డబుసున్ సరస్సు
| డబుసున్ సరస్సు | |
|---|---|
 డబుసున్ సరస్సు (2006) | |
| ప్రదేశం | గోల్ముడ్ నగరం హైక్సీ ప్రిఫెక్చర్ కింగ్హై ప్రావిన్స్ చైనా |
| అక్షాంశ,రేఖాంశాలు | 37°01′27″N 95°08′20″E / 37.024081°N 95.1389253°E |
| రకం | ఎండోర్హీక్ సరస్సు |
| స్థానిక పేరు | [ ] Error: {{Native name}}: missing language tag (help) (language?) |
| సరస్సులోకి ప్రవాహం | గోల్ముడ్ నది |
| ప్రవహించే దేశాలు | చైనా |
| గరిష్ట పొడవు | 30 కి.మీ. (19 మై.) |
| గరిష్ట వెడల్పు | 4–7.5 కి.మీ. (2–5 మై.) |
| ఉపరితల వైశాల్యం | 184–334 కి.మీ2 (71–129 చ. మై.) |
| సరాసరి లోతు | 0.5–1.02 మీ. (1 అ. 8 అం. – 3 అ. 4 అం.) |
| గరిష్ట లోతు | 1.72 మీ. (5 అ. 8 అం.) |
| ఉపరితల ఎత్తు | 2,675 మీ. (8,776 అ.) |
| డబుసున్ సరస్సు | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 మధ్య నౌరాప్ | |||||||||
| Chinese name | |||||||||
| సంప్రదాయ చైనీస్ | 達布遜鹽湖 | ||||||||
| సరళీకరించిన చైనీస్ | 达布逊盐湖 | ||||||||
| Postal | దబాసున్ నార్ | ||||||||
| Literal meaning | డబుసున్ చైనాలోని ఉప్పునీటి సరస్సుల జాబితా | ||||||||
| |||||||||
| Mongolian name | |||||||||
| Mongolian script | (ᠵᠡᠭᠦᠨ) ᠳᠠᠪᠤᠰᠤᠨ ᠨᠠᠭᠤᠷ | ||||||||
| |||||||||
| Former names | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 2014లో సన్హు డిప్రెషన్, ఆగ్నేయంలో డబుసున్ (యూరోపియన్ స్పేస్ ఏజెన్సీ | |||||
| Mongolian name | |||||
| Mongolian script | ᠳᠠᠯᠠᠢ ᠳᠠᠪᠤᠰᠤᠨ | ||||
| |||||
డబుసున్ లేదా డబుక్సన్ సరస్సు ప్రత్యామ్నాయంగా "దబాసున్ నార్" అని పిలుస్తారు. ఇది వాయువ్య చైనాలో కింగ్హై ప్రావిన్స్‌లోని హైక్సీ ప్రిఫెక్చర్‌లోని గోల్‌ముడ్‌కు ఉత్తరాన ఉన్న ఖర్హాన్ పట్టణం పక్కన ఉన్న సరస్సు. గోల్ముడ్ నది ప్రధాన ప్రవాహం ద్వారా అందించబడుతుంది, ఇది ప్రస్తుతం ఖార్హాన్ ప్లేయాలో అతిపెద్ద సరస్సు. చుట్టుపక్కల ఉన్న ఖైదామ్ బేసిన్‌లోని ఇతర సరస్సుల మాదిరిగానే, ఇది లీటరు నీటికి 307–338 గ్రాముల ఉప్పు (2.5 lb/గాలన్)తో అత్యంత లవణీయతతో ఉంటుంది.[1]
పేరు
