నహపాణ

వికీపీడియా నుండి
(నహపాణుడు నుండి దారిమార్పు చెందింది)
Jump to navigation Jump to search
Nahapana
Western Satrap
పాలకుడు ప్రొఫైలు, నకిలీ-గ్రీకు పురాణం "ΡΑΝΝΙΩ with with" తో నహాపన వెండి నాణెం, ప్రాకృత "రాయో క్షారతస నహాపనస" (లేదా "రాజు క్షారత నహాపన") లిప్యంతరీకరణ (బ్రిటిషు మ్యూజియం)[1]
పరిపాలన1st or 2nd century CE
పూర్వాధికారిBhumaka
గ్రీకో-ప్రాక్రితు బిరుదు " రాన్నియో క్షారత " పాన్ని ωఎహాపత (Ϲ) ", ప్రాకృత " రాజా క్షారత " కొరకు (గ్రీకు లిపిలో సూచించబడింది)నహపాణ నాణేలలో కనిపించింది.[1][2]
నహపాణ బ్రాహ్మి, కరోష్టి నాణేలలో " రాజ్నో క్షరతస నహపాణ " రాజా నాహాపనా క్షారత[3][4]

నహపాణ (గ్రీకు: ΝΑΗΑΠΑΝΑ, ఖరోస్టి: 𐨣𐨱𐨤𐨣, బ్రాహ్మి: " న-హా-ప-న ",[4] సా.శ. 1 వ లేదా 2 వ శతాబ్దం) వాయువ్య భారతదేశంలో ఇండో-సిథియన్ల వారసుడు, పశ్చిమ క్షాత్రపల పాలకుడు. ఆయన విడుదల చేసిన నాణెల్లో ఒకదాని ఆధారంగా, ఆయన భూమక కుమారుడని తెలుస్తోంది.

కాలం

[మార్చు]

నహపాణుని కాలం గురించి ఖచ్చితమైన ఆధారాలు లేవు. ఆయన శాసనాల్లోని ఒక సమూహం, ఆయన పాలనా కాలం 41-46 సంవత్సరాలు (యుగం పేర్కొనబడలేదు)గా సూచిస్తున్నాయి. ఈ యుగం శక శకం (ఇది సా.శ. 78 లో మొదలవుతుంది) అని ఊహిస్తూ, కొంతమంది పండితులు ఆయన పాలనను సా.శ. 119-124 అని భావించారు.[5] మరికొందరు, 41-46 సంవత్సరాలు అనేది ఆయన పరిపాలించిన సంవత్సరాలు అని విశ్వసిస్తూ, ఆయన పాలనా కాలాన్ని వేరేగా చెప్పారు. ఉదాహరణకు, కృష్ణ చంద్ర సాగర్ నహపాణుని పాలనను సా.శ. 24-70 మధ్య అని చెప్పాడు.[6] ఆర్.సి.సి. ఫైన్స్ దీనిని సా.శ. 66-71 [7] అని, శైలేంద్ర భండారీ సా.శ. 78 అతని పాలన చివరి సంవత్సరంగానూ భావించారు.[8]

మతం

[మార్చు]
నహపాణ నుండి వెండి డ్రాక్మా నాణెం. ముందు వైపు రాజు బస్టు కుడి వైపున ఒక వజ్రంతో కిరీటం చేయబడింది. గ్రీకు భాషలో పురాణం: పన్నీ (ఇయాహాపాటక్) నహాయీయా (ఎన్.ఎ.సి) వెనుకవైపు: ఎడమవైపు బాణం, కుడి వైపున మెరుపు. ఎడమ వైపున ఖరోష్తిలో పురాణం: రానో చహరతస నహపాణస. కుడి వైపున బ్రాహ్మి పురాణం: రజనా క్షహా (రతస నహపాణస).

" పెరిప్లసు ఆఫ్ ది ఎరిత్రియను సీ " బారిగాజా చుట్టుపక్కల ప్రాంతానికి పాలకుడిగా నంబానస్ అనే వ్యక్తిని సూచించింది. ఈ వ్యక్తిని ఆధునిక పరిశోధకులు " నహపాణగా " గుర్తించారు. గద్యం నంబానస్‌ను ఈ క్రింది విధంగా వివరిస్తుంది:[9]

