కీస్టోన్ స్పీసీస్
కీస్టోన్ జాతి అనేది ఒక జాతి, ఇది దాని సహజ వాతావరణంపై సమృద్ధిగా సాపేక్షంగా పెద్ద ప్రభావాన్ని చూపుతుంది, ఈ భావనను 1969 లో జంతుశాస్త్రవేత్త రాబర్ట్ టి. పైన్ ప్రవేశపెట్టారు . ఇటువంటి జాతులు పర్యావరణ సమాజ నిర్మాణాన్ని నిర్వహించడంలో కీలక పాత్ర పోషిస్తున్నాయని, పర్యావరణ వ్యవస్థలోని అనేక ఇతర జీవులను ప్రభావితం చేస్తాయని, సమాజంలోని వివిధ జాతుల రకాలను, సంఖ్యలను నిర్ణయించడంలో సహాయపడతాయని వివరించబడింది. కీస్టోన్ జాతులు లేకుండా, పర్యావరణ వ్యవస్థ నాటకీయంగా భిన్నంగా ఉంటుంది లేదా పూర్తిగా జీవనం ఉండదు. తోడేలు వంటి కొన్ని కీస్టోన్ జాతులు కూడా శిఖరాగ్ర ప్రెడేటర్
కీస్టోన్ జాతి దాని పర్యావరణ వ్యవస్థలో పోషిస్తున్న పాత్ర ఒక వంపులో కీస్టోన్ పాత్రకు సమానంగా ఉంటుంది. కీస్టోన్ ఒక వంపులోని ఏవైనా రాళ్లు కనీసం ఒత్తిడిలో ఉన్నప్పటికీ, వంపు అది లేకుండా కూలిపోతుంది. అదేవిధంగా, బయోమాస్ లేదా ఉత్పాదకత యొక్క కొలతల ద్వారా ఆ జాతి పర్యావరణ వ్యవస్థలో ఒక చిన్న భాగం అయినప్పటికీ, ఒక కీస్టోన్ జాతిని తొలగించినట్లయితే పర్యావరణ వ్యవస్థ నాటకీయ మార్పును అనుభవించవచ్చు. ఇది ప్రధాన, గొడుగు జాతులతో పాటు పరిరక్షణ జీవశాస్త్రంలో ఒక ప్రసిద్ధ భావనగా మారింది. ఈ భావన ముఖ్యంగా బలమైన అంతర్-జాతుల పరస్పర చర్యల కోసం ఒక వర్ణనగా విలువైనది అయినప్పటికీ, ఇది పర్యావరణ శాస్త్రవేత్తలు, పరిరక్షణ విధాన రూపకర్తల మధ్య సులభంగా కమ్యూనికేట్ చేయడానికి అనుమతించినప్పటికీ, సంక్లిష్ట పర్యావరణ వ్యవస్థలను అధికం చేసినందుకు ఇది విమర్శించబడింది.
చరిత్ర
[మార్చు]కీస్టోన్ జాతుల భావనను 1969 లో జంతుశాస్త్రవేత్త రాబర్ట్ టి. పైన్ ప్రవేశపెట్టారు .[1][2] స్టార్ ఫిష్, మస్సెల్స్ సహా ఇంటర్టిడల్ జోన్ యొక్క సముద్ర అకశేరుకాల మధ్య (అధిక, తక్కువ టైడ్ లైన్ల మధ్య) సంబంధాలపై తన పరిశీలనలు, ప్రయోగాలను వివరించడానికి పైన్ ఈ భావనను అభివృద్ధి చేశాడు. అతను ఒక ప్రాంతం నుండి స్టార్ ఫిష్‌ను తొలగించి, పర్యావరణ వ్యవస్థపై ప్రభావాలను నమోదు చేశాడు.[3] తన 1966 పేపర్, ఫుడ్ వెబ్ కాంప్లెక్సిటీ అండ్ స్పీసిస్ డైవర్సిటీలో, పైన్ వాషింగ్టన్ లోని మకా బేలో ఇటువంటి వ్యవస్థను వివరించాడు.[4] తన 1969 కాగితంలో, పైన్ కీస్టోన్ జాతుల భావనను ప్రతిపాదించాడు, పిసాస్టర్ ఓక్రాసియస్, ఒక జాతి స్టార్ ఫిష్, మస్సెల్ జాతి మైటిలస్ కాలిఫోర్నియానస్ ఒక ప్రాథమిక ఉదాహరణగా ఉపయోగించాడు. ఈ భావన పరిరక్షణలో ప్రాచుర్యం పొందింది, పరిరక్షణకు మద్దతునివ్వడానికి అనేక సందర్భాల్లో విస్తరించబడింది, ప్రత్యేకించి మానవ కార్యకలాపాలు కీస్టోన్ మాంసాహారులను తొలగించడం వంటి పర్యావరణ వ్యవస్థలను దెబ్బతీశాయి.[5][6]
నిర్వచనాలు
