెజ్డాను'' కక్ష్యలోకి ప్రవేశపెట్టారు. దానిలో ఉన్న ప్రీప్రోగ్రామ్ చేసిన ఆదేశాలు దాని సౌర ఫలకాలను, కమ్యూనికేషన్ యాంటెన్నాను మోహరించాయి. ఇది తరువాత ''జర్యా'', ''యూనిటీతో'' ''కలవడానికి'' నిష్క్రియాత్మక లక్ష్యంగా మారింది: ''జర్యా'' - ''యూనిటీ'' వాహనం గ్రౌండ్ కంట్రోల్ ద్వారా గానీ, రష్యన్ ఆటోమేటెడ్ రెందెవూ అండ్ డాకింగ్ సిస్టమ్ ద్వారా గానీ డాకింగ్ జరిగేటపుడు ఇది స్టేషన్ కీపింగ్ చేస్తూ కక్ష్యను కొనసాగిస్తుంది. డాకింగ్ అవగానే, జర్యా కంయూటరు కేంద్రం నియంత్రణను జ్వెజ్దాకు బదిలీ చేస్తుంది. ''జ్వెజ్డా'' స్లీపింగ్ క్వార్టర్స్, ఒక టాయిలెట్, కిచెన్, CO <sub>2</sub> స్క్రబ్బర్లు, డీహ్యూమిడిఫైయర్, ఆక్సిజన్ జనరేటర్లు, వ్యాయామ పరికరాలను, డేటా, వాయిస్, టెలివిజన్ కమ్యూనికేషన్లనూ మిషన్ కంట్రోల్‌తో జోడించింది. దీంతో కేంద్రానికి శాశ్వత నివాస యోగ్యత కలిగింది. <ref>[http://spaceflight.nasa.gov/spacenews/factsheets/pdfs/servmod.pdf NASA Facts. The Service Module: A Cornerstone of Russian International Space Station Modules]. NASA. January 1999</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://science.ksc.nasa.gov/shuttle/missions/sts-88/mission-sts-88.html|title=STS-88|publisher=Science.ksc.nasa.gov|accessdate=19 April 2011}}</ref>
ఐఎస్‌ఎస్ మొట్ట మొదటి మాడ్యూల్, ''జర్యా'', 1998 నవంబరు 20 న స్వయంప్రతిపత్త రష్యన్ ప్రోటాన్ రాకెట్‌ ద్వారా ప్రయోగించారు. ఈ మాడ్యూలు ప్రొపల్షన్, యాటిడ్యూడ్ నియంత్రణ, సమాచార ప్రసారం, విద్యుత్ శక్తిని అందిస్తుంది. కానీ, దీనిలో దీర్ఘకాలిక జీవిత మద్దతు విధులు లేవు. రెండు వారాల తరువాత, నాసా తయారుచేసిన ''యూనిటీ'' అనే పాసివ్ మాడ్యూలును స్పేస్ షటిల్ యాత్ర STS-88 లో పంపించారు. దీన్ని Eva వాడి వ్యోమగాముల ద్వారా ''Zarya''కు జతచేసారు. ఈ మాడ్యూలుకు రెండు ప్రెషరైస్‌డ్ మేటింగ్ యెడాప్టర్స్ ఉన్నాయి. ఒకటి శాశ్వతంగా జర్యాకు తగిలించి ఉంటుంది. రెండోదానికి స్పేస్ షటిల్ వెళ్ళినపుడు డాక్ అవుతుంది. ఆ సమయంలో, రష్యన్ అంతరిక్ష కేంద్రం ''మిర్'' అప్పటికి ఇంకా పనిచేస్తూండేది. అక్కడ వ్యోమగాములు నివాసం ఉంటూండేవారు. దాంతో ఐఎస్‌ఎస్ లో రెండేళ్ళపాటు వ్యోమగాములు నివసించలేదు. 2000 జూలై 12 న, ''జ్వెజ్డాను'' కక్ష్యలోకి ప్రవేశపెట్టారు. దానిలో ఉన్న ప్రీప్రోగ్రామ్ చేసిన ఆదేశాలు దాని సౌర ఫలకాలను, కమ్యూనికేషన్ యాంటెన్నాను మోహరించాయి. ఇది తరువాత ''జర్యా'', ''యూనిటీతో'' ''కలవడానికి'' నిష్క్రియాత్మక లక్ష్యంగా మారింది: ''జర్యా'' - ''యూనిటీ'' వాహనం గ్రౌండ్ కంట్రోల్ ద్వారా గానీ, రష్యన్ ఆటోమేటెడ్ రెందెవూ అండ్ డాకింగ్ సిస్టమ్ ద్వారా గానీ డాకింగ్ జరిగేటపుడు ఇది స్టేషన్ కీపింగ్ చేస్తూ కక్ష్యను కొనసాగిస్తుంది. డాకింగ్ అవగానే, జర్యా కంయూటరు కేంద్రం నియంత్రణను జ్వెజ్దాకు బదిలీ చేస్తుంది. ''జ్వెజ్డా'' స్లీపింగ్ క్వార్టర్స్, ఒక టాయిలెట్, కిచెన్, CO <sub>2</sub> స్క్రబ్బర్లు, డీహ్యూమిడిఫైయర్, ఆక్సిజన్ జనరేటర్లు, వ్యాయామ పరికరాలను, డేటా, వాయిస్, టెలివిజన్ కమ్యూనికేషన్లనూ మిషన్ కంట్రోల్‌తో జోడించింది. దీంతో కేంద్రానికి శాశ్వత నివాస యోగ్యత కలిగింది. <ref>[http://spaceflight.nasa.gov/spacenews/factsheets/pdfs/servmod.pdf NASA Facts. The Service Module: A Cornerstone of Russian International Space Station Modules]. NASA. January 1999</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://science.ksc.nasa.gov/shuttle/missions/sts-88/mission-sts-88.html|title=STS-88|publisher=Science.ksc.nasa.gov|accessdate=19 April 2011}}</ref>


మొదటి నివాస సిబ్బంది, ఎక్స్‌పెడిషన్ 2000 నవంబరు 1 లో సోయుజ్ టిఎం -31 లో చేరుకున్నారు. కేంద్రంలో మొదటి రోజు చివరిలో, వ్యోమగామి బిల్ షెపర్డ్ రేడియో కాల్ గుర్తు " ''ఆల్ఫా'' "ను ఉపయోగించమని అభ్యర్థించాడు. " ''అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రం'' " అనే కాల్ సైన్ అతనికీ, కాస్మోనాట్ క్రికాలేవ్‌కూ గజిబిజిగా అనిపించింది. <ref name="TIME-Nov2">{{Cite news|url=http://www.time.com/time/arts/article/0,8599,59500,00.html|title=Upward Bound: Tales of Space Station Alpha|last=Brad Liston|date=2 November 2000|work=Time|access-date=5 August 2010}}</ref> 1990 ల ప్రారంభంలో అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రానికి "''ఆల్ఫా''" అనే పేరు ఉపయోగించేవారు. <ref name="GAO2">{{cite web|url=http://archive.gao.gov/t2pbat3/151975.pdf|title=Space Station – Impact on the expanded Russian role of funding and research|date=21 June 1994|publisher=[[Government Accountability Office|United State General Accounting Office]]|accessdate=9 August 2010}}</ref> ఎక్స్‌పెడిషన్ 1 అంతా ఈ పేరును వాడేందుకు అనుమతి ఇచ్చారు. <ref name="SPACE-Nov33">{{cite web|url=http://www.space.com/missionlaunches/missions/alpha_male_001103.html|title=Call Bill Shepherd the Alpha Male of the International Space Station|author=Alan Ladwig|date=3 November 2000|publisher=Space.com|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090523002236/http://www.space.com/missionlaunches/missions/alpha_male_001103.html|archivedate=23 May 2009|accessdate=9 August 2010}}</ref> కొత్త పేరును ఉపయోగించాలని షెపర్డ్ కొంతకాలంగా ప్రాజెక్ట్ మేనేజర్లకు చెబుతూ వచ్చాడు. ప్రయోగానికి ముందు జరిగిన మీడియా సమావేశంలో నావికా సంప్రదాయాన్ని ప్రస్తావిస్తూ ఆయన ఇలా అన్నాడు: "వేలాది సంవత్సరాలుగా, మానవులు ఓడల్లో సముద్రంలోకి వెళుతున్నారు. ప్రజలు ఈ నౌకలను రూపకల్పన చేసి నిర్మించారు, దాని పేరు సిబ్బందికి మంచి అదృష్టాన్ని, వారి ప్రయాణానికి విజయాన్నీ తెస్తుందనే మంచి భావనతో వాటిని ప్రారంభించారు. " <ref name="SPACE-Nov2">{{వెబ్ మూలము}}</ref> ఆ సమయంలో రష్యన్ స్పేస్ కార్పొరేషన్ ఎనర్జియా అధ్యక్షుడైన యూరి సెమెనోవ్ " ''ఆల్ఫా'' " పేరు పెట్టడానికి అంగీకరించలేదు. ఎందుకంటే మొట్టమొదటి మాడ్యులార్ అంతరిక్ష కేంద్రం ''మీర్'' అని భావించాడు. కాబట్టి " ''బీటా'' " లేదా " ''మీర్'' &nbsp; 2 "ఐఎస్‌ఎస్ కోసం మరింత సరైనదని అతడన్నాడు. <ref name="SPACE-Nov32">{{cite web|url=http://www.space.com/missionlaunches/missions/alpha_male_001103.html|title=Call Bill Shepherd the Alpha Male of the International Space Station|author=Alan Ladwig|date=3 November 2000|publisher=Space.com|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090523002236/http://www.space.com/missionlaunches/missions/alpha_male_001103.html|archivedate=23 May 2009|accessdate=9 August 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.spaceref.com/news/viewpr.html?pid=5913|title=Interview with RSC Energia's Yuri Semenov|date=3 September 2001|publisher=Space.com|accessdate=22 August 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://english.ruvr.ru/2001/03/29/100146.html|title=Interview with Yuri Semenov, general designer of Space Rocket corporation Energy|date=21 March 2001|publisher=[[Voice of Russia]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120318121311/http://english.ruvr.ru/2001/03/29/100146.html|archive-date=18 March 2012|accessdate=5 October 2010}}</ref>
మొదటి నివాస సిబ్బంది, ఎక్స్‌పెడిషన్ 2000 నవంబరు 1 లో సోయుజ్ టిఎం -31 లో చేరుకున్నారు. కేంద్రంలో మొదటి రోజు చివరిలో, వ్యోమగామి బిల్ షెపర్డ్ రేడియో కాల్ గుర్తు " ''ఆల్ఫా'' "ను ఉపయోగించమని అభ్యర్థించాడు. "''అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రం''" అనే కాల్ సైన్ అతనికీ, కాస్మోనాట్ క్రికాలేవ్‌కూ గజిబిజిగా అనిపించింది. <ref name="TIME-Nov2">{{Cite news|url=http://www.time.com/time/arts/article/0,8599,59500,00.html|title=Upward Bound: Tales of Space Station Alpha|last=Brad Liston|date=2 November 2000|work=Time|access-date=5 August 2010}}</ref> 1990 ల ప్రారంభంలో అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రానికి "''ఆల్ఫా''" అనే పేరు ఉపయోగించేవారు. <ref name="GAO2">{{cite web|url=http://archive.gao.gov/t2pbat3/151975.pdf|title=Space Station – Impact on the expanded Russian role of funding and research|date=21 June 1994|publisher=[[Government Accountability Office|United State General Accounting Office]]|accessdate=9 August 2010}}</ref> ఎక్స్‌పెడిషన్ 1 అంతా ఈ పేరును వాడేందుకు అనుమతి ఇచ్చారు. <ref name="SPACE-Nov33">{{cite web|url=http://www.space.com/missionlaunches/missions/alpha_male_001103.html|title=Call Bill Shepherd the Alpha Male of the International Space Station|author=Alan Ladwig|date=3 November 2000|publisher=Space.com|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090523002236/http://www.space.com/missionlaunches/missions/alpha_male_001103.html|archivedate=23 May 2009|accessdate=9 August 2010}}</ref> కొత్త పేరును ఉపయోగించాలని షెపర్డ్ కొంతకాలంగా ప్రాజెక్ట్ మేనేజర్లకు చెబుతూ వచ్చాడు. ప్రయోగానికి ముందు జరిగిన మీడియా సమావేశంలో నావికా సంప్రదాయాన్ని ప్రస్తావిస్తూ ఆయన ఇలా అన్నాడు: "వేలాది సంవత్సరాలుగా, మానవులు ఓడల్లో సముద్రంలోకి వెళుతున్నారు. ప్రజలు ఈ నౌకలను రూపకల్పన చేసి నిర్మించారు, దాని పేరు సిబ్బందికి మంచి అదృష్టాన్ని, వారి ప్రయాణానికి విజయాన్నీ తెస్తుందనే మంచి భావనతో వాటిని ప్రారంభించారు. " <ref name="SPACE-Nov2">{{వెబ్ మూలము}}</ref> ఆ సమయంలో రష్యన్ స్పేస్ కార్పొరేషన్ ఎనర్జియా అధ్యక్షుడైన యూరి సెమెనోవ్ "''ఆల్ఫా''" పేరు పెట్టడానికి అంగీకరించలేదు. ఎందుకంటే మొట్టమొదటి మాడ్యులార్ అంతరిక్ష కేంద్రం ''మీర్'' అని భావించాడు. కాబట్టి " ''బీటా'' " లేదా " ''మీర్'' &nbsp; 2 "ఐఎస్‌ఎస్ కోసం మరింత సరైనదని అతడన్నాడు. <ref name="SPACE-Nov32">{{cite web|url=http://www.space.com/missionlaunches/missions/alpha_male_001103.html|title=Call Bill Shepherd the Alpha Male of the International Space Station|author=Alan Ladwig|date=3 November 2000|publisher=Space.com|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090523002236/http://www.space.com/missionlaunches/missions/alpha_male_001103.html|archivedate=23 May 2009|accessdate=9 August 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.spaceref.com/news/viewpr.html?pid=5913|title=Interview with RSC Energia's Yuri Semenov|date=3 September 2001|publisher=Space.com|accessdate=22 August 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://english.ruvr.ru/2001/03/29/100146.html|title=Interview with Yuri Semenov, general designer of Space Rocket corporation Energy|date=21 March 2001|publisher=[[Voice of Russia]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120318121311/http://english.ruvr.ru/2001/03/29/100146.html|archive-date=18 March 2012|accessdate=5 October 2010}}</ref>


