రూపమతి
రాణి రూపమతి (కవి రూపమతి)మాండుకు చెందిన మహారాణి, మాల్వా సుల్తాన్ బాజ్ బహదూర్ సతీమణి. [1] [2] [3]మాల్వా జానపద కథలలో రూప్మతి ప్రముఖంగా కనిపిస్తుంది, ఇవి తరచుగా సుల్తాన్, అతని భార్య శృంగారాన్ని వివరిస్తాయి [4] [5]
జానపద కథల ప్రకారం, అధమ్ ఖాన్ రూప్మతి అందం కారణంగా మాండును జయించడానికి ప్రేరేపించబడ్డాడు. అధమ్ ఖాన్ సుల్తాన్ కోటపై కవాతు చేసినప్పుడు, బాజ్ బహదూర్, ఒక చిన్న దళం అతనిని ఎదుర్కొని ఓడిపోయారు. బహదూర్ పారిపోయాడు, ఆ తరువాత రూప్మతి అతను చనిపోయాడని నమ్మి, అధం ఖాన్ కు లొంగడానికి ఇష్టపడకుండా, తనకు తాను విషప్రయోగం చేసుకుంది [6] [7] [8]
జీవితం[మార్చు]
సంగీతాన్ని ఎంతగానో ఇష్టపడే బాజ్ బహదూర్ మండు చివరి స్వతంత్ర పాలకుడు. ఒకసారి వేటకు వెళ్లిన బాజ్ బహదూర్ తన స్నేహితులతో సరదాగా పాటలు పాడుతూ ఒక గొర్రెల కాపరిని కలుసుకున్నాడు. ఆమె మనోహరమైన అందానికి, ఆమె మధురమైన స్వరానికి ముగ్ధుడై, తన రాజధానికి తనతో పాటు రావాలని రూపమతిని వేడుకున్నాడు. తన ప్రియమైన, పూజనీయమైన నర్మదా నదిని దృష్టిలో ఉంచుకుని రాజభవనంలో జీవించాలనే షరతుపై రూప్మతి మండుకు వెళ్లడానికి అంగీకరించింది. అలా మండు వద్ద రేవా కుండ్ ను నిర్మించారు.
మొఘల్ అక్బర్ మండును జయించాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. అక్బర్ మండును పట్టుకోవడానికి అధంఖాన్ ను పంపగా, బాజ్ బహదూర్ తన చిన్న సైన్యంతో అతన్ని సవాలు చేయడానికి వెళ్ళాడు. గొప్ప మొఘల్ సైన్యానికి సాటి రాని మాండూ సులువుగా పడిపోయాడు.
బాజ్ బహదూర్ సహాయం కోసం చిత్తోర్ గఢ్ కు పారిపోయాడు. అధమ్ ఖాన్ మండుకు వచ్చినప్పుడు రూప్మతి అందానికి ఆశ్చర్యపోయాడు. పట్టుబడకుండా ఉండేందుకు రాణి రూపామతి విషం తాగి ప్రేమ కథకు ముగింపు పలికింది. [9]
రాణి రూపమతి కవితలు[మార్చు]
1599లో షరాఫ్-ఉద్-దిన్ మీర్జా సేవలో ఉన్న అహ్మద్-ఉల్-ఉమ్రీ తుర్కోమన్ పర్షియన్ భాషలో రాణి రూప్మతి కథను రచించాడు. ఆమె రాసిన 26 కవితలను సేకరించి తన రచనలో చేర్చాడు. మూల వ్రాతప్రతిని అతని మనుమడు ఫులాద్ ఖాన్ కు పంపారు, అతని స్నేహితుడు మీర్ జాఫర్ అలీ 1653 లో వ్రాతప్రతి కాపీని తయారు చేశాడు. మీర్ జాఫర్ అలీ కాపీ చివరికి ఢిల్లీకి చెందిన మెహబూబ్ అలీకి, 1831 లో అతని మరణానంతరం ఢిల్లీకి చెందిన ఒక మహిళకు చేరింది. భోపాల్ కు చెందిన జెమాదార్ ఇనాయత్ అలీ ఈ వ్రాతప్రతిని ఆమె నుండి ఆగ్రాకు తీసుకువచ్చాడు. ఈ వ్రాతప్రతి తరువాత సి.ఇ.లుయార్డ్ కు చేరింది, ఎల్.ఎం.క్రంప్ చే ది లేడీ ఆఫ్ ది లోటస్: రూప్మతి, క్వీన్ ఆఫ్ మాండు: ఎ స్ట్రేంజ్ టేల్ ఆఫ్ ఫెయిత్‌ఫుల్‌నెస్ అనే శీర్షికతో 1926 లో ఆంగ్లంలోకి అనువదించబడింది. ఈ వ్రాతప్రతిలో పన్నెండు దోహాలు, పది కవితలు, రూప్మతికి చెందిన మూడు సవయ్యల సంకలనం ఉంది. [10]
