భారత ప్రణాళికా సంఘం: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
యర్రా రామారావు (చర్చ | రచనలు) చి మొలక వ్యాసం విస్తరణ |
యర్రా రామారావు (చర్చ | రచనలు) చి మొలక వ్యాసం విస్తరణ |
||
| పంక్తి 27: | పంక్తి 27: | ||
2014 లో ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్ర మోడీ]] తన మొదటి [[భారత స్వాతంత్ర్య దినోత్సవం|స్వాతంత్ర్య దినోత్సవ]] ప్రసంగంలో, ప్రణాళికా సంఘాన్ని రద్దు చేయాలనే ఉద్దేశ్యాన్ని ప్రకటించారు.[[నీతి ఆయోగ్|అప్పటి నుండి దీనిని ఎన్‌ఐటిఐ ఆయోగ్]] అనే కొత్త సంస్థ భర్తీ చేసింది. |
2014 లో ప్రధానమంత్రి [[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్ర మోడీ]] తన మొదటి [[భారత స్వాతంత్ర్య దినోత్సవం|స్వాతంత్ర్య దినోత్సవ]] ప్రసంగంలో, ప్రణాళికా సంఘాన్ని రద్దు చేయాలనే ఉద్దేశ్యాన్ని ప్రకటించారు.[[నీతి ఆయోగ్|అప్పటి నుండి దీనిని ఎన్‌ఐటిఐ ఆయోగ్]] అనే కొత్త సంస్థ భర్తీ చేసింది. |
||
చరిత్ర |
== చరిత్ర == |
||
[[సార్వభౌమత్వాన్ని|రాష్ట్ర సార్వభౌమ అధికారం]] నుండి ఉద్భవించిన మూలాధార ఆర్థిక ప్రణాళిక 1938 లో కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడు, [[భారత జాతీయ సైన్యం]] సుప్రీం నాయకుడు [[సుభాష్ చంద్రబోస్|నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్]] చేత ప్రారంభించబడింది. అతను జాతీయ ప్రణాళిక కమిటీని ఏర్పాటు చేయడానికి [[మేఘనాధ్ సాహా|మేఘనాడ్ సాహా చేత ఒప్పించబడ్డాడు.]] <ref name="Saha">{{Cite web|url=http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/saha/sahanew.htm|title=Meghnad Saha: A Pioneer in Astrophysics|website=Vigyan Prasar Science Portal|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20150223073932/http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/saha/sahanew.htm|archive-date=23 February 2015|access-date=27 December 2014}}</ref> ప్రణాళికా కమిటీ అధిపతిగా [[మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య|ఎం.విశ్వేశ్వరయ్య ఎన్నికయ్యాడు.]] [[మేఘనాధ్ సాహా|మేఘ్నాడ్ సాహా]] అతనిని సంప్రదించి, పదవి నుంచి వైదొలగాలని అభ్యర్థించారు.ప్రణాళికకు విజ్ఞాన శాస్త్రం, రాజకీయాల మధ్య పరస్పర అవసరముందని వాదించాడు. [[మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య|ఎం. విశ్వేశ్వరయ్య]] ఉదారంగా అంగీకరింంచారు.[[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|జవహర్‌లాల్ నెహ్రూను]] జాతీయ ప్రణాళిక కమిటీకి అధిపతిగా చేశారు.1944 నుండి 1946 వరకు [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|"బ్రిటిష్ రాజ్]] " అని పిలవబడే హోదాలో పనిచేసిన [[కెసి నియోగి]] ఆధ్వర్యంలో ప్రణాళిక సలహాబోర్డును అధికారికంగా స్థాపించబడ్డది. |
