చండేలాలు

జేజకభుక్తి చండేలాలు
Coinage of Sallakshana-Varman (1120–1135 CE), Chandelas of Jejakabhukti
విద్యాధర (చండేల రాజు) 1025 కి.
రాజధాని	కజురహో
సామాన్య భాషలు	సంస్కృతం
మతం	హిందూ, జైనులు
ప్రభుత్వం	రాచరికం
చారిత్రిక కాలం	మధ్యయుగ భారతదేశం
Preceded by Succeeded by తరిపూరికి చెందిన క చూరి ఘురిద్ రాజవంశం మమ్లుక్ రాజవంశం (ఢిల్లీ)
Today part of	భారతదేశం

జేజకభుక్తికి చెందిన చండేలాలు మధ్య భారతదేశంలోని రాజపుత్ర రాజవంశంకి చెందినవారు. వారు 9వ, 13వ శతాబ్దాల మధ్య బుందేల్‌ఖండ్ ప్రాంతాన్ని పాలించారు.

ప్రారంభ కాలం

చండేలాలు మొదట్లో కన్యాకుబ్జ (కన్నౌజ్) గుర్జార-ప్రతిహారుల సామంతులుగా ఉండేవారు. 10వ శతాబ్దపు చండేలా పాలకుడు యశోవర్మన్ ఆచరణాత్మకంగా స్వతంత్రుడయ్యాడు, అయినప్పటికీ అతను ప్రతిహార ఆధిపత్యాన్ని అంగీకరించాడు. అతని వారసుడు ధంగా కాలం నాటికి, చండేలాలు సార్వభౌమాధికారంగా మారారు. పొరుగున ఉన్న రాజవంశాలతో, ముఖ్యంగా మాల్వాలోని పరమారాస్, త్రిపురిలోని కలచూరిలతో యుద్ధం చేయడంతో వారి శక్తి పెరిగింది. 11వ శతాబ్దం నుండి, చండేలాలు ఘజ్నావిడ్‌లు, ఘురిద్‌లతో సహా ఉత్తర ముస్లిం రాజవంశాల దాడులను ఎదుర్కొన్నారు. చహమానా, ఘురిద్ దండయాత్రల తరువాత 13వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో చండేలా శక్తి సమర్థవంతంగా ముగిసింది.

ప్రసిద్ధి

చండేలాలు వారి కళ, వాస్తుశిల్పానికి ప్రసిద్ధి చెందారు, ముఖ్యంగా వారు ఖజురహోలోని దేవాలయాలకు. ఇతర ప్రదేశాలలో అనేక దేవాలయాలు, నీటి వనరులకు, రాజభవనాలకు, కోటలకు, అజైఘర్, కళింజర్ వంటి వాటికి ప్రాధాన్యత ఇచ్చారు.

రాజ్య మూలాలు

బలభద్ర-విలాస, ప్రబోధ-చంద్రోదయ వంటి సమకాలీన గ్రంథాలు, చందేలాలు పురాణ చంద్ర రాజవంశం (చంద్రవంశ)కి చెందినవారని సూచిస్తున్నాయి. 954 CE ఖజురహో శాసనం రాజవంశం మొదటి రాజు నన్నుక అత్రి కుమారుడైన చంద్రత్రేయ ఋషి వంశస్థుడని పేర్కొంది. 1002 CE ఖజురహో శాసనం కొద్దిగా భిన్నమైన వృత్తాంతాన్ని అందిస్తుంది, దీనిలో చంద్రత్రేయను ఇందు (చంద్రుడు), అత్రి మనవడుగా పేర్కొనబడింది. 1195 CE బఘరీ శాసనం, 1260 CE అజయ్‌గఢ్ శాసనం ఒకే విధమైన ఖాతాలను కలిగి ఉన్నాయి. బలభద్ర-విలాస చండేల పూర్వీకులలో అత్రిని కూడా పిలుస్తారు. మరొక ఖజురహో శాసనం చందేలా రాజు ధంగాను యాదవుల వృష్ణి వంశానికి చెందిన సభ్యునిగా వర్ణిస్తుంది (అతను కూడా చంద్ర రాజవంశంలో భాగమని చెప్పుకున్నాడు).