శాస్త్రీయ సంగీతం
భారతీయ శాస్త్రీయ సంగీతం అనాది కాలం నుండి భారత ఉపఖండం యొక్క సాంస్కృతిక, ఆధ్యాత్మిక, సామాజిక పరిచర్యలతో ముడిపడి ఉంది. ఇది చారిత్రక సంఘటనల ద్వారా, ప్రాంతీయ వైవిధ్యంతో పాటు కళాత్మక అభివృద్ధితో అనేక మార్పులు చెందింది.
1. వేద కాలం (1500 BCE – 500 BCE):
[మార్చు]- సామవేదం మూలం:
- సంగీతానికి మొదటి సూచనలు సామవేదంలో కనబడతాయి, ఇక్కడ మంత్రాలను మూడు ప్రధాన స్వరాల్లో పాడేవారు. తరువాత, వీటిని ఏడు స్వరాలుగా (సప్తస్వరాలు) విస్తరించారు.
- సంగీతం ముఖ్యంగా ఆధ్యాత్మిక ఉద్దేశ్యాల కోసం, యజ్ఞాలు మరియు వేడుకలలో ఉపయోగించబడింది.
- ఛందసు (Meter):
- సామవేదం మంత్రాల రీతుల ద్వారా సంక్షిప్తమైన గీతాలను పాడే పద్ధతులు ఏర్పడ్డాయి.
2. వేదానంతర కాలం (500 BCE – 200 CE):
[మార్చు]- నాట్యశాస్త్రం (భరత ముని):
- భరత ముని రచించిన నాట్యశాస్త్రం భారతీయ శాస్త్రీయ సంగీతానికి ప్రామాణిక గ్రంథంగా నిలిచింది.
- ఈ గ్రంథంలో రాగాలు, తాళాలు, రసాలు (భావోద్రేకం) వంటి సంగీతానికి అవసరమైన అంశాలను వివరించారు.
- సంగీతం నాటకాలలో మరియు ఆలయ కార్యక్రమాలలో భాగమైంది.
- వాద్య పరికరాల అభివృద్ధి:
- వీణ, మృదంగం, బాంసూరి (వాయు వాద్యం) వంటి పరికరాలు ప్రాచుర్యం పొందాయి.
3. గుప్త కాలం (320 CE – 550 CE):
[మార్చు]- ఈ కాలాన్ని భారతీయ కళల సువర్ణయుగం అని పిలుస్తారు.
- సంగీతం రాజసభల్లో వికసించింది, రాజులను మరియు దేవుళ్లను కీర్తించేందుకు కృతులు వెలువడాయి.
- ప్రబంధాలు (ఆధునిక గీతాలకు ముందున్న కృతులు) పుట్టుక సాధించాయి.
4. ప్రాచీన మధ్యయుగం (600 CE – 1200 CE):
[మార్చు]- ప్రాంతీయ వైవిధ్యం:
- ఈ సమయంలో హిందుస్తానీ సంగీతం (ఉత్తర భారతదేశం) మరియు కర్ణాటక సంగీతం (దక్షిణ భారతదేశం) మధ్య విభజన మొదలైంది.
- భాషా మరియు సాంస్కృతిక వ్యత్యాసాలు ఈ విభజనకు కారణమయ్యాయి.
- ఆలయ సంగీతం:
- భక్తి ఉద్యమం సమయంలో ఆలయ సంగీతానికి ప్రాధాన్యం పెరిగింది.
- ఆళ్వారులు, నాయనారులు తమ దేవతలకు అంకితమైన గీతాలను రచించారు.
5. మధ్యయుగం (1200 CE – 1700 CE):
[మార్చు]- పర్షియన్ మరియు ఇస్లామిక్ ప్రభావం:
- ఢిల్లీ సుల్తానేట్ మరియు తరువాత మొఘల్ సామ్రాజ్యం కారణంగా, పర్షియన్ మరియు మధ్య ఆసియా సంగీత శైలులు భారతీయ సంగీతంపై ప్రభావం చూపాయి.
