ఘ్రాణ నాడి
ఘ్రాణ నాడి (Olfactory nerve) 12 జతల కపాల నాడులలో మొదటిది. ఇది జ్ఞానేంద్రియాలైన వాసన చూడడానికి పనిచేస్తుంది. ఘ్రాణ నాడిని కొన్నిసార్లు మొదటి కపాల నాడి లేదా CN1 గా చెపుతారు. ఘ్రాణ నాడి మనిషి తలలో అతిచిన్న నాడి. ఇది నాసికా రంధ్రం పైకప్పు వెంట ఘ్రాణ శ్లేష్మం (శ్లేష్మ పొర) లో ఉద్భవించింది.
చరిత్ర[మార్చు]
ఈ నాడి అనేక చిన్న నరాల లతో ఫాసికిల్స్ అని పిలువబడుతుంది, ఇవి బంధన కణజాలం యొక్క సన్న గా ఉంటాయి. ముక్కు కుహరం నుండి దాని వెనుక ఉన్న ఎథ్మోయిడ్ ఎముక ద్వారా విస్తరించి ఉంటుంది. అక్కడి నుండి, ఫాసికిల్స్ ఘ్రాణ బల్బ్ అనే నిర్మాణం లోపలికి వెళ్తాయి. వీటి లోని ప్రేరణలు మెదడులోని అన్కస్హి,ప్పోకాంపల్ గైరస్అ, మిగ్డాలా, ఎంటోర్హినల్ కార్టెక్స్ లోనికి వెళతాయి. గాలిలోని కణాలు ముక్కు లోనికి వెళ్ళినపుడు , అవి ఘ్రాణ నాడిపై ఉన్న గ్రాహకాలతో, ఘ్రాణ ఎపిథీలియం అని పిలువబడే ఒక రకమైన కణజాలంతో సంకర్షణ చెందుతాయి, ఇది ముక్కు లోని కుహరం లో మిలియన్ల గ్రాహకాలలో ఉంటుంది. ఇవి మెదడుకు చేర వేస్తాయి. ఘ్రాణ నాడిని ప్రభావితం చేసేది జలుబు, ఇతర వైరల్ అనారోగ్యాలు కూడా అదే ప్రభావాన్ని చూపుతాయి. వాసనను కోల్పోయినట్లయితే, నాసికా పాలిప్స్‌ను శస్త్రచికిత్స ద్వారా తొలగించడం వంటివి చేస్తారు [1]
ఘ్రాణ నాడి పరీక్షలో ఒక భాగం మొదట, రోగి వారి రుచి లేదా వాసన యొక్క ఏమైనా మార్పులను గమనించారా అని చూడాలి . అప్పుడు ప్రతి నాసికా రంధ్రం పరీక్షించబడాలి, రోగికి ఒక నిర్దిష్ట వాసనను గుర్తించమని అడగాలి , ఈ పరీక్షలో రోగి కళ్ళు మూసుకోవాలి , దానితో వైద్యులు రోగి వాసనను పసిగట్టు తున్నాడా లేదా అని తెలుస్తుంది . అనోస్మియా వాసన యొక్క భావం లేకపోవడం అని తెలుపుతుంది . ఇది తాత్కాలిక, శాశ్వత, లేదా పుట్టుకతో ఉంటుంది. తాత్కాలికం గా అంటే అనోస్మియా సంక్రమణ (ఉదా. మెనింజైటిస్) లేదా ముక్కు యొక్క స్థానిక రుగ్మతల వల్ల సంభవించవచ్చు (ఉదా. సాధారణ జలుబు) తల కు గాయం, లేదా ఘ్రాణ గాడిలో సంభవించే కణితులు (ఉదా. మెనింగియోమా) వల్ల శాశ్వత అనోస్మియా వస్తుంది. పార్కిన్సన్ లేదా అల్జీమర్స్ వ్యాధి వంటి న్యూరోడెజెనరేటివ్ పరిస్థితుల ఫలితంగా కూడా అనోస్మియా రావచ్చును. కల్మన్ సిండ్రోమ్ (యుక్తవయస్సు ప్రారంభించడంలో లేదా పూర్తి చేయడంలో వైఫల్యం), ప్రాథమిక సిలియరీ డిస్కినిసియా (సిలియాలో లోపం స్థిరంగా ఉండటానికి కారణమవుతుంది) వంటి అనేక జన్యు పరిస్థితుల యొక్క లక్షణం అనోస్మియా [2] ఘ్రాణ నాడికి నష్టం మూడు వేర్వేరు రుగ్మతలకు దారితీస్తుంది. మొదటిది, అనోస్మియా దీనిలో వాసన చూడలేకపోవడం. ఘ్రాణ నాడి దెబ్బతిన్న కొందరు వ్యక్తులు అనోస్మియాను చేస్తారు, కాని కొంతమందికి వాసన పడే సామర్థ్యం తక్కువగా ఉంటుంది. దీనిని హైపోస్మియా అంటారు. చివరగా, ఘ్రాణ నాడి రుగ్మతలు ప్రజలు డైసోస్మియాను అభివృద్ధి చేయటానికి కారణమవుతాయి, ఇక్కడ వాసనలు కలుపుతారు [3]
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ "What Does the Olfactory Nerve Do?". Verywell Health (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-11-30.
- ↑ "The Olfactory Nerve (CN I) - Pathway - Anosmia - TeachMeAnatomy". Retrieved 2020-11-30.
- ↑ "Olfactory Nerve: Function, Disorders & Regeneration". study.com. Retrieved 2020-11-30.