టిబెట్ స్వాధికార ప్రాంతం
.jpg)
టిబెట్ స్వాధికార ప్రాంతం (టిబెట్ ఆటానమస్ రీజియన్ TAR), 1965లో పీపుల్స్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ చైనా Archived 2020-10-31 at the Wayback Machine (PRC) మండల-స్థాయి స్వాధికార ప్రాంతంగా రూపొందించబడింది. టిబెట్ అనే పేరు మంగోలియన్ తుబెట్, చైనీస్ తుఫాన్, తాయ్ తిబెట్, అరబిక్ తుబ్బట్ ల నుండి ఉత్పన్నమైంది. చైనీస్ పదం "టిబెట్" మొట్టమొదట క్వింగ్ రాజవంశం చక్రవర్తి కాంగ్జీ సంవత్సరాలలో (1663) " స్పష్టమైన రికార్డు" లో కనిపించింది. దీన్ని సంక్షిప్తంగా టిబెట్ అని, గ్జిజాంగ్ స్వాధికార ప్రాంతం అనీ కూడా అంటారు.
పీపుల్స్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ చైనాలోనే, టిబెట్ స్వాధికార ప్రాంతముగా గుర్తించబడుతుంది. ఇందులో యు-త్సాంగ్ ఖాం పశ్చిమ భాగపు సాంప్రదాయ పరగణాలతో సహా సాంప్రదాయ-సాంస్కృతిక టిబెట్ Archived 2020-10-31 at the Wayback Machine లో దాదాపు సగభాగం ఉంది. దాని సరిహద్దులు 1950లో టిబెట్ ప్రభుత్వ ఆధీనంలో ఉన్న భూభాగంతో సుమారుగా సరిపోతాయి. వైశాల్యం దృష్ట్యా టిబెట్ స్వాధికార ప్రాంతము చైనా మండల-స్థాయి విభాగములలో గ్జిన్జియాంగ్ తరువాత రెండవ-అతిపెద్ద ప్రాంతము (పైగా విస్తరించింది). ఇతర స్వాధికార ప్రాంతముల వలె కాకుండా, అక్కడ నివసించే ఎక్కువ మంది ప్రజలు ఆ ప్రాంతానికి చెందిన వారు[1].
భౌగోళిక సరిహద్దులు
[మార్చు]టిబెట్ స్వాధికార ప్రాంతం ఒక చారిత్రక ప్రాంతం చైనా స్వయంప్రతిపత్తి కలిగిన ప్రాంతం, దీనిని తరచుగా "ప్రపంచ పుపైకప్పు" అని పిలుస్తారు.[2] ఇది మౌంట్ ఎవరెస్ట్ (క్వోమోలాంగ్మా [లేదా జుములంగ్మా] ఫెంగ్ తో సహా మధ్య ఆసియాలోని పీఠభూమి, పర్వతాల విస్తారమైన ప్రాంతాన్ని ఆక్రమిస్తుంది; టిబెట్: చోమోలుంగ్మా). ఇది ఈశాన్యంలో క్వింగ్హై, తూర్పు వైపు సిచువాన్ ఆగ్నేయంలో ఉన్న యున్నన్ రాష్ట్రాల సరిహద్దులో ఉంది; మయన్మార్ (బర్మా), భారతదేశం, భూటాన్, నేపాల్ దక్షిణాన; వివాదాస్పద కాశ్మీర్ ప్రాంతం ద్వారా పశ్చిమంవైపు; వాయవ్యంలో జిన్ జియాంగ్ ఉయ్గూర్ అటానమస్ రీజియన్ ద్వారా. లాసా రాజధాని నగరం.
