లిచ్ఛవి (వంశం)
పురాతన భారతదేశంలోని వాజ్జీ మహాజనపదంలో లిచ్ఛవి ఒక వంశం. లిచ్చవి రాజధాని మాతృభూమి అయిన వైశాలి కూడా వాజ్జీ మహాజనపద రాజధాని. తరువాత దీనిని అజతాశత్రు ఆక్రమించాడు. ఆయన వాజ్జీ భూభాగాన్ని తన రాజ్యంలో చేర్చుకున్నాడు.[1][2][3]
కౌటిల్య తన అర్థశాస్త్రంలో (11 వ అధ్యాయం), లిచ్చావీలను రిపబ్లికు (గన సంఘ) గా వర్ణించాడు. దీని నాయకుడు రాజా (రాజాశబ్డోపజీవినా) బిరుదును ఉపయోగిస్తాడు. బౌద్ధ గ్రంథం మహాపరినిబ్బన సుత్తంత వారిని క్షత్రియులుగా, శాక్యముని బుద్ధుని అవశేషాల హక్కుదారులలో ఒకరని సూచిస్తుంది. వారు వారికి వారుగా క్షత్రియహోదాను స్వయంగా పేర్కొన్నారు.[4] దఘా నికాయ అభిప్రాయం ఆధారంగా లిచ్చావీలు " వాసిహా " గోత్రానికి చెందినవారు.[5] మనుస్మృతి (X.22) లో, లిచ్చావీలను వ్రత్య క్షత్రియుల వర్గంలో ఉంచారని బుహ్లెరు ఊహిస్తాడు.[6][7]
బుద్ధఘోసా తన పరమత్తజోతికాలో, లిచావీల మూలాన్ని బెనారసుగా గుర్తించారు. నేటి ఉత్తర బీహారు, నేపాల లోని టెరాయి ప్రాంతాలతో కూడిన ప్రాంతం మీద లిచ్ఛవి ఆధిపత్యాన్ని స్థాపించిన తేదీ తెలియదు. మహావీరుడు, గౌతమ బుద్ధుని సమయానికి ఈ వంశం అప్పటికే వైశాలీని రాజధానిగా చేసుకుని చుట్టుపక్కల ప్రాంతంలో బాగా స్థిరపడింది. బౌద్ధ సంప్రదాయం అనేకమంది ప్రముఖ లిచ్చావీల పేర్లను సంరక్షించింది. వీరిలో యువరాజు అభ్యాస, ఓహద్ద (మహాలి), సైనికాధికారులు, సాహా, అజిత, దుమ్ముఖా, సునక్కాటా ఉన్నారు. భద్రావహు కల్పసూత్ర తొమ్మిది మంది లిచావి గజరాజాలను (అధిపతులు) సూచిస్తుంది. వీరు తొమ్మిది మల్లా గజరాజాలు, 18 కాశీ-కోసాలా గనరాజాలతో కలిసి మగధకు వ్యతిరేకంగా సమాఖ్యను ఏర్పాటు చేశారు. ఈ కూటమికి నాయకుడు చేతకా, ఆయన సోదరి త్రిషాల (మహావీర తల్లి).[8]
లిచ్ఛవి ప్రభుత్వనిర్వహణ
[మార్చు]
లిచ్ఛవి ప్రభుత్వ వ్యవస్థ చెల్లాచెదురైన నివేదికలు మాత్రమే మిగిలి ఉన్నాయి. " కుల్లకలింగ జాతక , ఎకపనా జాతక " పరిచయ భాగాలు లిచ్ఛవి 7,707 రాజాలను కలిగి ఉన్నాయని పేర్కొన్నాయి. ఈ సంఖ్య సమావేశాలలో ఒకటి, కచ్చితంగా ఉండే అవకాశం లేదు. లిచ్ఛవి, దాని పొరుగువారిలా కాకుండా, సంపూర్ణ రాచరికం కాదని ఇది చూపిస్తుంది. ప్రతి సంవత్సరం కలుసుకున్న 7,707 రాజాతో అల్టిమేటు అధికారం విశ్రాంతి తీసుకుంది. వారి సభ్యులలో ఒకరిని పాలకుడిగా, ఆయనకి సహాయపడటానికి 9 మంది మండలిని ఎన్నుకున్నారు.[9] ఇది ఆధునిక ప్రజాస్వామ్యానికి దూరంగా ఉంది. ఎందుకంటే లిచ్ఛవి జనాభాలో కొద్ది భాగం మాత్రమే ఓటు వేయడానికి అర్హత సాధించారు. రాజా హోదా ఉన్నవారు క్షత్రియ వర్ణానికి చెందిన గృహస్థుల పెద్దలు (పురుషులు) మాత్రమే ఓటు వేయడానికి అర్హత కలిగి ఉన్నారు.
లిచ్ఛవి రాజధాని వైశాలిలో పరిపాలన స్థానం వాజ్జియను సమాఖ్య ఉంది. రీజో అత్యున్నత కార్యనిర్వాహక, న్యాయ అధికారం.[10] భద్దసాల జాతక పరిచయ భాగం ఒక సరోవరం గురించి ప్రస్తావించింది. వీటిలో నీరు వైశాలి గనరాజాల అభిషేకం (పట్టాభిషేకం) కోసం ఉపయోగించబడింది. ఈ గజరాజాలు చర్చ కోసం కలిసిన అసెంబ్లీ హాలును సంతగారా అని పిలుస్తారు.[11]
నిర్వహణ
[మార్చు]పరిపాలన రాజా (పాలకాధికారి), ఉపరాజ (సహాయ పాలనాధికారి), సేనపతి (సైన్యాధికారి).[10] ఏకాపన జాతక పరిచయ భాగం దానితో మరొకటి జతచేస్తుంది, భండగరికా (ఖజానాధ్యక్షుడు).