“ "బరాకా గల్ఫు దాటి బారిగాజా, అరియాకా దేశం సముద్రతీర సరిహద్దు ఉంది. ఇది నంబనసు, అఖిల భారత రాజ్యానికి నాంది. దానిలోని లోతట్టు భూభాగానికి ప్రక్కనే ఉన్న సిథియాను అబిరియా అంటారు. కాని తీరాన్ని సిరాస్ట్రెనె అంటారు. ఇది సారవంతమైన ఈ దేశంలో గోధుమ, బియ్యం, నువ్వుల నూనె, స్పచ్చమైన వెన్న, పత్తి (దాని నుండి ముతకరకం భారతీయ వస్త్రాల తయారీ చేయబడుతుంది) పండిచబడతాయి. అక్కడ పచ్చిక బయళ్ళలో అనేక పశువులు పంపకం చేపట్టబడుతుంది. పురుషులు పొట్టితనాన్ని కలిగి నలుపు రంగులో ఉంటారు. ఈ దేశం మహానగరం మిన్నగర దాని నుండి చాలా పత్తి వస్త్రాన్ని బారిగాజాకు తీసుకువస్తారు. "

-పెరిప్లస్ 41[10]

”
గౌతమిపుత్ర యజ్ఞ శాతకర్ణి నాణెం నహపాణ డ్రాచి. సిర్కా సా.శ.167-196 ఉజ్జయిని చిహ్నం, మూడు వంపు పర్వత చిహ్నం వరుసగా నహపాణ
గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి నాణెం. సిర్కా సా.శ. 167-196. ఉజ్జయిని చిహ్నం, మూడు వంపు పర్వత చిహ్నం వరుసగా నహపాణ

ఇండో-గ్రీకు నాణేల నుండి తీసుకోబడిన శైలిలో అఆయన క్షాత్రప నాణేలను కూడా స్థాపించాడు. గ్రీకు భాషలో ఒక పురాణంలో నాణేల వెనుక భాగంలో పాలకుడి ప్రొఫైలు ఉంటుంది. రివర్సు బ్రహ్మి, ఖరోష్తి ఇతిహాసాలలో పిడుగు, బాణాన్ని సూచిస్తుంది.

ఉత్తర భారతదేశంలోని అనేక బౌద్ధ గుహల శాసనాలలో నహపాణుని ఒక దాతగా పేర్కొన్నారు. నాసిక్, కార్లే శాసనాలు నహపాణ రాజవంశం పేరును (క్షారత, "క్షాత్రప" కోసం) సూచిస్తాయి. కాని ఆయన జాతి (శక-పహ్లవా) గురించి చెప్పలేదు. ఇది ఇతర వనరుల ద్వారా తెలుస్తోంది.[11]

నహపాణకు ఉషవదత (సంస్కృత: రిషభదత్త) అనే అల్లుడు ఉన్నాడు. ఆయన శాసనాలు నాసిక్ సమీపంలోని పాండవ్లేని గుహలలో చెక్కబడ్డాయి. దినిక కుమారుడైన ఉషవదత నహపాణుని కుమార్తె దక్షమిత్రను వివాహం చేసుకున్నాడు. శాసనాల ఆధారంగా ఉషవదత తన మామ తరపున వివిధ స్వచ్ఛంద సంస్థలను స్థాపించాడు. అలాగే అనేక విజయాలను సాధించాడు. భారుకచ్చా (భారూచ్), దశపుర (మాల్వాలోని మందసోర్), గోవర్ధన (నాసిక్ సమీపంలో), షోర్పరాగా (థానా జిల్లాలోని సోపారా) వద్ద విశ్రాంతి గృహాలు, తోటలు, సరోవరాలను నిర్మించాడు. నహపాణుని ఆదేశాల మేరకు మాలయుల (మాళవులు) దాడి నుండి ఉత్తమభద్రులను రక్షించడానికి ఆయన ఉత్తరాన దండయాత్ర చేశాడు. ఆయన నాసిక్ సమీపంలోని త్రిరాష్మి కొండలోని ఒక గుహను (పాండవ్లేని గుహలలో ఒకటి) చెక్కించి బౌద్ధ సన్యాసులకు అర్పించాడు.[12]

గౌతమీపుత్ర శాతకర్ణి

[మార్చు]
నహపాణ నాణెం
నహపాణ నాణెం

శక్తిమంతుడైన శాతవాహన రాజు గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి నహపాణుని నాణేలపై తన గుర్తులను చెక్కించిన నాణేలను నాసిక్ జిల్లాలోని జోగల్తాంబి వద్ద ఒక నిక్షేపంలో కనుగొన్నారు.[13] గౌతమిపుత్ర నహపాణుని ఓడించాడని ఇది సూచిస్తుంది.[7]

