బలి

వికీపీడియా నుండి
(నరబలి నుండి దారిమార్పు చెందింది)
Jump to navigation Jump to search
For ప్రహ్లాదుని కొడుకు అయిన విరోచనుని కొడుకు, దాత అయిన బలి, see బలి చక్రవర్తి.
తమిళనాడు లో ఒక దేవాలయ ఉత్సవంలో మేకను బలి ఇస్తున్న దృశ్యం

బలి అనగా దైవప్రీతి కోసం ఏదో ఒక జీవాన్ని చంపే ఒక క్రతువు. హిందూ మతంలో జంతు బలి ఆచారం ఎక్కువగా వేద శ్రౌత ఆచారాలు, స్థానిక గిరిజన సంప్రదాయాలలో బలంగా పాతుకుపోయిన హిందూ జానపద ఆచారాలతో ముడిపడి ఉంది, అయినప్పటికీ జంతు బలులు భారతదేశంలోని పురాతన వైదిక మతంలో భాగంగా ఉన్నాయి. వీటి గురించి యజుర్వేదం వంటి గ్రంథాలలో ప్రస్తావనలు ఉన్నాయి.[1][2][3][4] ఇరవై ఒక్క వైదిక శ్రౌత యజ్ఞాలలో ఏడింటికి జంతు బలి అవసరం. సోమ యాగం[5][6]లో మేకను, అశ్వమేథ యాగంలో గుర్రాన్ని బలిగా యిస్తారు. అయితే బలి ఇచ్చే వ్యక్తికి అతని వంశం, కులాన్ని బట్టి మాంసాన్ని తినడం తప్పనిసరి కాదు. ఇల్వల-వాతాపి ఉదంతం తర్వాత ఋషి అగస్త్యుని శాపం కారణంగా చాలా బ్రాహ్మణ కులాలు మాంసాహారాన్ని అర్పిస్తారు కానీ తినరు.[7] దేవి-భాగవత పురాణం,[8] కాళికా పురాణం వంటి పద్దెనిమిది ప్రధాన పురాణాలు, వాటి ఉపపురాణాలు జంతుబలిని సూచిస్తున్నాయి.[9][10] ఆదిశంకరాచార్యుల సనాతన స్మార్త అద్వైత వేదాంత సంప్రదాయం బ్రహ్మ సూత్రాలను అనుసరిస్తుంది, దీనిలో గ్రంధాల ప్రకారం జంతుబలి బాధితుడి ఆత్మ, త్యాగాల విముక్తికి మార్గంగా పరిగణించబడుతుంది.[11]

ఆదిశంకరాచార్యుల గోవర్ధన మఠ సంప్రదాయాన్ని అనుసరించే పూరీ జగన్నాథ దేవాలయం లోపల, విమల శక్తి పీఠంలోని మఠం అధిపతికి జంతు బలులు, మత్తు పానీయాలు, చేపలను సాంప్రదాయకంగా సమర్పిస్తారు.[12] హిందూమతం ఏర్పడే సమయంలో ఈ ఆచారాన్ని ఎవరూ తిరస్కరించలేదు. చాలా మంది హిందువులు వాటిని గట్టిగా ఆమోదించారు. సాంప్రదాయక సిక్కులు, హజూరి సిక్కులు సంప్రదాయాలను పాటిస్తున్న నిహాంగ్‌లు వంటివారు  గురుద్వారాలలో కూడా ఝట్కా (జంతు బలి) కార్యక్రమం ద్వారా బలిని ఇచ్చే విధానాన్ని నమ్ముతారు. బౌద్ధులు,[13] ఆర్యసమాజ్ వంటి జైనులు, వలసవాద యుగంలో నియో-హిందూ, నియో-సిక్కు ఉద్యమాలు, సంస్కరణవాద సిక్కు SGPC, ఇస్కాన్, PETA వంటి పాశ్చాత్య సంస్థలతో పాటు ఇటువంటి సనాతన ఆచారాలను సనాతన ధర్మానికి బాహ్య ప్రతిస్పందనగా ప్రశ్నించాయి. బుద్దుడు కుండ కమ్మరపుట్ట వద్ద భిక్షాటన చేసిన పంది మాంసం తిన్న తర్వాత అనారోగ్యానికి గురయ్యాడు. కాబట్టి సనాతన థెరవాడ బౌద్ధ సన్యాసుల సంప్రదాయంలో మాంసాహారం ఒక కట్టుబాటు, అయితే దేవతలకు జంతు బలి నిషేధించబడింది. బలులను వేద సనాతన ధర్మం బౌద్ధమతం, జైనమతం యొక్క కపటత్వంగా చూస్తుంది, ఈ రెండూ నాస్తిక మతాలు. ఇవి వేద సనాతన ధర్మంలో వలె విముక్తి కలిగించే దేవతలను తిరస్కరించాయి. జైన ప్రభావిత తత్వవేత్త అయిన ఎం.కె.గాంధీ, బౌద్ధ ప్రభావానికి గురైన నాయకుడు జె. నెహ్రూను అనుసరించి, కేరళ వంటి భారతీయ రాష్ట్రాలు చట్టబద్ధంగా ఇటువంటి పద్ధతులను నిషేధించాయి. కోల్‌కతాకు పేరుగాంచిన ప్రసిద్ధ కాళీఘాట్ ఆలయంలో ప్రతిరోజూ వందలాది జంతు బలులు జరుగుతాయి.[14] హిందూ గ్రంధాలు జంతువులను హింసించడాన్ని చెడు కర్మగా ప్రకటించాయి, అయితే దేవతల కోసం జంతువులను హింసించకుండా తక్షణం చంపే విధానాన్ని విముక్తిగా సూచించాయి.