STS-92, STS-97 యాత్రల మధ్య కాలంలో ఎక్స్‌పెడిషన్ 1 వచ్చింది. ఈ రెండు స్పేస్ షటిల్ యాత్రలు కేంద్రపు ఇంటిగ్రేటెడ్ ట్రస్ స్ట్రక్చరుకు సంబంధించిన విభాగాలను జోడించాయి. ఇది కేంద్రానికి యుఎస్ టెలివిజన్‌కు అవసరమైన కెయు-బ్యాండ్ కమ్యూనికేషన్ సౌకర్యాన్ని ఇచ్చింది. అలాగే ఈ యాత్రల్లో యుఎస్‌ఓఎస్ యొక్క అదనపు ద్రవ్యరాశికి అవసరమైన అదనపు యాటిట్యూడ్ మద్దతు, కేంద్రపు ప్రస్తుత 4 సౌర ఫలకాలకు అనుబంధంగా అనేక అదనపు సౌర ఫలకాలను పంపించారు. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://science.ksc.nasa.gov/shuttle/missions/sts-92/mission-sts-92.html|title=STS-92|publisher=Science.ksc.nasa.gov|accessdate=19 April 2011}}</ref>
STS-92, STS-97 యాత్రల మధ్య కాలంలో ఎక్స్‌పెడిషన్ 1 వచ్చింది. ఈ రెండు స్పేస్ షటిల్ యాత్రలు కేంద్రపు ఇంటిగ్రేటెడ్ ట్రస్ స్ట్రక్చరుకు సంబంధించిన విభాగాలను జోడించాయి. ఇది యుఎస్‌లో టెలివిజన్‌ ప్రసరాలకు అవసరమైన కెయు-బ్యాండ్ కమ్యూనికేషన్ సౌకర్యాన్ని చేకూర్చింది. అలాగే ఈ యాత్రల్లో యుఎస్‌ఓఎస్ యొక్క అదనపు ద్రవ్యరాశికి అవసరమైన అదనపు యాటిట్యూడ్ మద్దతు, కేంద్రపు ప్రస్తుత 4 సౌర ఫలకాలకు అనుబంధంగా అనేక అదనపు సౌర ఫలకాలను పంపించారు. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://science.ksc.nasa.gov/shuttle/missions/sts-92/mission-sts-92.html|title=STS-92|publisher=Science.ksc.nasa.gov|accessdate=19 April 2011}}</ref>


తరువాతి రెండేళ్ళలో, కేంద్రాన్ని విస్తరించడం కొనసాగించారు. ఒక సోయుజ్-యు రాకెట్ ''పిర్స్'' డాకింగ్ కంపార్ట్మెంట్ను తీసుకెళ్ళింది. స్పేస్ షటిల్స్ ''డిస్కవరీ'', ''అట్లాంటిస్'', ''ఎండీవర్ లు'' ''డెస్టినీ'' లాబొరేటరీ, ''క్వెస్ట్'' ఎయిర్‌లాక్‌లను తీసుకెళ్ళాయి. కేంద్రపు ప్రధాన రోబోట్ ఆర్మ్, కెనడార్మ్ 2 ను, ఇంటిగ్రేటెడ్ ట్రస్ స్ట్రక్చర్ లోని అనేక విభాగాలను కూడా తీసుకెళ్ళాయి.
తరువాతి రెండేళ్ళలో, కేంద్రాన్ని విస్తరించడం కొనసాగించారు. ఒక సోయుజ్-యు రాకెట్ ''పిర్స్'' డాకింగ్ కంపార్ట్మెంట్ను తీసుకెళ్ళింది. స్పేస్ షటిల్స్ ''డిస్కవరీ'', ''అట్లాంటిస్'', ''ఎండీవర్ లు'' ''డెస్టినీ'' లాబొరేటరీ, ''క్వెస్ట్'' ఎయిర్‌లాక్‌లను తీసుకెళ్ళాయి. కేంద్రపు ప్రధాన రోబోట్ ఆర్మ్, కెనడార్మ్ 2 ను, ఇంటిగ్రేటెడ్ ట్రస్ స్ట్రక్చర్ లోని అనేక విభాగాలను కూడా తీసుకెళ్ళాయి.
పంక్తి 91: పంక్తి 91:
=== సిబ్బంది కార్యకలాపాలు ===
=== సిబ్బంది కార్యకలాపాలు ===
[[దస్త్రం:S122e007776_orig.jpg|link=https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82:S122e007776_orig.jpg|thumb|యుఎస్ ల్యాబ్‌లో రోబోటిక్ పరికరాలపై పనిచేస్తున్న [[ STS-122|ఎస్‌టిఎస్ -122]] మిషన్ నిపుణులు ]]
[[దస్త్రం:S122e007776_orig.jpg|link=https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82:S122e007776_orig.jpg|thumb|యుఎస్ ల్యాబ్‌లో రోబోటిక్ పరికరాలపై పనిచేస్తున్న [[ STS-122|ఎస్‌టిఎస్ -122]] మిషన్ నిపుణులు ]]
06:00 గంటలకు మేల్కోవడంతో సిబ్బందికి రోజు మొదలవుతుంది. ముందుగా నిద్ర తర్వాత చేసే కార్యకలాపాలు, ఉదయపు స్టేషన్ తనిఖీలు చేస్తారు. అప్పుడు సిబ్బంది అల్పాహారం తింటారు. మిషన్ కంట్రోల్‌తో రోజువారీ ప్రణాళిక సమావేశంలో పాల్గొని, అది ముగిసాక, 08:10 గంటలకు పని ప్రారంభిస్తారు. 13:05 వరకు పని చేస్తారు. ఒక గంట భోజన విరామం తరువాత, మధ్యాహ్నం మరిన్ని వ్యాయామాలు, ఇతర పనులూ చేస్తారు. 19:30 గంటలకు నిద్రకు ముందు చేసే పనులు మొదలౌతాయి. వీటిలో భోజనం, సిబ్బంది సమావేశంతో ఉన్నాయి. 21:30 గంటలకు నిద్ర మొదలౌతుంది. సాధారణంగా, సిబ్బంది వారపు రోజుల్లో రోజుకు పది గంటలు, శనివారాలలో ఐదు గంటలూ పనిచేస్తారు. మిగిలిన సమయం విశ్రాంతికి, వారి స్వంత పనులకు, లేదా పేరుకుపోయిన పని చేయడానికీ వాడుకుంటారు.. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.nasa.gov/pdf/287386main_110508_tl.pdf|title=ISS Crew Timeline|date=5 November 2008|accessdate=5 November 2008|publisher=NASA}}</ref>
06:00 గంటలకు మేల్కోవడంతో సిబ్బందికి రోజు మొదలవుతుంది. ముందుగా నిద్ర తర్వాత చేసే కార్యకలాపాలు, ఉదయపు స్టేషన్ తనిఖీలు చేస్తారు. అప్పుడు సిబ్బంది అల్పాహారం తింటారు. మిషన్ కంట్రోల్‌తో రోజువారీ ప్రణాళిక సమావేశంలో పాల్గొని, అది ముగిసాక, 08:10 గంటలకు పని ప్రారంభిస్తారు. 13:05 వరకు పని చేస్తారు. ఒక గంట భోజన విరామం తరువాత, మధ్యాహ్నం మరిన్ని వ్యాయామాలు, ఇతర పనులూ చేస్తారు. 19:30 గంటలకు నిద్రకు ముందు చేసే పనులు మొదలౌతాయి. వీటిలో భోజనం, సిబ్బంది సమావేశం ఉన్నాయి. 21:30 గంటలకు నిద్ర మొదలౌతుంది. సాధారణంగా, సిబ్బంది వారపు రోజుల్లో రోజుకు పది గంటలు, శనివారాలలో ఐదు గంటలూ పనిచేస్తారు. మిగిలిన సమయం విశ్రాంతికి, వారి స్వంత పనులకు, లేదా పేరుకుపోయిన పని చేయడానికీ వాడుకుంటారు.. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.nasa.gov/pdf/287386main_110508_tl.pdf|title=ISS Crew Timeline|date=5 November 2008|accessdate=5 November 2008|publisher=NASA}}</ref>