గౌతమిపుత్ర శాతకర్ణి, నహపాణ సమకాలీనులు కాదని మునుపటి జేమ్సు బర్గెస్ వంటి పరిశోకులు ఎత్తిచూపారు. ఎందుకంటే శాతకర్ణి తాను స్వాధీనం చేసుకున్న ప్రాంతాలను పాలించినది ఉషవదతా అని పేర్కొన్నాడు. బర్గెస్ అభిప్రాయం ఆధారంగా ఈ ఇద్దరు రాజుల పాలనల మధ్య ఒక శతాబ్దం వరకు అంతరం ఉండవచ్చు అని భావిస్తున్నారు.[14][15] అయితే, గౌతమిపుత్ర, నహపాణులు సమకాలీనులు అని, గౌతమిపుత్ర నహపాణను ఓడించారనీ చాలా మంది చరిత్రకారులు ఇప్పుడు అంగీకరిస్తున్నారు.[16] ఈ సంఘటన జరిగినది సి.సా.శ. 124 అని, అది గౌతమిపుత్రుని పాలనలో 18 వ సంవత్సరం అనీ ఎం. కె. ధవాలికర్ పేర్కొన్నాడు.[16] ఆర్.సి.సి.ఫైన్స్ ఈ సంఘటన సా.శ. 71 తరువాత జరిగిందని అన్నాడు [7]. శైలేంద్ర భండారే గౌతమిపుత్ర సాధించిన ఈ విజయం సా.శ. 78 లో నని, అది నహపాణ పాలనకు అంతం గాను, దానితో శక శకం మొదలైనట్లుగానూ చెప్పాడు. అదే చాష్టనా సింహాసనం అధిరోహించిన సంవత్సరంగానూ పేర్కొన్నాడు.[17] గౌతమిపుత్ర మొత్తం పాలనా కాలం సా.శ. 60-85 అని కూడా అతడు చెప్పాడు [18]

నహపాణుడు వాయవ్య భారతదేశంలోని రెండు ప్రధాన శక సాత్రప రాజవంశాలలో ఒకటైన క్షహరాతులను ("సాత్రప్స్") స్థాపించాడు; రెండవ రాజవంశాన్ని చాష్టానా స్థాపించాడు.[19]

బౌద్ధగుహల నిర్మాణం

[మార్చు]
సా.శ. 120 లో నహపాణ సమర్పించిన కర్లా గుహల వద్ద ఉన్న చైత్యా గుహాసమూహం.[20]
కర్లా గుహలలో నహపాణ శాసనం13

పశ్చిమ సాత్రపుల మధ్య భారతదేశంలో ముఖ్యంగా మహారాష్ట్ర, గుజరాతు ప్రాంతాలలో అనేక బౌద్ధ గుహల నిర్మాణం చేసారు.[20][21]

ముఖ్యంగా దక్షిణ ఆసియాలోనే అతి పెద్దదైన కార్లా గుహల చైత్య గుహ సముదాయాన్ని నహపాణుడు సా.శ. 120 లో నిర్మించి అంకితం చేశాడని గుహలోని అనేక శాసనాల ఆధారంగా తెలుస్తోంది.[20][22][23]

కార్లా గుహల వద్ద ఉన్న మహాచైత్యంలో నహపాణుడికి సంబంధించినది (వాలూకురా కార్లా గుహలకు పురాతన పేరుగా భావిస్తారు) ఒక ముఖ్యమైన శాసనం ఉంది:

విజయం !! మూడు లక్షల ఆవులను ఇచ్చిన దినికా కుమారుడు, ఖహారత, క్షాత్రప నహపాణుని అల్లుడు, బంగారు బహుమతులు, బనాసా నది మీద తీర్థాలను తయారుచేసి దేవతలకు ఇచ్చారు. బ్రాహ్మణులకు పదహారు గ్రామాలు, స్వచ్ఛమైన ప్రభాసతీర్ధం వద్ద బ్రాహ్మణులకు ఎనిమిది మంది భార్యలను ఇచ్చారు. ఏటా లక్ష బ్రాహ్మణులకు అన్నదానం చేసాడు. వలూరకాలోని గుహలలో నివసించే సన్యాసులకు వర్గ లేదా మూలం వ్యత్యాసం లేకుండా వారందరికీ సమానంగా కరాజికా గ్రామం ఇవ్వబడింది.[24]

నహపాణ సమయంలో నాసిక్ గుహల భాగాలు కూడా చెక్కబడ్డాయి, [21] జూన్నారు గుహలలో నహపాణ శాసనాలు, [25] మన్మోడి గుహల శాసనాలు కూడా ఉన్నాయి.

