లావణి నృత్యం
లావణి ( మరాఠీ : लावणी ) అనేది భారతదేశంలోని మహారాష్ట్రలో ప్రసిద్ధి చెందిన సంగీత శైలి.[1] లావణి అనేది సాంప్రదాయ పాట, నృత్యాల కలయిక, ఇది ముఖ్యంగా పెర్కషన్ వాయిద్యమైన ఢోల్కీ దరువులకు అనుగుణంగా ప్రదర్శించబడుతుంది. లావణి దాని శక్తివంతమైన లయకు ప్రసిద్ధి చెందింది. మరాఠీ జానపద రంగస్థల అభివృద్ధికి లావణి గణనీయంగా తోడ్పడింది.[2] మహారాష్ట్ర, దక్షిణ మధ్యప్రదేశ్‌లలో తొమ్మిది గజాల పొడవైన చీరలు ధరించిన మహిళా ప్రదర్శకులు దీనిని ప్రదర్శిస్తారు. పాటలు త్వరత్వరగా పాడతారు
వ్యుత్పత్తి శాస్త్రం
[మార్చు]ఒక సంప్రదాయం ప్రకారం, లావణి అనే పదం ' లావణ్య' అనే పదం నుండి ఉద్భవించింది , అంటే 'అందం'.
మూలం
[మార్చు]లావణి నృత్యం 18వ , 19వ శతాబ్దాలలో మహారాష్ట్ర నుండి ఉద్భవించింది. లావాణి నృత్యకారులు మరాఠా ప్రభువులు , రాజులచే పోషించబడ్డారు.
లావాణి నృత్యం సాధారణంగా మహారాష్ట్రలోని షోలాపూర్‌లో నివసిస్తున్న ధన్‌గర్స్ లేదా షెపర్డ్ చేత ప్రదర్శించబడుతుంది.[3]
చరిత్ర , కళా ప్రక్రియలు
[మార్చు]మతం , రాజకీయాలు వంటి విభిన్న , విభిన్న విషయాలతో వ్యవహరిస్తుంది . 'లావణి'లోని పాటలు సెంటిమెంట్‌లో ఎక్కువగా ఉంటాయి , సంభాషణలు సామాజిక-రాజకీయ వ్యంగ్యానికి ఘాటుగా ఉంటాయి.[4] నిజానికి, ఇది అలసిపోయిన సైనికులకు వినోదం , మనోధైర్యాన్ని పెంచే రూపంగా ఉపయోగించబడింది. నృత్యంతో పాటు పాడే లావణి పాటలు సాధారణంగా కొంటెగా , శృంగార స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటాయి. వారి మూలం హలాచే సేకరించబడిన ప్రాకృత గాథలలో ఉందని నమ్ముతారు.[5] నిర్గుణి లావణి (తాత్త్విక) , శృంగారి లావణి (ఇంద్రియ) రెండు రకాలు. నిర్గుణి కల్ట్ యొక్క భక్తి సంగీతం మాల్వా అంతటా ప్రసిద్ధి చెందింది .
లావణి రెండు విభిన్న ప్రదర్శనలుగా అభివృద్ధి చెందింది, అవి ఫడచి లావణి , బైతకిచి లావణి. థియేటర్ వాతావరణంలో పెద్ద ప్రేక్షకుల ముందు బహిరంగ ప్రదర్శనలో పాడిన , ప్రదర్శించిన లావణిని ఫడచి లావణి అని పిలుస్తారు [6], మహారాష్ట్రలోని తమషా ట్రూప్ (ఫాడ్) అంతా దీనిని దాని ప్రధాన విభాగాలలో ఒకటిగా ప్రదర్శిస్తుంది. లావణి కవి బషీర్ మోమిన్ కవతేకర్ ఇరవయ్యవ శతాబ్దం చివరలో తమషా ట్రూప్స్ ఆఫ్ మహారాష్ట్ర కోసం లావణిని విస్తృతంగా రాశారు.[7] ,, లావణిని ఒక ప్రైవేట్ , ఎంపిక చేసిన ప్రేక్షకుల కోసం మూసి ఉన్న గదిలో ప్రేక్షకుల ముందు కూర్చున్న ఒక అమ్మాయి పాడినప్పుడు, అది బైఠకిచ్చి లావణి అని పిలువబడింది. ముఖ్యంగా, ఇది పురుషుల కోసం ఖచ్చితంగా ప్రదర్శించబడే ఒక రకమైన ముజ్రా , మహిళలు లేదా కుటుంబ సభ్యులకు చూడటానికి ప్రవేశం లేదు. పాటలు అసభ్యకరమైన డబుల్ మీనింగ్‌లో వ్రాయబడ్డాయి.
