మొదటి చంద్రగుప్తుడు
| చంద్రగుప్తుడు | |
|---|---|
 చంద్రగుప్తుడు, కుమారదేచి చిత్రాలతో నాణ్యం   చంద్రగుప్తుడి ఎడమ భుజం క్రింద చంద్ర కనిపిస్తుంది. | |
| గుప్తచక్రవర్తి | |
| పరిపాలన | c. సా.శ. 319-335 లేక సా.శ. 319-350 |
| పట్టాభిషేకం | c. సా.శ. 319-320 |
| పూర్వాధికారి | ఘటోత్కచ |
| ఉత్తరాధికారి | సముద్రగుప్త లేక కచ ఉండవచ్చు |
| మహారాణి | కుమారదేవి |
| వంశము |
|
| రాజవంశం | గుప్త |
| తండ్రి | ఘటోత్కచ |
Mahārājadhirāja Shrī Chandragupta ("Great King of Kings, Lord Chandragupta") in the Gupta script, in the Samudragupta inscription on the Allahabad pillar.[1]మొదటి చంద్రగుప్తా (గుప్తా లిపి: చ-ఎన్ద్రా-గు-ప్తా, rc సా.శ. 319-335 లేదా సా.శ. 319-350) ఉత్తర భారతదేశంలో పాలనసాగించిన గుప్తరాజవంశానికి చెందిన రాజు. అతని పేరు మహారాజాధిరాజ అనే బిదుదుతో పాలించిన చంద్రగుప్తుడు రాజవంశంలో మొదటి చక్రవర్తి అని సూచిస్తుంది. ఆయన తన పూర్వీకుల చిన్న రాజ్యాన్ని ఒక సామ్రాజ్యంగా మార్చిన వివరాలు కచ్చితంగా తెలియనప్పటికీ ఆధునిక చరిత్రకారులు విస్తృతంగా ఆమోదించబడిన సిద్ధాంతం ఆధారంగా లిచ్చావి యువరాణి కుమారదేవితో ఆయన వివాహం తన రాజకీయ శక్తిని విస్తరించడానికి సహాయపడిందని భావిస్తున్నారు. వారి కుమారుడు సముద్రగుప్తుడు గుప్తా సామ్రాజ్యాన్ని మరింత విస్తరించాడు.
పాలనా కాలం
[మార్చు]చంద్రగుప్తుడు గుప్తరాజు ఘటోత్కాచా కుమారుడు. గుప్త రాజవంశం వ్యవస్థాపకుని మనవడు. వీరిద్దరినీ అలహాబాదు స్థభం శాసనంలో మహారాజా ("గొప్ప రాజు") అని పేర్కొన్నారు. చంద్రగుప్తుడు మహారాజాధిరాజా ( మహారాజులకు రాజు). బంగారు నాణ్యాలు విడుదలజేసాడు. ఇది ఆయన ఈ రాజవంశానికి మొదటి చక్రవర్తి అని తెలియజేస్తుంది.[2][3]
4 వ శతాబ్దం మొదటి త్రైమాసికంలో చంద్రగుప్తుడు కచ్చితంగా పరిపాలించాడు. కాని అతని పాలన కచ్చితమైన కాలం అనిశ్చితంగా ఉంది.[4] మహారాజాధిరాజా అనే బిరుదును ఆయన ఊహించడం వలన ఆయన గుప్తశకాన్ని స్థాపించాడని, ఆయన పట్టాభిషేకంతో ఈ శకం ప్రారంభం అయిందని భావిస్తున్నారు.[5] ఈ వాదన ఆధారంగా వి. ఎ. స్మితు, పి. ఎల్. గుప్తాతో సహా పలువురు చరిత్రకారులు చంద్రగుప్తుడి అధిరోహణను సా.శ. 319-320 వరకు ప్రకటించారు. ఇది గుప్తశకం ప్రారంభమని వారు నమ్ముతారు.[6] అయినప్పటికీ ఇది కేవలం ఊహ మాత్రమే గుప్తశకం స్థాపకుడి గుర్తింపు కచ్చితంగా లేదు.[7] డి. సి. సిర్కారు, ఆర్. సి. మజుందారు వంటి కొందరు చరిత్రకారులు గుప్తశకం తన కుమారుడు సముద్రాగుప్తుడి పట్టాభిషేకాన్ని సూచిస్తుందని సిద్ధాంతీకరించారు. [8] ఎస్. ఆర్. గోయలు ఈ యుగం తరువాత రాజు రెండవ చంద్రగుప్తుడితో ప్రారంభించబడిందని సిద్ధాంతీకరించాడు. అయినప్పటికీ దాని ప్రారంభకాలం సముద్రగుప్త అధిరోహణ కాలంతో సరితూగుతుంది.[5]
