చర్చ:సుధాకర శతకము

1.

 తలపులోన గలుగు దా దైవమే ప్రొద్దు
   తలచి చూడనతకు తత్వమగును
   వూఱకుండ నేర్వునుత్తమ యోగిరా
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

2.

 తన విరక్తి యనెడి దాసి చేతను జిక్కి
   మిగిలి వెడలవేక మిణుకుచున్న
   నరుడి కేడముక్తి వరలెడి చెప్పడీ
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

3.

 తనదు మనసుచేత దర్కించి జ్యోతిష
   మెంత చేసే ననుచు నెంచి చూచు,
 తన యదృష్టమంత దైవ మెఱుంగడా?
 విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

4.

 టీక వ్రాసినట్లేనేకులు పెద్దలు
   లోకమందు జెప్పి మంచు
   కాకులట్టి జనుల కానరీ మర్మము
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

5.

 జ్ఞానమెన్న గురువు జ్ఞానహైన్యము బుద్ధి
   రెంటినందు రిమ్మరేచునపుడు
   రిమ్మ తెలిపెనేని రెండొక రూపురా
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

6.

 జాణలమని యంద్రు చపలాత్ములగువారు
   తెలివిలేక తమ్ముతెలియలేరు
   కష్టమైన యడవి గాసీలుచున్నారు
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

7.

 జనన మరణములన స్వప్న సుషుప్తులు
   జగములందు నెండ జగములుండు
   నరుడు జగమునంట నడుబాటు కాదొకో
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

8.

 ఛాయననొసగుచెట్లు సాధువు బోధట్టు
   లడగి దరినిజేరి పడయవచ్చు
   నట్టునిట్టు దాటనది పోవునిది రామ
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

9.

 నరుడెయైన లేక నారాయణుండైన
   తత్త్వబద్ధుడైన దరణి నరయ
   మరణమున్నదనుచు మదిని నమ్మగవలె
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

10.

 ద్వారంబంధమునకు దలుపులు గడియలు
   వలెనె నోటికొప్పుగల నియతులు
   ధర్మమెరిగి పలుక ధన్యుండౌ భువిలోన
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

11.

 బ్రహ్మఘటము మేను ప్రాణంబు తగగాలి
   మిత్రచంద్ర శిఖులు నేత్రచయము
   మఱియు బ్రహ్మమనగ మహిమీద లేదయా
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

13.

 యోగిననుచు గొంత యోగముగూర్చక
   జగమునెల్లబట్ట చంపి తినుచు
   ధనము కొఱకు వాడు తగవాడుచుండిన
   యోగికాడు వాడె యోగువేమ

14.

 అర్ధ యంకణమున కాధారమైనట్టి
   యొంటిమేడ గుంజు నొనరనిల్పె
   నింటికొక మగండె యిల్లాండ్రునేద్గురు
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

15.

 అన్నదానమునకు నధిక సంపదగల్గి
   యమరలోక పూజ్యుడగును మీఱు
   అన్నమగును బ్రహ్మమది కనలేరయా
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

16.

 బొంది యెవరి సొమ్ము పోషింపబలుమారు
   ప్రాణ మెవరి సొమ్ము భక్తిసేయ,
 ధనమదెవరిసొమ్ము ధర్మమె తన సొమ్ము
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

17.

 పండువలన బుట్టె బరగ ప్రపంచము
   పండువలన బుట్టె పరము నిహము
   పండు మేలెఱింగె బ్రహ్లాదుడిలలోన
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

18.

 తపమువేల? యరయ ధాత్రిజనులకెల్ల
   నొనర శివుని జూడ నుపమ గలదు
   మనసు చదరనీక మహిలోన జూడరా
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

19.

 తనగుణము తనకు నుండగ
   నెనయంగా నోరుని గుణము నెంచును మదిలో
   దన గుణము తెలియ కన్యుని
   బనిగొని దూషించువాడు వ్యర్థుడు వేమ!

20.