జనాదరణ పొందిన సంస్కృతిలో[మార్చు]
రాణి రూప్మతి కథను భారతదేశంలోని అనేక చిత్రాలలో స్వీకరించారు, వీటిలో: భాల్జీ పెంధార్కర్ రచించిన రాణి రూప్మతి (1931) , నిరూపా రాయ్ ప్రధాన పాత్రలో ఎస్.ఎన్.త్రిపాఠి నటించిన రాణి రూప్మతి (1959) [11]. 1952లో వచ్చిన బైజు బావ్రా అనే భారతీయ చలన చిత్రంలో కుల్దీప్ కౌర్ ఒక బందిపోటుగా చిత్రీకరించబడిన రాణి పాత్రను పోషించింది. [12]
ప్రస్తావనలు[మార్చు]
- ↑ Safvi, Rana (2017-10-14). "For the queen of Malwa, with love". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2023-03-18.
- ↑ Jayamanne, Laleen (March 2013). "To sing and to dance, to think and to fight: an actor's second nervous system".
- ↑ Gupta, Subhadra Sen (2019-10-20). MAHAL: Power and Pageantry in the Mughal Harem (in ఇంగ్లీష్). Hachette India. ISBN 978-93-88322-55-3.
- ↑ Schofield, Katherine Butler (April 2012). "The Courtesan Tale: Female Musicians and Dancers in Mughal Historical Chronicles, c .1556–1748".
- ↑ Gupta, Archana Garodia (2019-04-20). The Women Who Ruled India: Leaders. Warriors. Icons (in ఇంగ్లీష్). Hachette India. ISBN 978-93-5195-153-7.
- ↑ Mayer, Adrian C. (1960). Caste and Kinship in Central India (in ఇంగ్లీష్). Univ of California Press. ISBN 978-0-520-00835-9.
- ↑ Podder, Tanushree (2005). Nur Jahan's Daughter (in ఇంగ్లీష్). Rupa & Company. ISBN 978-81-291-0722-0.
- ↑ Keene, Henry George (1885). A Sketch of the History of Hindustán from the First Muslim Conquest to the Fall of the Mughol Empire (in ఇంగ్లీష్). W.H. Allen & Company.
- ↑ "Rewa kund". Archived from the original on 14 March 2006. Retrieved 20 June 2006.
- ↑ Khare, M.D. (ed.) (1981). Malwa through the Ages, Bhopal: Directorate of Archaeology and Museums, Government of M.P., pp.365-7
- ↑ Rajadhyaksha, Ashish; Willemen, Paul (1999). Encyclopaedia of Indian cinema. British Film Institute. ISBN 9780851706696. Retrieved 12 August 2012.
- ↑ Ayaz, Shaikh (18 April 2012). "Sixty Years of Baiju Bawra". openthemagazine.com. Open Media Network Pvt. Ltd. Retrieved 16 September 2015.