- సితార్, తబలా వంటి కొత్త వాద్య పరికరాలు ప్రవేశపెట్టబడ్డాయి.
- తాన్సెన్ పాత్ర:
- అక్బర్ సమ్రాజ్యంలో తాన్సెన్ సంగీతంలో అనేక వినూత్న రాగాలను సృష్టించి, హిందుస్తానీ సంగీతానికి గొప్ప ప్రాధాన్యం తెచ్చారు.
- ధ్రుపద్ శైలి:
- ధ్రుపద్ అనే ఆధ్యాత్మిక మరియు ధ్యాన శైలి ఈ కాలంలో ప్రాచుర్యం పొందింది.
- కర్ణాటక సంగీతం:
- దక్షిణ భారతదేశంలో కర్ణాటక సంగీతం ఆలయాలకు కేంద్రబిందువుగా నిలిచింది.
6. కాలనీయ దశ (1700 CE – 1947 CE):
[మార్చు]- కర్ణాటక త్రిమూర్తులు:
- త్యాగరాజు, ముత్తుస్వామి దీక్షితర్, శ్యామ శాస్త్రి కర్ణాటక సంగీతాన్ని కృతులతో అత్యున్నత స్థాయికి చేర్చారు.
- ఖయాల్ వికాసం:
- ఉత్తర భారతదేశంలో ఖయాల్ ప్రధానమైన శైలిగా ఏర్పడింది, ఇది భావోద్వేగాలను అధికంగా వ్యక్తీకరించే శైలి.
- యూరోపియన్ ప్రభావం:
- పాశ్చాత్య సంగీత వాద్య పరికరాలు, ముఖ్యంగా హార్మోనియం, భారతీయ సంగీతంలో ప్రవేశించింది.
- సంగీత ఆధ్యాయాలు:
- రాజసభల పతనంతో సంగీతాన్ని ప్రోత్సహించే విద్యాసంస్థలు మరియు జాతీయ స్థాయి ప్రదర్శనలు ప్రారంభమయ్యాయి.
7. స్వతంత్ర భారతదేశం (1947 CE – నేటి వరకు):
[మార్చు]- ఆంతర్జాతీయ గుర్తింపు:
- రవి శంకర్, ఎం.ఎస్. సుబ్బులక్ష్మి, జాకిర్ హుసేన్ వంటి కళాకారులు భారతీయ శాస్త్రీయ సంగీతాన్ని ప్రపంచానికి పరిచయం చేశారు.
- సంస్థీకరణ:
- సంగీత నాటక అకాడమీ, ఆల్ ఇండియా రేడియో వంటి సంస్థలు శాస్త్రీయ సంగీతాన్ని రక్షించేందుకు కీలకమైన పాత్ర పోషించాయి.
- ఫ్యూజన్ సంగీతం:
- పాశ్చాత్య సంగీతంతో విలీనం ద్వారా కొత్త ఫ్యూజన్ శైలులు ఏర్పడ్డాయి.
- డిజిటల్ యుగం:
- ఆన్లైన్ ప్లాట్‌ఫారమ్‌లు, డిజిటల్ టూల్స్ సంగీతాన్ని అందుబాటులోకి తెచ్చి, దాని ప్రాసక్తిని కొనసాగించాయి.
శాస్త్రీయ సంగీతం ప్రత్యేకతలు:
[మార్చు]- రాగం:
- శాస్త్రీయ సంగీతానికి హృదయం రాగమే. రాగాలు వినూత్న భావాలను, భావనలను ప్రదర్శించగలవు.
- ప్రతి రాగం ఒక నిర్దిష్టమైన భావాన్ని కలిగిస్తుంది, ఉదాహరణకు శాంతి, ఆనందం, విరహం, ఉత్సాహం.
- తాళం:
- శాస్త్రీయ సంగీతంలో లయ చాలా ముఖ్యమైనది. అది గానం లేదా వాయనంలో స్థిరత్వాన్ని అందిస్తుంది.