[[సార్వభౌమత్వాన్ని|రాష్ట్ర సార్వభౌమ అధికారం]] నుండి ఉద్భవించిన మూలాధార ఆర్థిక ప్రణాళిక 1938 లో కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడు, [[భారత జాతీయ సైన్యం]] సుప్రీం నాయకుడు [[సుభాష్ చంద్రబోస్|నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్]] చేత ప్రారంభించబడింది. అతను జాతీయ ప్రణాళిక కమిటీని ఏర్పాటు చేయడానికి [[మేఘనాధ్ సాహా|మేఘనాడ్ సాహా చేత ఒప్పించబడ్డాడు.]] <ref name="Saha">{{Cite web|url=http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/saha/sahanew.htm|title=Meghnad Saha: A Pioneer in Astrophysics|website=Vigyan Prasar Science Portal|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20150223073932/http://www.vigyanprasar.gov.in/scientists/saha/sahanew.htm|archive-date=23 February 2015|access-date=27 December 2014}}</ref> ప్రణాళికా కమిటీ అధిపతిగా [[మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య|ఎం.విశ్వేశ్వరయ్య ఎన్నికయ్యాడు.]] [[మేఘనాధ్ సాహా|మేఘ్నాడ్ సాహా]] అతనిని సంప్రదించి, పదవి నుంచి వైదొలగాలని అభ్యర్థించారు.ప్రణాళికకు విజ్ఞాన శాస్త్రం, రాజకీయాల మధ్య పరస్పర అవసరముందని వాదించాడు. [[మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య|ఎం. విశ్వేశ్వరయ్య]] ఉదారంగా అంగీకరింంచారు.[[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|జవహర్‌లాల్ నెహ్రూను]] జాతీయ ప్రణాళిక కమిటీకి అధిపతిగా చేశారు.1944 నుండి 1946 వరకు [[భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలన|"బ్రిటిష్ రాజ్]] " అని పిలవబడే హోదాలో పనిచేసిన [[కెసి నియోగి]] ఆధ్వర్యంలో ప్రణాళిక సలహాబోర్డును అధికారికంగా స్థాపించబడ్డది. |
||
| పంక్తి 34: | పంక్తి 33: | ||
భారతదేశం [[భారత విభజన|స్వాతంత్ర్యం పొందిన]] తరువాత, ఒక అధికారిక ప్రణాళికను అవలంబించారు.1950 మార్చి 15 న అప్ప అనుగుణంగా ప్రణాళికా సంఘం నేరుగా [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|భారత ప్రధానమంత్రికి]] నివేదించడం, 1950 మార్చి 15 న స్థాపించబడింది, ప్రధాన మంత్రి [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] చైర్మన్‌గా ఉన్నారు. ప్రణాళికా సంఘం ఏర్పాటుకు అధికారం [[భారత రాజ్యాంగం]] లేదా శాసనం నుండి తీసుకోబడలేదు; ఇది [[భారత ప్రభుత్వం|భారత ప్రభుత్వ]] కేంద్రం. |
భారతదేశం [[భారత విభజన|స్వాతంత్ర్యం పొందిన]] తరువాత, ఒక అధికారిక ప్రణాళికను అవలంబించారు.1950 మార్చి 15 న అప్ప అనుగుణంగా ప్రణాళికా సంఘం నేరుగా [[భారతదేశ ప్రధానమంత్రి|భారత ప్రధానమంత్రికి]] నివేదించడం, 1950 మార్చి 15 న స్థాపించబడింది, ప్రధాన మంత్రి [[జవాహర్ లాల్ నెహ్రూ|జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ]] చైర్మన్‌గా ఉన్నారు. ప్రణాళికా సంఘం ఏర్పాటుకు అధికారం [[భారత రాజ్యాంగం]] లేదా శాసనం నుండి తీసుకోబడలేదు; ఇది [[భారత ప్రభుత్వం|భారత ప్రభుత్వ]] కేంద్రం. |