చరిత్ర
[మార్చు]1912 నుండి 1950 వరకు, ప్రస్తుత టిబెట్ స్వాధికార ప్రాంతమును (యు-త్సాంగ్ పశ్చిమ ఖాంను కలిగి ఉన్నది) దలైలామా నాయకత్వంలోని టిబెట్ ప్రభుత్వము పాలించింది. సాంప్రదాయ-సాంస్కృతిక టిబెట్ లోని ఇతర ప్రాంతములు (తూర్పు ఖాం ఆండో) పద్దెనిమిదవ శతాబ్దం మధ్య వరకు టిబెట్ ప్రభుత్వ అధికార పరిధిలో లేవు. చైనా 1950 లో టిబెట్ పై దండెత్తింది[3]. 1951లో, చైనా సైనికుల ఒత్తిడిపై, టిబెట్ ప్రతినిధులు టిబెట్ పై చైనా సార్వభౌమాధికారాన్ని ధ్రువపరుస్తూ చైనా సెంట్రల్ పీపుల్'స్ గవర్నమెంట్ తో ఒక పదిహేడు సూత్రముల ఒప్పందంపై సంతకం చేసారు. కొన్ని నెలల తరువాత లహసలో ఆ ఒప్పందం ఆమోదించబడింది.[4][5] ఆ 17-సూత్రముల ఒప్పందం దలైలామా నాయకత్వంలో ఒక స్వాధికార పాలనను అందించినప్పటికీ, కమ్యూనిస్టు విధానములలో ఒక సమాంతర పాలనా వ్యవస్థను సృష్టించటానికి 1955లో "ప్రిపరేటరీ కమిటీ ఫర్ ది ఆటోనామస్ రీజియన్ ఆఫ్ టిబెట్" (PCART) స్థాపించబడింది. 1959లో దలైలామా భారతదేశానికి వలసవెళ్ళాడు ఆ 17-సూత్రముల ఒప్పందాన్ని పరిత్యజించాడు. ,మార్చి 10 , 1959 న, లాసా సంఘటన అణచివేయబడిన తరువాత, మార్చి 28, 1959 న, స్టేట్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ పీపుల్స్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ చైనా మాజీ టిబెటన్ స్థానిక ప్రభుత్వాన్ని రద్దు చేస్తున్నట్లు ప్రకటించింది. టిబెట్ అటానమస్ రీజియన్ ప్రిపరేటరీ కమిటీ టిబెటన్ స్థానిక ప్రభుత్వ అధికారాలను ఉపయోగించుకుంది. అక్టోబర్ 17 న జరిగిన రెండవ ప్లీనరీ సమావేశం "టిబెట్ మొత్తం ప్రాంతంలో ప్రజాస్వామ్య సంస్కరణపై తీర్మానం" ను ఆమోదించింది. ప్రభుత్వం పౌర ఆయుధాలను జప్తు చేసి మఠాలను నాశనం చేసింది. కానీ స్థానిక జాతులు "సంస్కరణలను" అంగీకరించలేదు, కొన్ని తెగలు తిరుగుబాటు చేశారు, సెప్టెంబర్ 1, 1965 న, టిబెట్ స్వాధికార ప్రాంతం చైనా ప్రభుత్వం చేత అధికారికంగా స్థాపించబడింది. ఈ ప్రాంతం 6 జిల్లాలు 68 కౌంటీలుగా విభజించబడింది.
పీపుల్స్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ చైనా నిర్మాణం టిబెట్‌ను టిబెట్ అటానమస్ రీజియన్‌లో భాగంగా గుర్తించింది. టిబెట్ అటానమస్ రీజియన్‌లో టిబెటన్ ప్రావిన్స్‌లతో పాటు యు-సాంగ్ కామ్ ప్రావిన్సులు ఉన్నాయి. ఇది చైనాలో రెండవ అతిపెద్ద ప్రావిన్స్ (1,200,000 చదరపు కి.మీ).