ఐఎస్‌ఎస్ లో [[సార్వత్రిక సమన్వయ సమయం|కోఆర్డినేటెడ్ యూనివర్సల్ టైమ్]] (UTC) వాడుతారు. స్టేషన్ రోజుకు 16 సూర్యోదయాలు 16 సూర్యాస్తమయాలను చూస్తుంది. సిబ్బందికి చీకటి అనుభూతి కలిగించడానికి రాత్రి సమయంలో కిటికీలను కప్పేస్తారు. స్పేస్ షటిల్ మిషన్లు కేంద్రాన్ని సందర్శించేటప్పుడు, ఐఎస్‌ఎస్ సిబ్బంది ఎక్కువగా షటిల్ మిషన్ ఎలాప్డ్ టైమ్ (MET) ను అనుసరిస్తారు. ఇది స్పేస్ షటిల్ యాత్ర మొదలైన సమయంపై ఆధారపడి ఉండే టైమ్ జోన్. <ref>{{వెబ్ మూలము|title=NASA – Time in Space, A Space in Time|url=https://www.nasa.gov/mission_pages/station/research/news/time_in_space.html|accessdate=5 May 2015}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము|title=A Slice of Time Pie|url=http://blogs.nasa.gov/cm/blog/ISS%20Science%20Blog/posts/post_1340820317951.html|accessdate=5 May 2015}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము|title=Human Space Flight (HSF) – Crew Answers|url=http://spaceflight.nasa.gov/feedback/expert/answer/crew/sts-113/index_2.html|accessdate=5 May 2015}}</ref>
ఐఎస్‌ఎస్ లో [[సార్వత్రిక సమన్వయ సమయం|కోఆర్డినేటెడ్ యూనివర్సల్ టైమ్]] (UTC) వాడుతారు. స్టేషన్ రోజుకు 16 సూర్యోదయాలు 16 సూర్యాస్తమయాలను చూస్తుంది. సిబ్బందికి చీకటి అనుభూతి కలిగించడానికి రాత్రి సమయంలో కిటికీలను కప్పేస్తారు. స్పేస్ షటిల్ మిషన్లు కేంద్రాన్ని సందర్శించేటప్పుడు, ఐఎస్‌ఎస్ సిబ్బంది ఎక్కువగా షటిల్ మిషన్ ఎలాప్డ్ టైమ్ (MET) ను అనుసరిస్తారు. ఇది స్పేస్ షటిల్ యాత్ర మొదలైన సమయంపై ఆధారపడి ఉండే టైమ్ జోన్. <ref>{{వెబ్ మూలము|title=NASA – Time in Space, A Space in Time|url=https://www.nasa.gov/mission_pages/station/research/news/time_in_space.html|accessdate=5 May 2015}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము|title=A Slice of Time Pie|url=http://blogs.nasa.gov/cm/blog/ISS%20Science%20Blog/posts/post_1340820317951.html|accessdate=5 May 2015}}</ref> <ref>{{వెబ్ మూలము|title=Human Space Flight (HSF) – Crew Answers|url=http://spaceflight.nasa.gov/feedback/expert/answer/crew/sts-113/index_2.html|accessdate=5 May 2015}}</ref>

02:28, 8 ఏప్రిల్ 2020 నాటి కూర్పు

అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రం
కేంద్ర గణాంకాలు
SATCAT №25544
Call signAlpha, Station
CrewFully crewed: 6
Currently aboard: 6
(Expedition 55)
Launch20 November 1998 (1998-11-20)
లాంచి ప్యాడ్
ద్రవ్యరాశి≈ 419,455 kg (924,740 lb)[1]
పొడవు72.8 m (239 ft)
వెడల్పు108.5 m (356 ft)
ఎత్తు≈ 20 m (66 ft)
nadir–zenith, arrays forward–aft
(27 November 2009)[dated info]
పీడనం ఉండే పరిమాణం931.57 m3 (32,898 cu ft)[2]
(28 May 2016)
వాతావరణ పీడనం101.3 kPa (29.9 inHg; 1.0 atm)
పెరిజీ401.1 km (249.2 mi) AMSL[3]
అపోజీ408.0 km (253.5 mi) AMSL[3]
కక్ష్య ఇంక్లినేషన్51.64 degrees[3]
సగటు వేగం7.67 km/s[3]
(27,600 km/h; 17,200 mph)
కక్ష్యా కాలం92.65 minutes[3]
రోజుకు భ్రమణాలు15.54[3]
Orbit epoch7 July 2017, 13:10:09 UTC[3]
కక్ష్యలో ఉన్న రోజులు25 సంవత్సరాలు, 4 నెలలు, 30 రోజులు
(2024 ఏప్రిల్ 19)
మానవ నివాస కాలం23 సంవత్సరాలు, 5 నెలలు, 17 రోజులు
(2024 ఏప్రిల్ 19)
మొత్తం భ్రమణాలు102,491 as of జూలై 2017[[వర్గం:సమాసంలో (Expression) లోపం: < పరికర్తను (operator) ఊహించలేదు from Articles containing potentially dated statements]][3]
కక్ష్య క్షీణత2 km/month
Statistics as of 9 March 2011
(unless noted otherwise)
References: [1][3][4][5]
కాన్ఫిగరేషన్
The components of the ISS in an exploded diagram, with modules on-orbit highlighted in orange, and those still awaiting launch in blue or pink
Station elements as of జూన్ 2017[[వర్గం:సమాసంలో (Expression) లోపం: < పరికర్తను (operator) ఊహించలేదు from Articles containing potentially dated statements]]
(exploded view)

అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రం భూనిమ్న కక్ష్యలో (Low Earth Orbit) పరిభ్రమిస్తూన్న, మానవ నివాసయోగ్యమైన, మానవ నిర్మిత ఉపగ్రహం. ఈ కేంద్రాన్ని అమెరికా (నాసా), రష్యా (రోస్‌కాస్మోస్), జపాన్ (జాక్సా), ఐరోపా దేశాలు (ఇ ఎస్ ఏ), కెనడా (సి ఎస్ ఏ) లకు చెందిన అంతరిక్ష సంస్థలు కలిసి నిర్మించాయి. ఈ కేంద్రపు స్వామిత్వం (ఓనర్‌షిప్), దాని వాడుకలు ఈ దేశాల ప్రభుత్వాల మధ్య కుదిరిన ఒప్పందాలను అనుసరించి ఉంటాయి,

ఐఎస్‌ఎస్, మైక్రోగ్రావిటీకి, అంతరిక్ష పర్యావరణానికీ పరిశోధనా కేంద్రంగా పనిచేస్తుంది. దీనిలో సిబ్బంది జీవశాస్త్రం, మానవ జీవశాస్త్రం, భౌతిక శాస్త్రం, ఖగోళ శాస్త్రం, వాతావరణ శాస్త్రం, ఇతర రంగాలలో ప్రయోగాలు చేస్తారు.[6][7][8] చంద్రుడి వద్దకు, అంగారక గ్రహానికి వెళ్ళే యాత్రలకు అవసరమైన అంతరిక్ష నౌక వ్యవస్థలను, పరికరాలనూ పరీక్షించేందుకు ఈ కేంద్రం అనుకూలంగా ఉంటుంది. [9] ఐఎస్‌ఎస్ సగటున 400 కి.,మీ. ఎత్తున ఉన్న కక్ష్యలో పరిభ్రమిస్తుంది. జ్వెజ్డా మాడ్యూల్ లోని ఇంజిన్లను ఉపయోగించి రీబూస్ట్ విన్యాసాలు చెయ్యడం ద్వారా గానీ, అంతరిక్ష నౌకను సందర్శించే నౌకల ద్వారాగానీ ఆ కక్ష్యను నిర్వహిణ చేస్తుంది.[10] ఇది సుమారు 92 నిమిషాలకు ఒకసారి కక్ష్యలో పరిభ్రమిస్తుంది.రోజుకు 15.5 సార్లు భూమి చుట్టూ తిరుగుతుంది. [11]

ఈ కేంద్రాన్ని రెండు విభాగాలుగా విభజించారు. రష్యా నిర్వహించే రష్యన్ ఆర్బిటల్ సెగ్మెంట్ (ROS), అనేక దేశాలు పంచుకునే యునైటెడ్ స్టేట్స్ ఆర్బిటల్ సెగ్మెంట్ (USOS). ఐఎస్‌ఎస్ కార్యకలాపాలను 2024 వరకూ పొడిగించే ప్రతిపాదనను రోస్‌కాస్మోస్ ఆమోదించింది. [12] కానీ, రష్యన్ విభాగంలోని అంశాలను OPSEK అనే కొత్త రష్యన్ అంతరిక్ష కేంద్రం నిర్మించడానికి ఉపయోగించాలని రోస్‌కాస్మోస్ గతంలో ప్రతిపాదించింది. [13] 2018 డిసెంబరు నాటి స్థితి ప్రకారం, ఈ కేంద్రం 2030 వరకు పనిచేస్తుంది. [14]

మొట్టమొదటి ఐఎస్‌ఎస్ భాగాన్ని 1998 లో స్థాపించారు, మొదటి దీర్ఘకాలిక నివాసితులు 2000 నవంబరు 2 న వెళ్ళారు. [15] ఆనాటి నుండి నిరంతరంగా ఇక్కడ వ్యోమగాములు నివసిస్తూనే ఉన్నారు. [16] గతంలో రష్యన్ అంతరిక్ష కేంద్రం మిర్ పేరిట ఉన్న 9 సంవత్సరాల, 357 రోజుల నిరంతర నివాస రికార్డును ఐఎస్‌ఎస్ బద్దలు కొట్టింది. తాజా మేజర్ ప్రెజరైజ్డ్ మాడ్యూల్‌ను 2011 లో అమర్చారు. 2016 లో ప్రయోగాత్మకంగా గాలి ఊదితే ఉబ్బే మాడ్యూలును జోడించారు. కేంద్రం అభివృద్ధి, అసెంబ్లీ కొనసాగుతోంది. 2020 తో మొదలుపెట్టి అనేక కొత్త రష్యన్ అంశాలను చేర్చటానికి షెడ్యూలు తయారు చేసారు. ఐఎస్‌ఎస్ భూ నిమ్న కక్ష్యలో తిరిగే మానవ నిర్మిత వస్తువుల్లో అతి పెద్దది.దీన్ని భూమి నుండి కంటితో చూడవచ్చు. [17][18] ఐఎస్‌ఎస్ లో పీడనంతో కూడిన నివాస మాడ్యూళ్ళు, నిర్మాణ ట్రస్సులు, సౌర ఫలకాలు, రేడియేటర్లు, డాకింగ్ పోర్టులు, ప్రయోగ వేదికలు, రోబోటిక్ చేతులూ ఉన్నాయి. ముఖ్యమైన ఐఎస్‌ఎస్ మాడ్యూళ్ళను రష్యన్ ప్రోటాన్ రాకెట్లు, సోయుజ్ రాకెట్లు, అమెరికా స్పేస్ షటిళ్ళ ద్వారా అంతరిక్షం లోకి పంపించారు. [19]

సోవియట్, ఆ తరువాత రష్యన్ సాలియుట్, అల్మాజ్, మీర్ స్టేషన్లతో పాటు అమెరికా వారి స్కైలాబ్ వగైరాల తరువాత, సిబ్బంది నివసించే అంతరిక్ష కేంద్రాల్లో ఐఎస్‌ఎస్ తొమ్మిదవది. కేంద్రానికి అవసరమైన సరఫరాలను రష్యన్ సోయుజ్, ప్రోగ్రెస్, యుఎస్ డ్రాగన్, సిగ్నస్, జపనీస్ H-II బదిలీ వాహనం, [20] గతంలో యూరోపియన్ ఆటోమేటెడ్ ట్రాన్స్ఫర్ వెహికల్ ద్వారా అందిస్తారు. డ్రాగన్ అంతరిక్ష నౌక ద్వారా వెనక్కి భూమికి తీసుకురావాల్సిన వస్తువులను (ఉదా:మరింత విశ్లేషణ అవసరమైన శాస్త్రీయ ప్రయోగాలు) తీసుకు రావచ్చు. సోయుజ్ రిటర్న్ క్యాప్సూలుకు వ్యోమగాములు కాకుండా ఇతరత్రా సమాను తేగలిగే సామర్థ్యం తక్కువ.

19 వివిధ దేశాల నుండి వ్యోమగాములు, అంతరిక్ష పర్యాటకులు ఐఎస్‌ఎస్ ను సందర్శించారు. 2019 సెప్టెంబరు నాఅటికి 19 దేశాలకు చెందిన 239 మంది వ్యోమగాములు అంతరిక్ష కేంద్రాన్ని సందర్శించారు. వారిలో చాలామంది ఒకటి కంటే ఎక్కువ సార్లు వెళ్ళివచ్చారు. అమెరికా 151 మందిని పంపగా, రష్యా 47 మందిని, జపాను తొమ్మిది మందిని,కెనడా ఎనిమిది మందిని, ఇటలీ ఐదుగురిని, ఫ్రాన్సు నలుగురినీ, జర్మనీ ముగ్గురిని, బెల్జియం, బ్రెజిల్, డెన్మార్క్, కజాఖ్స్తాన్, మలేషియా, నెదర్లాండ్స్, దక్షిణాఫ్రికా, దక్షిణ కొరియా, స్పెయిన్, స్వీడన్, యునైటెడ్ అరబ్ ఎమిరేట్స్, యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్‌లు ఒక్కొక్కరినీ పంపాయి. [21]

వ్యోమగాములు మాంసం, పండ్లు, వేరుశనగలు, వెన్న, గింజలు, కాఫీ, టీ, నారింజరసం, నిమ్మరసం వంటి ద్రవాహారాలు తీసుకుంటారు.

