వికీపీడియా:వికీప్రాజెక్టు/తెవికీ-ఐఐఐటి/నమూనా వ్యాసాలు/హార్ష్ గుప్తా
హార్ష్ కుమార్ గుప్తా | |
|---|---|
 ఐఐటి రూర్కీలో హార్ష్ కుమార్ గుప్త , 24 జూలై 2005 | |
| జననం | 28-06-1942 భారతదేశం |
| వృత్తి | జియోఫిజిసిస్ట్ భూకంప శాస్త్రవేత్త |
| సుపరిచితుడు/ సుపరిచితురాలు | భూకంప శాస్త్రం |
| పురస్కారాలు | పద్మశ్రీ శాంతి స్వరూప్ భట్నాగర్ బహుమతి 100 సంవత్సరాల అంతర్జాతీయ జియోఫిజిక్స్ మెమోరియల్ మెడల్ జాతీయ ఖనిజ అవార్డు ప్రొఫెసర్ కె. నహా మెమోరియల్ అవార్డు నాయుడమ్మ మెమోరియల్ గోల్డ్ మెడల్ అవార్డు వాల్డో ఇ. స్మిత్ అవార్డు |
హార్ష్ కుమార్ గుప్తా (జననం 1942) భారతీయ భూ శాస్త్రవేత్త , భూకంప శాస్త్రవేత్త[1], రిజర్వాయర్ ప్రేరిత భూకంపాల అంచనాపై తన మార్గదర్శక కృషికి ప్రసిద్ది. అతను కొచ్చిన్ యూనివర్శిటీ ఆఫ్ సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ (కుసాట్) మాజీ వైస్ ఛాన్సలర్, హైదరాబాద్ లోని నేషనల్ జియోఫిజికల్ రీసెర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్ (ఎన్జిఆర్ఐ)[2] లో రాజా రామన్న ఫెలో. సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ విభాగానికి 1983 శాంతి స్వరూప్ భట్నాగర్ బహుమతి[3], సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ విభాగంలో అత్యున్నత భారతీయ అవార్డు, 2008 వాల్డో ఇ. స్మిత్ అవార్డు[4], గుప్తాకు నాల్గవ అత్యున్నత భారతీయ పౌర గౌరవం పద్మశ్రీ 2006లో లభించింది
జీవిత చరిత్ర[మార్చు]
గుప్తా, జూలై 28, 1942 న, ధన్బాద్ లోని ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ మైన్స్ లో తన గ్రాడ్యుయేట్ స్టడీస్ (బిఎస్సి హోన్స్) చేసాడు, అక్కడ నుండి అప్లైడ్ జియోఫిజిక్స్లో మాస్టర్ డిగ్రీ (ఎంఎస్సి) కూడా పొందాడు. తరువాత, అతను రూర్కీలోని ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ నుండి డాక్టరల్ డిగ్రీ (పిహెచ్డి) పొందాడు రెండు సంవత్సరాల యునెస్కో ఫెలోషిప్పై టోక్యోలోని ఇంటర్నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సీస్మోలజీ అండ్ ఎర్త్క్వేక్ ఇంజనీరింగ్లో సీస్మోలజీలో అధునాతన అధ్యయనాలను అభ్యసించాడు. యుఎస్‌కు వెళ్లి, 1972 లో డల్లాస్లోని టెక్సాస్ విశ్వవిద్యాలయంలో (యుటిడి) పరిశోధనా శాస్త్రవేత్తగా చేరారు, ఈ పదవి 1977 వరకు నిర్వహించారు. 1982 లో, తిరువనంతపురం సెంటర్ ఫర్ ఎర్త్ సైన్స్ స్టడీస్ డైరెక్టర్ అయ్యారు అక్కడ వరకు పనిచేశారు 1987. అదే కాలంలో కేరళ మినరల్ డెవలప్‌మెంట్ అండ్ ఎక్స్‌ప్లోరేషన్ ప్రాజెక్ట్ (కెఎమ్‌డిఇపి) ప్రాజెక్ట్ డైరెక్టర్‌గా కూడా పనిచేశారు. అతను 1987 లో కొచ్చిన్ యూనివర్శిటీ ఆఫ్ సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ (కుసాట్) వైస్ ఛాన్సలర్‌గా నియమితుడయ్యాడు 1990 లో సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ విభాగానికి సలహాదారు పదవిని రెండేళ్లపాటు ఇచ్చే వరకు ఈ పదవిలో కొనసాగాడు. 1992 లో, హైదరాబాద్ లోని నేషనల్ జియోఫిజికల్ రీసెర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్ (ఎన్జిఆర్ఐ) డైరెక్టర్ బాధ్యతను స్వీకరించారు. అతను ఈ సంస్థకు తొమ్మిది సంవత్సరాలు సేవలందించాడు 2001 లో, భారత ప్రభుత్వ మహాసముద్ర అభివృద్ధి విభాగంలో కార్యదర్శిగా నియమించబడ్డాడు, అక్కడ నుండి అతను 2005 లో పర్యవేక్షించాడు.
