తిరుమల దేవి
| తిరుమల దేవి | |
|---|---|
| Princess of Srirangapattana Patta Mahishi[1] | |
| Empress consort of the Vijayanagara Empire | |
| Tenure | 8 August 1509 – సుమారు 1529 |
| Spouse | Krishnadevaraya |
| Issue | Tirumalamba Tirumala Raya Ramachandra |
| House | Tuluva (by marriage) |
| తండ్రి | King Veerappodeya |
| మతం | Hinduism |
తిరుమల దేవి (తిరుమలాంబ అని కూడా పిలుస్తారు) (మరణించారు 1553).[4] ఆమె శ్రీకృష్ణదేవరాయుని పట్టపురాణి.[4][5][6] విజయనగరానికి గొప్ప పాలకుడిగా పరిగణించబడే కృష్ణదేవరాయ చక్రవర్తి పెద్దభార్య, ప్రధాన రాణి(పట్టమహిషి)[7][8] ఆమె కృష్ణదేవరాయ అత్యంత గౌరవనీయమైన భార్య,[9] అతని బాల్యంలో మరణించిన ఆయన వారసుడు-స్పష్టమైన రాకుమారుడు తిరుమల తల్లి. [5] పుట్టుకతో, తిరుమల దేవి విజయనగర సామ్రాజ్యం ఉప రాజ్యమైన శ్రీరంగపట్టణానికి యువరాణి. దీనిని ఆమె తండ్రి రాజు వీరప్పోడయ పాలించారు.
వివాహం[మార్చు]
శ్రీరంగపట్టణాన్ని పరిపాలించిన వీరప్పోడయ రాజు కుమార్తెలలో తిరుమల దేవి ఒకరు. ఆమె 1498 లో కృష్ణదేవరాయలును వివాహం చేసుకుంది. 1509 లో విజయనగర సింహాసనాన్ని అధిష్టించిన తరువాత ఆయన ప్రధాన సామ్రాజ్ఞిగా ఆమెకు పట్టాభిషేకం చేయబడింది. తిరుమల దేవి తన భర్త పాలన మొత్తం కాలం పాటు స్పష్టంగా జీవించి, నిరంతరం ఆయన వెంట ఉండేది. ఈ కాలంలో ఆమె ప్రధాన సామ్రాజ్ఞిగా ఆధిపత్య పాత్ర పోషించింది. కళింగ యుద్ధంతో సహా తన సైనిక పోరాటాలలో కృష్ణదేవరాయతో వెన్నంటి వచ్చింది.[10]
తిరుమల దేవికి కవిత్వం మీద చాలా ఆసక్తి ఉండేది. ఆమెకు తన సొంత ఖజానా, తన సొంత మహిళా సేవకులు ఉన్నారు. ఆమెకు పూర్తి స్వాతంత్ర్యం ఉంది. ఆమె కూడా గొప్ప భక్తురాలు, గొప్ప దాత. ఆమె కృష్ణదేవరాయకు ఇష్టమైనది కాబట్టి రాజసభలో అన్ని అధికారాలను ఆస్వాదించింది.
ప్రఖ్యాత తెలుగు కవి, కృష్ణదేవరాయ ఆస్థానంలో అష్టదిగ్గజాలలో ఒకరైన నంది తిమ్మన (ముక్కు తిమ్మన అని పిలుస్తారు)ను తిరుమల దేవి తండ్రి తన అల్లుడికి ఇచ్చిన బహుమతి. అల్లసాని పెద్దన తరువాత రాజ సభలో ముక్కు తిమ్మన రెండవ గొప్ప కవి. ఆయన జీవితంలో ప్రధాన రచన పారిజతపహారణ (ఇది తెలుగు సాహిత్యంలో చాలా ఉన్నత స్థానాన్ని ఆక్రమించింది) కృష్ణదేవరాయకు అంకితం చేయబడింది. కృష్ణదేవరాయ, తిరుమల దేవిల మధ్య పోరాటాన్ని పరిష్కరించడానికి రచించబడింది.[11]
తిరుమల దేవి కృష్ణదేవరాయకు అత్యంత గౌరవనీయమైన భార్య.[9] తిరుమల దేవి గౌరవార్థం తిరుమల-దేవి పట్టానా శివారు (హోస్పెట్లోని ప్రస్తుత సన్నక్కి వీరభద్ర ఆలయం ప్రాంతం) కృష్ణదేవరాయ పాలనలో ఏర్పాటు చేయబడింది.[12] నాగలాపురానికి కృష్ణదేవరాయ తల్లి నాగాల దేవి పేరు పెట్టారు.[13]
సంతానం[మార్చు]
తిరుమల దేవి కృష్ణదేవరాయకు ముగ్గురు పిల్లలు: ఒక కుమార్తె, ఇద్దరు కుమారులు. కుమార్తె తిరుమలంబ అరవీటి రంగా కుమారుడు రామరాయను వివాహం చేసుకున్నది. వివాహం తరువాత ఆయన అళియ రామరాయ అని పిలువబడ్డాడు.[14]
తిరుమల పెద్ద కుమారుడు, వారసుడు 1518 లో జన్మించాడు. ఈ సందర్భంగా కృష్ణదేవరాయలు, తిరుమల దేవి 1518 అక్టోబరు 16 న తిరుమలలోని వెంకటేశ్వర ఆలయాన్ని సందర్శించారు. అయితే యువరాజు చిన్నతనంలోనే మరణించాడు. ఆయన వారసుడి మరణం కృష్ణదేవరాయలను బాగా కలవరపెట్టినట్లు అనిపిస్తుంది. ఆయన పాలన చివరి ఐదేళ్ళు కొంత బాధ, కొంత అసంతృప్తికి గురయ్యాయి. ఈ కాలంలో ఆయన సోదరుడు అచ్యుత దేవరాయ చేత పరిపాలన జరిగింది.[15]
తిరుమల దేవికి కృష్ణదేవరాయ జీవిత కాలం ముగిసే సమయానికి మరో కుమారుడు జన్మించాడు. ఆయన పేరు కొన్ని మూలాల ప్రకారం రామచంద్ర. ఆయన కూడా పద్దెనిమిది నెలల ప్రాయంలో చిన్నతనంలోనే మరణించాడు.[14]
చక్రవర్తిని[మార్చు]
చక్రవర్తినిగా తిరుమదేవి పట్టమహిషిగా ఉండేది. ఆమె అల్లుడు రాజప్రతినిధిగా ఉన్నాడు.[16]
భక్తి[మార్చు]
