జిఝరి (నృత్యం)

జిఝరి

జిఝరి నృత్యం ప్రదర్శిస్తున్న మహిళలు
Native name	झिझिया ঝিঝিয়া
Genre	జానపద నృత్యం
Instrument(s)	మంజరి, డోలు
Origin	మిథిల, భోజ్ పురి ప్రాంతం, నేపాల్

జిఝరి (జిజియా) అనేది భారతదేశం, నేపాల్‌లోని మిథిలా, భోజ్‌పురి ప్రాంతపు సాంస్కృతిక జానపద నృత్యం. ఇది ఆశ్వయుజ మాసంలో (సెప్టెంబర్/అక్టోబర్)లో దసరా పండుగ సందర్భంగా ప్రదర్శించబడుతుంది. of India and Nepal. విజయానికి దేవత అయిన దుర్గా దేవి పట్ల భక్తిని ప్రదర్శించడానికి, ఒకరి కుటుంబం, పిల్లలు, సమాజాన్ని మంత్రగత్తెలు, చీకటి మాయల నుండి రక్షించడానికి ఈ నృత్యాన్ని ప్రదర్శిస్తారు.

ఘటస్థాపన రోజు నుండి విజయ దశమి వరకు వరుసగా పది సాయంత్రాలు స్త్రీలు, బాలికలు ఐదు నుండి పదిహేను మంది వరకు తమ తలపై మట్టి కాడ ఉంచి భ్రమణ పద్ధతిలో నృత్యం చేస్తారు. కాడ లోపల అగ్ని దీపం ఉంచబడుతుంది, కాడపై బహుళ రంధ్రాలు చేయబడతాయి. ఒక మంత్రగత్తె కాడపై ఉన్న రంధ్రాలను లెక్కించడంలో విజయవంతమైతే, నర్తకి వెంటనే చనిపోతుందని నమ్ముతారు.

మూలం పురాణం

సంస్కృతి మౌఖిక రూపాల్లో తరతరాలు నుండి తరానికి బదిలీ చేయబడినందున, నృత్య రూప మూలం గురించి ఖచ్చితమైన ఆధారం లేదు. నృత్యానికి సంబంధించిన ఒక పురాణం ప్రకారం, ఒకప్పుడు చిత్రసేన్ అనే రాజు ఉండేవాడు. అతని భార్య, రాణి కృష్ణ కళలలో నిపుణురాలు. ఆమె కూడా రాజు కంటే చాలా చిన్నది. అయితే రాజ దంపతులకు సంతానం లేదు. రాజు తన వారసుడిగా తన మేనల్లుడు బల్రుచి పేరు పెట్టాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. రాణికి బాలరుచిపై మోహం కలిగింది. ఆమె అతన్ని చాలాసార్లు ఆకర్షించడానికి ప్రయత్నించింది, కానీ ప్రతిసారీ విఫలమైంది. ఒకరోజు రాణి విసుగు చెంది బాల్రుచిపై ప్రతీకారం తీర్చుకోవాలని నిర్ణయించుకుంది. ఆమె అనారోగ్యంతో ఉన్నట్లు నటించడానికి తన చేతబడిని ఉపయోగించింది. రాజు ఆమెకు చికిత్స కోసం ఆయుర్వేద వైద్యుడిని ఆదేశించాడు. రాణి మాయాజాలానికి వ్యతిరేకంగా ఆయుర్వేద వైద్యం విజయవంతం కాలేదు. బాల్రుచి రక్తంతో స్నానం చేయడం ఒక్కటే మార్గమని ఆమె రాజుతో చెప్పింది. రాజు ఆ చికిత్సకు వ్యతిరేకంగా సంకోచించాడు, కానీ అతను తన భార్యను ప్రేమిస్తున్నాడు ఆమె ప్రాణాలను రక్షించాలనుకున్నాడు, అతను బలరుచిని చంపి అతని రక్తాన్ని తీసుకురావాలని సైనికులను ఆదేశించాడు.