ఈ కేంద్రం 72 మీటర్ల పొడవు, 108 మీటర్ల వెడల్పు, 20 మీటర్ల ఎత్తు ఉంటుంది. ఇందులో అయిదు పడకగదు లున్నాయి. దీని బరువు 4,53,592 కిలోలు.

వివిధ భాగాల తయారీ

SSPF లో ఐఎస్‌ఎస్ మాడ్యూల్ నోడ్ 2 తయారీ, ప్రాసెసింగ్

అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రం బహు-జాతీయ సహకార ప్రాజెక్టు కాబట్టి, కక్ష్యలో అసెంబ్లీ చేసే వివిధ భాగాలను ప్రపంచంలోని వివిధ దేశాలలో తయారు చేసారు. 1990 ల మధ్యలో, యుఎస్ భాగాలు డెస్టినీ, యూనిటీ, ఇంటిగ్రేటెడ్ ట్రస్ స్ట్రక్చర్, సౌర ఫలకాలను మార్షల్ స్పేస్ ఫ్లైట్ సెంటర్‌, మైచౌడ్ అసెంబ్లీ ఫెసిలిటీల్లో తయారు చేసారు. ఈ మాడ్యూల్స్‌ను ఆపరేషన్స్ అండ్ చెక్అవుట్ బిల్డింగ్, స్పేస్ కేంద్రం ప్రాసెసింగ్ ఫెసిలిటీకి తుది అసెంబ్లీ, లాంచ్ కోసం ప్రాసెసింగ్ కొరకు అందజేసారు. [22]

జరియా, జ్వెజ్డాతో సహా రష్యన్ మాడ్యూళ్ళను మాస్కోలోని క్రునిచెవ్ స్టేట్ రీసెర్చ్ అండ్ ప్రొడక్షన్ స్పేస్ సెంటర్‌లో తయారు చేసారు. జ్వెజ్డాను తొలుత 1985 లో మీర్ -2 లోని భాగం లాగా తయారు చేసారు. కానీ దాన్ని లాంచి చెయ్యలేదు. ఇపుడది ఐఎస్‌ఎస్ సర్వీస్ మాడ్యూల్‌గా మారిపోయింది అయింది. [23]

యూరోపియన్ స్పేస్ ఏజెన్సీ వారి కొలంబస్ మాడ్యూల్‌ను నెదర్లాండ్స్‌లోని యూరోపియన్ స్పేస్ రీసెర్చ్ అండ్ టెక్నాలజీ సెంటర్ (ESTEC) లోను, ఐరోపా లోని అనేక ఇతర కాంట్రాక్టర్లూ తయారు చేసారు. [24] ESA- నిర్మించిన ఇతర మాడ్యూళ్ళు - హార్మొనీ, ట్రాంక్విలిటీ, లియోనార్డో MPLM, కుపోలా - మొదట్లో కేన్స్ మాండెలీయు స్పేస్ సెంటర్‌లో ఉన్న థేల్స్ అలెనియా స్పేస్ ఫ్యాక్టరీలో తయారు చేసారు. లాంచ్ ప్రాసెసింగ్ కోసం మాడ్యూల్స్ యొక్క స్ట్రక్చరల్ స్టీల్ హల్స్‌ను విమానం ద్వారా కెన్నెడీ స్పేస్ సెంటర్ ఎస్‌ఎస్‌పిఎఫ్‌కు రవాణా చేశారు. [25]

జపాను ప్రయోగ మాడ్యూల్ కిబో ను, నాస్డా (ఇప్పుడు జాక్సా) కు చెందిన సుకుబా అంతరిక్ష కేంద్రం, ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ స్పేస్ అండ్ ఆస్ట్రోనాటికల్ సైన్స్ వంటి జపాన్లోని వివిధ సాంకేతిక ఉత్పాదక సదుపాయాలలో తయారు చేసారు. కిబో మాడ్యూలును ఓడ ద్వారా, విమానం ద్వారా కెఎస్‌సి అంతరిక్ష కేంద్రం ప్రాసెసింగ్ ఫెసిలిటీకి రవాణా చేసారు. [26]

కెనడార్మ్ 2, డెక్స్‌టర్ గ్రాపుల్ ఫిక్చర్‌తో కూడిన మొబైల్ సర్వీసింగ్ సిస్టమ్, కెనడియన్ స్పేస్ ఏజెన్సీ ఇచ్చిన కాంట్రాక్టు కింద కెనడా, అమెరికాల్లోని వివిధ కర్మాగారాల్లో (డేవిడ్ ఫ్లోరిడా లాబొరేటరీ వంటివి) తయారు చేసారు. కెనడార్మ్ 2 కోసం పట్టాలపై అమర్చిన ఫ్రేమ్‌వర్క్‌, మొబైల్ బేస్ సిస్టమ్‌ను నార్త్రోప్ గ్రుమ్మన్ నిర్మించింది.

అంతరిక్షంలో కూర్పు

అంతరిక్ష కేంద్రం నిర్మాణంలో ప్రధాన భాగమైన అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రపు అసెంబ్లీ నవంబరు 1998 లో ప్రారంభమైంది. [27] రాస్వెట్ మినహా మిగతా రష్యన్ మాడ్యూళ్ళన్నిటినీ లాంచి చేసి, రోబోటిక్‌గా డాక్ చేసారు. ఇతర మాడ్యూళ్ళన్నిటినీ స్పేస్ షటిళ్ళు మోసుకెళ్ళాయి. వీటిని ఐఎస్‌ఎస్ స్వయంగా గాని, సిబ్బంది గానీ కెనడార్మ్ 2 (ఎస్ఎస్ఆర్ఎంఎస్)ను, ఎక్స్ట్రా-వెహిక్యులర్ యాక్టివిటీస్ (ఇవిఎ) నూ ఉపయోగించుకుని స్థాపించుకోవాలి; 2011 జూన్ 5 నాటికి 900 గంటలకు పైగా EVA సమయాన్ని వాడి 159 స్పేస్‌వాక్‌లు చేసి కేంద్రపు భాగాలను జోడించారు. వీటిలో 127 స్పేస్ వాక్‌లు కేంద్రం నుండి చేయగా, మిగిలిన 32 డాక్ చేసిన స్పేస్ షటిల్ ఎయిర్ లాక్స్ నుండి చేసారు. [28]  

ఐఎస్‌ఎస్ మొట్ట మొదటి మాడ్యూల్, జర్యా, 1998 నవంబరు 20 న స్వయంప్రతిపత్త రష్యన్ ప్రోటాన్ రాకెట్‌ ద్వారా ప్రయోగించారు. ఈ మాడ్యూలు ప్రొపల్షన్, యాటిడ్యూడ్ నియంత్రణ, సమాచార ప్రసారం, విద్యుత్ శక్తిని అందిస్తుంది. కానీ, దీనిలో దీర్ఘకాలిక జీవిత మద్దతు విధులు లేవు. రెండు వారాల తరువాత, నాసా తయారుచేసిన యూనిటీ అనే పాసివ్ మాడ్యూలును స్పేస్ షటిల్ యాత్ర STS-88 లో పంపించారు. దీన్ని Eva వాడి వ్యోమగాముల ద్వారా Zaryaకు జతచేసారు. ఈ మాడ్యూలుకు రెండు ప్రెషరైస్‌డ్ మేటింగ్ యెడాప్టర్స్ ఉన్నాయి. ఒకటి శాశ్వతంగా జర్యాకు తగిలించి ఉంటుంది. రెండోదానికి స్పేస్ షటిల్ వెళ్ళినపుడు డాక్ అవుతుంది. ఆ సమయంలో, రష్యన్ అంతరిక్ష కేంద్రం మిర్ అప్పటికి ఇంకా పనిచేస్తూండేది. అక్కడ వ్యోమగాములు నివాసం ఉంటూండేవారు. దాంతో ఐఎస్‌ఎస్ లో రెండేళ్ళపాటు వ్యోమగాములు నివసించలేదు. 2000 జూలై 12 న, జ్వెజ్డాను కక్ష్యలోకి ప్రవేశపెట్టారు. దానిలో ఉన్న ప్రీప్రోగ్రామ్ చేసిన ఆదేశాలు దాని సౌర ఫలకాలను, కమ్యూనికేషన్ యాంటెన్నాను మోహరించాయి. ఇది తరువాత జర్యా, యూనిటీతో కలవడానికి నిష్క్రియాత్మక లక్ష్యంగా మారింది: జర్యా - యూనిటీ వాహనం గ్రౌండ్ కంట్రోల్ ద్వారా గానీ, రష్యన్ ఆటోమేటెడ్ రెందెవూ అండ్ డాకింగ్ సిస్టమ్ ద్వారా గానీ డాకింగ్ జరిగేటపుడు ఇది స్టేషన్ కీపింగ్ చేస్తూ కక్ష్యను కొనసాగిస్తుంది. డాకింగ్ అవగానే, జర్యా కంయూటరు కేంద్రం నియంత్రణను జ్వెజ్దాకు బదిలీ చేస్తుంది. జ్వెజ్డా స్లీపింగ్ క్వార్టర్స్, ఒక టాయిలెట్, కిచెన్, CO 2 స్క్రబ్బర్లు, డీహ్యూమిడిఫైయర్, ఆక్సిజన్ జనరేటర్లు, వ్యాయామ పరికరాలను, డేటా, వాయిస్, టెలివిజన్ కమ్యూనికేషన్లనూ మిషన్ కంట్రోల్‌తో జోడించింది. దీంతో కేంద్రానికి శాశ్వత నివాస యోగ్యత కలిగింది. [29] [30]

మొదటి నివాస సిబ్బంది, ఎక్స్‌పెడిషన్ 2000 నవంబరు 1 లో సోయుజ్ టిఎం -31 లో చేరుకున్నారు. కేంద్రంలో మొదటి రోజు చివరిలో, వ్యోమగామి బిల్ షెపర్డ్ రేడియో కాల్ గుర్తు " ఆల్ఫా "ను ఉపయోగించమని అభ్యర్థించాడు. "అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రం" అనే కాల్ సైన్ అతనికీ, కాస్మోనాట్ క్రికాలేవ్‌కూ గజిబిజిగా అనిపించింది. [31] 1990 ల ప్రారంభంలో అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రానికి "ఆల్ఫా" అనే పేరు ఉపయోగించేవారు. [32] ఎక్స్‌పెడిషన్ 1 అంతా ఈ పేరును వాడేందుకు అనుమతి ఇచ్చారు. [33] కొత్త పేరును ఉపయోగించాలని షెపర్డ్ కొంతకాలంగా ప్రాజెక్ట్ మేనేజర్లకు చెబుతూ వచ్చాడు. ప్రయోగానికి ముందు జరిగిన మీడియా సమావేశంలో నావికా సంప్రదాయాన్ని ప్రస్తావిస్తూ ఆయన ఇలా అన్నాడు: "వేలాది సంవత్సరాలుగా, మానవులు ఓడల్లో సముద్రంలోకి వెళుతున్నారు. ప్రజలు ఈ నౌకలను రూపకల్పన చేసి నిర్మించారు, దాని పేరు సిబ్బందికి మంచి అదృష్టాన్ని, వారి ప్రయాణానికి విజయాన్నీ తెస్తుందనే మంచి భావనతో వాటిని ప్రారంభించారు. " [34] ఆ సమయంలో రష్యన్ స్పేస్ కార్పొరేషన్ ఎనర్జియా అధ్యక్షుడైన యూరి సెమెనోవ్ "ఆల్ఫా" పేరు పెట్టడానికి అంగీకరించలేదు. ఎందుకంటే మొట్టమొదటి మాడ్యులార్ అంతరిక్ష కేంద్రం మీర్ అని భావించాడు. కాబట్టి " బీటా " లేదా " మీర్   2 "ఐఎస్‌ఎస్ కోసం మరింత సరైనదని అతడన్నాడు. [35][36][37]

