బడ్జెటు
బడ్జటు లేదా బడ్జెట్ అను పదం ప్రస్తుతం ఆదాయ, వ్యయాల ప్లానింగునకు చిన్న కుటుంబం నుండి పెద్ద దేశం వరకూ ఉపయోగిస్తున్నారు.అసలు బడ్జెట్ అనగా నిర్వచించిన కాలానికి జమలు,ఖర్చులు అంచనా ఆర్థిక ప్రణాళికగా అనుకోవచ్చు.తరచుగా ఇది రాబోయే ఆర్థిక సంవత్సరానికి ముందుగా గత సంవత్సరంలలో వచ్చిన ఆదాయ,వ్యయాల ఆధారంగా తయారవుకుంది.ఇది ప్రణాళికాబద్ధమైన అమ్మకపు ఖాతాల, ఆదాయాలు, వనరుల పరిమాణాలు, ఖర్చులు, ఆస్తులు, భాధ్యతలు, నగదు కేటాయింపులు ఇలాంటి అన్నిటినీ పరిగణించాల్సి ఉంటుంది.బడ్జెట్ అనేది ఏ ఒక్కరికో సంభదించింది కాదు.కంపెనీలు, ప్రభుత్వాలు, కుటుంబాలు, ఇతర అన్ని రకాలు సంస్థలు కార్యకలాపాలు లేదా సంఘటనల వ్యూహాత్మక ముందస్తు ప్రణాళికలను వ్యక్తీకరించడానికి దీనిని ఉపయోగిస్తాయి.ఇంకా వివరంగా చెప్పుకావలంటే ఒక నిర్దిష్ట ప్రయోజనం కోసం కేటాయించిన డబ్బు, వాటిని ఎలా తీర్చాలనే ప్రతిపాదనలతో పాటు ఉద్దేశించిన వ్యయాల సారాంశం.బడ్జెట్ మిగులు,తరుగు భవిష్యత్ సమయంలో ఉపయోగం కోసం డబ్బును అందించడం, లేదా ఖర్చులుకు ఆదాయాన్ని మించిన లోటును కలిగి ఉండవచ్చు.[1]
దీని వెనక ఉన్న కథ
[మార్చు]అసలు ఈ బడ్జటు అను పదం bhelgh- అను ఇండో యూరోపు మూల పదంనుండి వచ్చింది, దీని అర్థం లావుగా, ఉబ్బెత్తుగా ఉండటం. bulge అను పదం కూడా ఇదే మూల పదం నుండి వచ్చింది. అంటే బడ్జటు అనునది లావుగా ఉబ్బెత్తుగా ఉండేటువంటి ఓ సంచీ లేదా బ్యాగు అన్నమాట!వెనకటికి బ్రిటనులో ప్రతిసంవత్సరం ప్రభుత్వ ఆదాయ వ్యయాలు పార్లమెంటులో వారి ఆర్థిక మంత్రి ప్రవేశపెట్టేటప్పుడు, ఇటువంటి సంచీలోనే చాలా జాగ్రత్తగా ఆ కాగితాలు తీసుకొని వచ్చేవారు.అప్పటినుండి ఇటువంటి ఆదాయ వ్యయాలకు సంభందించిన పత్రాలు లేదా పుస్తకం బడ్జటు లేదా బడ్జెట్ అని పిలవడం మొదలుపెట్టారు. ఇప్పటి నవీన కాలంలో బ్రీఫ్‌కేస్ లో తీసుకురాబడుతుంది.
కేంద్ర బడ్జెట్ చరిత్ర
[మార్చు]భారత బడ్జెట్ అనేది భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 112 ప్రకారం, ఆ నిర్దిష్ట సంవత్సరానికి ప్రభుత్వం అంచనా వేసిన ఆదాయం, వ్యయాల ఆర్థిక ప్రకటన. ప్రతి సంవత్సరం ఏప్రిల్ 1 నుండి మార్చి 31 మధ్య కాలానికి కేంద్ర బడ్జెట్ తయారుచేయబడుతుంది.దీనిని (ఎ) రెవెన్యూ బడ్జెట్, (బి) మూలధన బడ్జెట్‌గా వర్గీకరించారు.[2]
బడ్జెట్ రకాలు
[మార్చు]- సేల్సు బడ్జెట్:భవిష్యత్ అమ్మకాల అంచనా, తరుచుగా రెండు యూనిట్లుగా విభజించబడింది. ఇది సంస్థ అమ్మకాల లక్ష్యాలను సృష్టించడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.
- ఉత్పత్తి బడ్జెట్:అమ్మకాల లక్ష్యాలను చేరుకోవడానికి తప్పనిసరిగా తయారు చేయవలసిన యూనిట్ల సంఖ్య అంచనా. ఉత్పత్తి బడ్జెట్ శ్రమ, సామగ్రితో సహా ఆ యూనిట్ల తయారీకి సంబంధించిన వివిధ ఖర్చులను అంచనా వేస్తుంది.ఉత్పత్తి ఆధారిత సంస్థలచే ఇది సృష్టించబడింది.