హిందూ గ్రంథాలు

[మార్చు]

అశ్వమేధ యాగంలో , ఒక సంవత్సరం పాటు గుర్రాన్ని స్వేచ్ఛగా తిరిగేందుకు అనుమతించి, చివరకు బలి ఇచ్చే ఆచారం ఉన్నట్లు యజుర్వేదం వంటి వేద గ్రంథాలలో ప్రస్తావించబడింది. మహాభారత ఇతిహాసంలో, ధర్మరాజు కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో గెలిచి చక్రవర్తి కావడానికి అశ్వమేధాన్ని నిర్వహించాడు. మహాభారతంలో చేది రాజు ఉపరిచర వసువు చేసిన అశ్వమేధ యాగం గూర్చి వర్ణన కూడా ఉంది.[15]

నరబలి బ్రాహ్మణులకు నిషేధించబడింది. విపత్కర పరిస్థితుల్లో క్షత్రియులకు సిఫార్సు చేయబడింది. బాధితుడు స్వచ్ఛందంగా తన చేతులతో తనను తాను నరికివేసుకోవాలని భావించారు. మహాభారతం యొక్క తమిళ గ్రంథంలో, యుద్ధానికి ముందు కురుక్షేత్ర యుద్ధభూమిలో కాళీ మాతకు బౌధాయన అమావాస్య నాడు కృష్ణుడి సలహాపై అరవాన్ నరబలిని వర్ణిస్తుంది. విక్రమాదిత్యుడు, భర్తృహరి ఉజ్జయిని మహంకాళికి తమను తాము బలి అర్పించినట్లు ఆధారాలున్నాయి.

గుప్త సామ్రాజ్యం, చాళుక్యుల రాజవంశం, చోళ సామ్రాజ్యం యొక్క పాలకులు అందరూ అశ్వమేధాన్ని ప్రదర్శించారు.[16][17]

అగ్నిసౌమ్య అనేది అన్ని సోమ యాగాలలో చాలా సరళమైనది, ఇందులో జంతుబలి ముఖ్యమైన పాత్ర పోషించింది; దేవతలకు అమృతాన్ని సమర్పించే రోజుకు ముందు అగ్ని, సోముడికి మేకను బలి ఇవ్వాలి. ఈ ఆచారాలు జంతువును చంపడంపై దృష్టి పెట్టలేదు, కానీ అది త్యాగం చేయబడిన శక్తులకు చిహ్నంగా గుర్తించారు.[18]

10వ లేదా 11వ శతాబ్దంలో వ్రాసిన భాగవత పురాణంలో, కృష్ణుడు కలియుగంలో జంతు బలులు చేయమని ప్రజలకు చెప్పాడు, కలియుగంలో నిర్దేశించిన పద్ధతుల ద్వారా చేయవచ్చు.[19][20] గౌడీయ వైష్ణవ బ్రహ్మ వైవర్త పురాణం జంతుబలిని కలి-వర్జ్య లేదా కలియుగంలో నిషేధించబడినదిగా వివరిస్తుంది.[21] ఆది పురాణం, బృహన్-నారదీయ పురాణం, ఆదిత్య పురాణాలు మతపరమైనవి, కలియుగంలో జంతుబలిని కూడా నిషేధించాయి.