- ఆధ్యాత్మికత:
- శాస్త్రీయ సంగీతం భక్తి మరియు ఆధ్యాత్మికతతో ముడిపడి ఉంటుంది.
- త్యాగరాజు కృతులు, మేఘ్ రాగం వంటి వాటి ద్వారా మన ఆత్మను పరిశోధించగల గొప్ప శక్తిని కలిగి ఉంటుంది.
ప్రాముఖ్యత:
[మార్చు]- సాంస్కృతిక వారసత్వం:
- ఇది మన చరిత్రలో ఒక విలువైన భాగం.
- శాస్త్రీయ సంగీతం ప్రాచీన కాలంలోనే యజ్ఞాలు, పూజల సమయంలో ప్రధానంగా ఉపయోగించబడింది.
- ఆరోగ్యం మరియు ధ్యానం:
- సంగీత థెరపీ ద్వారా మనసుకు ప్రశాంతత, శారీరక ఆరోగ్యం అందిస్తుంది.
- రాగాలు ధ్యానం కోసం సహాయపడతాయి.
- కళాకారుల అంకితభావం:
- శాస్త్రీయ సంగీతంలో సాధన (ప్రాక్టీస్) ద్వారా కళాకారులు తమ జీవితాన్ని అంకితం చేస్తారు
శాస్త్రీయ సంగీతం భవిష్యత్తు:
[మార్చు]శాస్త్రీయ సంగీతం సమయానికి అనుగుణంగా మార్పులను స్వీకరిస్తూనే, తన మూలాలకు నమ్మకంగా నిలుస్తుంది. ఇది వ్యక్తిగత అనుభవాన్ని, సాంఘిక సంబంధాలను, ఆధ్యాత్మిక ప్రస్థానాన్ని ఒక గొప్ప ప్రయాణంగా మార్చగల అద్భుత కళారూపం.
“సంగీతం మనసుకు ఆనందాన్ని ఇస్తుంది, ఆత్మకు ఆహ్లాదాన్ని పంచుతుంది.”
[మార్చు]నిరాదరణ పొందుతున్న శాస్త్రీయ సంగీతాన్ని పోషించడానికి కోటికి ఒక్క వ్యక్తి ఉన్నా సరే ఈ అమృతవాహిని అనంతంగా ఇలా ప్రవహిస్తూనే ఉంటుంది శంకరాభరణం_కథామర్మం
సంగీత ప్రేమికుల, కళాకారుల మరియు శ్రోతల ద్వారా ఈ అమృతవాహిని తరతరాలుగా కొనసాగుతుంది. శాస్త్రీయ సంగీతం యొక్క గొప్పతనాన్ని, దాని వినూత్నతను మరియు ఆధ్యాత్మికతను గుండెల్లో కలిగించుకొని దాన్ని ప్రచారం చేయడం ప్రతి ఒక్కరికి కర్తవ్యంగా భావిస్తే, అది మన సంస్కృతికి నిలయంగా నిలుస్తుంది.
శాస్త్రీయ సంగీతం: ఆధ్యాత్మికత మరియు అనంతత్వం శాస్త్రీయ సంగీతం మన దేశపు సంప్రదాయ కట్టడి మాత్రమే కాకుండా, అది ఒక ఆధ్యాత్మిక అనుభవం, మన ఆత్మకు సంబంధించిన దారిప్రదర్శకం. ఈ కళా రూపం తన ప్రత్యేకత, శుద్ధత, మరియు వినూత్నత వల్ల కాలాతీతంగా నిలుస్తోంది. అయితే, ఆధునిక జీవితములో సాంకేతిక మార్పులు, పాశ్చాత్య ప్రభావం, మరియు తక్షణ వినోదపు వాతావరణం కారణంగా శాస్త్రీయ సంగీతం కొంత నిరాదరణ పొందుతోంది.