||
ప్రధానంగా వ్యవసాయ రంగం అభివృద్ధిపై దృష్టి సారించి 1951 లో మొదటి పంచవర్ష ప్రణాళిక ప్రారంభించబడింది. ఇండో-పాకిస్తాన్ వివాదం కారణంగా విరామం ఉన్నప్పుడు 1965 కి ముందు రెండు తదుపరి పంచవర్ష ప్రణాళికలు రూపొందించబడ్డాయి.వరుసగా రెండు సంవత్సరాల కరువు, కరెన్సీ విలువ తగ్గింపు, ధరల పెరుగుదల, వనరుల కోత, ప్రణాళిక ప్రక్రియను దెబ్బతీసింది. 1966, 1969 మధ్య మూడవ పంచవర్ష ప్రణాళిక, తరువాత, నాల్గవ పంచవర్ష ప్రణాళికను 1969 లో ప్రారంభించారు. |
|||
కేంద్రంలో వేగంగా మారుతున్న రాజకీయ పరిస్థితుల కారణంగా 1990 లో ఎనిమిదవ ప్రణాళిక ప్రారంభించబడలేదు.1990–91, 1991-92 సంవత్సరాలను వార్షిక ప్రణాళికలుగా పరిగణించారు. నిర్మాణాత్మక సర్దుబాటు విధానాలను ప్రారంభించిన తరువాత 1992 లో ఎనిమిదవ ప్రణాళిక ప్రారంభించబడింది. |
|||
మొదటి ఎనిమిది ప్రణాళికలకు ప్రాథమిక, భారీ పరిశ్రమలలో భారీ పెట్టుబడులతో పెరుగుతున్న ప్రభుత్వ రంగానికి ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది, కాని 1997 లో తొమ్మిదవ ప్రణాళికను ప్రారంభించినప్పటి నుండి, ప్రభుత్వ రంగానికి ప్రాధాన్యత తక్కువగా ఉంది. సాధారణంగా, ప్రణాళికపై దేశ ప్రజల ఆలోచన ఎక్కువగా సూచించే స్వభావం కలిగి ఉండాలి. |
|||
2014 లో [[నరేంద్ర మోదీ|నరేంద్ర మోడీ]] ప్రభుత్వం ప్రణాళికా సంఘాన్ని మూసివేయాలని నిర్ణయించింది. భారత ప్రజల ప్రస్తుత అవసరాలు, ఆకాంక్షలను బాగా సూచించడానికి [[నీతి ఆయోగ్|కొత్తగా ఏర్పడిన ఎన్‌ఐటిఐ ఆయోగ్]] దీనిని భర్తీ చేసింది. <ref>{{Cite web|url=https://niti.gov.in/content/overview#:~:text=The%20Government%20of%20India%2C%20in,of%20the%20people%20of%20India.|title=NITI Aayog}}</ref> |
|||
== సంస్థ == |
|||
==ఇవీ చూడండి== |
==ఇవీ చూడండి== |
||
08:04, 7 ఏప్రిల్ 2021 నాటి కూర్పు
 | ఈ వ్యాసం లేదా వ్యాసభాగాన్ని విస్తరించవలసి ఉంది. సముచితమైన సమాచారంతో వ్యాసాన్ని విస్తరించండి. విస్తరణ పూర్తయిన తర్వాత, ఈ నోటీసును తీసివేయండి. |
| భారత ప్రణాళికా సంఘం | |
|---|---|
| దస్త్రం:PlanningCommissionIndia.jpg | |
| సంస్థ వివరాలు | |
| కార్యనిర్వాహకులు | డా. మన్మోహన్ సింగ్, అధ్యక్షుడు మాంటేక్ సింగ్ అహ్లూవాలియా, ఉపాధ్యక్షుడు |
| Parent agency | భారత ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ |
| వెబ్‌సైటు | |
| www.planningcommission.nic.in | |
భారత ప్రణాళికా సంఘం కేంద్ర మంత్రిమండలి తీర్మానం ద్వారా మార్చి 15 1950 న ఏర్పడిన కేంద్ర ప్రభుత్వ సలహా సంస్థ. ఇది రాజ్యాంగేతర, శాసనేతర సంస్థ. దీనికి ఛైర్మన్ గా ప్రధాన మంత్రి, క్రియాశీలకంగా పనిచేసే వాస్తవ కార్యనిర్వాహకుడిగా ఉపాధ్యక్షుడు వ్యవహరిస్తారు.