- మూలధన బడ్జెట్:సంస్థ దీర్ఘకాలిక పెట్టుబడులైన కొత్త యంత్రాలు, పున:స్థాపన యంత్రాలు, కొత్త ఉత్పత్తులు, పరిశోధనాభివృద్ధి ప్రాజెక్టులు విలువైనవి కావా అని నిర్ణయించడానికి ఉపయోగిస్తారు.
- నగదు కేటాయింపుల / నగదు బడ్జెట్:భవిష్యత్ నగదు చెల్లింపులకు ఒక నిర్దిష్ట కాలానికి ఖర్చుల అంచనా. ఇది సాధారణంగా స్వల్పకాలిక భవిష్యత్తులో ఒక కాలానికి వర్తిస్తుంది. ఖర్చులను భరించటానికి ఆదాయం ఎప్పుడు సరిపోతుందో, సంస్థ బయటి ఫైనాన్సింగ్‌ను ఎప్పుడు పొందాలో నిర్ణయించడానికి నగదు ప్రవాహ బడ్జెట్ వ్యాపారానికి సహాయపడుతుంది.షరతులతో కూడిన బడ్జెట్ అనేది హెచ్చుతగ్గుల ఆదాయం, అధిక స్థిర ఖర్చులు లేదా మునిగిపోయిన ఖర్చులను బట్టి ఆదాయం కలిగిన సంస్థల కోసం రూపొందించిన బడ్జెట్ విధానం.
- మార్కెటింగ్ బడ్జెట్: ఉత్పత్తి లేదా సేవలను మార్కెట్ చేయడానికి ప్రమోషన్, ప్రకటనలు, ప్రజా సంబంధాలకు అవసరమైన నిధుల అంచనా.
- ప్రాజెక్ట్ బడ్జెట్:ఒక నిర్దిష్ట కంపెనీ ప్రాజెక్ట్‌తో అనుబంధించబడిన ఖర్చుల అంచనా. ఈ ఖర్చులు శ్రమ, పదార్థాలు, ఇతర సంబంధిత ఖర్చులు కలుపుకుని, ప్రాజెక్ట్ బడ్జెట్ నిర్దిష్ట పనులుగా విభజించబడుతుంది. ప్రతి పనికి బడ్జెట్లు కేటాయించబడతాయి. ప్రాజెక్ట్ బడ్జెట్ను స్థాపించడానికి ఖర్చు అంచనా ఉపయోగించబడుతుంది.
- రెవెన్యూ బడ్జెట్:ప్రభుత్వ ఆదాయ రసీదులు ఈ ఆదాయాల నుండి వచ్చిన ఖర్చులను కలిగి ఉంటుంది. పన్ను ఆదాయాలు ప్రభుత్వం విధించే పన్నులు, ఇతర విధులతో రూపొందించబడ్డాయి.
- ఖర్చు బడ్జెట్:డేటా వస్తువులను ఖర్చు చేయడం.
- ఫ్లెక్సిబిలిటీ బడ్జెట్:ఇది స్థిర వ్యయం కోసం స్థాపించబడింది. వేరియబుల్ ఖర్చు కోసం ప్రతి కార్యాచరణ కొలతకు వేరియబుల్ రేటు నిర్ణయించబడుతుంది.
- అప్రాప్రియేషన్ బడ్జెట్:నిర్వహణ తీర్పు ఆధారంగా కొన్ని ఖర్చుల కోసం గరిష్ట మొత్తాన్ని ఏర్పాటు చేస్తారు.
- పనితీరు బడ్జెట్:ఇది ఎక్కువగా అభివృద్ధి కార్యకలాపాల్లో పాల్గొన్న సంస్థ, మంత్రిత్వ శాఖలచే ఉపయోగించబడుతుంది. బడ్జెట్ యొక్క ఈ ప్రక్రియ తుది ఫలితాలను పరిగణనలోకి తీసుకుంటుంది.
- జీరో ఆధారిత బడ్జెట్: బడ్జెట్‌కు జోడించిన ప్రతి అంశానికి ఆమోదం అవసరం. మునుపటి సంవత్సరాల బడ్జెట్ నుండి ఏ వస్తువులను ముందుకు తీసుకెళ్లరు. పరిమిత వనరులను జాగ్రత్తగా, నిష్పాక్షికంగా కేటాయించినప్పుడు ఈ రకమైన బడ్జెట్‌కు స్పష్టమైన ప్రయోజనం ఉంటుంది. జీరో ఆధారిత బడ్జెట్ను రూపొందించడానికి ఎక్కువ సమయం పడుతుంది. ఎందుకంటే బడ్జెట్‌లోని అన్ని భాగాల నిర్వహణ సమీక్షించాలి.
- వ్యక్తిగత బడ్జెట్:స్వీయ లేదా ఇంటి ఖర్చులపై దృష్టి సారించే బడ్జెట్ రకం, సాధారణంగా బడ్జెట్‌కు ఆదాయాన్ని కలిగి ఉంటుంది.
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 2013-08-10. Archived from the original on 2013-08-10. Retrieved 2020-08-03.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) - ↑ "The History of Union Budget". www.indiainfoline.com (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-03.