జనాభా అభివృద్ధి
[మార్చు]1954 నుండి టిబెట్ ప్రావిన్స్ జనాభా పెరుగుదల.ఈ ప్రాంతం జనాభా సాంద్రత చాలా తక్కువ. దీనికి ముఖ్య కారణం దాని పర్వత ప్రాంతములు కఠినమైన భౌగోళిక పరిస్థితులు.
| సంవత్సరం | జనాభా |
|---|---|
| 1954 జనాభా లెక్కలు | 1,273,969 |
| 1964 జనాభా లెక్కలు | 1,251,225 |
| 1982 జనాభా లెక్కలు | 1,892,393 |
| 1990 జనాభా లెక్కలు | 2,196,010 |
| 2000 జనాభా లెక్కలు | 2,616,329 |
| 2010 జనాభా లెక్కలు | 3,002,165 |
| 2016 జనాభా లెక్కలు | 3,310,000 |
జాతి సమూహాలు
[మార్చు]| ప్రజల పేరు | నివాసితులు | నిష్పత్తి |
|---|---|---|
| టిబెటన్లు | 2,427,168 | 92.77% |
| హాన్ | 158,570 | 6.06% |
| హుయ్ | 9,031 | 0.35% |
| మోన్బా | 8,481 | 0.32% |
| డెంగ్ / డెంగ్బా, షెర్పా థామి | 3.817 | 0.15% |
| లోబా | 2,691 | 0.10% |
| నక్సి | 1,223 | 0.05% |
| బాయి | 722 | 0.03% |
| ఉయ్ఘర్లు | 701 | 0.03% |
| మంగోలు | 690 | 0.03% |
| ఇతరులు | 3,235 | 0.11% |
మతం
[మార్చు]ప్రధాన మతం టిబెటన్ బౌద్ధమతం . అధికారిక చైనా గణాంకాల ప్రకారం, టిబెట్‌లో ప్రస్తుతం 46,000 బౌద్ధ సన్యాసులు సన్యాసినులు ఉన్న టిబెట్ బౌద్ధ కార్యకలాపాల కోసం 1,700 ప్రార్ధనా స్థలాలు ఉన్నాయి. టిబెట్‌లో 3000 మందికి పైగా ముస్లింలకు ( హుయ్ జాతీయ సభ్యులు ) నాలుగు మసీదులు 700 మందికి పైగా కాథలిక్కులకు కాథలిక్ చర్చి ఉన్నాయి.
భాష
[మార్చు]2002 లో, టిబెట్ స్వాధికార ప్రాంతం‌లోని ఒక చట్టం ప్రకారం , దేశవ్యాప్తంగా ప్రామాణిక చైనీయుల మాదిరిగానే టిబెటన్ భాషకు చట్టబద్దమైన శక్తి ఇంకా హోదా ఉందని పేర్కొంది . పాఠశాలల కోసం, టిబెట్ అటానమస్ రీజియన్‌లోని అన్ని పాఠశాలల బోధనా కార్యక్రమంలో టిబెటన్ భాష రచనలు తప్పనిసరి అంశంగా చేర్చబడాలి. టిబెట్ లేదా కోర్టులో జరిగే ముఖ్యమైన సమావేశాలు, సమావేశాలు సమావేశాల కోసం, ఎవరైనా స్వచ్ఛందంగా టిబెటన్ భాష లేదా జాతీయ భాష (హాన్ చైనీస్) ను ఎన్నుకోవచ్చు ఉపయోగించవచ్చని చట్టం నిర్దేశిస్తుంది. ఈ ప్రాంతంలో విద్యా వంతులు సాధారణంగా చైనీస్, టిబెటియన్ భాషలు మాట్లాడతారు.
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "What is the Tibet Autonomous Region?". YoWangdu Experience Tibet (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-10-28.
- ↑ "Tibet profile". BBC News (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). 2019-04-26. Retrieved 2020-10-28.
- ↑ "Introduction to Tibet | Free Tibet". freetibet.org (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-10-28.
- ↑ గ్యాట్సో, టెంజిన్, దలైలామా XIV, ముఖాముఖీ, 25 జూలై 1981.
- ↑ గోల్డ్ స్టీన్, మెల్విన్ C., అ హిస్టరీ ఆఫ్ మోడరన్ టిబెట్, 1913-1951 , యూనివర్సిటీ ఆఫ్ కాలిఫోర్నియా ప్రెస్, 1989, p. 812-813.
బాహ్య లింకులు
[మార్చు]
- టిబెట్ స్వాధికార ప్రాంతపు అధికారిక వెబ్ సైట్ Archived 2010-05-10 at the Wayback Machine