ప్రణాళికా సంఘం ( హిందీ : योजना योजना, యోజన అయోగ్ ) భారత ప్రభుత్వంలోని ఒక సంస్థ.ఇది భారతదేశ పంచవర్ష ప్రణాళికలను ఇతర విధులతో రూపొందించింది.
2014 లో ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోడీ తన మొదటి స్వాతంత్ర్య దినోత్సవ ప్రసంగంలో, ప్రణాళికా సంఘాన్ని రద్దు చేయాలనే ఉద్దేశ్యాన్ని ప్రకటించారు.అప్పటి నుండి దీనిని ఎన్‌ఐటిఐ ఆయోగ్ అనే కొత్త సంస్థ భర్తీ చేసింది.
చరిత్ర
రాష్ట్ర సార్వభౌమ అధికారం నుండి ఉద్భవించిన మూలాధార ఆర్థిక ప్రణాళిక 1938 లో కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడు, భారత జాతీయ సైన్యం సుప్రీం నాయకుడు నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్ చేత ప్రారంభించబడింది. అతను జాతీయ ప్రణాళిక కమిటీని ఏర్పాటు చేయడానికి మేఘనాడ్ సాహా చేత ఒప్పించబడ్డాడు. [1] ప్రణాళికా కమిటీ అధిపతిగా ఎం.విశ్వేశ్వరయ్య ఎన్నికయ్యాడు. మేఘ్నాడ్ సాహా అతనిని సంప్రదించి, పదవి నుంచి వైదొలగాలని అభ్యర్థించారు.ప్రణాళికకు విజ్ఞాన శాస్త్రం, రాజకీయాల మధ్య పరస్పర అవసరముందని వాదించాడు. ఎం. విశ్వేశ్వరయ్య ఉదారంగా అంగీకరింంచారు.జవహర్‌లాల్ నెహ్రూను జాతీయ ప్రణాళిక కమిటీకి అధిపతిగా చేశారు.1944 నుండి 1946 వరకు "బ్రిటిష్ రాజ్ " అని పిలవబడే హోదాలో పనిచేసిన కెసి నియోగి ఆధ్వర్యంలో ప్రణాళిక సలహాబోర్డును అధికారికంగా స్థాపించబడ్డది.
పారిశ్రామికవేత్తలు, ఆర్థికవేత్తలు స్వతంత్రంగా కనీసం మూడు అభివృద్ధి ప్రణాళికలను రూపొందించారు.కొంతమంది పండితులు మహాత్మా గాంధీ, నెహ్రూ మధ్య సైద్ధాంతిక విభజనలను అధిగమించడానికి ప్రణాళికను ఒక సాధనంగా ప్రవేశపెట్టడం ఉద్దేశించిందని వాదించారు. [2] భారతదేశంలో బహువచన ప్రజాస్వామ్యం నేపథ్యంలో కేంద్ర ఏజెన్సీగా ప్రణాళికా సంఘం మూలాధార ఆర్థిక ప్రణాళిక కంటే ఎక్కువ విధులు కేేేేటాయింపుల అవసరం ఉందని ఇతర పండితులు వాదించారు. [3]
భారతదేశం స్వాతంత్ర్యం పొందిన తరువాత, ఒక అధికారిక ప్రణాళికను అవలంబించారు.1950 మార్చి 15 న అప్ప అనుగుణంగా ప్రణాళికా సంఘం నేరుగా భారత ప్రధానమంత్రికి నివేదించడం, 1950 మార్చి 15 న స్థాపించబడింది, ప్రధాన మంత్రి జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ చైర్మన్‌గా ఉన్నారు. ప్రణాళికా సంఘం ఏర్పాటుకు అధికారం భారత రాజ్యాంగం లేదా శాసనం నుండి తీసుకోబడలేదు; ఇది భారత ప్రభుత్వ కేంద్రం.