STS-92, STS-97 యాత్రల మధ్య కాలంలో ఎక్స్‌పెడిషన్ 1 వచ్చింది. ఈ రెండు స్పేస్ షటిల్ యాత్రలు కేంద్రపు ఇంటిగ్రేటెడ్ ట్రస్ స్ట్రక్చరుకు సంబంధించిన విభాగాలను జోడించాయి. ఇది యుఎస్‌లో టెలివిజన్‌ ప్రసరాలకు అవసరమైన కెయు-బ్యాండ్ కమ్యూనికేషన్ సౌకర్యాన్ని చేకూర్చింది. అలాగే ఈ యాత్రల్లో యుఎస్‌ఓఎస్ యొక్క అదనపు ద్రవ్యరాశికి అవసరమైన అదనపు యాటిట్యూడ్ మద్దతు, కేంద్రపు ప్రస్తుత 4 సౌర ఫలకాలకు అనుబంధంగా అనేక అదనపు సౌర ఫలకాలను పంపించారు. [38]

తరువాతి రెండేళ్ళలో, కేంద్రాన్ని విస్తరించడం కొనసాగించారు. ఒక సోయుజ్-యు రాకెట్ పిర్స్ డాకింగ్ కంపార్ట్మెంట్ను తీసుకెళ్ళింది. స్పేస్ షటిల్స్ డిస్కవరీ, అట్లాంటిస్, ఎండీవర్ లు డెస్టినీ లాబొరేటరీ, క్వెస్ట్ ఎయిర్‌లాక్‌లను తీసుకెళ్ళాయి. కేంద్రపు ప్రధాన రోబోట్ ఆర్మ్, కెనడార్మ్ 2 ను, ఇంటిగ్రేటెడ్ ట్రస్ స్ట్రక్చర్ లోని అనేక విభాగాలను కూడా తీసుకెళ్ళాయి.

2003 లో జరిగిన కొలంబియా స్పేస్ షటిల్ ప్రమాదంతో కేంద్రం విస్తరణ షెడ్యూల్‌కు అంతరాయం కలిగింది. 2005 లో డిస్కవరీ ప్రయోగమైన STS-114 జరిపే వరకూ స్పేస్ షటిల్ కార్యక్రమాన్ని ఆపేసారు. [39]

అట్లాంటిస్‌ చేసిన STS-115 యాత్రతో 2006 లో కేంద్రం అసెంబ్లీ తిరిగి ప్రారంభమైంది. ఇది కేంద్రపు రెండవ సెట్ సౌర ఫలకాలను పంపిణీ చేసింది. STS-116, STS-117,, STS-118 లలో మరెన్నో ట్రస్ విభాగాలు, మూడవ సెట్ సౌర ఫలకాలనూ పంపించారు. కేంద్రపు విద్యుత్-ఉత్పాదక సామర్ధ్యాలను పెద్దయెత్తున విస్తరించినందున, ఎక్కువ ఒత్తిడితో కూడిన మాడ్యూళ్ళను చేర్చే వీలు కలిగింది. హార్మొనీ నోడ్, కొలంబస్ యూరోపియన్ ప్రయోగశాలలను జోడించారు. ఆ తరువాత కొద్దికాలానికే కిబో లోని మొదటి రెండు భాగాలు వెళ్ళాయి. మార్చి 2009 లో, STS-119 లో నాల్గవ, ఆఖరి సౌర ఫలకాల సంస్థాపనతో ఇంటిగ్రేటెడ్ ట్రస్ నిర్మాణం పూర్తైంది. కిబో చివరి విభాగం జూలై 2009 లో STS-127 లో పంపించారు. తరువాత రష్యన్ పాయిస్క్ మాడ్యూలును పంపించారు. మూడవ నోడ్, ట్రాంక్విలిటీ ని ఫిబ్రవరి 2010 లో STS-130 లో కుపోలాతో పాటు పంపించారు. మే 2010 లో రష్యన్ మాడ్యూల్ రాస్వెట్ను పంపించారు 1998 లో యుఎస్ నిధులతో చేపట్టిన జర్యా మాడ్యూల్‌ను రష్యన్ ప్రోటాన్ తీసుకెళ్ళినందున, దానికి బదులుగా రాస్వెట్‌ను STS-132 లో స్పేస్ షటిల్ అట్లాంటిస్ మోసుకెళ్ళింది. [40] USOS యొక్క చివరి పీడన మాడ్యూల్, లియోనార్డో ను, ఫిబ్రవరి 2011 లో డిస్కవరీ చిట్టచివరి యాత్ర, STS-133 లో కేంద్రానికి చేర్చారు. [41] ఆల్ఫా మాగ్నెటిక్ స్పెక్ట్రోమీటర్ అదే సంవత్సరం STS-134 లో ఎండీవర్ తీసుకెళ్ళింది. [42]

2011 జూన్ నాటికి కేంద్రంలో ఇంటెగ్రేటెడ్ ట్రస్ నిర్మాణ్ంతో పాటు 15 పీడనంతో కూడిన మాడ్యూళ్ళు ఉన్నాయి. మరో 5 మాడ్యూళ్ళను ఇంకా లాంచి చెయ్యాల్సి ఉంది. వీటిలో యూరపైయన్ రోబోటిక్ ఆర్ంతో నిర్మించే నౌకా, ప్రిచల్ మాడ్యూళ్ళు, NEM-1 and NEM-2 అనే రెండు పవర్ మాడ్యూళ్ళూ ఉన్నాయి.[43] 2019 మార్చి నాటికి స్థితి ప్రకారం, రష్యా వారి ప్రాథమిక పరిశోధనా మాడ్యూలు నైకా 2020 వేసవిలో లాంచి చేసే అవకాశం ఉంది.[44]

కేంద్రపు స్థూల ద్రవ్యరాశి కాలక్రమంలో మారుతూంటుంది. కక్ష్యలో ఉన్న మాడ్యూళ్ల మొత్తం ద్రవ్యరాశి ప్రయోగ సమయంలో సుమారు 4,17,289 కిలోలు (2011 సెప్టెంబరు 3 నాటికి). [45] ప్రయోగాలు, విడి భాగాలు, వ్యక్తిగత ప్రభావాలు, సిబ్బంది, ఆహార పదార్థాలు, దుస్తులు, చోదకాలు, నీటి సరఫరా, గ్యాస్ సరఫరా, డాక్ అయిన అంతరిక్ష నౌక, ఇతర వస్తువుల వలన కేంద్రం మొత్తం ద్రవ్యరాశి పెరుగుతుంది. ఆక్సిజన్ జనరేటర్ల ద్వారా హైడ్రోజన్ వాయువును నిరంతరం బయటికి పంపుతూ ఉంటారు.

అంతరిక్ష కేంద్రంలో జీవనం

సిబ్బంది కార్యకలాపాలు

యుఎస్ ల్యాబ్‌లో రోబోటిక్ పరికరాలపై పనిచేస్తున్న ఎస్‌టిఎస్ -122 మిషన్ నిపుణులు

06:00 గంటలకు మేల్కోవడంతో సిబ్బందికి రోజు మొదలవుతుంది. ముందుగా నిద్ర తర్వాత చేసే కార్యకలాపాలు, ఉదయపు స్టేషన్ తనిఖీలు చేస్తారు. అప్పుడు సిబ్బంది అల్పాహారం తింటారు. మిషన్ కంట్రోల్‌తో రోజువారీ ప్రణాళిక సమావేశంలో పాల్గొని, అది ముగిసాక, 08:10 గంటలకు పని ప్రారంభిస్తారు. 13:05 వరకు పని చేస్తారు. ఒక గంట భోజన విరామం తరువాత, మధ్యాహ్నం మరిన్ని వ్యాయామాలు, ఇతర పనులూ చేస్తారు. 19:30 గంటలకు నిద్రకు ముందు చేసే పనులు మొదలౌతాయి. వీటిలో భోజనం, సిబ్బంది సమావేశం ఉన్నాయి. 21:30 గంటలకు నిద్ర మొదలౌతుంది. సాధారణంగా, సిబ్బంది వారపు రోజుల్లో రోజుకు పది గంటలు, శనివారాలలో ఐదు గంటలూ పనిచేస్తారు. మిగిలిన సమయం విశ్రాంతికి, వారి స్వంత పనులకు, లేదా పేరుకుపోయిన పని చేయడానికీ వాడుకుంటారు.. [46]

ఐఎస్‌ఎస్ లో కోఆర్డినేటెడ్ యూనివర్సల్ టైమ్ (UTC) వాడుతారు. స్టేషన్ రోజుకు 16 సూర్యోదయాలు 16 సూర్యాస్తమయాలను చూస్తుంది. సిబ్బందికి చీకటి అనుభూతి కలిగించడానికి రాత్రి సమయంలో కిటికీలను కప్పేస్తారు. స్పేస్ షటిల్ మిషన్లు కేంద్రాన్ని సందర్శించేటప్పుడు, ఐఎస్‌ఎస్ సిబ్బంది ఎక్కువగా షటిల్ మిషన్ ఎలాప్డ్ టైమ్ (MET) ను అనుసరిస్తారు. ఇది స్పేస్ షటిల్ యాత్ర మొదలైన సమయంపై ఆధారపడి ఉండే టైమ్ జోన్. [47] [48] [49]

కేంద్రం లోని ప్రతి సభ్యునికి క్వార్టర్స్‌ ఉంటాయి. జ్వెజ్డాలో రెండు 'స్లీప్ స్టేషన్లు', హార్మొనీలో మరో నాలుగూ ఉన్నాయి. [50] [51] USOS లోని క్వార్టర్స్ ప్రైవేట్‌గా ఉంటాయి. సుమారు వ్యక్తి-పరిమాణంలో సౌండ్‌ప్రూఫ్ బూత్‌లు ఇవి. ROS సిబ్బంది క్వార్టర్స్‌లో చిన్న కిటికీ ఉంటుంది, కాని వీటిలో వెంటిలేషన్, సౌండ్ ప్రూఫింగ్‌లు తక్కువగా ఉంటాయి. ఒక వ్యక్తి ఒక క్వార్టర్‌లో టెథర్డ్ స్లీపింగ్ బ్యాగ్‌లో పడుకోవచ్చు, సంగీతం వినవచ్చు, ల్యాప్‌టాప్ వాడవచ్చు. వ్యక్తిగత వస్తువులను పెద్ద డ్రాయర్‌లో లేదా మాడ్యూల్ గోడలకు తగిలించిన నెట్స్‌లో పెట్టుకోవచ్చు. చదువుకోడానికి దీపం, షెల్ఫ్, డెస్క్‌టాప్‌లు కూడా మాడ్యూల్లో ఉంటాయి. [52] [53] [54] సందర్శించే సిబ్బందికి స్లీప్ మాడ్యూల్ ఉండదు. గోడపై అందుబాటులో ఉన్న స్థలానికి స్లీపింగ్ బ్యాగ్‌ను పెట్టుకుంటారు. స్టేషన్‌లో స్వేచ్ఛగా తేలుతూ నిద్రించడం సాధ్యమే గానీ, సున్నితమైన పరికరాలను ఢీకొట్టే అవకాశం ఉన్నందున సాధారణంగా అలా చెయ్యరు. [55] సిబ్బంది వసతికి వెంటిలేషన్ బాగా ఉండాలి; లేకపోతే, వ్యోమగాములు నిద్ర లేచేసరికి, తాము నిశ్వసించిన కార్బన్ డయాక్సైడే తమ తల చుట్టూ ఒక బుడగ లాగా ఏర్పడి ఆక్సిజన్ అందనీయకుండా చెయ్యవచ్చు. [52] వివిధ స్టేషన్ కార్యకలాపాల సమయం లోను, సిబ్బంది విశ్రాంతి సమయాల్లోనూ, ఐఎస్‌ఎస్ లోని లైట్లు మసకబరచవచ్చు, ఆపెయ్యవచ్చు, రంగుల ఉష్ణోగ్రతలను సర్దుబాటు చేయనూ వచ్చు. [56]

ఆహారం

Nine astronauts seated around a table covered in open cans of food strapped down to the table. In the background a selection of equipment is visible, as well as the salmon-coloured walls of the Unity node.
ఎస్టీఎస్ -127, ఎక్స్‌పెడిషన్ 20 సిబ్బంది యూనిటీ లోపల భోజనం చేస్తున్నారు.