సమకాలీన హిందూ సమాజంలో జంతు బలి

[మార్చు]

కొంతమంది సనాతన హిందువులు జంతు బలి సంప్రదాయాన్ని అనుసరిస్తారు, అయితే అనేక స్థానిక మినహాయింపులు ఉన్నాయి. సాధారణంగా, ఇది ఎక్కడ ఆచరింపబడుతుందో అక్కడ అది కొంతమంది దేవతలకు ఇష్టంగా కనిపిస్తుంది, కానీ ఇతరులకు కాదు. [22]

తూర్పు భారతదేశంలోని అస్సాం, ఒడిశా, త్రిపుర, పశ్చిమ బెంగాల్, అలాగే నేపాల్ దేశంలోని అనేక శక్తి దేవాలయాలలో జంతు బలి ఆచరిస్తారు. ఈ బలి మేకలు, కోళ్లు, పావురాలు, మగ నీటి గేదెలను వధించడంలో భాగంగా ఉంటుంది.[23][24] నేపాల్‌లో జరిగే అతిపెద్ద జంతుబలి మూడు రోజుల పాటు జరిగే గాధిమై పండుగ సందర్భంగా జరుగుతుంది. 2009లో 250,000 కంటే ఎక్కువ జంతువులు చంపబడ్డాయని అంచనా.[25] అయితే 5 మిలియన్ల మంది భక్తులు ఈ ఉత్సవానికి హాజరయ్యారు.[26] నేపాల్ ప్రభుత్వం 2015లో గాధిమై పండుగను నిషేధించింది. [27]

ఒడిశా రాష్ట్రంలో, ప్రతి సంవత్సరం, అశ్వయుజ మాసంలో (సెప్టెంబర్–సెప్టెంబర్–లో) నిర్వహించే వార్షిక యాత్ర/జాత్ర (పండుగ) సందర్భంగా, బౌద్ జిల్లాలోని కాంతమాల్‌ను పాలించే దేవత అయిన కందెన్ బుద్ధి ముందు మేక, కోడి వంటి జంతువులను బలి ఇస్తారు. కందెన్ బుద్ధి యాత్రలో ప్రధాన ఆకర్షణ ఘుసురి పూజ. ఘుసురి అంటే పిల్ల పంది, ప్రతి మూడు సంవత్సరాలకు ఒకసారి దేవతకు బలి ఇస్తారు.[28] బలి జాతర సమయంలో, ఒడిశాలోని సంబల్‌పూర్‌లోని ఆమె ఆలయంలో సామలేశ్వరి దేవికి మగ మేకలను బలి అర్పిస్తారు.[29][30] భారతదేశంలోని ఒడిశాలోని సోనేపూర్‌లోని బలి జాతర కూడా అశ్వయుజ మాసంలో (సెప్టెంబర్-అక్టోబర్) జరుపుకునే వార్షిక పండుగ, సామలేశ్వరి, సురేశ్వరి, ఖంబేశ్వరి దేవతల ఆచార ఆరాధనలో జంతుబలి అంతర్భాగంగా ఉంటుంది. బాలి అనేది జంతు బలిని సూచిస్తుంది కాబట్టి ఈ వార్షిక పండుగను బలి జాత్ర అని పిలుస్తారు.[31][32]