 జాలినొందరాదు జవదాటి కనరాదు
   అది మూలమైన ఆత్మమఱుగు
   పోరిచేరి పొంది పూర్ణము నందురా
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

21.

 జాతి, మతము విడిచి చని యోగికామేలు
   జాతితో నెయున్న నీతివలదె
   మతముబట్టి జాతి మానకుంట కొఱంత
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

22.

 నీవనినను నేననినను
   భావమ్మున నెఱుకయొక్క పద్ధతియగునా
   భావంబు దెలిసి మదిని
   ర్భావముగా నిన్ను గనుట పరమగు వేమా

23.

 నీళ్ల మునుగునేల? నిధుల మెట్టగనేల
   మొనసి వేల్పులకును మ్రొక్కనేల
   కపట కల్మషములు కడుపులో నుండగా
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

24.

 పంచ ముఖములందు బంచాక్షరి జనించె
   పంచ వర్ణములను ప్రబలె జగము
   పంచముఖుని మీరు ప్రస్తుతి చేయుండీ
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

25.

 నేయి వెన్న కాచి నీడనే యుంచిన
   బేరి గట్టిపడును పెరుగురీతి
   పోరిపోరి మదిని పోనీక పట్టుము
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

26.

 మంటికుండవంటి మాయ శరీరంబు
   చచ్చునెన్నడైన, చావదాత్మ
   ఘటములెన్నియైన గగనమొక్కటేగదా,
 విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

27.

 మంట లోహమందు మ్రాకుల శిలలందు
   పటములందు గోడప్రతిమలందు
   తన్నుదెలియు కొఱకుదగులదా పరమాత్మ
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

28.

 నిమిషమైనను మది నిల్చి నిర్మలముగ
   లింగ జీవావేశులను గాంచి భంగపడక
   పూజ మదియందు జేరుట పూర్ణపదవి
   పరము గోరిన నిదిచేయ బాగువేమా

29.

 ధూమాదుల నావృతమై
   వ్యోమంబునకెగని కలియు నుపములు తనలో
   శ్రీమించు శివుని జేరును
   గామాదుల గలియడతడు ఘనముగ వేమా

30.

 పగలుడుగ నాసలుడుగును
   వగపుడుగం గోర్కెలుడుగు వడి జన్మంబుల్‌
   తగులుడుగు భోగముడిగిన
   త్రిగుణంబును నడుగ ముక్తి తెరువగు వేమా!

31.

 పాల నీటి కలత పరమహంస మెఱుగును
   నీరు పాలు నెట్లు నేర్చునెమలి
   లజ్ఞుడైన హీనుడల శివు నెఱుగునా?
 విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

32.

 పుట్టు పుట్టలేదే పుడమిని జనులెల్ల
   పుట్టి గిట్టలేదె పూర్వులెవరు
   పుట్టి గిట్టుటెల్ల వట్టి భ్రాంతులు సుమీ,
 విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

33.

 పరుల విత్తమందు భ్రాంతి వాసినయట్టి
   పురుషుడవనిలోన పుణ్యమూర్తి
   పరుల విత్తమరయ పాపసంచితమగు
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

34.

 పరధనంబులకును ప్రాణములిచ్చును
   సత్యమంతలేక జారడగును
   ద్విజులమంచు నింత్రుతేజమించుకలేదు
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

35.

 నోరు పలకవచ్చు నుడి వ్రాయగరాదు
   వ్రాతకన్న సాక్షి వలవదన్న
   పరగలేని వ్రాత భంగ పాటుందెచ్చు
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

36.

 నిజమాకల్ల రెండు నీలకంఠుడెఱుంగు
   నిజములాడకున్న నీతిదప్పు
   నిజములాడునపుడు నీ రూపమనవచ్చు
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

37.

 దశగలారినెల్ల దమ బంధువు లటండ్రు
   దశయలేమి నెంత్రు తక్కువగను
   దశయన గమ ధన దశమొక్కటే దశ
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

38.

 తామసించి చేయదగ దెట్టి కార్యంబు
   వేగిరింప నదియు విషమగును
   పచ్చికాయదెచ్చి పడవేయ ఫలమౌనే
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

39.