రాజ సైనికులు బలరుచిని చంపడానికి తమను తాము తీసుకురాలేకపోయారు అతన్ని అడవిలో విడిపించాలని నిర్ణయించుకున్నారు. బదులుగా వారు ఒక జింక రక్తాన్ని తీసుకువచ్చారు, దానితో రాణి స్నానం చేసి మళ్లీ బాగుపడింది. అడవిలో బల్రుచి ఒక వృద్ధురాలిని కలుసుకుంది. బల్రుచికి ఆకలిగా ఉంది. ఆశ్రయం అవసరం కాబట్టి, అతను ఆ స్త్రీతో కొంత ఆహారం మరియు రాత్రికి బస చేయడానికి స్థలాన్ని అడిగాడు. ఆ మహిళ అతనిపై జాలిపడి అతనిని బదులుగా దత్తత తీసుకుంది. అయితే వృద్ధురాలు శక్తివంతమైన మంత్రగత్తె. ఆమె, బల్రుచి కలిసి ఉన్నారు. ఒక రోజు, రాజు మరియు రాణి అడవి గుండా వెళుతుండగా, రాజు పల్లకీలో ఒకరు మరణించారు. మరో పల్లకీ వాహనం కోసం అడవిలో ఓ వ్యక్తి కోసం వెతకగా బల్రుచి కనిపించింది. అయితే, బల్రుచి మరియు రాజు ఇద్దరూ ఒకరినొకరు గుర్తించలేదు మరియు బల్రుచి రాణిని గుర్తించలేదు.

రాజు ఊరేగింపు మళ్లీ కొనసాగుతుండగా, రాజు ఒక పాటను హమ్ చేయడం ప్రారంభించాడు, కానీ కొన్ని పంక్తులను మరచిపోయాడు. రాజు ఎన్ని ప్రయత్నాలు చేసినా గీతలు గుర్తుకు రాలేదు. అప్పుడు రాజు కొత్త పల్లకిలో మిగిలిన పంక్తులను పాడటం విన్నాడు. రాజు పక్కన ఉన్న ఒక వ్యక్తికి మాత్రమే పాట సాహిత్యం తెలుసు మరియు ఆ వ్యక్తి బాలరుచి. ఈ విధంగా, అతను బాలరుచిని గుర్తించాడు. ఆ సమయంలో రాణి కూడా అపరాధభావంతో బాధపడింది మరియు ఆమె మరియు రాజు ఇద్దరూ బాల్రుచిని క్షమించమని అడిగారు రాజభవనానికి తిరిగి రావాలని కోరారు. బల్రుచి వారితో తిరిగి వెళ్లాలని నిర్ణయించుకుంది, ఇది వృద్ధ మంత్రగత్తెకి చాలా కోపం తెప్పించింది. ఆమె అతని వద్ద మంత్రవిద్యలు చేయడం ప్రారంభించింది, అది అతనిని బాధించింది. బల్రుచి గాయపడటం వెనుక ఏదో మంత్రతంత్రం ఉందని రాణి గుర్తించింది. కాబట్టి, ఆమె పాత మంత్రగత్తె మంత్రాలను ఎదుర్కోవడానికి మాయాజాలం చేయడం ప్రారంభించింది. రాణి, వృద్ధ మంత్రగత్తె ఒక మాయా యుద్ధం జరిగింది, దానిలో పాత మంత్రగత్తె ఓడిపోయింది, ఆ తర్వాత రాజు, రాణి బల్రుచి రాజభవనానికి తిరిగి వచ్చారు.

బల్రుచి మళ్లీ రాజు వారసుడిగా ప్రకటించబడింది బాల్రుచి రక్షణ కోసం రాణి ప్రతి సంవత్సరం తాంత్రిక కర్మలను నిర్వహించాలని ఆదేశించింది. ఈ ఆచారాన్ని సాధారణ ప్రజలు కూడా స్వీకరించారు, వారు తమ సంతానం కుటుంబ రక్షణ కోసం వాటిని చేయడం ప్రారంభించారు.