గుప్తా, యుఎస్ నుండి తిరిగి వచ్చిన తరువాత, డల్లాస్లోని టెక్సాస్ విశ్వవిద్యాలయంతో అనుబంధ ప్రొఫెసర్‌గా 2001 వరకు తన అనుబంధాన్ని కొనసాగించాడు. అతను నేషనల్ డిజాస్టర్ మేనేజ్‌మెంట్ అథారిటీ (ఎన్‌డిఎంఎ) లో మాజీ సభ్యుడు, ఈ పదవికి కేంద్ర మంత్రి హోదా ఉంది , 2011-14 మధ్య. ఇంటర్నేషనల్ యూనియన్ ఆఫ్ జియోడెసి అండ్ జియోఫిజిక్స్ (ఐయుజిజి), ఆసియా ఓషియానియా జియోసైన్సెస్ సొసైటీ జియోలాజికల్ సొసైటీ ఆఫ్ ఇండియా వంటి అనేక శాస్త్రీయ సంఘాలకు అధ్యక్షుడిగా పనిచేశారు. అతను ఆసియా భూకంప కమిషన్ వ్యవస్థాపక అధ్యక్షుడు 1996 నుండి 2000 వరకు కమిషన్కు అధ్యక్షత వహించాడు. కామన్వెల్త్ సైన్స్ కౌన్సిల్, యునెస్కో, ఇంటర్నేషనల్ అటామిక్ ఎనర్జీ ఏజెన్సీ (IAEA) ఇంటర్నేషనల్ కౌన్సిల్ ఫర్ సైన్స్ కు సలహాదారుగా పనిచేశారు.
వారసత్వం[మార్చు]
గుప్తా పరిశోధనలు భూకంపాల అధ్యయనంపై దృష్టి సారించాయి రిజర్వాయర్ ప్రేరిత వాటి నుండి సాధారణ భూకంపాలను వివరించడానికి అతను పద్దతిని అభివృద్ధి చేసినట్లు తెలుస్తుంది. అతను ఇచ్చిన ప్రదేశంలో రిజర్వాయర్-ప్రేరేపిత భూకంపాల సామర్థ్యాన్ని అంచనా వేయడానికి విధానాలను అభివృద్ధి చేశాడు. అతని తరువాతి అధ్యయనాలు స్థిరమైన ఖండాంతర ప్రాంత భూకంపాల పుట్టుకను అర్థం చేసుకోవడంలో సహాయపడ్డాయని నివేదించబడింది. అతను అరేబియా సముద్రం బంగాళాఖాతం ప్రాంతీయ క్రస్ట్ నిర్మాణంపై పరిశోధనాత్మక అధ్యయనాలు నిర్వహించారు. అతని అధ్యయనాలు జాతీయ అంతర్జాతీయ పత్రికలలో 200 కు పైగా శాస్త్రీయ పత్రాలు ఐదు పుస్తకాలు, అవి
- విపత్తు నిర్వహణ,
- ఓషనాలజీ,
- జియోథర్మల్ ఎనర్జీ:
- 21 వ శతాబ్దానికి ప్రత్యామ్నాయ వనరులు.
- రిజర్వాయర్ ప్రేరిత భూకంపాలు (జియోటెక్నికల్ ఇంజనీరింగ్లో అభివృద్ధి),
మూడు గొప్ప సునామీలు. [అతను 15 పుస్తకాలను కూడా సవరించాడు, ఇందులో ఎన్సైక్లోపీడియా ఆఫ్ సాలిడ్ ఎర్త్ జియోఫిజిక్స్ ఉన్నాయి. భారత సునామి హెచ్చరిక వ్యవస్థను ఏర్పాటు చేసిన బృందానికి గుప్తా నాయకత్వం వహించారు. అతను అంటార్కిటికాకు III ఇండియన్ సైంటిఫిక్ ఎక్స్‌పెడిషన్ నాయకుడు అతని బృందం 1983-84లో అంటార్కిటికాలో శాశ్వత భారతీయ స్టేషన్ అయిన దక్షిణ గంగోత్రిని స్థాపించింది, రికార్డు సమయంలో. ప్రభుత్వ కార్యదర్శిగా ఉన్న కాలంలో, మహాసముద్ర అభివృద్ధి శాఖ ఇండియన్ ఎక్స్‌క్లూజివ్ ఎకనామిక్ జోన్ బాతిమెట్రీ సర్వేలు, చెన్నైలో ఇండో-రష్యన్ గ్యాస్ హైడ్రేట్ సెంటర్ ఏర్పాటు 1 MLD తక్కువ ఉష్ణోగ్రత థర్మల్ డీశాలినేషన్ ప్లాంట్ వంటి కార్యక్రమాలను అమలు చేసింది. కవరట్టి. లీగల్ కాంటినెంటల్ షెల్ఫ్ కోసం భారత దావాను సమర్పించడానికి నీటి వనరులను గుర్తించడం, వర్షపు కోత భూకంప ప్రమాదాలను అంచనా వేయడానికి సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని అభివృద్ధి చేయడానికి కూడా ఆయన పనిచేశారు.