ప్రధానంగా వ్యవసాయ రంగం అభివృద్ధిపై దృష్టి సారించి 1951 లో మొదటి పంచవర్ష ప్రణాళిక ప్రారంభించబడింది. ఇండో-పాకిస్తాన్ వివాదం కారణంగా విరామం ఉన్నప్పుడు 1965 కి ముందు రెండు తదుపరి పంచవర్ష ప్రణాళికలు రూపొందించబడ్డాయి.వరుసగా రెండు సంవత్సరాల కరువు, కరెన్సీ విలువ తగ్గింపు, ధరల పెరుగుదల, వనరుల కోత, ప్రణాళిక ప్రక్రియను దెబ్బతీసింది. 1966, 1969 మధ్య మూడవ పంచవర్ష ప్రణాళిక, తరువాత, నాల్గవ పంచవర్ష ప్రణాళికను 1969 లో ప్రారంభించారు.
కేంద్రంలో వేగంగా మారుతున్న రాజకీయ పరిస్థితుల కారణంగా 1990 లో ఎనిమిదవ ప్రణాళిక ప్రారంభించబడలేదు.1990–91, 1991-92 సంవత్సరాలను వార్షిక ప్రణాళికలుగా పరిగణించారు. నిర్మాణాత్మక సర్దుబాటు విధానాలను ప్రారంభించిన తరువాత 1992 లో ఎనిమిదవ ప్రణాళిక ప్రారంభించబడింది.
మొదటి ఎనిమిది ప్రణాళికలకు ప్రాథమిక, భారీ పరిశ్రమలలో భారీ పెట్టుబడులతో పెరుగుతున్న ప్రభుత్వ రంగానికి ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడింది, కాని 1997 లో తొమ్మిదవ ప్రణాళికను ప్రారంభించినప్పటి నుండి, ప్రభుత్వ రంగానికి ప్రాధాన్యత తక్కువగా ఉంది. సాధారణంగా, ప్రణాళికపై దేశ ప్రజల ఆలోచన ఎక్కువగా సూచించే స్వభావం కలిగి ఉండాలి.
2014 లో నరేంద్ర మోడీ ప్రభుత్వం ప్రణాళికా సంఘాన్ని మూసివేయాలని నిర్ణయించింది. భారత ప్రజల ప్రస్తుత అవసరాలు, ఆకాంక్షలను బాగా సూచించడానికి కొత్తగా ఏర్పడిన ఎన్‌ఐటిఐ ఆయోగ్ దీనిని భర్తీ చేసింది. [4]
సంస్థ
ఇవీ చూడండి
- పంచవర్ష ప్రణాళికలు
- నీతి ఆయోగ్ - ప్రణాళికా సంఘం స్థానంలో ఏర్పడిన కొత్త సంస్థ
బయటి లింకులు
 | ఈ వ్యాసం సంస్థకు సంబంధించిన మొలక. దీన్ని విస్తరించి, తెలుగు వికీపీడియా అభివృద్ధికి తోడ్పడండి.. |
- ↑ "Meghnad Saha: A Pioneer in Astrophysics". Vigyan Prasar Science Portal. Archived from the original on 23 February 2015. Retrieved 27 December 2014.
- ↑ Partha Chatterjee, 2001 "Development planning and the Indian state" in State and Politics in India (ed. Partha Chatterjee) New Delhi: Oxford University Press
- ↑ Sony Pellissery, 2010 Central agency in plural democracy. The India Economy Review, 7 (3), 12–16
- ↑ "NITI Aayog".