వస్త్రాలంకరణ
[మార్చు]లావణి చేసే స్త్రీలు దాదాపు 9 గజాల పొడవున్న పొడవాటి చీరను ధరిస్తారు. వారు తమ జుట్టుతో ఒక బన్ను (హిందీలో జూడా లేదా మరాఠీలో అంబడా) ఏర్పరుస్తారు. వారు తుషి (హారము), బోర్మాల్, పోహెహార్, జుమ్కా (చెవిపోగులు), ఘుంగ్రు , కమర్పట్టా (నడుము వద్ద ఒక బెల్ట్), గాజులు, సిందూర్ మొదలైన భారీ ఆభరణాలను ధరిస్తారు. వారు సాధారణంగా తమ నుదిటిపై ముదురు ఎరుపు రంగులో పెద్ద బిందీని ఉంచుతారు. వారు కట్టుకునే చీరను నవరి అంటారు. చీర చుట్టబడి ఉంటుంది , ఇతర చీరల రకాలతో పోలిస్తే మరింత సౌకర్యవంతంగా ఉంటుంది.[8]
"లావణిలో స్త్రీ పురుషుల మధ్య వివిధ రూపాల్లో ఉండే ప్రేమే ప్రధాన అంశం. వివాహిత భార్య రుతుక్రమం, భార్యాభర్తల మధ్య లైంగిక కలయిక, వారి ప్రేమ, సైనికుడి రసిక దోపిడీలు, చేరబోతున్న భర్తకు భార్య వీడ్కోలు. యుద్ధం, వియోగం యొక్క వేదన, వ్యభిచార ప్రేమ - వ్యభిచారం యొక్క తీవ్రత, ప్రసవం: ఇవన్నీ లావణి యొక్క విభిన్న ఇతివృత్తాలు.లైంగిక అభిరుచిని చిత్రీకరించేటప్పుడు లావణి కవి సామాజిక మర్యాద , నియంత్రణ యొక్క పరిమితులను అధిగమించాడు. " కె. అయ్యప్పపణికర్ , సాహిత్య అకాడమీ
ఆడవాళ్ళతో పాటు లావణిలో నృత్యం చేసే పురుషులు కూడా ఉన్నారు. వారిని నాట్ (మగ నర్తకి) సాధారణంగా కిన్నార్లు అంటారు. ఈ పురుషులు ప్రధాన నర్తకికి మద్దతుగా నృత్యం చేస్తారు.
లావణి ప్రారంభాన్ని 1560ల నాటికే గుర్తించగలిగినప్పటికీ, పేష్వా పాలన తర్వాతి రోజుల్లో ఇది ప్రాచుర్యంలోకి వచ్చింది. పరాశరం (1754-1844), రామ్ జోషి (1762-1812), అనంత్ ఫండి (1744-1819), హోనాజీ బాలా (1754-1844), ప్రభాకర్ (1769-1843), సాగన్‌భౌ వంటి అనేక మంది ప్రముఖ మరాఠీ షాహిర్ కవి-గాయకులు, లోక్ షాహిర్ అన్నాభౌ సాఠే (1 ఆగస్ట్ 1920 - 18 జూలై 1969) , బషీర్ మోమిన్ కవతేకర్ (1 మార్చి 1947 - 12 నవంబర్ 2021) ఈ సంగీత శైలి అభివృద్ధికి గణనీయంగా తోడ్పడ్డారు.[9] లోక్‌షాహిర్ బషీర్ మోమిన్ కవాతేకర్ ప్రసిద్ధ లావణి నృత్యకారులలో ప్రముఖ ఎంపిక , అతని కంపోజిషన్‌లను శ్రీమతి సురేఖ పుణేకర్, శ్రీమతి సంధ్యా మానే, శ్రీమతి రోషన్ సతార్కర్ , 1970ల ప్రారంభం నుండి అనేక తమాషా బృందాలు వేదికపై ప్రదర్శించారు.[10][11] హోనాజీ బాలా సాంప్రదాయ ధోల్కీ స్థానంలో తబలాను ప్రవేశపెట్టారు . అతను బైతకిచి లావణి అనే ఉపజాతిని కూడా అభివృద్ధి చేశాడు , దీనిని గాయకుడు కూర్చున్న స్థితిలో ప్రదర్శించారు.