గుహ నంబరు 10 " నహపాణ విహారా " (నాశికు)

"విజయం! గోవర్ధనలోని త్రైరాస్మి కొండలలో (నిజమైన) మతం నుండి ప్రేరణ పొందిన నహపన రాజు అల్లుడు ఉషావదత క్షారత క్షత్రపా (...) ఈ గుహను తయారు చేయడానికి కారణమైయ్యాడు. "

— నహపన, కేవ్ నెం .10, నాసికు శాసనం నెం .10 భాగం [26]
  • ముందుభాగం
    ముందుభాగం
  • వరండా
    వరండా
  • లోపలి భాగం
    లోపలి భాగం
  • చైత్య ఛత్రాలు
    చైత్య ఛత్రాలు

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ 1.0 1.1 Cribb, Joe (2013). Indian Ocean In Antiquity (in ఇంగ్లీష్). Routledge. p. 310. ISBN 9781136155314.
  2. ↑ Alpers, Edward A.; Goswami, Chhaya (2019). Transregional Trade and Traders: Situating Gujarat in the Indian Ocean from Early Times to 1900 (in ఇంగ్లీష్). Oxford University Press. p. 99. ISBN 9780199096138.
  3. ↑ Seaby's Coin and Medal Bulletin: July 1980. Seaby Publications Ltd. 1980. p. 219.
  4. ↑ 4.0 4.1 Rapson, E. J. (Edward James) (1908). Catalogue of the coins of the Andhra dynasty, the Western Ksatrapas, the Traikutaka dynasty, and the "Bodhi" dynasty. London : Printed by order of the Trustees.
  5. ↑ Buddhist Reliquaries from Ancient India. British Museum Press. 2000. p. 42. ISBN 978-0-7141-1492-7.
  6. ↑ Krishna Chandra Sagar (1992). Foreign Influence on Ancient India. Northern Book Centre. p. 133. ISBN 978-81-7211-028-4.
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 R.C.C. Fynes 1995, p. 44.
  8. ↑ Bhandare, Shailendra, (1999). Historical Analysis, pp. 168-178; Shimada, Akira, (2012). Early Buddhist Architecture in Context: The Great Stupa at Amaravati (ca 300 BCE - 300 CE), Brill, p. 51.
  9. ↑ "The mention of 'Nambanus' whom the scholars have identified as Nahapana in the Periplus of the Erythrean Sea would help us to solve the problem of Nahapana's time.", in "History of the Andhras" Archived మార్చి 13, 2007 at the Wayback Machine
  10. ↑ quoted in "The Periplus of the Erythraean Sea: Travel and Trade in the Indian Ocean by a Merchant of the First Century". Fordham University. Archived from the original on 14 ఆగస్టు 2014. Retrieved 11 May 2013.
  11. ↑ "ఆర్కైవ్ నకలు" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2015-04-24. Retrieved 2019-12-25.
  12. ↑ Magarastra.gov.in Ancient Period Archived మార్చి 3, 2007 at the Wayback Machine
  13. ↑ Singh, Upinder (2008). A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century (in ఇంగ్లీష్). Pearson Education India. p. 383. ISBN 9788131711200.
  14. ↑ Burgess, James (1880). The Cave Temples of India. Cambridge University Press. pp. 266–268. ISBN 978-1-108-05552-9.
  15. ↑ Chattopadhyaya, Sudhakar (1974). Some Early Dynasties of South India. Motilal Banarsidass. p. 77. ISBN 978-81-208-2941-1.
  16. ↑ 16.0 16.1 M. K. Dhavalikar 1996, p. 135.
  17. ↑ Bhandare, Shailendra, (1999). Historical Analysis, pp. 168-178; Shimada, Akira, (2012). Early Buddhist Architecture in Context: The Great Stupa at Amaravati (ca 300 BCE - 300 CE), Brill, p.51.
  18. ↑ Bhandare, Shailendra, (1999). Historical Analysis, pp. 168-178
  19. ↑ Students' Britannica India. Vol. 4. Encyclopædia Britannica. 2000. p. 375. ISBN 9780852297605.
  20. ↑ 20.0 20.1 20.2 World Heritage Monuments and Related Edifices in India, Volume 1 ʻAlī Jāvīd, Tabassum Javeed, Algora Publishing, 2008 p.42
  21. ↑ 21.0 21.1 Foreign Influence on Ancient India, Krishna Chandra Sagar, Northern Book Centre, 1992 p.150
  22. ↑ Southern India: A Guide to Monuments Sites & Museums, by George Michell, Roli Books Private Limited, 1 mai 2013 p.72
  23. ↑ "This hall is assigned to the brief period of Kshatrapas rule in the western Deccan during the 1st century." in Guide to Monuments of India 1: Buddhist, Jain, Hindu - by George Michell, Philip H. Davies, Viking - 1989 Page 374
  24. ↑ Epigraphia Indica Vol.7, Hultzsch, E. p.58
  25. ↑ Buddhist Critical Spirituality: Prajñā and Śūnyatā, by Shōhei Ichimura p.40
  26. ↑ Epigraphia Indica p.78-79

గ్రంధసూచిక

[మార్చు]

వెలుపలి లింకులు

[మార్చు]

మూస:Indo-Scythians మూస:Western Satraps

"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=నహపాణ&oldid=4170671" నుండి వెలికితీశారు