1. నిరాదరణకు కారణాలు:
[మార్చు]- పాశ్చాత్య సంగీత ప్రభావం: యువత పెద్ద సంఖ్యలో పాప్, రాక్, హిప్-హాప్ వంటి పాశ్చాత్య సంగీత శైలుల వైపు ఆకర్షితులవుతున్నారు.
- ప్రాచీనతను అర్థం చేసుకోవడంలో లోపం: శాస్త్రీయ సంగీతం పట్ల ఆదరణ కొరతకు మరో కారణం దాని క్లిష్టత. చాలా మంది దీనిని సమర్థవంతంగా అర్థం చేసుకోలేకపోతున్నారు.
- వాణిజ్యీకరణ: సంగీతం ఒక పథక వినోద సాధనంగా మారిపోవడం వల్ల ప్రాచీన సంగీత రూపాలకు తగిన ప్రాధాన్యం దక్కడం లేదు.
- ఆన్లైన్ వినోదం: డిజిటల్ యుగంలో తక్షణ వినోదం అందించే మాధ్యమాలు మన సంస్కృతిక కళలను మరుగున పడేస్తున్నాయి.
2. పోషణకు మార్గాలు:
[మార్చు]కళాకారుల బాధ్యత:
- ఒక కళాకారుడు తన జీవితంలో ఒక్కరూ మాత్రమే శ్రోతగా ఉన్నా, ఆయన/ఆమె అంకిత భావంతో కళను ఆరాధిస్తూ దాన్ని ముందుకు తీసుకెళ్లాలి.
- శాస్త్రీయ సంగీతం అనేది గానంలో మాత్రమే కాదు, అది సత్సంగతిలో, ఆధ్యాత్మికతలో నిలుస్తుంది.
ప్రజల భాగస్వామ్యం:
- శ్రోతలుగా మనం శాస్త్రీయ సంగీతాన్ని వినడం ద్వారా మనం కళాకారులకు సహకరించవచ్చు. ఈ ప్రక్రియ వారిని ఉత్తేజపరుస్తుంది.
- సంగీత సమ్మేళనాలు, కచేరీలు, మరియు కార్యక్రమాలకు హాజరవడం ద్వారా ప్రోత్సాహం ఇవ్వవచ్చు.
విద్యా వ్యవస్థలో చేర్చడం:
- సంగీతాన్ని పాఠ్యాంశాలలో భాగంగా చేర్చి, చిన్నప్పటి నుంచి పిల్లలకు శాస్త్రీయ సంగీతం ప్రాముఖ్యతను బోధించాలి.
- సంగీత గురుకులాలను ప్రోత్సహించడం అవసరం, తద్వారా తరం తరువాతి తరానికి ఈ సంప్రదాయాన్ని అందిస్తారు.
సాంకేతికత ఉపయోగం:
- శాస్త్రీయ సంగీతంపై ఆన్లైన్ కోర్సులు, యూట్యూబ్ ఛానెల్లు, మరియు సోషల్ మీడియా ద్వారా ప్రచారం చేయవచ్చు.
- యువతను ఆకట్టుకునేలా కొత్త ఫార్మాట్లలో ప్రదర్శించవచ్చు.
చారిత్రక పరిణామాల ప్రాముఖ్యత
[మార్చు]భారతీయ శాస్త్రీయ సంగీతం ఆధ్యాత్మికత, సాంస్కృతిక, కళాత్మక అంశాలను సమ్మిళితం చేస్తూ, అనేక శతాబ్దాలుగా వికసించింది. ఇది భారతీయ ఆత్మకు ప్రతిబింబం, సంప్రదాయానికి, ఆవిష్కరణలకు సంకలనంగా నిలిచింది.
శాస్త్రీయ సంగీతం (క్లాసికల్ మ్యూజిక్) అనేది ఐరోపా, ఇతర పాశ్చాత్య సంస్కృతులలో సుమారు 11వ శతాబ్దం నుండి 20వ శతాబ్దం ప్రారంభం వరకు నిర్దిష్ట కాలంలో రూపొందించబడిన సంగీతాన్ని సూచించడానికి ఉపయోగించే విస్తృత పదం. ఇది విస్తృత శ్రేణి శైలులు, కళా ప్రక్రియలు, రూపాలను కలిగి ఉంటుంది.