USOS లో ఉన్న ఆహారం చాలా వరకు ప్లాస్టిక్ సంచులలో వాక్యూం సీలు చేసి ఉంటుంది; డబ్బాలు చాలా అరుదు -అవి బరువుగా ఉంటాయి, రవాణా చేయడానికి చాలా ఖర్చౌతుంది. నిలవ ఉన్న ఆహారం సిబ్బందికి పెద్దగా నచ్చదు. మైక్రోగ్రావిటీలో దాని రుచి తగ్గుతుంది. [57] కాబట్టి సాధారణ వంటలో కంటే ఎక్కువ మసాలా దినుసులు వేసి, సహా ఆహారాన్ని మరింత రుచికరంగా చేసే ప్రయత్నాలు చేస్తారు. భూమి నుండి తాజా పండ్లు, కూరగాయలను తీసుకువచ్చే నౌకల కోసం ఎదురుచూస్తూంటారు. ఆహారపు తునకలు విడివడి తేలకుండా జాగ్రత్తలు తీసుకుంటారు. అవి స్టేషన్ పరికరాలను కలుషితం చేయకుండా ఉండటానికి ద్రవ పదార్థాల కంటే ఘన పదార్థాలకే ఎక్కువ ప్రాధాన్యత ఇస్తారు. ప్రతి వ్యక్తికి వ్యక్తిగత ఆహార ప్యాకేజీలు ఉంటాయి. వాటిని కేంద్రంలోని గ్యాలీలో వేడి చేసుకుంటారు. ఈ గ్యాలీలో రెండు ఫుడ్ వార్మర్లు ఉన్నాయి. 2008 నవంబరులో రిఫ్రిజిరేటర్ పెట్టారు. వేడిచేసిన నీటిని, మామూలు నీటినీ అందించే డిస్పెన్సరు ఉంది. [58] పానీయాలు డీహైడ్రేటెడ్ పొడి రూపంలో ఇస్తారు. ఈ పొడిని నీటిలో కలుపుకుని తాగుతారు [58] [59] పానీయాలు, సూప్‌లను ప్లాస్టిక్‌ సంచుల నుండి స్ట్రాలతో తాగుతారు. ఘనాహారాన్ని కత్తి, ఫోర్కులతో తింటారు. ఈ కత్తులు, ఫోర్కులూ తేలుకుంటూ పోకుండా వీటిని అయస్కాంతాలతో ఒక ట్రేకు జతచేసి ఉంచుతారు. ఆహారపు తునకలను తేలుకుంటూ పోనివ్వకూడదు. ఇవి స్టేషన్ లోని ఎయిర్ ఫిల్టర్లకు, ఇతర పరికరాలకూ అడ్డం పడే అవకాశం ఉంది. [59]

పరిశుభ్రత

1970 ల ప్రారంభంలో స్కైలాబ్, సొల్యూత్‌-3 అంతరిక్ష కేంద్రాల్లో స్నానపు షవర్లు ఉండేవి. [60] : 139  సొల్యూత్‌-6 నాటికి, 1980 ల ప్రారంభంలో, అంతరిక్షంలో స్నానం చేయడంలో (వాళ్ళునెలకోసారి స్నానం చేసేవారు) ఉన్న ఇబ్బందుల గురించి సిబ్బంది ఫిర్యాదులు చేశారు. [61] ఐఎస్‌ఎస్ లో షవర్ లేదు. దాని బదులు వాటర్ జెట్, తడిగా ఉండే తుడిచే గుడ్డలు ఉంటాయి. టూత్ పేస్ట్ ట్యూబు లాంటి కంటైనరులో సబ్బు ఉంటుంది. నీటిని ఆదా చేయడానికి సిబ్బందికి నీళ్ళు అవసరం లేని షాంపూ, తినదగిన టూత్ పేస్టూ ఇస్తారు. [62][63]

ఐఎస్‌ఎస్ లో రెండు అంతరిక్ష మరుగుదొడ్లు ఉన్నాయి, రెండూ రష్యన్ డిజైనే. ఇవి జ్వెజ్డా, ట్రాంక్విలిటీల్లో ఉన్నాయి. [64] స్పేస్ షటిల్ వేస్ట్ కలెక్షన్ సిస్టమ్ మాదిరిగానే ఈ వ్యర్థ, పరిశుభ్రత కంపార్ట్మెంట్లు కూడా సక్షన్ పద్ధతిలో పనిచేస్తాయి. వ్యోమగాములు మొదట టాయిలెట్ సీటుకు తమను తాము కట్టేసుకుంటారు. సరిగ్గా సీలు చేసేందుకు వీటికి స్ప్రింగు-లోడుతో ఉండే నిరోధక పట్టీలుంటాయి. [65] ఒక లీవర్ నొక్కినపుడు శక్తివంతమైన ఫ్యాను ఆన్ అవుతూ, సక్షను రంధ్రం తెరుచుకుంటుంది: గాలి ప్రవాహం వ్యర్థాలను తీసుకువెళుతుంది. ఘన వ్యర్థాలను వేరే సంచులలో సేకరిస్తారు, వీటిని అల్యూమినియం కంటైనర్‌లో నిల్వ చేస్తారు. నిండిన కంటైనర్లను ప్రోగ్రెస్ అంతరిక్ష నౌకపై భూమిపైకి తీసుకెళ్ళి విసర్జిస్తారు. [64] [66] టాయిలెట్ ముందు భాగంలో అనుసంధానించిన గొట్టం ద్వారా ద్రవ వ్యర్థాలను ఖాళీ చేస్తారు. శరీర నిర్మాణపరంగా తగిన "యూరిన్ ఫన్నెల్ ఎడాప్టర్ల"ను ట్యూబ్‌తో కలుపుతారు. తద్వారా పురుషులు, మహిళలు ఒకే మరుగుదొడ్డిని ఉపయోగించవచ్చు. మళ్లించిన మూత్రాన్ని సేకరించి, నీటి రికవరీ వ్యవస్థకు పంపించి, అక్కడ దానిని తాగునీటిగా రీసైకిల్ చేస్తారు. [67]

అంతరిక్ష శిధిలాల భయం

ఓ 7 గ్రాముల వస్తువు (మధ్యలో ఉంది) 7 కి.మీ/సె వేగంతో (స్టేషను కక్ష్యా వేగం) అల్యూమినియం ముద్దను గుద్దినపుడు ఈ 15 సెం.మీ. గుంత ఏర్పడింది.
Radar-trackable objects, including debris, with distinct ring of geostationary satellites

ఐఎస్‌ఎస్ పరిభ్రమించే భూ నిమ్న కక్ష్యల్లో వివిధ రకాల అంతరిక్ష శిథిలాలు ఉన్నాయి. [68] వాడేసిన రాకెట్ దశలు, పనికిరాని ఉపగ్రహాలు, పేలుడు శకలాలు (ఉపగ్రహ ఆయుధ పరీక్షల నుండి వెలువడ్డ పదార్థాలతో సహా), పెయింట్ల పెచ్చులు, ఘన రాకెట్ మోటార్ల నుండి వచ్చిన స్లాగ్, US-A వారి అణుశక్తితో పనిచేసే ఉపగ్రహాలు విడుదల చేసిన శీతలీకరణి వంటివి ఈ శిథిలాల్లో ఉంటాయి. ఈ వస్తువులూ, వీటితో పాటు సహజంగా ఉండే సూక్ష్మగ్రహశకలాలు కేంద్రానికి [69] ఉన్న ముఖ్యమైన ముప్పు. స్టేషన్‌ను నాశనం చేయగలిగినంత పరిమాణంలో ఉండే పెద్ద వస్తువులను ట్రాక్ చేయవచ్చు. ఇవి చిన్న శిథిలాల వలె ప్రమాదకరమైనవి కావు.[70][71] 1 సెం.మీ. నుండి ఇంకా సూక్ష్మతమమైన, ఆప్టికల్, రాడార్ పరికరాల ద్వారా కూడా గుర్తించలేనంత, చిన్న వస్తువులు ట్రిలియన్ల సంఖ్యలో ఉన్నాయి. చిన్న పరిమాణం ఉన్నప్పటికీ, ఈ వస్తువులలో కొన్ని వాటి గతి శక్తి కారణం గాను, స్టేషన్‌ నుండి అవి ఉన్న దిశ కారణంగా ముప్పుగా పరిణమిస్తాయి. స్పేస్సూట్లు వేసుకుని స్పేస్ వాక్ చేసే సిబ్బందికి, ఈ శిథిలాలు తగిలినపుడు వారి స్పేస్ సూట్ దెబ్బతిని వారి దేహాలు శూన్యానికి గురయ్యే ప్రమాదం కూడా ఉంది.[72]

పీడనంతో కూడిన విభాగాలను, కీలకమైన వ్యవస్థలనూ రక్షించడానికి స్టేషన్‌లో బాలిస్టిక్ ప్యానెల్‌లను అమర్చారు. వీటిని మైక్రోమీటియారైట్ షీల్డింగ్ అని కూడా పిలుస్తారు. ఈ ప్యానెళ్ల రకం, వాటి మందం వాటికి తగిలే దెబ్బ ఎంత తీవ్రంగా ఉంటుంది అన్నదానిపై ఆధారపడి ఉంటాయి. స్టేషన్ యొక్క కవచాలు, ఆకృతుల డిజైన్లు ROS కు (రష్యా విభాగం), USOS కూ (అమెరికా విభాగం) వేర్వేరుగా ఉంటాయి. USOS లో, విపుల్ కవచాలు ఉపయోగించారు. అమెరికా మాడ్యూళ్ళు లోపలి పొర 1.5 సెం.మీ. మందమున్న అల్యూమినియంతోటి, మధ్య పొర 10 సెం.మీ. కెవ్లార్, నెక్స్టెల్ తోటి, బయటిపొర స్టెయిన్లెస్ స్టీల్ తోటీ తయారు చేసారు. శిథిలాలు బయటి పొరకు తగలగానే పొడై మేఘం లాగా మారిపోతాయి.దాంతో హల్‌కు తగిలే దెబ్బ యొక్క శక్తి వ్యాపిస్తుంది., తీవ్రత తగ్గుతుంది. ROS లో, హల్‌కు పైన ఒక కార్బన్ ప్లాస్టిక్ తేనెపట్టు పొర ఉంటుంది. దాని పైన అల్యూమినియం తేనెపట్టు పొర, దానిపై థర్మల్ ఇన్సులేషను పొర, దానిపై గ్లాసు వస్త్రం ఉంటాయి.

రిస్క్ మేనేజ్‌మెంట్ యొక్క ఉదాహరణ: అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రం ప్రభావం నుండి అధిక ప్రమాదం ఉన్న ప్రాంతాలను చూపించే నాసా మోడల్.