 తల్లిబిడ్డలకును తగవు పుట్టించెడి
   ధనము సుఖము గూర్చునని గడింత్రు
   కాని యెల్లయెడల ఘన దుఃఖన్‌దమది
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

40.

 తల్లిదండ్రులెన్నదగు తొలి గురువులు
   పార్వతీభవు లిలబరమగురులు
   కూలివాండ్ర జగతి గురులన ద్రోహము
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

41.

 తామసించి చేయదగ దెట్టి కార్యంబు
   వేగిరింప నదియు విషమగును
   పచ్చికాయదెచ్చి పడవేయ ఫలమౌనే
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

42.

 పుట్టు పుట్టలేదే పుడమిని జనులెల్ల
   పుట్టి గిట్టలేదె పూర్వులెవరు
   పుట్టి గిట్టుటెల్ల వట్టి భ్రాంతులు సుమీ,
 విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

43.

 పెట్టిపోయలేని వట్టి దేబెలు భూమి
   బుట్టిరేమి వారు గిట్టరేమి
   పుట్టలోని చెదలు పుట్టదా గిట్టదా!
 విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

44.

 లోకమందుబుట్టి లోకమందె పెరిగి
   లోక విభవమోర్వలేక జనుడు
   లోకమందు జనికి లోబడి చెడిపోవును
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

45.

 మది గలిగిన పూజ మదనారి మెచ్చును
   మనసు నిల్సినంత మహితుడగును
   మనసులేని పూజ మట్టి సమానము
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

46.

 తామును జనులేమను కొన
   బూనుదురో దాని సరసి పొందిన జడనీ,
 రాని పధంబున నడిచిన
   దాననె ధర్మాత్ముడండ్రు తన్నిట వేమా!

47.

 మదము వలన గలుగు మాటలు మఱిపల్కి
   మ్రుచ్చు సద్దులనొగి మోసపుచ్చి
   కాసురాబెనగెడు కష్ఠుండు గురుడౌనే?
 విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

48.

 మనసే మాయా మృగమౌ
   మననేమిటి పైకిగానీ మణిపోనీకా
   మనసున మనసును జంపిన
   మనందే ముక్తిగలదు మహిలో వేమా!

49.

 మంత్రమొకటి చెప్పి మఱి దేవతార్చన
   చేసి తమకుగరుణచెందినదని
   వేదపఠన చేసి వెఱ్ఱులై పోదురు,
 విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

50.

 మఠములోనియోగి మాయలన్నియుగోసి
   ఘటములోన నున్న ఘనునిదెలిసి
   మాట మాటకుగురు మరువక తెలుపురా,
 విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

51.

 తిరిగి వచ్చువేళ మరలిపోయెడి వేళ
   వెంట దేరు ధనము వంటబోరు
   తొనెటకు జనునొ ధనమెందు బోవునో
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

52.

 ఆశయనెడు దాని గోసివేయగాలేక
   మొహబుద్ది వలన మునుగువారు
   కాశివాసులైన గనబోరు మోక్షము
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

53.

 చిత్తమనేడి వేరే శిథిలమైనప్పుడే
   ప్రకృతి యనెడి చెట్టు పడును పిదప
   గోర్కులనెడి పెద్దకొమ్మలెండును గదా
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

54.

 భోగంబుల కాశింపక
   రాగద్వేషంబు రంగుడదమలో
   వేగమె మోక్ష పదంబును
   రాగను నాతండు యోగిరాయుడు వేమా!

55.

 చనువారెల్లను జనులం
   జనిపోయిన వారి పుణ్య సత్కథలెల్లన్‌
   వినవలె గనవలె మనవలె
   నని మషులకు దెలుసగూడ దంత్యము వేమా!

56.

 ఆశయనెడి త్రాళ్ళ నఖిల జనంబులు
   కట్టుపడుచు ముక్తిగానరైరి
   జ్ఞానఖడ్గమునను ఖండింప రాదొకో
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

57.