[మార్చు]డబుసున్ లేదా దబాసున్ నార్ అనేది దాని మంగోలియన్ పేరు రోమనీకరణ, దీని అర్థం "ఉప్పు సరస్సు". మంగోలియన్‌లో పశ్చిమ డబుసున్ సరస్సు నుండి వేరు చేయడానికి ఈ పేరు కొన్నిసార్లు "తూర్పు"గా సూచించబడుతుంది. ఇది కొన్నిసార్లు డబుసున్ లేదా డబ్సన్ అని తప్పుగా వ్రాయబడుతుంది. దీనిని గతంలో దలై దబాసున్ అని పిలిచేవారు, అంటే "సముద్రం" లేదా "ఉప్పు సముద్రం". డబుక్సన్ అనేది చైనీస్ పేరు 達布遜 (Dábùxùn) పిన్యిన్ రోమనైజేషన్, ఇది మంగోలియన్ పేరు అక్షరాలలోకి లిప్యంతరీకరణ. [2]
భౌగోళిక శాస్త్రం
[మార్చు]డబుసున్ సెంట్రల్ ఖర్హాన్ ప్లేయాలోని డబుసున్ సబ్‌బేసిన్‌లో ఉంది. ఉత్తరాన ఖిలియన్ పర్వతాలు, పశ్చిమాన ఆల్టున్, దక్షిణాన కున్‌లున్‌తో సరిహద్దులుగా ఉన్న ఎండార్హెయిక్ ఖైదమ్ బేసిన్ లోని అనేక ఉప్పునీటి సరస్సులలో ఇది ఒకటి. సముద్ర మట్టానికి 2,675 మీ (8,776 అడుగులు) ఎత్తులో ఉంది. ఇది యునైటెడ్ స్టేట్స్‌లోని గ్రీస్, అల్జీరియా, వర్జీనియాల అక్షాంశంలో ఉన్నప్పటికీ సగటు వార్షిక ఉష్ణోగ్రత 0.1 °C (32.2 °F) ఉంటుంది. దబాసున్ ఖర్హాన్ ప్లేయాలో ప్రస్తుతం ఉన్న అతిపెద్ద సరస్సు. ఇది దక్షిణం నుండి గోల్ముడ్ నది ప్రధాన ప్రవాహం ద్వారా కొంత మేరకు ఉత్తరం నుండి ఖనిజ నీటి బుగ్గలు ద్వారా అందించబడుతుంది. ఖైదామ్ యొక్క హైపర్‌రిడ్ వాతావరణంలో, సాధారణంగా వార్షిక వర్షపాతం 28–40 మిమీ (1–2 ఇన్) మాత్రమే ఉంటుంది, కానీ దాదాపు 3,000 మిమీ (120 ఇం) వార్షిక బాష్పీభవనం ఉంటుంది. దీని విస్తీర్ణం సీజన్ సంవత్సరాన్ని బట్టి మారుతూ ఉంటుంది. సాధారణంగా 184–334 కిమీ2 (71–129 చ.మై) కానీ చలికాలంలో, వసంతకాలంలో పెరుగుతుంది. వేసవి, శరదృతువులో తగ్గుతుంది. సరస్సు పొడుగుగా ఉంది, కానీ వాయువ్యం నుండి ఆగ్నేయం వరకు విస్తరించి ఉంది. దీని పొడవు సాధారణంగా తూర్పు నుండి పడమర వరకు 30 కిమీ (19 మై) ఉంటుంది. దీని వెడల్పు సాధారణంగా ఉత్తరం నుండి దక్షిణం వరకు 4–7.5 కిమీ (2–5 మై) ఉంటుంది. గరిష్ట లోతు 1.72 మీ (5 అడుగులు 8 అంగుళాలు), సగటు లోతు 0.5 నుండి 1.02 మీ (1 అడుగులు 8 అంగుళాల నుండి 3 అడుగుల 4 అంగుళాలు) వరకు ఉంటుంది. [3]
భూగర్భ శాస్త్రం
[మార్చు]ఉత్తర నీటి బుగ్గలు చాలా తక్కువ పరిమాణాన్ని అందించినప్పటికీ, వాటి జలాలు చాలా ఎక్కువ ద్రావణాలను కలిగి ఉంటాయి, సరస్సు రసాయన కూర్పుకు ముఖ్యమైనవి. దిగువన మట్టి, హాలైట్ ప్రత్యామ్నాయ పడకలు కొన్ని ప్రదేశాలలో కనీసం 40 మీ (130 అడుగులు) వరకు విస్తరించి ఉన్నాయి. సాధారణ ఉప్పుతో పాటు, ఇది 2 కిమీ × 35 కిమీ (1 మీ × 22 మై) విస్తీర్ణంలో కార్నలైట్ (పొటాషియం మెగ్నీషియం క్లోరైడ్), మెగ్నీషియం సల్ఫేట్‌ను కూడా కలిగి ఉంది. తెలిసిన పడకలు ఉపరితలం వద్ద బహిర్గతమవుతాయి లేదా 3–4 మీ (10–13 అడుగులు) అవక్షేపం ద్వారా పాతిపెట్టబడతాయి. [4]
