సప్తస్వరాలు

భారతీయ సంగీతం వ్యాసముల క్రమము సాంప్రదాయక సంగీతం కర్ణాటక సంగీతము  · హిందుస్థానీ సంగీతము భారత ఫోక్ సంగీతం  · తుమ్రి · దాద్రా · గజల్ · ఖవ్వాలీ చైతీ · కజ్రీ · సూఫీ ఆధునిక సంగీతము భాంగ్రా · చలన చిత్ర సంగీతము పాప్ సంగీతం · రాక్ సంగీతం · బ్లూస్ సంగీతం  · జజ్ సంగీతం · ట్రాన్స్ సంగీతం వాగ్గేయకారులు, సంగీత విద్వాంసులు హిందుస్థానీ సంగీత విద్వాంసులు కర్ణాటక సంగీత విద్వాంసులు గాయకులు హిందుస్థానీ సంగీత గాయకులు హిందుస్థానీ సంగీత గాయకులు సంగీత వాద్యాలు సంగీత వాద్యపరికరాల జాబితా సంగీత వాయిద్యాలు భావనలు రాగము · తాళము · పల్లవి తాళదశ ప్రాణములు షడంగములు · స్థాయి · స్వరము గీతము · కృతి · వర్ణము రాగమాలిక · పదము · జావళి · తిల్లాన మేళకర్త రాగాలు · కటపయాది సంఖ్య జానపదము సంగీత ధ్వనులు స్థాయి · తీవ్రత · నాదగుణము ప్రతిధ్వని · అనునాదము సహాయక కంపనము గ్రామఫోను · రేడియో సంగీత పద నిఘంటువు సంగీత పదాల పర్యాయ పదములు భారతీయ సంగీతము భారతీయ సాంప్రదాయ సంగీతము కర్ణాటక సంగీతము

భారతీయ సంగీతంలో సప్తస్వరాలు: స, రి, గ, మ, ప, ద, ని. వీటిలో ఒక్కొక్కటి ఒక్కొక్క పక్షి కూత లేక జంతువు అరుపు నుంచి పుట్టినది.

స = షడ్జమం (నెమలి క్రేంకారం)

రి = రిషభం (ఎద్దు రంకె)

గ = గాంధర్వం (మేక అరుపు)

మ = మధ్యమం (క్రౌంచపక్షి కూత)

ప = పంచమం (కోయిల కూత)

ద = దైవతం (గుర్రం సకిలింత)

ని = నిషాదం (ఏనుగు ఘీంకారం)

• ఆరోహణ: తక్కువ పౌనఃపున్యం ఉన్న స్వరం నుంచి ప్రారంభించి - ఎక్కువ పౌనఃపున్యం ఉన్న స్వరం దాకా పాడడం లేదా వాయించడం ఆరోహణ అవుతుంది. అనగా మధ్యమ స్థాయి షడ్జం నుండి తారా స్థాయి షడ్జం వరకు.
  • ఉదా: స రి గ మ ప ద ని స.

• అవరోహణ: ఎక్కువ పౌనఃపున్యం ఉన్న స్వరం నుంచి ప్రారంభించి - తక్కువ పౌనఃపున్యం ఉన్న స్వరం దాకా పాడడం లేదా వాయించడం అవరోహణ అవుతుంది. అనగా తారా స్థాయి షడ్జం నుండి మధ్యమ స్థాయి షడ్జం వరకు.
  • ఉదా: స ని ద ప మ గ రి స.

కర్ణాటక సంగీత స్వరాలు

కర్ణాటక సంగీతంలో రిషభం, గాంధారం, ధైవతం మరియు నిషాదంలో మూడు, మధ్యమంలో రెండు మరియు పంచమం, షడ్జంలో ఒక్కొక్కటి చొప్పున 12 స్వరాలు ఉన్నాయి.

Position	Swara	Short name	Notation	Mnemonic
1	షడ్జం	స	S	sa
2	శుద్ధ రిషభం	రి	R1	ra
3	Chathusruthi Rishabha	రి	R2	ri
3	శుద్ధ గాంధారం	గ	G1	ga
4	Shatsruthi Rishabha	రి	R3	ru
4	సాధారణ గాంధారం	గ	G2	gi
5	అంతర గాంధారం	గ	G3	gu
6	శుద్ధ మధ్యమం	మ	M1	ma
7	ప్రతి మధ్యమం	మ	M2	mi
8	పంచమం	ప	P	pa
9	శుద్ధ ధైవతం	ధ	D1	dha
10	Chathusruthi Dhaivatha	ధ	D2	dhi
10	శుద్ధ నిషాధం	ని	N1	na
11	Shatsruthi Dhaivatha	ధ	D3	dhu
11	కైసికి నిషాధం	ని	N2	ni
12	కాకలి నిషాధం	ని	N3	nu

As you can see above, Chathusruthi Rishabha and Shuddha Gandhara share the same pitch (3rd key/ position). Hence if C is chosen as Shadja, D would be both Chathusruthi Rishabha and Shuddha Gandhara. Hence they will not occur in same raga together. Similarly for two swaras each at notes 4, 10 and 11.

స్వరాల అర్ధ వివరణ

Each shuddha swara (i.e., Sa, Re/Ri, Ga, Ma, Pa, Dha/Da, and Ni) is traditionally held to have originated in the sound of a different animal, and some have additional meanings of their own. Also, each swara is associated with one of the seven chakras of the body. Just as the swaras ascend through the saptak, so they are mapped onto the chakras in the body in ascending order. Komal notes are associated with the left side of each chakra; the left channel, Ida Nadi, is the side of emotion and intuition. Shuddha and tivra notes are associated with the right side; the right channel, Pingala Nadi, is the side of logic. Ragas, therefore, have more or less of an effect on a given chakra depending on the notes they contain.

Swara	Expansion	Meaning	Animal	Chakra	God
Sa	Shadja (षड्जं)	Sagar	peacock	mūlādhāra मूलाधार (anus)	Brahman
Re	Rishabha (रिषभं)	bull	bull/skylark	svādhiṣṭhāna स्वाधिष्ठान (genitals)	Agni
Ga	Gandhara (गान्धारं)	Gagan	goat	maṇipūra मणिपूर (solar plexus and stomach)	Rudra (Shiva)
Ma	Madhyama (मध्यमं)	middle	dove/heron	anāhata अनाहत (heart and lungs)	Vishnu
Pa	Panchama (पंचमं)	fifth	cuckoo/nightingale	viśuddha विशुद्ध (throat)	Naarada
Dha	Dhaivata (धैवतं)	Dharti	horse	ājñā आज्ञा (third eye)	Ganesha
Ni	Nishada (निषादं)	outcast/hunter	elephant	sahasrāra सहस्रार (crown of the head)	Surya(Sun)