అంతరిక్ష శిథిలాలను భూమి నుండి రిమోట్‌గా ట్రాక్ చేస్తూ, స్టేషన్ సిబ్బందిని హెచ్చరిస్తూంటారు.[73] అవసరమైతే, రష్యన్ విభాగంలో ఉన్న థ్రస్టర్‌లను వాడి స్టేషన్ కక్ష్య ఎత్తును మార్చి, శిథిలాల నుండి తప్పించగలవు. ఈ శిథిలాల ఎగవేత విన్యాసాలు (DAM లు) అసాధారణమైనవేమీ కావు. 2009 చివరి నాటికి ఇలాంటి విన్యాసాలు పదిసార్లు చేసారు.[74][75][76] సాధారణంగా, కక్ష్యావేగం 1 మీ./సె. పెరిగితే కక్ష్య ఎత్తు 1 నుండి 2 కి.మీ. వరకు పెరుగుతుంది. అవసరమైతే, ఎత్తును తగ్గించవచ్చు కూడా. అయితే, దానివలన ప్రొపెల్లెంట్‌ వృథా అవుతుంది. [77][78] కక్ష్య శిథిలాల నుండి రాబోయే ముప్పును చాలా ఆలస్యంగా గుర్తించి, ఒక DAM ను సురక్షితంగా నిర్వహించడానికి తగినంత సమయం లేకపోతే, స్టేషన్ సిబ్బంది స్టేషన్‌లోని అన్ని ద్వారమార్గాలను మూసివేసి, వారి సోయుజ్ అంతరిక్ష నౌకలోకి వెళ్లిపోతారు. శిథిలాల వలన అంతరిక్ష కేంద్రం ధ్వంసమై పోతే, సిబ్బంది సురక్షితంగా భూమిని చేరుకునేందుకు ఈ ఏర్పాటు చేసారు. ఈ పాక్షిక స్టేషన్ తరలింపులు నాలుగు సార్లు - 2009 మార్చి 13, 2011 జూన్ 28, 2012 మార్చి 24, 2015 జూన్ 16 న జరిగాయి.. [79] [80]

మిషన్ ముగింపు

ఐఎస్‌ఎస్ సరఫరాలు చేసే అంతరిక్ష నౌకలు అనేకం ఇప్పటికే జూల్స్ వెర్న్ ATV లాగా వాతావరణ రీ-ఎంట్రీకి గురయ్యాయి.

ఔటర్ స్పేస్ ఒప్పందం ప్రకారం, అమెరికా, రష్యాలు తాము పంపిన మాడ్యూళ్ళకు చట్టపరంగా ధ్యత వహిస్తాయి. [81] సహజంగా కక్ష్య క్షయమై, యాదృచ్ఛికంగ పున్ఃప్రవేశం అవడం (స్కైలాబ్ మాదిరిగా) ఒక పద్ధతి. స్టేషన్‌ను అధిక ఎత్తుకు పెంచడం (పునఃప్రవేశాన్ని ఆలస్యం చేయడం), సముద్రంలో మారుమూల ప్రాంతంలో పడేలా, కక్ష్య నుండి తప్పించి పడవేయడం - ఈ మూడింటినీ ఐఎస్‌ఎస్ పారవేయడానికి పరిగణించారు. [82] కొద్దిగా సవరించిన ప్రోగ్రెస్ అంతరిక్ష నౌకను ఉపయోగించి, ఐఎస్‌ఎస్ ను కక్ష్య నుండి తప్పించడం 2010 చివరి నాటికి భావించిన మెరుగైన ప్రణాళిక. [83] ఈ ప్రణాళిక సరళమైన, చౌకైనది, అత్యధిక మార్జిన్‌ కలిగినవి. [83]

ఐఎస్‌ఎస్ జీవితం ముగిసిన తరువాత, రష్యన్ కక్ష్య విభాగం లోని మాడ్యూళ్ళతో ఆర్బిటల్ పైలట్ అసెంబ్లీ అండ్ ఎక్స్‌పెరిమెంట్ కాంప్లెక్స్ (OPSEK) నిర్మించాలని ఉద్దేశించారు. ప్రస్తుత ఐఎస్‌ఎస్ నుండి తొలగించడానికి వీలున్నాయని పరిశీలనలో ఉన్న మాడ్యూళ్ళలో మల్టీపర్పస్ లాబొరేటరీ మాడ్యూల్ ( నౌకా ) ఉంది. 2020 ఏప్రిల్ నాటి స్థితి ప్రకారం, ఈ మాడ్యూలును నవంబరు 2020 లో లాంచి చెయ్యాలని ప్రణాళిక చేసరు. [84] ఇదీ, దీనికి జతచేయాలని ప్రతిపాదించిన ఇతర కొత్త రష్యన్ మాడ్యూళ్ళను OPSEK లో వాడే ఆలోచన ఉంది. 2024 లో ఐఎస్‌ఎస్ జీవితం ముగిసేనాటికి ఈ మాడ్యూళ్ళకు ఇంకా ఉపయోగకరమైన జీవితం మిగిలే ఉంటుంది.[85]

2011 చివరలో, ఎక్స్ప్లోరేషన్ గేట్వే ప్లాట్ఫాం కాన్సెప్టులో మిగిలిపోయిన యుఎస్ఓఎస్ హార్డ్వేరును, జ్వెజ్డా 2నూ ఎర్త్-మూన్ లాగ్రేంజ్ పాయింట్లలో ఒకదానిలో ఉంచి, ఇంధనం నింపే డిపోగా, సేవా కేంద్రంగా ఉపయోగించాలని ప్రతిపాదించారు. అయితే, USOS మొత్తాన్ని విడదీసేలా రూపొందించలేదు. అంచేత ఈ ఆలోచనను పక్కనబెట్టారు. [86]

ఫిబ్రవరి 2015 లో, రోస్కోస్మోస్ 2024 వరకు ఐఎస్‌ఎస్ కార్యక్రమంలో భాగంగా ఉంటుందని ప్రకటించారు. [87] దానికి తొమ్మిది నెలల ముందు, క్రిమియాను స్వాధీనం చేసుకోవడంతో రష్యాపై అమెరికా ఆంక్షలు విధించినందుకు ప్రతిస్పందనగా రష్యా ఉప ప్రధాన మంత్రి డిమిత్రి రోగోజిన్, 2020 తరువాత కూడా స్టేషన్ వాడకాన్ని పొడిగించాలన్న అమెరికా అభ్యర్థనను రష్యా తిరస్కరిస్తుందనీ, అమెరికాకు రాకెట్ ఇంజన్లను సైనికేతర ఉపగ్రహ ప్రయోగాల కోసం మాత్రమే సరఫరా చేస్తామనీ ప్రకటించాడు . [88]

ప్రస్తుత ఐఎస్‌ఎస్‌ స్థానంలో మరొక కేంద్రాన్ని అభివృద్ధి చెయ్యడంలో సహకరించుకోడానికి రోస్కోస్మోస్, నాసాలు అంగీకరించినట్లు 2015 మార్చి 28 న రష్యన్ వర్గాలు ప్రకటించాయి. [89] [90] రష్యాకు చెందిన రోస్కోస్మోస్ అధినేత ఇగోర్ కొమరోవ్ పక్కన నాసా నిర్వాహకుడు చార్లెస్ బోల్డెన్‌ ఉండగా ఈ ప్రకటన చేశారు. [91] మార్చి 28 న స్పేస్‌న్యూస్‌కు ఇచ్చిన ఒక ప్రకటనలో, నాసా ప్రతినిధి డేవిడ్ వీవర్, ఐఎస్ఎస్‌ను విస్తరించడంలో రష్యా నిబద్ధతను ఏజెన్సీ అభినందించిందని, అయితే భవిష్యత్ అంతరిక్ష కేంద్రం కోసం ఎలాంటి ప్రణాళికలను ఖాయం చేయలేదనీ చెప్పాడు. [92]

30 సెప్టెంబరు 2015 న, ఐఎస్‌ఎస్ కోసం ప్రధాన కాంట్రాక్టర్‌గా నాసాతో బోయింగ్ ఒప్పందాన్ని 2020 సెప్టెంబరు 30 వరకు పొడిగించారు. ఒప్పందం ప్రకారం బోయింగ్ సేవల్లో కొంత భాగం 2020 యొక్క ప్రాథమిక నిర్మాణ హార్డ్‌వేర్‌ను 2028 చివరి వరకు విస్తరించడానికి సంబంధించింది. [93]

ఐఎస్‌ఎస్ ని విస్తరించడం గురించి, 2016 నవంబరు 15 న, RSC ఎనర్జియా జనరల్ డైరెక్టర్ వ్లాదిమిర్ సోల్ంట్సేవ్ ఇలా అన్నాడు: "బహుశా ఐఎస్‌ఎస్ కు నిరంతరంగా వనరులు లభించవచ్చు. 2028 వరకు స్టేషన్‌ను ఉపయోగించుకునే అవకాశాన్ని ఈ రోజు మేం చర్చించాం," కొత్త అధ్యక్షుడి పరిపాలనలో చర్చలు కొనసాగుతాయి. [94] [95] స్టేషన్‌ను రిటైరు చేసాక, దాన్నివాణిజ్య కార్యకలాపాలకు మార్చవచ్చనే సూచనలు కూడా ఉన్నాయి. [96]

జూలై 2018 లో ప్రతిపాదించిన స్పేస్ ఫ్రాంటియర్ చట్టం 2018 ను, ఐఎస్‌ఎస్ కార్యకలాపాలను 2030 వరకు పొడిగించడానికి ఉద్దేశించారు. ఈ బిల్లును సెనేట్‌ ఏకగ్రీవంగా ఆమోదించినప్పటికీ, ప్రతినిధులసభలో ఆమోదం పొందలేదు. [97][98] సెప్టెంబరు 2018 లో, ఐఎస్‌ఎస్ కార్యకలాపాలను 2030 వరకు విస్తరించే ఉద్దేశంతో మానవ అంతరిక్ష ప్రయాణ చట్టాన్ని ప్రవేశపెట్టారు. దీన్ని 2018 డిసెంబరులో ధ్రువీకరించారు.[99][100][101]

ఖరీదు

మానవుడు ఇప్పటివరకు నిర్మించిన అత్యంత ఖరీదైన ఒకే వస్తువు ఐఎస్‌ఎస్ అని అభివర్ణించారు. [102] 2010 లో ఖర్చు $ 150 బిలియన్లుగా అంచనా వేసారు. ఇందులో 1985 నుండి 2015 వరకు స్టేషన్ కోసం నాసా కేటాయించిన బడ్జెట్ $ 58.7 బిలియన్లుకూడా కలిసి ఉంది (ద్రవ్యోల్బణానికి సరిదిద్దలేదు). రష్యా $ 12 బిలియన్లు, ఐరోపా $ 5 బిలియన్లు, జపాన్ $ 5 బిలియన్లు, కెనడా $ 2 బిలియన్లు ఇందులో చేరి ఉన్నాయి. వీటితో పాటు కేంద్రాన్ని అంతరిక్షం లోకి తీసుకుపోయిన 36 షటిల్ యాత్రల ఖర్చు ఒక్కొక్కటి $ 1.4 బిలియన్ల చొప్పున మొత్తం $ 50.4 బిలియన్లు వ్యయం చేసారు. 2000 నుండి 2015 వరకు 20,000 వ్యక్తి-దినాలు కేంద్రంలో గడిపారని భావిస్తే, ఒక్కొక్క వ్యక్తికి ఒక్కొక్క రోజుకు $ 7.5 మిలియన్లు ఖర్చు అయినట్లు లెక్క. ఇది స్కైలాబ్‌పై అయిన ఖర్చులో సగం కంటే తక్కువ. [103]