సత్యభామాబాయి పంఢర్‌పుర్‌కర్ , యమునాబాయి వైకర్ లావణి యొక్క ప్రసిద్ధ వర్తమాన ఘాతకులు.
శృంగర్ లవణిని ఎక్కువగా ఆడవారు వేదికపై పాడతారు , నృత్యం చేస్తారు , మగవారు వ్రాసారు. వితాబాయి భౌ మాంగ్ నారాయణంగావ్కర్ , కాంతబాయి సతార్కర్, సురేఖా పుణేకర్ , మంగళా బన్సోడే , సంధ్యా మానె, రోషన్ సతార్కర్ లావనిని వేదికపై ప్రదర్శించే ప్రసిద్ధ కళాకారులు. లావణిని తన ప్రేమికుడు అంగీకరించడం కోసం ఎదురుచూసే, అతని ప్రేమ కోసం తహతహలాడే ఒక మహిళ పాడిన రొమాంటిక్ పాటగా కూడా పేర్కొనవచ్చు. చాలా మంది లావాణి నృత్యకారులు మహారాష్ట్రలోని మహర్ కోల్హాటి , మాతంగ్ వంటి కొన్ని కులాలకు చెందినవారు .
లావణి జానర్‌ని ప్రజలకు అందుబాటులోకి తీసుకురావడంలో మరాఠీ సినిమాలు ముఖ్యమైన పాత్ర పోషించాయి. పింజారా , నటరంగ్ వంటి సినిమాలు సాంప్రదాయ సంగీతాన్ని సామాజిక సందేశాలతో కలపడానికి ప్రయత్నించడమే కాకుండా లావనిని సానుకూల దృష్టిలో చిత్రీకరించడంలో సహాయపడింది.
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ Thielemann, Selina (2000). The Music of South Asia. New Delhi: A. P. H. Publishing Corp. p. 521. ISBN 978-81-7648-057-4.
- ↑ The Encyclopaedia of Indian Literature (Volume Two) (Devraj To Jyoti), Volume 2 by Amaresh Datta, p. 1304
- ↑ "Lavani- Traditional Maharashtrian Dance". Utsavpedia (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). 2015-07-28. Retrieved 2021-10-03.
- ↑ Shirgaonkar, Varsha. "“Lavanyanmadhil Samajik Pratibimba”." Chaturang, Loksatta (1997).
- ↑ The Encyclopaedia of Indian Literature (Volume Two) (Devraj To Jyoti), Volume 2 by Amaresh Datta, p. 1304
- ↑ History of Indian Theatre, Volume 2, by Manohar Laxman Varadpande, p. 164
- ↑ "लोककला जिवंत ठेवणारी लेखणी विसावली", ‘दै. लोकमत- पुणे’, दि. १४-नोव्हेंबर-२०२१
- ↑ Shirgaonkar, Varsha ""Glimpses of Jewellery in Lavanis" " Rasika-Bharati ( Prof. R. C. Parikh Commemorative Volume) (2005)
- ↑ "बशीर मोमीन (कवठेकर)" Archived 2019-06-03 at the Wayback Machine, दै.महाराष्ट्र टाइम्स, 2-March-2019
- ↑ खंडूराज गायकवाड, लेखणीतून ग्रामीण लोककला संपन्न करणारे- बशीर मोमीन कवठेकर!, “दै नवाकाळ", 20-Jan-2019”
- ↑ [लोकाश्रय लाभलेले लोकशाहीर बी. के. मोमीन - कवठेकर], “दै. पुढारी, पुणे”, २३-एप्रिल-२०१५
బాహ్య లింకులు
[మార్చు]