18వ శతాబ్దపు మధ్యకాలం నుండి 19వ శతాబ్దపు ఆరంభం వరకు విస్తరించిన శాస్త్రీయ కాలం తరచుగా శాస్త్రీయ సంగీతం యొక్క ఎత్తుగా పరిగణించబడుతుంది. ఈ యుగానికి చెందిన ప్రముఖ స్వరకర్తలలో వోల్ఫ్‌గ్యాంగ్ అమేడియస్ మొజార్ట్, లుడ్విగ్ వాన్ బీథోవెన్, జోసెఫ్ హేడన్ ఉన్నారు. వారి కూర్పులు సంతులనం, స్పష్టత, సింఫొనీలు, సొనాటాలు, కచేరీల వంటి అధికారిక నిర్మాణాల ద్వారా వర్గీకరించబడతాయి.
అయితే, శాస్త్రీయ సంగీతం ఈ కాలానికి మాత్రమే పరిమితం కాదు. ఇందులో జోహన్ సెబాస్టియన్ బాచ్, జార్జ్ ఫ్రిడెరిక్ హాండెల్ వంటి ప్రముఖ స్వరకర్తలతో బరోక్ సంగీతం వంటి మునుపటి శైలులు కూడా ఉన్నాయి, వీరు క్లిష్టమైన కాంట్రాపంటల్ కంపోజిషన్‌లకు ప్రసిద్ధి చెందారు.
శాస్త్రీయ యుగాన్ని అనుసరించిన రొమాంటిక్ కాలంలో, ఫ్రాంజ్ షుబెర్ట్, ఫ్రెడెరిక్ చోపిన్, ప్యోటర్ ఇలిచ్ చైకోవ్స్కీ వంటి స్వరకర్తలు వ్యక్తీకరణ శ్రావ్యత, భావోద్వేగ లోతు, నాటకీయ కూర్పులతో శాస్త్రీయ సంగీతం యొక్క సరిహద్దులను ముందుకు తెచ్చారు.
శాస్త్రీయ సంగీతంలోని ఇతర ముఖ్యమైన కాలాలు, శైలులు పునరుజ్జీవనం, ఇది స్వర సంగీతం, పవిత్ర కంపోజిషన్‌లను నొక్కిచెప్పింది, 20వ శతాబ్దంలో విస్తృతమైన ప్రయోగాత్మక, అవాంట్-గార్డ్ కదలికలు ఉన్నాయి.
సాంప్రదాయిక పాశ్చాత్య వాయిద్యాలైన పియానో, వయోలిన్, సెల్లో, ఫ్లూట్‌లను ఉపయోగించి ఆర్కెస్ట్రాలు, ఛాంబర్ బృందాలు, గాయక బృందాలు, సోలో వాద్యకారులు శాస్త్రీయ సంగీతాన్ని ప్రదర్శిస్తారు. ఇది ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న ప్రేక్షకులచే ఆస్వాదించబడుతూనే ఉంది, సంగీతంలోని వివిధ శైలులపై శాశ్వత ప్రభావాన్ని చూపుతుంది.
ఇవి కూడా చూడండి
[మార్చు]భారతీయ శాస్త్రీయ సంగీత చరిత్రకు ఆధారాలు
[మార్చు]1. సామవేదం మరియు వేద కాలం సంగీతం:
[మార్చు]- స్వామి ప్రజ్ఞానానంద. భారతీయ సంగీత చరిత్ర అధ్యయనం. న్యూ ఢిల్లీ: మున్షిరాం మనోహర్‌లాల్, 1981.
- చౌధరి, అరూప్. హిందుస్థానీ శాస్త్రీయ సంగీతం: మార్పులో ఒక సంప్రదాయం. రూప పబ్లికేషన్స్, 2010.