మూలాలు

  1. ↑ 1.0 1.1 Garcia, Mark (1 October 2015). "About the Space Station: Facts and Figures". NASA. Retrieved 2 October 2015.
  2. ↑ "Space to Ground: Friending the ISS: 06/03/2016". YouTube.com. NASA. 3 June 2016.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 Peat, Chris (7 July 2017). "ISS – Orbit". Heavens-above.com. Retrieved 7 July 2017.
  4. ↑ "STS-132 Press Kit" (PDF). NASA. 7 May 2010. Retrieved 19 June 2010.
  5. ↑ "STS-133 FD 04 Execute Package" (PDF). NASA. 27 February 2011. Retrieved 27 February 2011.
  6. ↑ "International Space Station Overview". ShuttlePressKit.com. 3 June 1999. Retrieved 17 February 2009.
  7. ↑ "Fields of Research". NASA. 26 June 2007. Archived from the original on 23 January 2008.
  8. ↑ "Getting on Board". NASA. 26 June 2007. Archived from the original on 8 December 2007.
  9. ↑ "ISS Research Program". NASA. Archived from the original on 13 February 2009. Retrieved 27 February 2009.
  10. ↑ "NASA - Higher Altitude Improves Station's Fuel Economy". nasa.gov (in ఇంగ్లీష్). 2019-02-14. Retrieved 2019-05-29.
  11. ↑ "Current ISS Tracking data". NASA. 15 December 2008. Retrieved 28 January 2009.
  12. ↑ de Selding, Peter B. (25 February 2015). "Russia — and Its Modules — To Part Ways with ISS in 2024". Space News. Retrieved 26 February 2015.
  13. ↑ Bodner, Matthew (17 November 2014). "Russia May Be Planning National Space Station to Replace ISS". The Moscow Times. Retrieved 3 March 2015.
  14. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  15. ↑ "First crew starts living and working on the International Space Station". European Space Agency. 31 October 2000.
  16. ↑ "Oct. 31, 2000, Launch of First Crew to International Space Station". NASA. 28 October 2015.
  17. ↑ "Central Research Institute for Machine Building (FGUP TSNIIMASH) Control of manned and unmanned space vehicles from Mission Control Centre Moscow" (PDF). Russian Federal Space Agency. Retrieved 26 September 2011.[permanent dead link]
  18. ↑ "NASA Sightings Help Page". Spaceflight.nasa.gov. 30 November 2011. Archived from the original on 5 September 2016. Retrieved 1 May 2012.
  19. ↑ Catchpole, John E. (17 June 2008). The International Space Station: Building for the Future. Springer-Praxis. ISBN 978-0-387-78144-0.
  20. ↑ Gary Kitmacher (2006). Reference Guide to the International Space Station. Canada: Apogee Books. pp. 71–80. ISBN 978-1-894959-34-6. ISSN 1496-6921.
  21. ↑ Visitors to the Station by Country NASA, 25 September 2019.
  22. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  23. ↑ "ISS Zvezda".
  24. ↑ "Companies involved with ISS". European Space Agency. 19 July 2004.
  25. ↑ "Ten years in perfect "Harmony"! - Thales Group".
  26. ↑ "KSC-08pd0991". 22 April 2008.
  27. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  28. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  29. ↑ NASA Facts. The Service Module: A Cornerstone of Russian International Space Station Modules. NASA. January 1999
  30. ↑ "STS-88". Science.ksc.nasa.gov. Retrieved 19 April 2011.
  31. ↑ Brad Liston (2 November 2000). "Upward Bound: Tales of Space Station Alpha". Time. Retrieved 5 August 2010.
  32. ↑ "Space Station – Impact on the expanded Russian role of funding and research" (PDF). United State General Accounting Office. 21 June 1994. Retrieved 9 August 2010.
  33. ↑ Alan Ladwig (3 November 2000). "Call Bill Shepherd the Alpha Male of the International Space Station". Space.com. Archived from the original on 23 May 2009. Retrieved 9 August 2010.
  34. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  35. ↑ Alan Ladwig (3 November 2000). "Call Bill Shepherd the Alpha Male of the International Space Station". Space.com. Archived from the original on 23 May 2009. Retrieved 9 August 2010.
  36. ↑ "Interview with RSC Energia's Yuri Semenov". Space.com. 3 September 2001. Retrieved 22 August 2010.
  37. ↑ "Interview with Yuri Semenov, general designer of Space Rocket corporation Energy". Voice of Russia. 21 March 2001. Archived from the original on 18 March 2012. Retrieved 5 October 2010.
  38. ↑ "STS-92". Science.ksc.nasa.gov. Retrieved 19 April 2011.
  39. ↑ Chris Bergin (26 July 2005). "Discovery launches—The Shuttle is back". NASASpaceflight.com. Retrieved 6 March 2009.
  40. ↑ "Mini-Research Module 1 (MIM1) Rassvet (MRM-1)". Russianspaceweb.com. Retrieved 12 July 2011.
  41. ↑ "STS-133". NASA. Retrieved 1 September 2014.
  42. ↑ "STS-134". NASA. Retrieved 1 September 2014.
  43. ↑ "Russia works on a new-generation space module". Russianspaceweb.com. Archived from the original on 8 April 2016. Retrieved 29 November 2015.
  44. ↑ "Rogozin confirmed that the module "Science" placed the tanks from the upper stage "Frigate"". TASS. 25 March 2019. Retrieved 31 March 2019.
  45. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  46. ↑ "ISS Crew Timeline" (PDF). NASA. 5 November 2008. Retrieved 5 November 2008.
  47. ↑ "NASA – Time in Space, A Space in Time". Retrieved 5 May 2015.
  48. ↑ "A Slice of Time Pie". Retrieved 5 May 2015.
  49. ↑ "Human Space Flight (HSF) – Crew Answers". Retrieved 5 May 2015.
  50. ↑ "At Home with Commander Scott Kelly (Video)".
  51. ↑ "International Space Station USOS Crew Quarters Development" (PDF).
  52. ↑ 52.0 52.1 "Daily life".
  53. ↑ "Station Prepares for Expanding Crew".
  54. ↑ "Living and Working on the International Space Station" (PDF).
  55. ↑ "Sleeping in Space is Easy, But There's No Shower".
  56. ↑ Bedtime in space. youtube.com. Event occurs at [time needed]. Retrieved 2019-09-21.
  57. ↑ "Daily life".
  58. ↑ 58.0 58.1 "Station Prepares for Expanding Crew".
  59. ↑ 59.0 59.1 "Living and Working on the International Space Station" (PDF).
  60. ↑ Benson, Charles Dunlap and William David Compton. Living and Working in Space: A History of Skylab. NASA publication SP-4208.
  61. ↑ Portree, David S. F. (March 1995). Mir Hardware Heritage (PDF). NASA. p. 86. OCLC 755272548. Reference Publication 1357.
  62. ↑ Malik, Tariq (27 July 2009). "Sleeping in Space is Easy, But There's No Shower". Space.com. Retrieved 29 October 2009.
  63. ↑ Nyberg, Karen (12 July 2013). Karen Nyberg Shows How You Wash Hair in Space. YouTube.com. NASA. Retrieved 6 June 2015.
  64. ↑ 64.0 64.1 "Station Prepares for Expanding Crew".
  65. ↑ "Daily life".
  66. ↑ "Greetings Earthling". Retrieved 1 November 2009.
  67. ↑ "Living and Working on the International Space Station" (PDF).
  68. ↑ Michael Hoffman (3 April 2009). "National Space Symposium 2009: It's getting crowded up there". Defense News. Retrieved 7 October 2009.[permanent dead link]
  69. ↑ F. L. Whipple (1949). "The Theory of Micrometeoroids". Popular Astronomy. Vol. 57. p. 517. Bibcode:1949PA.....57..517W.
  70. ↑ Chris Bergin (28 June 2011). "STS-135: FRR sets 8 July Launch Date for Atlantis – Debris misses ISS". NASASpaceflight.com. Retrieved 28 June 2011.
  71. ↑ Henry Nahra (24–29 April 1989). "Effect of Micrometeoroid and Space Debris Impacts on the Space Station Freedom Solar Array Surfaces" (PDF). NASA. Retrieved 7 October 2009.
  72. ↑ "Space Suit Punctures and Decompression". The Artemis Project. Retrieved 20 July 2011.
  73. ↑ "Microsoft PowerPoint – EducationPackage SMALL.ppt" (PDF). Archived from the original (PDF) on 8 April 2008. Retrieved 1 May 2012.
  74. ↑ Rachel Courtland (16 March 2009). "Space station may move to dodge debris". New Scientist. Retrieved 20 April 2010.
  75. ↑ "ISS Maneuvers to Avoid Russian Fragmentation Debris" (PDF). Orbital Debris Quarterly News. 12 (4): 1&2. October 2008. Archived from the original (PDF) on 27 May 2010. Retrieved 20 April 2010.
  76. ↑ "Avoiding satellite collisions in 2009" (PDF). Orbital Debris Quarterly News. 14 (1): 2. January 2010. Archived from the original (PDF) on 27 May 2010. Retrieved 20 April 2010.
  77. ↑ "ISS Maneuvers to Avoid Russian Fragmentation Debris" (PDF). Orbital Debris Quarterly News. 12 (4): 1&2. October 2008. Archived from the original (PDF) on 27 May 2010. Retrieved 20 April 2010.
  78. ↑ "ATV carries out first debris avoidance manoeuvre for the ISS". ESA. 28 August 2008. Retrieved 26 February 2010.
  79. ↑ "ISS crew take to escape capsules in space junk alert". BBC News. 24 March 2012. Retrieved 24 March 2012.
  80. ↑ "Station Crew Takes Precautions for Close Pass of Space Debris". NASA Blog. 16 June 2015. Retrieved 16 June 2015.
  81. ↑ United Nations Treaties and Principles on Outer Space. (PDF). United Nations. New York. 2002. ISBN 92-1-100900-6. Retrieved 8 October 2011.
  82. ↑ "Tier 2 EIS for ISS" (PDF). NASA. Retrieved 12 July 2011.
  83. ↑ 83.0 83.1 "ISS End-of-Life Disposal Plan" (PDF). NASA. Retrieved 7 March 2012.
  84. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  85. ↑ Anatoly Zak (22 May 2009). "Russia 'to save its ISS modules'". BBC News. Retrieved 23 May 2009.
  86. ↑ {{cite web}}: Empty citation (help)
  87. ↑ de Selding, Peter B. (25 February 2015). "Russia — and Its Modules — To Part Ways with ISS in 2024". Space News. Retrieved 26 February 2015.
  88. ↑ "Russia to ban US from using Space Station over Ukraine sanctions". The Telegraph. Reuters. 13 May 2014. Retrieved 14 May 2014.
  89. ↑ Boren, Zachary Davies (28 March 2015). "Russia and the US will build a new space station together". The Independent.
  90. ↑ "Russia & US agree to build new space station after ISS, work on joint Mars project". RT.com. 28 March 2015. Retrieved 28 March 2015.
  91. ↑ "Russia announces plan to build new space station with NASA". Space Daily. Agence France-Presse. 28 March 2015.
  92. ↑ Foust, Jeff (28 March 2015). "NASA Says No Plans for ISS Replacement with Russia". SpaceNews.
  93. ↑ Maass, Ryan (30 September 2015). "NASA extends Boeing contract for International Space Station". Space Daily. UPI. Retrieved 2 October 2015.
  94. ↑ "ISS' Life Span Could Extend Into 2028 – Space Corporation Energia Director". Sputnik. 15 November 2016. Retrieved 18 November 2016.
  95. ↑ "Space Cowboys: Moscow to Mull Building Russian Orbital Station in Spring 2017". Sputnik. 16 November 2016. Retrieved 18 November 2016.
  96. ↑ Grush, Loren (24 January 2018). "Trump administration wants to end NASA funding for the International Space Station by 2025". The Verge. Retrieved 24 April 2018.
  97. ↑ "Commercial space bill dies in the House". SpaceNews.com (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). 2018-12-22. Retrieved 2019-03-18.
  98. ↑ Cruz, Ted (2018-12-21). "S.3277 - 115th Congress (2017-2018): Space Frontier Act of 2018". congress.gov. Retrieved 2019-03-18.
  99. ↑ Nelson, Senator Bill (20 December 2018). "The Senate just passed my bill to help commercial space companies launch more than one rocket a day from Florida! This is an exciting bill that will help create jobs and keep rockets roaring from the Cape. It also extends the International Space Station to 2030!".
  100. ↑ Foust, Jeff (27 September 2018). "House joins Senate in push to extend ISS". SpaceNews. Retrieved 2 October 2018.
  101. ↑ Babin, Brian (2018-09-26). "H.R.6910 - 115th Congress (2017-2018): Leading Human Spaceflight Act". congress.gov. Retrieved 2019-03-18.
  102. ↑ Zidbits (6 November 2010). "What Is The Most Expensive Object Ever Built?". Zidbits.com. Retrieved 22 October 2013.
  103. ↑ Lafleur, Claude (8 March 2010). "Costs of US piloted programs". The Space Review. Retrieved 18 February 2012. See author correction in comments.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=అంతర్జాతీయ_అంతరిక్ష_కేంద్రం&oldid=2909138" నుండి వెలికితీశారు