 అతిథి రాక చూచి యదలించి పడవైచి
   కఠిన చితులగుచు గానలేరు
   కర్మమునకు ముందు ధర్మము గానరో
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

58.

 తను వలచిన దావలచును తను
   వలవక యున్ననెనడు తావలవ డిలన్‌
   తనదు పటాటోపంబులు తన
   మాయలు పనికిరావు ధరలోన వేమా!

59.

 మాటలాడ వచ్చు మనసు నిల్వగలేదు
   తెలుపవచ్చు దన్ను తెలియలేదు
   సురియబట్టవచ్చు శూరుడు కాలేడు
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

60.

 తనకేనాడు సుభిక్షము
   తనకేనాడును భగంబు తనరవయునం
   చును తన దశకై యెల్లెడ
   మనసందున జివుకుచుండు మహిలో వేమా!

61.

 ఎండిన మా నొకటడవిని
   మండిన నందగ్ని పుట్టి యూడ్చును చెట్లన్‌
   దండిగల వంశమెల్లను
   చండాలుండొకడు పుట్టి చదుపును వేమా!

62.

 నిజము తెలిసియున్న సుజినుడానిజమునె
   పలుకవలయుగాని పరులకొరకు
   చావకూడ దింక నోపదవ్యం పల్క
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

63.

 తామును జనులేమను కొన
   బూనుదురో దాని సరసి పొందిన జడనీ,
 రాని పధంబున నడిచిన
   దాననె ధర్మాత్ముడండ్రు తన్నిట వేమా!

64.

 వినియు వినకయుండు కనియు గనక యుండు
   తలచి తలపకుండు తాను యోగి
   మనుజవరులచేత మణిపూజ గొనుచుండు
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

65.

 వెన్న చేతబట్టి వివరంబు తెలియక
   ఘృతము కోరునట్టి యతని భండి
   తాను దైవమయ్యు దైవంబు దలచును
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

66.

 రూపువంక పేరు రూఢిగా నిలుచును
   పేరువంక క్రియలు పెనగుచుండు
   నాశమౌను తుదకు నామరూప క్రియల్‌
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

67.

 లోభమోహములను ప్రాభవములు తప్పు
   తలచిన పనులెల్ల తప్పి చనును
   తానొకటి దలచిన దైవమొండగుచుండు
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

68.

 శాంతమే జనులను జయమునొందించును
   శాంతముననె గురువు జాడ తెలియు
   శాంత భావ మహిమ జర్చింపలేమయా
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

69.

 వేషధారినెపుడు విశ్వసింపగరాదు
   వేషదోషములొక విధయె యగును
   రట్టుకాదె మునుపు రావణు వేషంబు
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

70.

 ఇంగలంబు తోడ నిల సల్పుతోడను
   పరుని యాలితోడ పతితుతోడ
   సరసమాడుటెల్ల చావుకు మూలము
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

71.

 ఐకమత్యమొక్క టావశ్యకం బెప్డు
   దాని బలిమి నెంతయైన గూడు
   గడ్డి వెంట బెట్టి కట్టరా యేనుంగు
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

72.

 తామసించి చేయదగదెట్టి కార్యంబు
   వేగిరింప నదియు విషమగును
   పచ్చికాయదెచ్చి పడవేయ ఫలమౌనా?
 విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

73.

 తల్లీ బిడ్డలకు తగవు పుట్టించెడి
   ధనము సుఖము గూర్చునని గడింత్రు
   కానీయెల్ల యెడల ఘన దుఃఖకరమది
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

74.

 దొంగమాటలాడ దొరుకునె మోక్షము
   చేతగాని పలుకు చేటుదెచ్చు
   గురువుపద్దు కాదు గునహైన్య మదియగు
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

75.

 నలుగురు కల చోటను దా
   దల చూపుచు మెలగుచుండి ధన్యాత గనగా
   దలచెడి యాతడు నిచ్చలు
   గల మాటలే పలుకుచుండగా దగు వేమా!