అవార్డులు గౌరవాలు[మార్చు]
నేషనల్ జియోఫిజికల్ రీసెర్చ్ ఇనిస్టిట్యూట్ రాజా రామన్న ఫెలో అయిన గుప్తా 1983 లో సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీకి శాంతి స్వరూప్ భట్నాగర్ బహుమతిని సీస్మోలజీలో చేసిన కృషికి అందుకున్నారు. నేషనల్ అకాడమీ ఆఫ్ సైన్సెస్, ఇండియా (నాసి) 1986 లో అతనిని వారి ఫెలోగా ఎన్నుకుంది అతను 1985 లో యుఎస్ఎస్ఆర్ అకాడమీ ఆఫ్ సైన్సెస్ 100 సంవత్సరాల ఇంటర్నేషనల్ జియోఫిజిక్స్ మెమోరియల్ మెడల్ అందుకున్నాడు. అతను 1989 లో ఇండియన్ నేషనల్ సైన్స్ అకాడమీ (INSA) లో ఎన్నికైన ఫెలో అయ్యాడు రెండు సంవత్సరాల తరువాత, అతను 1991 జాతీయ ఖనిజ పురస్కారానికి ఎంపికయ్యాడు. 2000 సంవత్సరం అతనికి రెండు అవార్డులు తెచ్చింది, ఇండియన్ జియోఫిజికల్ యూనియన్ మిలీనియం అవార్డు ఇండియన్ సొసైటీ ఆఫ్ అప్లైడ్ జియోకెమిస్ట్స్ మిలీనియం అవార్డు. గుప్తా 2002 లో రెండవసారి జాతీయ ఖనిజ పురస్కారాన్ని 2004 లో ఇండియన్ నేషనల్ సైన్స్ అకాడమీ ప్రొఫెసర్ కె. నహా మెమోరియల్ అవార్డును అందుకున్నారు. పద్మశ్రీ పౌర పురస్కారానికి భారత ప్రభుత్వం అతనిని రిపబ్లిక్ డే ఆనర్స్ జాబితాలో చేర్చింది. 2006. అతను 2003 జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ బర్త్ సెంటెనరీ విజిటింగ్ ఫెలోషిప్ 2008 నాయుడమ్మ మెమోరియల్ గోల్డ్ మెడల్ అవార్డు గ్రహీత. అదే సంవత్సరం, అమెరికన్ జియోఫిజికల్ యూనియన్ అతనికి వాల్డో ఇ. స్మిత్ అవార్డుతో సత్కరించింది.
ఎంచుకున్న గ్రంథ పట్టిక[మార్చు]
హర్ష్ కె. గుప్తా (1992). రిజర్వాయర్ ప్రేరిత భూకంపాలు (జియోటెక్నికల్ ఇంజనీరింగ్లో అభివృద్ధి). ఎల్సెవియర్ సైన్స్. p. 382. ISBN 9780444889065.
హర్ష్ కె. గుప్తా (2003). విపత్తూ నిర్వహణ. ఓరియంట్ బ్లాక్స్వాన్. p. 188. ISBN 9788173714566.
హర్ష్ కె. గుప్తా (2005). ఓషనాలజీ. విశ్వవిద్యాలయాలు ప్రెస్. p. 232. ISBN 9788173715297.
హర్ష్ కె. గుప్తా; సుకాంత రాయ్ (2006). జియోథర్మల్ ఎనర్జీ: 21 వ శతాబ్దానికి ప్రత్యామ్నాయ వనరు. ఎల్సెవియర్ సైన్స్. p. 292. ASIN B000WOM32C.
హర్ష్ కె. గుప్తా; కుసుమితా అరోరా; ఎ. కాజెనావ్; ఎరిక్ రాబర్ట్ ఎంగ్డాల్; రైనర్ కైండ్; అజయ్ మంగ్లిక్; సుకాంత రాయ్; కాలాచంద్ సెయింట్; సియా ఉయేదా (2011). ఎన్సైక్లోపీడియా ఆఫ్ సాలిడ్ ఎర్త్ జియోఫిజిక్స్. స్ప్రింగర్. p. 1539. ISBN 9789048187010.
హర్ష్ కె. గుప్తా; వినీత్ కె. గహలాట్ (2013). మూడు గొప్ప సునామీలు. స్ప్రింగర్. p. 89. ISBN 9789400765757.
ఇవి కూడా చూడండి[మార్చు]
- ఫ్లాగ్ ఇండియా పోర్టల్
- ఐకాన్ జియాలజీ పోర్టల్
- దక్షిణ గంగోత్రి
- ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ (ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ మైన్స్), ధన్బాద్
- హిందూ మహాసముద్రం సునామీ హెచ్చరిక వ్యవస్థ
- భూ భౌతిక శాస్త్రవేత్తల జాబితా
- డల్లాస్ ప్రజల వద్ద టెక్సాస్ విశ్వవిద్యాలయం జాబితా