భారతదేశంలోని తూర్పు రాష్ట్రాలలో నవరాత్రుల సందర్భంగా జరిగే కొన్ని దుర్గా పూజ వేడుకల్లో జంతు బలి ఒక భాగం. గేదె రాక్షసుడికి వ్యతిరేకంగా ఆమె హింసాత్మక ప్రతీకారాన్ని ప్రేరేపిస్తుందనే నమ్మకంతో ఈ ఆచారంలో దేవతకు బలిపశువును అర్పిస్తారు.[33] క్రిస్టోఫర్ ఫుల్లర్ ప్రకారం, నవరాత్రులలో హిందువులలో జంతుబలి ఆచారం చాలా అరుదు, ఇతర సమయాల్లో, శక్తి సంప్రదాయానికి వెలుపల తూర్పు భారత రాష్ట్రాలైన పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిషా , ఈశాన్య భారతదేశం, అస్సాం, త్రిపురలలో ఈ సాంప్రదాయం కనుగొనబడింది. ఇంకా, ఈ రాష్ట్రాల్లో కూడా పండుగ సమయాల్లో ముఖ్యమైన జంతు బలులు చేస్తారు.[34][33] కొన్ని శాక్త హిందూ సమాజాలలో, గేదె రాక్షసుడిని చంపడం, దుర్గా విజయం జంతుబలి అనడానికి బదులుగా ప్రతీకాత్మక త్యాగంగా గమనించబడుతుంది. [35][36]

రాజస్థాన్ రాజపుత్రులు నవరాత్రులలో వారి ఆయుధాలను, గుర్రాలను పూజిస్తారు.[37][38] గతంలో కులదేవిగా గౌరవించబడే దేవతకు మేకను బలి అర్పించారు - ఇది కొన్ని ప్రదేశాలలో కొనసాగుతుంది. ఆచారానికి జంతువును ఒకే రాయితో చంపడం అవసరం. గతంలో ఈ ఆచారాన్ని యోధునిగా పురుషత్వం, సంసిద్ధతను పొందే ఆచారంగా పరిగణించేవారు. ఈ రాజ్‌పుత్ర సమాజంలోని కులదైవం ఒక యోధులు-పతివ్రత సంరక్షక దేవత, రాజ్‌పుత్-ముస్లిం యుద్ధాల సమయంలో స్థానిక పురాణాల ప్రకారం ఆమె పట్ల గౌరవం ఉంది. [39]

జంతుబలి సంప్రదాయం ఉన్న బనారస్ చుట్టూ ఉన్న దేవాలయాలు, గృహాలలో అమ్మవారికి శాకాహార నైవేద్యాలు సమర్పించబడదు. [40]

జంతుబలిని శక్తిమతం సంప్రదాయం ద్వారా ఆచరిస్తారు. ఇక్కడ దేవికి ఆచారంగా నైవేద్యాన్ని సమర్పిస్తారు.[4] దక్షిణ భారతదేశంలోని కర్ణాటక, ఆంధ్ర ప్రదేశ్, తమిళనాడు రాష్ట్రాలలో, ఇది స్థానిక దేవతలు లేదా వంశ దేవతల ముందు ప్రదర్శించబడుతుంది. కర్నాటకలో, బలిని స్వీకరించే దేవత రేణుకగా ఉంటుంది. జంతువు మగ గేదె లేదా మేక. [41]

భారతదేశంలోని కొన్ని తోటలలో, ముఖ్యంగా పశ్చిమ మహారాష్ట్రలో తోటలను పాలించే స్త్రీ దేవతలను శాంతింపజేయడానికి జంతు బలి ఆచరిస్తారు.[42] వాఘ్‌జై, సిర్కై దేవాలయాల వద్ద దేవతలను శాంతింపజేయడానికి పూణే చుట్టుపక్కల ఉన్న కొన్ని గ్రామీణ సంఘాలు కూడా జంతుబలిని ఆచరిస్తాయి.[43] పూణే చుట్టుపక్కల ప్రాంతంలో, మేకలు , కోళ్ళను దేవునికి బలి ఇస్తారు.[44] మహారాష్ట్రలోని కథర్ లేదా కుతాడి సమాజంలో , కుటుంబంలో ఒక బిడ్డకు జన్మనిచ్చిన తర్వాత నిర్వహించే పచ్వీ వేడుక సందర్భంగా వారి కుటుంబ దేవత అయిన సప్తశృంగికి పూజలు చేస్తారు. ఈ కార్యక్రమంలో మేకను బలి ఇస్తారు. తరువాత 12వ రోజు బిడ్డకు నామకరణం చేస్తారు.[45]