న్యాయవ్యవస్థ
[మార్చు].png)
అహాకాథే అభిప్రాయం ఆధారంగా ఒక నిందితుడు నేరస్థుడు ఏడు స్థాయిలలో న్యాయమూర్తులను అధిగస్తూ వెళ్ళవలసి ఉంది. వీరిలో ప్రతి ఒక్కరూ నిందితులను విచారిస్తారు.
ఈ న్యాయమూర్తులు వినికాయ మహమత్తా (విచారించే మేజిస్ట్రేటు), వోహారికా (న్యాయనిర్ణేత-న్యాయమూర్తి), సత్తాధర (పవిత్ర నియమావళి గురువు), అహకాలకా (అక్షరాలా, ఎనిమిది వంశాలు, బహుశా సమాఖ్య న్యాయస్థానం). అప్పుడు సేనాపతి, ఉపరాజ. అంతిమ న్యాయమూర్తి రాజా, అతడిని దోషిగా గుర్తించగలుగుతాడు. ఆ తర్వాత దోషి తాను చేసిన నేరానికి పావెసిపోతకా (ప్రాధాన్యత పుస్తకం) లో సూచించిన శిక్షను పొందాడు.[11]
లిచ్చావీయులు, గుప్తచక్రవర్తులు
[మార్చు]
గుప్తచక్రవర్తి మొదటి చంద్రగుప్తుడు లిచ్ఛవి యువరాణి కుమారదేవిని వివాహం చేసుకున్నాడు. సముద్రగుప్తుడు ముద్రించిన బంగారు నాణ్యాలలో ఒకవైపు మొదటి చంద్రగుప్తుడు కుమారదేవి మరొక వైపు లక్ష్మి దేవతతో కనుగొనబడింది.[12] సముద్రగుప్తుడి అలహాబాదు స్తంభం శాసనంలో ఆయనను లిచ్ఛవిదాహిత్ర (అతని తల్లి వైపు నుండి లిచ్చావీల మనవడు) గా అభివర్ణించారు. సామ్రాజ్య గుప్తుల ఎదుగుదలకు ముందే మగధ లిచ్ఛవి ఆక్రమణను ఇవి సూచిస్తున్నాయి. అయినప్పటికీ దానిని నిరూపించడానికి ప్రత్యక్ష ఆధారాలు లేవు.[13]
పతనం
[మార్చు]లిచ్ఛవి అజాతుశతృవుతో శతృత్వం (క్రీ.పూ 484- క్రీ.పూ 468) వహించింది. ఇది చివరికి విజయం సాధించడంతో ముగింపుకు వచ్చింది.[14]
ఇవి కూడా చూడండి
[మార్చు]మూలాలు
[మార్చు]వివరణలు
[మార్చు]- ↑ Raychaudhuri, Hemchandra (1972), Political History of Ancient India, University of Calcutta, Calcutta, pp. 106–113, 186–90
- ↑ Shaha, Rishikesh (2001). "An introduction to Nepal". p. 41. Retrieved 27 మార్చి 2017.
- ↑ Upinder Singh 2016, p. 271.
- ↑ Buddhism, Diplomacy, and Trade: The Realignment of Sino-Indian Relations, 600-1400 by Tansen Sen (2003), p. 58.
- ↑ Thapar, Romila (1984) From Lineage to State, Oxford University Press, Bombay, p. 85
- ↑ Buhler, G. (2004). The Laws of Manu. Delhi: Cosmo Publications. p. 279. ISBN 81-7755-876-5.
- ↑ Jha, Ganganatha (1920). Manusmriti with the 'Manubhāṣya' of Medhātithi, Verse 10.22-23 [Explanatory notes]. ISBN 81-208-1155-0. Archived from the original on 25 అక్టోబరు 2017. Retrieved 21 నవంబరు 2019.
- ↑ Raychaudhuri, Hemchandra (1972), Political History of Ancient India, University of Calcutta, Calcutta, pp.106-113
- ↑ Jagdish P. Sharma, Republics in ancient India, c. 1500 B.C.– 500 B.C., Brill Publishers, 1968, p. 103: "the Licchavis had a council of 9 though the membership of their Assembly numbered 7,707. … [The Assembly] normally met once a year for important and grave public business."
- ↑ 10.0 10.1 Mahajan V.D. (1960, reprint 2007). Ancient India, S.Chand & Company, New Delhi, ISBN 81-219-0887-6, p.227-8
- ↑ 11.0 11.1 Law, B.C. (2005). Kshatriya Clans in Buddhist India, Ajay Book Service, New Delhi, ISBN 81-87077-55-7, pp.107–23
- ↑ Raychaudhuri Hemchandra (1972), Political History of Ancient India, University of Calcutta, Calcutta, pp.468-9
- ↑ Lahiri, Bela (1974) Indigenous States of Northern India (circa 200 BC – 320 AD), University of Calcutta, Calcutta, p.71,71n
- ↑ Upinder Singh 2016, p. 272.