[మార్చు]ఒక కీస్టోన్ జాతిని పైన్ ఒక జాతిగా నిర్వచించారు, దాని సమృద్ధికి సంబంధించి దాని పర్యావరణంపై అసమానంగా పెద్ద ప్రభావాన్ని కలిగి ఉంది.[7] ఇది 2003 లో ఆర్ .డీ .డ్విక్ ద్వారా క్రియాత్మకంగా నిర్వచించబడింది " టాప్-డౌన్ ప్రభావం ఒక గట్టిగా పరస్పరము జాతులు ఆ జాతుల వైవిధ్యం , పోటీ దాని పెద్ద బంధువు బయోమాస్ ఒక క్రియాత్మక గుంపులో ఆధిపత్యం."
క్లాసిక్ కీస్టోన్ జాతి ఒక ప్రెడేటర్, ఇది ఒక నిర్దిష్ట శాకాహారి జాతులను ఆధిపత్య మొక్క జాతులను తొలగించకుండా నిరోధిస్తుంది. ఎర సంఖ్య తక్కువగా ఉంటే, కీస్టోన్ మాంసాహారులు ఇంకా తక్కువ సమృద్ధిగా, ప్రభావవంతంగా ఉంటాయి. ఇంకా మాంసాహారులు లేకుండా, శాకాహారుల సంఖ్య పెరిగిపోతుంది, ఆధిపత్య మొక్కలను తుడిచివేస్తుంది, పర్యావరణ వ్యవస్థ యొక్క పాత్రను నాటకీయంగా మారుస్తుంది. ప్రతి ఉదాహరణలో కచ్చితమైన దృష్టాంతంలో మార్పులు వస్తాయి, కాని కేంద్ర ఆలోచన ఏమిటంటే, పరస్పర చర్యల గొలుసు ద్వారా, సమృద్ధిగా లేని జాతి పర్యావరణ వ్యవస్థ పనితీరుపై అధిక ప్రభావాన్ని చూపుతుంది. ఉదాహరణకు, శాకాహారి వీవిల్ యూహ్రిచియోప్సిస్ లెకాంటై ఉత్తర అమెరికా జలాల్లోని యురేషియన్ వాటర్‌మిల్‌ఫాయిల్‌పై విసుగు చెందడం ద్వారా జల మొక్కల వైవిధ్యంపై కీస్టోన్ ప్రభావాలను కలిగి ఉంటుందని భావిస్తున్నారు.[8] అదేవిధంగా, కందిరీగ జాతుల అగెలియా విసినా దాని అసమానమైన గూడు పరిమాణం, కాలనీ పరిమాణం, సంతానోత్పత్తి యొక్క అధిక రేటుకు కీస్టోన్ జాతిగా ముద్రించబడింది. దాని ఆహారం యొక్క వైవిధ్యం, దాని అధిక వృద్ధి రేటును కొనసాగించడానికి అవసరమైన పరిమాణం దాని చుట్టూ ఉన్న ఇతర జాతులపై ప్రత్యక్ష ప్రభావాన్ని చూపుతాయి.[7]
కీస్టోన్ భావన దాని పర్యావరణ ప్రభావాల ద్వారా నిర్వచించబడింది, ఇవి పరిరక్షణకు ముఖ్యమైనవి. దీనిలో ఇది ప్రధాన జాతులు, సూచిక జాతులు, గొడుగు జాతులు వంటి అనేక ఇతర జాతుల పరిరక్షణ భావనలతో అతివ్యాప్తి చెందుతుంది. ఉదాహరణకు, జాగ్వార్ ఒక ఆకర్షణీయమైన పెద్ద పిల్లి, ఇది ఈ నిర్వచనాలన్నింటినీ కలుస్తుం.[9]
ప్రిడేటర్
[మార్చు]సముద్రపు ఒట్టర్స్ కెల్ప్ అడవులను సముద్రపు అర్చిన్ల దెబ్బతినకుండా కాపాడుతుంది. ఉత్తర అమెరికా పశ్చిమ తీరంలోని సముద్రపు ఒట్టెర్లను వారి బొచ్చు కోసం వాణిజ్యపరంగా వేటాడినప్పుడు, వారి సంఖ్య అంత తక్కువ స్థాయికి పడిపోయింది - ఉత్తర పసిఫిక్ మహాసముద్రంలో 1000 కన్నా తక్కువ - వారు సముద్రపు అర్చిన్ జనాభాను నియంత్రించలేకపోయారు. అర్చిన్లు కెల్ప్ యొక్క హోల్డ్‌ఫాస్ట్‌లను ఎంతగానో మేపుతారు, కెల్ప్ అడవులు ఎక్కువగా కనుమరుగయ్యాయి, వాటిపై ఆధారపడిన అన్ని జాతులతో పాటు. సముద్రపు ఒట్టెర్లను తిరిగి ప్రవేశపెట్టడం కెల్ప్ పర్యావరణ వ్యవస్థను పునరుద్ధరించడానికి వీలు కల్పించింది. ఉదాహరణకు, ఆగ్నేయ అలస్కాలో సుమారు 400 సముద్రపు ఒట్టెర్లు విడుదలయ్యాయి, అవి 25 వేల జనాభాకు చేరుకున్నాయి.[10][11][12]