ఆంధ్ర ప్రదేశ్‌లోని అహోబిలం క్షేత్రంలో నరసింహస్వామి ఆరాధనకు కేంద్రంగా ఉంది. దీని పరిధిలో తొమ్మిది హిందూ దేవాలయాలు, ఇతర పుణ్యక్షేత్రాలు ఉన్నాయి. ఇప్పటికీ వారానికోసారి కొన్ని మేకలు, పొట్టేళ్ళు బలి ఇవ్వబడుతుంది. ఇక్కడ విష్ణు ఆరాధనలో బలి అత్యంత అసాధారణమైనది, [46][46][47]

భారతదేశంలోని కేరళ రాష్ట్రంలోని ఉత్తర మలబార్ ప్రాంతంలో పూజించే ప్రసిద్ధ హిందూ ఆచార రూపం తెయ్యం దేవతలకు రక్త సమర్పణ చేయడం. తెయ్యం దేవతలను కోడి బలి ద్వారా ప్రాయశ్చిత్తం చేస్తారు, ఇక్కడ మతపరమైన కోడిపందాలు తెయ్యం దేవతలకు రక్తాన్ని సమర్పించే మతపరమైన విశ్వాసం.[48]

ఇండోనేషియాలోని బాలి ద్వీపంలో కొంతమంది హిందువులు జంతుబలిని ఆచరిస్తారు.[49][50][51]

నరబలి

[మార్చు]

క్షుద్ర దేవతల పూజలోను, గుప్త నిధి లబ్యత కొరకు నరబలి ఇచ్చినట్లు చాల ఉదంతాలున్నాయి. దానికి సంబందించిన కథలెన్నో వున్నాయి. ప్రస్తుత కాలంలో కూడ నరబలి ఇచ్చారని అడప దడపా వార్తలు వినిపిస్తున్నాయి.

సురవరము ప్రతాప రెడ్డి గారు వ్రాసిన ఆంధ్రుల సాంఘిక చరిత్ర అను గ్రంధములో ఈ నరబలుల గురించి ప్రస్తావన ఉంది. [52] ఈ "ఆంధ్రుల చరిత్ర" పుస్తకంలో...

అరుదుగా నరబలులు కూడా ఇయ్యబడుచుండెను. అట్టి నరబలులు నిర్జన ప్రదేశములో నుండు శక్త్యాలయములలో జరుగుచుండెను. ఒక భైరవాలయములో రెండుతలలను రెండు మొండెముల నొక సెట్టి చూచి

"చంపుడుగుడి యిది యని యా
          దంపతుల కళేబరములు తలలుం గని తత్
    సంపాదిత భయ రౌద్రా
        కంపితుడై సెట్టి బెగడి కన్నులు మూసెన్.1

చంపుడుగుళ్ళు అని నరబలు లిచ్చు దేవాలయములకు పేరుండె నేమో ? అటవికులగు గోండు, కోయ మున్నగువారిలో నీ యాచారమెక్కువగా నుండినట్లు కానవచ్చును. వారునరబలి నెట్లు యిచ్చిరో కవియిట్లు వర్ణించినాడు.