76.

 నడుచునిచ్చు నతని బత్తెమిచ్చిన వాని
   కడుపు చల్లజేసి ఘనత విడుచు
   నడుప నేర నేర నతడు నాలి ముచ్చేగదా
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

77.

 పదుగురాడుమాట పాడియై ధరజెల్లు
   నొక్కడాడుమాట యెక్కదెందు
   వూరకుండు వాని కూరెల్ల నోపదు
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

78.

 పతక మందు నొప్పు పలు రత్నముల పెంపు
   బంగరందు కూర్ప బరువు గనును
   గాని యితర లోహమైన హీనము గాదె
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

79.

 జన్నములను మరియు జన్నియల ననేక
   ముల నొనర్చియున్న ఫలముకాన
   రాక యుండు నీతి లేకున్న మాత్రాన
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

80.

 తప్పు పలుకు పలికి తాతోట చేసిన
   కూడియున లక్ష్మీ క్రుంగిపోవు
   నోటికుండ నీళ్ళు నొనరగా నిలుచునా
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

81.

 భూమి నాది యనిన భూమి ఫక్కున నవ్వు
   దాన హీనుఁ జూచి ధనము నవ్వు
   కదన భీతుఁ జూచి కాలుఁడు నవ్వును
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

82.

 నీతి జ్యోతిలేక నిర్మలంబగు నేది
   ఎట్లు కలగుబర మదెంతయైన
   ధనము గలిగియున్న దైవంబు గలుగదు
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

83.

 పగయుడగు గోపముడిగిన
   పగయుడుగన్‌ కోర్కెలుడుగు బరజన్మంపుం
   దగులుడుగు భేదముడిగిన
   త్రిగుణము లుడుగంగ ముక్తి స్థిరమగు వేమా!

84.

 పప్పులేని కూడు పరులకోసహ్యమే
   యుప్పులేని వాడె యధిక బలుడు
   ముప్పులేని వాడు మొదటి సుజ్జానిరా
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

85.

 నిక్కమైన మంచి నీలమొక్కటి చాలు
   తళుకు బెళుకు రాలు తట్టెడేల
   చదువ పద్యమరయ జాలదా యొక్కటి
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

86.

 పరుల దత్తమొప్పి పాలనచేసిన
   నిల స్వదత్తమునకు విను మడియగు
   నవని పరుల దత్త మహపరింపగ రాదు
   విశ్వధాబిరామ వినురవేమ!

87.

 నిజములాడు వాని నిందించు జగమెల్ల
   నిజము బల్కరాదు నీచులకడ
   నిజ మహాత్ముగూడ నిజమాడవలయురా
   విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ!

88.

 పదుగురాడుమాట పాడియై ధరజెల్లు
   నొక్కడాడుమాట యెక్కదెందు
   వూరకుండు వాని కూరెల్ల నోపదు
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

89.

 పరుల మేలు చూచి పలుగాకి వలె నెప్పు
   వట్టి మాటలాడు వాడధముడు
   అట్టి వాని బ్రతుకు టదియేల మంటికా
   విశ్వధాబిరామ వినురవేమ!

90.

 భయమంతయు దేహమునకె
   భయ ముడిగిన నిశ్చయంబు పరమాత్మునకే
   లయమంతయు జీవునకే
   జయమాత్మకు ననుచు జగతిఁ జాటుర వేమా

91.

 భూమి నాది యనిన భూమి ఫక్కున నవ్వు
   దాన హీనుఁ జూచి ధనము నవ్వు
   కదన భీతుఁ జూచి కాలుఁడు నవ్వును
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

92.

 మాటజెప్ప వినని మనుజుడు మూర్ఖుడు
   మాట విన్న నరుడు మానుడగును
   మాట వినగ జెప్ప మానుట కూడదు
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

93.

 మనసు తెలిసి యొకని మాటకు బ్రతిచెప్ప
   సంతసించు నతడు చాలమెచ్చు
   మనసు దెలియకున్నడనియుచు ననునేదో
   విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!