మొదటి చంద్రగుప్తుడు బహుశా సుదీర్ఘ పాలనను కలిగి ఉన్నాను. అలహాబాదు స్తంభం శాసనం ఆధారంగా ఆయన తన కొడుకును తన వారసుడిగా నియమించాడని (బహుశా వృద్ధాప్యానికి చేరుకున్న తరువాత) అయినప్పటికీ అతని పాలన గురించిన కచ్చితమైన కాలం చర్చనీయాంశంగా ఉంది.[9]
చంద్రగుప్తా పాలన గురించిన వివిధ అంచనాలు:
- ఎ.ఎస్. అల్టేకరు: సా.శ. 305-325 [7]
- ఎస్.ఆర్. గోయలు: సా.శ. 319-350 [7]
- తేజ రాం షర్మ: సా.శ. 319-353 [10]
- ఉపేదరు సింఘు:సా.శ. 319-335 లేక సా.శ. 319-350 [11]
కుమారదేవితో వివాహం
[మార్చు]చంద్రగుప్తుడు లిచ్చావి యువరాణి కుమారదేవిని వివాహం చేసుకున్నాడు. గౌతమ బుద్ధుని కాలంలో నేటి బీహారులోని వైశాలిలో ప్రధాన కార్యాలయం ఉన్న ఒక పురాతన వంశం పేరు లిచ్చావి. సా.శ. మొదటి మిలీనియంలో నేపాలులో ఒక లిచ్చావి రాజ్యం ఉంది. అయినప్పటికీ కుమారదేవి లిచ్చావి రాజ్యం గుర్తింపు కచ్చితంగా లేదు.[12]
నేపాలులోని లిచ్చావి రాజవంశం 8 వ శతాబ్దపు శాసనం వారి పురాణాలలో వర్ణించబడిన పూర్వీకుడు సుపుష్పా పుష్పుపుర రాజకుటుంబంలో మగధలోని పాటలీపుత్రలో జన్మించారని పేర్కొంది. వి. ఎ. స్మితు వంటి కొంతమంది చరిత్రకారుల అభిప్రాయం ఆధారంగా సముద్రాగుప్తుడి కాలంలో లిచ్చావిలు పటాలిపుత్ర వద్ద పరిపాలించారు. ఏది ఏమయినప్పటికీ 5 వ శతాబ్దపు రాజు మనదేవుడు కాలానికి 38 తరాల ముందు సుపుష్ప పరిపాలించాడని ఈ శాసనం పేర్కొంది. అందువల్ల ఈ శాసనంలో చేసిన వాదన నిజమే అయినప్పటికీ ఇది చంద్రగుప్తుడి కాలంలో పాటలీపుత్ర వద్ద లిచ్చావి పాలనకు నిదర్శనంగా పరిగణించలేము.[12]
కుమారదేవికి చెందిన లిచ్చావి రాజ్యం ప్రస్తుత నేపాలులో ఉండే అవకాశం లేదు. ఎందుకంటే సముద్రగుప్త అలహాబాదు స్తంభం శాసనం నేపాలా (అంటే నేపాలు)ను ఒక ప్రత్యేకమైన సామంత రాజ్యంగా పేర్కొంది. ఇతర ఆధారాలు లేనందున చరిత్రకారుడు ఆర్. సి. మజుందార్ చంద్రగుప్తా కాలంలో, లిచ్చావీలు వైశాలి వద్ద పాలించారు. ఇది చారిత్రక రికార్డుల నుండి తెలిసిన వంశానికి చెందిన ఏకైక ఇతర స్థావరం. [12]
వివాహ ప్రభావం
[మార్చు]
చంద్రగుప్తుడు కుమారదేవి చంద్రగుప్తుడి చిత్రాలతో ఉన్న బంగారు నాణేలు పురాణ లిచ్చావాయ ("ది లిచ్చావిస్") ఆధారమని చెప్పవచ్చు. [2][13] వారి కుమారుడు సముద్రగుప్తుడు గుప్త శాసనాలలో లిచ్చావి-దౌహిత్రుడు ("లిచ్చావి కుమార్తె కుమారుడు") గా వర్ణించబడింది.[13] కుమారదేవి మినహా ఈ శాసనాలు రాజవంశం రాణుల పితృ కుటుంబాన్ని ప్రస్తావించలేదు. ఇది గుప్తకుటుంబం కుమారదేవి చంద్రగుప్తతో వివాహం ఒక ముఖ్యమైన సంఘటనగా భావించిందని సూచిస్తుంది.[3]