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ "Yajur Veda Kanda II". www.sacred-texts.com. Retrieved 2022-04-07.
  2. ↑ Arthur Berriedale Keith (1989). The Religion and Philosophy of the Veda and Upanishads. Motilal Banarsidass Publishe. pp. 324–327. ISBN 978-81-208-0644-3.
  3. ↑ Arthur Berriedale Keith; Ralph T.H. Griffith (2013). The Yajur Veda. Publish This, LLC. p. 1035. ISBN 9781618348630.[permanent dead link]
  4. ↑ 4.0 4.1 James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M. The Rosen Publishing Group. p. 41. ISBN 9780823931798.
  5. ↑ Somayaga :- Buying soma for somayaga (in ఇంగ్లీష్), retrieved 2022-01-07
  6. ↑ "Sankethi Brahmins sacrifice eight goats for public welfare!". News Karnataka (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). 2016-05-04. Retrieved 2022-04-20.
  7. ↑ Basu, Abhijit (2020-01-01). "LEGENDS AND TRADITIONS RELATING TO SAGE AGASTYA". Author's Book Titled 'Perpetual India: Tale of a Timeless People' (Chapter 7, Titled 'The Idea of India'), Publisher - Munshiram Manoharlal, New Delhi (2020).
  8. ↑ "The Devi Bhagavatam: The Third Book: Chapter 30". www.sacred-texts.com. Retrieved 2022-04-11.
  9. ↑ Preece, Rod (2001). Animals and Nature: Cultural Myths, Cultural Realities (in ఇంగ్లీష్). UBC Press. p. 202. ISBN 9780774807241.
  10. ↑ Understanding World Religions: A Road Map for Justice and Peace. Rowman & Littlefield. January 2007. p. 13. ISBN 9780742550551. {{cite book}}: Cite uses deprecated parameter |authors= (help)
  11. ↑ करपात्री जी ने किया था बलि प्रथा का समर्थन l (in ఇంగ్లీష్), retrieved 2022-03-17
  12. ↑ "Animal sacrifice goes unchecked". The Times of India (in ఇంగ్లీష్). October 3, 2014. Retrieved 2022-03-17.
  13. ↑ "After Protests, Sri Lanka To Ban Animal Sacrifices At Hindu Temples". NDTV.com. Retrieved 2022-03-26.
  14. ↑ Kalighat Temple | Kolkata Kali ghat Mandir (in ఇంగ్లీష్), retrieved 2021-12-31
  15. ↑ Dalal, Roshen (2014). Hinduism: An Alphabetical Guide. Penguin UK. p. 224. ISBN 978-8184752779.
  16. ↑ Roshen Dalal (18 April 2014). Hinduism: An Alphabetical Guide. Penguin Books. p. 207. ISBN 9788184752779.
  17. ↑ Uma Marina Vesci (1992). Heat and Sacrifice in the Vedas. Motilal Banarsidass Publishers. p. 103. ISBN 9788131716779.
  18. ↑ Tom Regan (2004). Animal Sacrifices. Temple University Press. p. 201. ISBN 9780877225119.
  19. ↑ "ŚB 11.5.13". vedabase.io (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2022-03-31.
  20. ↑ Patton, Laurie L (1994). Authority, Anxiety, and Canon: Essays in Vedic Interpretation – Google Books. ISBN 9780791419373. Retrieved 18 February 2015.
  21. ↑ Vidyasagar, Ishvarchandra (13 August 2013). Hindu Widow Marriage – Īśvaracandra Bidyāsāgara – Google Books. ISBN 9780231526609. Retrieved 18 February 2015.
  22. ↑ Rodrigues, Hillary; Sumaiya Rizvi (10 June 2010). "Blood Sacrifice in Hinduism". Mahavidya. p. 1. Archived from the original on 6 జూలై 2011. Retrieved 17 August 2010.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)
  23. ↑ Fuller, Christopher John (2004). "4". The camphor flame: popular Hinduism and society in India (Revised and Expanded ed.). Princeton University Press. p. 83. ISBN 978-0-691-12048-5.
  24. ↑ Fuller C. J. (26 July 2004). The Camphor Flame: Popular Hinduism and Society in India [Paperback] (Revised ed.). Princeton University Press. p. 83. ISBN 978-0-691-12048-5. ASIN 069112048X.
  25. ↑ Olivia Lang (24 November 2009). "Hindu sacrifice of 250,000 animals begins | World news". The Guardian. London. Retrieved 13 August 2012.
  26. ↑ "Ritual animal slaughter begins in Nepal". CNN. Edition.cnn.com. 24 November 2009. Archived from the original on 7 జనవరి 2015. Retrieved 13 August 2012.
  27. ↑ Ram Chandra, Shah. "Gadhimai Temple Trust Chairman, Mr Ram Chandra Shah, on the decision to stop holding animal sacrifices during the Gadhimai festival" (PDF). Humane Society International. Retrieved 29 July 2015.