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ Paine, R. T. (1969). "A Note on Trophic Complexity and Community Stability". The American Naturalist. 103 (929): 91–93. doi:10.1086/282586. JSTOR 2459472.
- ↑ "Keystone Species Hypothesis". University of Washington. Archived from the original on 2016-06-17. Retrieved 2011-02-03.
- ↑ Mills, L. S.; Soule, M. E.; Doak, D. F. (1993). "The Keystone-Species Concept in Ecology and Conservation". BioScience. 43 (4): 219–224. doi:10.2307/1312122. JSTOR 1312122.
- ↑ Paine, R. T. (1966). "Food Web Complexity and Species Diversity". The American Naturalist. 100 (910): 65–75. doi:10.1086/282400. JSTOR 2459379.
- ↑ Barua, Maan (2011). "Mobilizing metaphors: the popular use of keystone, flagship and umbrella species concepts". Biodiversity and Conservation. 20 (7): 1427–1440. doi:10.1007/s10531-011-0035-y.
- ↑ "Some Animals Are More Equal than Others: Keystone Species and Trophic Cascades – HHMI (2016)". Retrieved 6 June 2017.
- ↑ 7.0 7.1 Paine, R. T. (1995). "A Conversation on Refining the Concept of Keystone Species". Conservation Biology. 9 (4): 962–964. doi:10.1046/j.1523-1739.1995.09040962.x.
- ↑ Creed, R. P. Jr. (2000). "Is there a new keystone species in North American lakes and rivers?". OIKOS. 91 (2): 405. doi:10.1034/j.1600-0706.2000.910222.x.
- ↑ Maehr, David; Noss, Reed F.; Larkin, Jeffery L. (2001). Large Mammal Restoration: Ecological And Sociological Challenges In The 21St Century. Island Press. p. 73. ISBN 978-1-55963-817-3.
- ↑ Szpak, Paul; Orchard, Trevor J.; Salomon, Anne K.; Gröcke, Darren R. (2013). "Regional ecological variability and impact of the maritime fur trade on nearshore ecosystems in southern Haida Gwaii (British Columbia, Canada): evidence from stable isotope analysis of rockfish (Sebastes spp.) bone collagen". Archaeological and Anthropological Sciences. 5 (2): 159–182. doi:10.1007/s12520-013-0122-y.
- ↑ Estes, James E.; Smith, Norman S.; Palmisano, John F. (1978). "Sea otter predation and community organization in the Western Aleutian Islands, Alaska". Ecology. 59 (4): 822–833. doi:10.2307/1938786. JSTOR 1938786.
- ↑ Cohn, J. P. (1998). "Understanding Sea Otters". BioScience. 48 (3): 151–155. doi:10.2307/1313259. JSTOR 1313259.