ప్రదర్షన

ఈ నృత్యాన్ని భారతదేశం నేపాల్‌లోని మిథిలా, భోజ్‌పురి ప్రాంత ప్రజలు ప్రదర్శించారు. ఘటస్థాపన రోజు నుండి విజయ దశమి వరకు ప్రతిరోజు సాయంత్రం ఈ నృత్యాన్ని ప్రదర్శిస్తారు. మాంత్రికుల నుండి పిల్లలను మరియు సమాజాన్ని రక్షించడానికి ఈ నృత్యం చేస్తారని నమ్ముతారు. ఒకరి కుటుంబంపై మంత్రగత్తెల మాయాజాలం ప్రభావాన్ని తగ్గించడానికి ఆచారం ప్రారంభించబడిందని నమ్ముతారు. మహిళలు మట్టి కుండను తలపై పెట్టుకుని నృత్యం చేస్తారు. కుండ లోపల బహుళ రంధ్రాలు చేసి దానిలో దీపం ఉంచుతారు. ఒక మంత్రగత్తె స్త్రీ తలపై ఉంచిన కుండలోని రంధ్రాలను లెక్కించడంలో విజయవంతమైతే, డ్యాన్స్ చేస్తున్న మహిళ వెంటనే చనిపోతుందని కూడా ఒక ప్రముఖ నమ్మకం ఉంది.

దసరా మొదటి రోజున ఒక పవిత్ర స్థలంలో నృత్యం చేసిన తర్వాత, జిజియా అధికారికంగా ప్రారంభమవుతుంది. జిజియా నృత్యం లాంఛనంగా ప్రారంభమైన తర్వాత, ఇంటింటికీ వెళ్లి నృత్యాన్ని ప్రదర్శించే సంప్రదాయం ఉంది. నృత్యకారులు ఆఖరి రోజున నైవేద్యానికి కావలసిన ధాన్యాలు ఆహారం కోసం ఇంటి యజమానిని అడుగుతారు. విజయదశమి రోజున, అంతిమ ప్రార్థనలు నిర్వహించి, సేకరించిన ధాన్యాలు మరియు డబ్బుతో విందు ఏర్పాటు చేస్తారు.

జిజియా పాట

నృత్యానికి దాని స్వంత రకమైన పాటలు, లయలు ఉన్నాయి. ఝిఝియా పాటలు పాడుతూ ఒక నిర్ణీత ప్రదేశంలో గుండ్రంగా తిరుగుతూ నృత్యం చేస్తారు. పాటలు ధోల్, మంజీరా మొదలైన జానపద వాయిద్యాల నుండి సంగీతంతో ఉంటాయి. నృత్యం చేసేటప్పుడు రెండు రకాల పాటలు పాడతారు. మొదటిది దేవతను స్తుతించే పాట మరియు రెండవ పాట మంత్రగత్తెలు చీకటి మాయల నుండి రక్షణ కొరకు పాడబడింది.

మైథిలీ భాషలో ఝిఝియా పాట పద్యం, తెలుగు అనువాదంతో క్రింద ఇవ్వబడింది:

బ్రహ్మబాబా, మీరు ప్రపంచాన్ని సృష్టించారని మీరు నమ్ముతారు. బ్రహ్మ బాబా ఝిఝరి పర్ హోయిన్యౌఁ అసవార్ ॥ (మైథిలిలో)

[మీ దయతో, మేము జిజియాను గమనించాము, తండ్రి బ్రహ్మ! బ్రహ్మ తండ్రీ, దయచేసి వచ్చి అందులో భాగమవ్వండి.] (తెలుగు అనువాదం)

ప్రఖ్యాతిగాంచిన సంస్కృతి

సుహానా థాపా, బిపిన్ కర్కీ మరియు ధీరజ్ మగర్ నటించిన 2023 నేపాలీ చిత్రం ఏక్ భగవద్ రా ఏక్ గీతలో జిజియా పాట ప్రదర్శించబడింది. జానపద ట్యూన్ సాహిత్యం ఆధారంగా ప్రవేశ్ మల్లిక్ ఈ పాటను స్వరపరిచారు ప్రవేశ్ మల్లిక్ నేహా ప్రియదర్శిని పాడారు.