  28. ↑ "Kandhen Budhi" (PDF). Orissa.gov.in. Retrieved 18 February 2015.
  29. ↑ Georg Pfeffer; Deepak Kumar Behera (1997). Contemporary Society: Developmental issues, transition, and change. Concept Publishing Company. p. 312. ISBN 9788170226420.
  30. ↑ "Komna ready for animal sacrifice". The Times of India. The Times Group. 2 October 2014. Retrieved 1 December 2014.
  31. ↑ "Bali Jatra of Sonepur" (PDF). Orissa.gov.in. Archived from the original (PDF) on 5 January 2015. Retrieved 18 February 2015.
  32. ↑ (Barik, 2009:160–162).[full citation needed]
  33. ↑ 33.0 33.1 Christopher John Fuller (2004). The Camphor Flame: Popular Hinduism and Society in India. Princeton University Press. pp. 46, 83–85. ISBN 978-0-691-12048-5.
  34. ↑ Hardenberg, Roland (2000). "Visnu's Sleep, Mahisa's Attack, Durga's Victory: Concepts of Royalty in a Sacrificial Drama" (PDF). Journal of Social Science. 4 (4): 267. Retrieved 29 September 2015.
  35. ↑ Hillary Rodrigues 2003, pp. 277–278.
  36. ↑ June McDaniel 2004, pp. 204–205.
  37. ↑ Harlan, Lindsey (2003). The goddesses' henchmen gender in Indian hero worship. Oxford [u.a.]: Oxford University Press. pp. 45 with footnote 55, 58–59. ISBN 978-0195154269. Retrieved 14 October 2016.
  38. ↑ Hiltebeitel, Alf; Erndl, Kathleen M. (2000). Is the Goddess a Feminist?: the Politics of South Asian Goddesses. Sheffield, England: Sheffield Academic Press. p. 77. ISBN 9780814736197.
  39. ↑ Harlan, Lindsey (1992). Religion and Rajput Women. Berkeley, California: University of California Press. pp. 107–108. ISBN 978-0-520-07339-5.
  40. ↑ Rodrigues, Hillary (2003). Ritual Worship of the Great Goddess: The Liturgy of the Durga Puja with interpretation. Albany, New York, USA: State University of New York Press. p. 215. ISBN 978-07914-5399-5. Retrieved 26 October 2015.
  41. ↑ Hiltebeitel, Alf (February 1980). "Rāma and Gilgamesh: the sacrifices of the water buffalo and the bull of heaven". History of Religions. 19 (3): 187–195. doi:10.1086/462845. JSTOR 1062467. S2CID 162925746.
  42. ↑ Gadgil, M; VD Vartak (1975). "Sacred Groves of India" (PDF). Journal of the Bombay Natural History. 72 (2): 314.
  43. ↑ Gadgil, Madhav; Malhotra, K.C> (December 1979). "Indian Anthropologist" (PDF). Indian Anthropologist. 9 (2): 84. Retrieved 21 October 2014.
  44. ↑ Kosambi, Damodar Dharmanand (2002). An introduction to the study of Indian history (Rev. 2. ed., repr ed.). Bombay: Popular Prakashan. p. 36. ISBN 978-8171540389. Retrieved 9 December 2016.
  45. ↑ Kumar Suresh Singh (2004). People of India: Maharashtra. Popular Prakashan. p. 962. ISBN 978-81-7991-101-3.
  46. ↑ 46.0 46.1 Blurton, 125
  47. ↑ Call to Compassion: Reflections on Animal Advocacy from the World's Religions. Lantern Books. 2011. p. 60. ISBN 9781590562819. {{cite book}}: Cite uses deprecated parameter |authors= (help)
  48. ↑ K. K. Kusuman (1990). A Panorama of Indian Culture: Professor A. Sreedhara Menon Felicitation Volume. Mittal Publications. pp. 127–128. ISBN 978-81-7099-214-1.
  49. ↑ Gouyon Anne; Bumi Kita Yayasan (30 September 2005). "The Hidden Life of Bali". The natural guide to Bali: enjoy nature, meet the people, make a difference. Equinox Publishing (Asia) Pte Ltd. p. 51. ISBN 978-979-3780-00-9. Retrieved 12 August 2010.
  50. ↑ Smith, David Whitten; Burr, Elizabeth Geraldine (28 December 2007). "One". Understanding world religions: a road map for justice and peace. Rowman & Littlefield. p. 12. ISBN 978-0-7425-5055-1. ASIN 0742550559.
  51. ↑ Kamphorst, Janet (5 June 2008). "9". In praise of death: history and poetry in medieval Marwar (South Asia). Leiden University Press. p. 287. ISBN 978-90-8728-044-4. ASIN 9087280440.
  52. ↑ "పుట:Andrulasangikach025988mbp.pdf/101 - వికీసోర్స్". te.wikisource.org. Retrieved 2022-06-01.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=బలి&oldid=4339783" నుండి వెలికితీశారు