వైశాలిలో ప్రధాన కార్యాలయం ఉన్న లిచ్చావి రాజ్యాన్ని చంద్రగుప్తుడు ఓడించాడని శాంతి ఒప్పందంలో భాగంగా కుమారదేవి అతనితో వివాహం జరిగిందని న్యూమిస్మాటిస్టు జాను అలను సిద్ధాంతీకరించాడు.[2] లిచ్చావీ పురాతన వంశం కారణంగా గుప్తులు ఈ వివాహాన్ని ప్రతిష్ఠాత్మకమైనదిగా భావించాలని ఆయన సూచించారు.[3]అయినప్పటికీ పురాతన గ్రంథం మనుసంహిత లిచ్చావిలను "అసాధారణమైన, అపవిత్రమైన" (వ్రత్య) గా భావిస్తుంది. అందువలన గుప్తాలు తమ సామాజిక ప్రతిష్ఠను పెంచడానికి సముద్రాగుప్తుడు లిచ్చావి వంశాన్ని గర్వంగా ప్రస్తావించాడు.[13]అలాగే, గుప్తులు లిచ్చావీలను ఓడించిన తరువాత రాజవంశం నాణేల మీద కనిపించడానికి అనుమతించలేదు. [14]
ఈ వివాహం చంద్రగుప్తుడు తన రాజకీయ శక్తిని, ఆధిపత్యాన్ని విస్తరించడానికి సహాయపడింది. మహారాజాధిరాజా అనే బిరుదును స్వీకరించడానికి వీలు కల్పించింది.[3]నాణేల మీద లిచ్చావీల పేరు కనిపించడం బహుశా గుప్తులశక్తి విస్తరణకు వారు చేసిన కృషికి ప్రతీక.[15] వివాహం తరువాత చంద్రగుప్తుడు బహుశా లిచ్చావి భూభాగాలకు పాలకుడు అయ్యాడు. ప్రత్యామ్నాయంగా గుప్తులు లిచ్చావీ రాజ్యాలు ఒక సమాఖ్యను ఏర్పాటు చేసే అవకాశం ఉంది. చంద్రగుప్తుడు, కుమారదేవీలను ఆయా రాజ్యాల సార్వభౌమ పాలకులుగా పరిగణిస్తారు. ఐక్యరాజ్యానికి ఏకైక పాలకుడు అయిన వారి కుమారుడు సముద్రాగుప్తుడు పాలించాడు.[13]
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ Full inscription, Fleet, John Faithfull (1888). Corpus Inscriptionum Indicarum Vol. 3. pp. 1–17.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Ashvini Agrawal 1989, p. 90.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 R. C. Majumdar 1981, p. 10.
- ↑ R. C. Majumdar 1981, p. 16.
- ↑ 5.0 5.1 R. C. Majumdar 1981, p. 15.
- ↑ Tej Ram Sharma 1989, pp. 50–51.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 Tej Ram Sharma 1989, p. 50.
- ↑ R. C. Majumdar 1981, pp. 15–16.
- ↑ Tej Ram Sharma 1989, pp. 50–52.
- ↑ Tej Ram Sharma 1989, p. 55.
- ↑ Upinder Singh 2017, p. xvi.
- ↑ 12.0 12.1 12.2 R. C. Majumdar 1981, p. 12.
- ↑ 13.0 13.1 13.2 13.3 R. C. Majumdar 1981, p. 11.
- ↑ Ashvini Agrawal 1989, p. 91.
- ↑ Ashvini Agrawal 1989, p. 92.