చరిత్ర
[మార్చు]770,000 - 30,000 సంవత్సరాల క్రితం డబుసున్ చాలా పెద్ద ఖర్హాన్ సరస్సులో భాగంగా ఏర్పడిందని పాలియోక్లిమాటాలజిస్టులు నమ్ముతారు. ఇది తాజా, ఉప్పునీటి సరస్సు మధ్య తొమ్మిది సార్లు ప్రత్యామ్నాయంగా మారింది. గత 500,000 సంవత్సరాలలో ఇప్పుడు డబుసున్ కింద ఉన్న సరస్సు బెడ్ వైశాల్యం దాదాపు 700 మీ (2,300 అడుగులు) పెరిగిందని పుప్పొడి అధ్యయనాలు సూచిస్తున్నాయి. టెక్టోనిక్ కార్యకలాపాలు దాని ఉపనదులు, బేసిన్‌లను మార్చడం ద్వారా సరస్సులో అవక్షేపణను కూడా మార్చాయి, అయినప్పటికీ ఇది ఈ కాలంలో ఖర్హాన్ ప్లేయాలో ఉంది. సుమారు 30,000 సంవత్సరాల క్రితం, ఈ గొప్ప మంచినీటి సరస్సు కనీసం 25,000 km2 (9,700 sq mi) విస్తీర్ణంలో దాని వారసుల ప్రస్తుత స్థాయిల కంటే 50–60 m (160–200 ft) ఉపరితలంతో విస్తరించింది. ఇది 30,000 సంవత్సరాల క్రితం నరికివేయబడింది, లవణంగా మారింది. సుమారు 25,000 సంవత్సరాల క్రితం లవణాలను అవక్షేపించడం ప్రారంభించింది. 19వ శతాబ్దపు మధ్యకాలంలో పోలోనో-రష్యన్ అన్వేషకుడు ప్రజెవల్‌స్కీ దీనిని సందర్శించినప్పుడు. ఇది దాదాపు 42 కిమీ (26 మై) చుట్టుకొలతలో ఉన్నప్పటికీ, ఆ సమయంలో చాలా వరకు బాష్పీభవనం ద్వారా పరిమాణం తగ్గిపోతోంది. లవణాలు, ఇతర ఖనిజాలు ఇటీవలి వాణిజ్య దోపిడీ వరకు జిల్లా ఎక్కువగా జనాభా లేకుండానే ఉంది. ఉప్పు నిక్షేపాలు వాయువ్య చైనాలోని సంచార జాతులకు తమ మందల కోసం ఈ ప్రాంతాన్ని ఉపయోగించడం కష్టతరం చేసింది. ఈ ప్రాంతం పొటాషియం నిక్షేపాలు 1957లో అనుకోకుండా కనుగొనబడ్డాయి. పరిశోధనాత్మక బావులు మరుసటి సంవత్సరం సరస్సుకు ఉత్తరాన యాన్హు గ్యాస్ ఫీల్డ్‌ను కనుగొన్నాయి. [5]
రవాణా
[మార్చు]ఈ సరస్సు G3011 లియుజ్ ఎక్స్‌ప్రెస్‌వేకి పశ్చిమాన ఉంది. ఇది క్వింగ్జాంగ్ రైల్వేలో డబుసున్, ఖార్హాన్ రైల్వే స్టేషన్ల ద్వారా కూడా సేవలు అందిస్తోంది. [6]
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ Lowenstein & al. (1994), p. 20.
- ↑ Garrett (1996), p. 177.
- ↑ Ward (1878), p. 250.
- ↑ Zheng (1997), p. 149.
- ↑ Yang & al. (2012), p. 33.
- ↑ Kong & al. (2018), §2.