2. నాట్యశాస్త్రం (భరత ముని):
[మార్చు]- భరత. నాట్యశాస్త్రం (మనోమోహన్ ఘోష్ అనువాదం). ఆసియాటిక్ సొసైటీ, 1950.
- రాఘవన్, వి. నాట్యశాస్త్రంలోని సౌందర్యశాస్త్రం. అద్యార్ లైబ్రరీ, 1967.
3. మధ్యయుగ సంగీత అభివృద్ధి:
[మార్చు]- రణదే, అశోక్ డి. హిందుస్థానీ శాస్త్రీయ సంగీతం. నేషనల్ బుక్ ట్రస్ట్, 2002.
- సంబమూర్తి, పి. దక్షిణ భారత సంగీతం. ఇండియన్ మ్యూజిక్ పబ్లిషింగ్ హౌస్, చెన్నై.
4. గుప్త కాలం మరియు ఆలయ సంగీతం:
[మార్చు]- మజుందార్, ఆర్.సి. క్లాసికల్ ఏజ్. భారతీయ విద్యాభవన్, 1954.
- దేవా, బి.సి. భారతీయ సంగీతానికి పరిచయం. సమాచార మరియు ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ, 1973.
5. తాన్సెన్ మరియు మొఘల్ ప్రభావం:
[మార్చు]- సుబ్రహ్మణ్యం, ఎల్. దక్షిణ భారత సంగీత ప్రపంచం. రూప పబ్లికేషన్స్, 2005.
- సన్యాల్, రిత్విక్, మరియు విడ్దెస్, రిచర్డ్. ధృపద్: భారతీయ సంగీతం లో సంప్రదాయం మరియు ప్రదర్శన. అష్గేట్ పబ్లిషింగ్, 2004.
6. కర్ణాటక సంగీత త్రిమూర్తులు:
[మార్చు]- జాక్సన్, విలియం జే. త్యాగరాజు: జీవితం మరియు గీతాలు. ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్, 1991.
- గోవిందరావు, టి.కె. త్యాగరాజు కృతులు. గానమందిర్ పబ్లికేషన్స్, చెన్నై, 1999.
7. కాలనీయ మరియు స్వాతంత్రానంతర సంగీతం:
[మార్చు]- ఫారెల్, గెర్రీ. భారతీయ సంగీతం మరియు పాశ్చాత్య ప్రపంచం. క్లారెండాన్ ప్రెస్, 1997.
- న్యూమన్, డానియల్ ఎం. ఉత్తర భారతీయ సంగీతం జీవితం: కళాత్మక సంప్రదాయ నిర్వహణ. యూనివర్సిటీ ఆఫ్ చికాగో ప్రెస్, 1980.
8. డిజిటల్ మరియు ఆధునిక కాలం అభివృద్ధి:
[మార్చు]- ఆర్నాల్డ్, అలిసన్. దక్షిణ ఆసియా: భారత ఉపఖండం. గార్లాండ్ ఎన్సైక్లోపీడియా ఆఫ్ వరల్డ్ మ్యూజిక్, 1999.
- వేడ్, బొన్నీ సి. భావనాత్మక ధ్వనులు: దక్షిణ ఆసియాలో సంగీతం, కళ, సంస్కృతి యొక్క సామాజిక అధ్యయనం. యూనివర్సిటీ ఆఫ్ చికాగో ప్రెస్, 1998.
మూలాలు
[మార్చు]ఆన్లైన్ వనరులు:
[మార్చు]- సంగీత నాటక అకాడమీ: వెబ్‌సైట్: https://sangeetnatak.gov.in
- ఆల్ ఇండియా రేడియో ఆర్కైవ్స్: వెబ్‌సైట్: http://allindiaradio.gov.in
- ఇండియన్ రాగా బ్లాగ్ మరియు వనరులు: వెబ్‌సైట్: https://indianraga.com
- కల్చరల్ ఇండియా - సంగీత విభాగం: వెబ్‌సైట్: https://www.culturalindia.net