మతానికి ఆధ్యాత్మికతకు అత్యధిక ప్రాధాన్యం ఇచ్చిన తిరుమలాదేవి పలు దేశాలయాలకు అనేక చందాలు ఇచ్చింది. ఆమె 1514 లో వెంకటేశ్వర స్వామికి అత్యంత ఖరీదైన " చక్రపతకం ", పిరాట్టికుళత్తూరు అనే గ్రామాన్ని సమర్పించింది.[17]
సంప్రదాయంలో[మార్చు]
- బి.ఎస్. రంగ చిత్రం " తెనాలి రామక్రిష్ణ " (1956) లో తిరుమలదేవి పాత్రను నటి " సంధ్య " పోషించింది.
- ఎస్.ఎ.బి. టి.వి.లో ప్రదర్శించిన " తెనాలిరామ " సీరియలులో తిరుమలదేవి ఉహాత్మక కథనం ప్రదర్శించబడింది.[18]
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ Life and Achievements of Sri Krishnadevaraya (in ఇంగ్లీష్). Directorate of Archaeology and Museums, Government of Karnataka. 2010. p. 25.
- ↑ Arunachalam, P. (1993). Sketches of Ceylon history (AES-Reprint. ed.). Madras, New Delhi: Asian Educational Services. p. 46. ISBN 9788120608009.
- ↑ Ayyar, P. V. Jagadisa (1993). South Indian Shrines (Rev. and enl. ed.). New Delhi [u.a.]: Asian Educational Services. p. 518. ISBN 9788120601512.
- ↑ 4.0 4.1 Jackson, William J. (2016). "7". Vijayanagara Voices: Exploring South Indian History and Hindu Literature (in ఇంగ్లీష్). Routledge. ISBN 978-1-317-00192-8.
- ↑ 5.0 5.1 Verghese, Anila (2001). Hampi. Delhi: Oxford University Press. p. 15. ISBN 978-0-19-565433-2.
- ↑ Asher, Catherine B.; Talbot, Cynthia (2006). India before Europe (Reprint. ed.). New York: Cambridge University Press. p. 68. ISBN 978-0-521-80904-7.
- ↑ Raychaudhuri, Tapan; Habib, Irfan (1981). The Cambridge economic history of India (1. publ. ed.). Cambridge [Eng.]: Cambridge University Press. p. 106. ISBN 978-0-521-22692-9.
- ↑ Rao, P. Raghunanda (1989). Indian heritage and culture (1st ed.). New Delhi: Sterling Publishers Private Unlimited. p. 38. ISBN 9788120709300.
- ↑ 9.0 9.1 Rao, M. Rama (1971). Krishnadeva Raya (in ఇంగ్లీష్). National Book Trust, India; [chief stockists in India: India Book House, Bombay. p. 12.
- ↑ Rao, G. Surya Prakash (2004). Krishnadeva Raya: The Great Poet-emperor of Vijayanagara (in ఇంగ్లీష్). Potti Sreeramulu Telugu University. p. 21.
- ↑ Chenchiah, P.; Reddy, Raja M. Bhujanga Rao Bahadur ; foreword by C.R. (1988). A history of Telugu literature. New Delhi: Asian Educational Services. pp. 74–75. ISBN 9788120603134.
{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ Verghese, Anila (1995). Religious traditions at Vijayanagara : as revealed through its monuments (1. publ. ed.). New Delhi: Manohar. p. 73. ISBN 9788173040863.
- ↑ Rao, Nalini (2006). Sangama : a confluence of art and culture during the Vijayanagara period. Delhi: Originals. p. 77. ISBN 9788188629480.
- ↑ 14.0 14.1 Life and Achievements of Sri Krishnadevaraya (in ఇంగ్లీష్). Directorate of Archaeology and Museums, Government of Karnataka. 2010. p. 27.
- ↑ Aiyangar, Sakkottai Krishnaswami (1941). A History of Tirupati (in ఇంగ్లీష్). Sri C. Sambaiya Pantulu. p. 107.
- ↑ Oppert, Gustav Salomon (1882). Contributions to the History of Southern India (in ఇంగ్లీష్). Higginbotham. p. 65.
- ↑ Nanaiah, N. Saraswathi (1992). The Position of Women During Vijayanagara Period, 1336–1646 (in ఇంగ్లీష్). Southern Printers. p. 56.
- ↑ "Actress Priyanka Singh and Sonia Sharma plays the role of Krishnadevraya's wives in Tenali Rama". The Times of India. 19 జూలై 2017. Retrieved 13 ఆగస్టు 2017.