శ్రీముఖుడు

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search
శ్రీముఖుడు
The Simuka inscription (photograph and rubbing) at the Naneghat Caves, in early Brahmi script:
𑀭𑀸𑀬𑀸 𑀲𑀺𑀫𑀼𑀓 𑀲𑀸𑀢𑀯𑀸𑀳𑀦𑁄 𑀲𑀺𑀭𑀺𑀫𑀢𑁄
Rāyā Simuka - Sātavāhano sirimato
"King Simuka Satavahana, the illustrious one"[1]
Founder of Satavahana dynasty
పరిపాలన1st century BCE
ఉత్తరాధికారిKanha
వంశముSatakarni
రాజవంశంSatavahana

శ్రీముఖుడు శాతవాహన రాజ్యస్థాపకుడు. చివరి కణ్వరాజు సుశర్మను హతమార్చి ఇతడు చక్రవర్తి అయ్యాడు. ఇతడి రాజధాని ప్రతిష్ఠానపురము.[2] నానాఘాటులోని శాతవాహన శాసనంలో రాజుల జాబితాలో మొదటి రాజుగా ఆయన ప్రస్తావించబడ్డారు.[3] పురాణాలలో మొదటి ఆంధ్ర (శాతవాహన) రాజు పేరును శివముఖ, శిశుకా, సింధుకా, చిస్మాకా, షిప్రకా, శ్రీముఖ, మొదలైన పేర్లతో పిలుస్తారు. దీనిని పలు మార్లు నకలు చేయడం ద్వారా సంభవించిన "సిముకా" పదానికి ఏర్పడిన వికృత నామాలు అని విశ్వసిస్తున్నారు.[4]

అందుబాటులో ఉన్న సాక్ష్యాల ఆధారంగా, సిముకాను కాలం గురించి నిశ్చయంగా చెప్పలేము.[5] ఒక సిద్ధాంతం ఆధారంగా ఆయన క్రీస్తుపూర్వం 3 వ శతాబ్దంలో నివసించాడు; కానీ ఆయన సాధారణంగా క్రీ.పూ 1 వ శతాబ్దంలో నివసించినట్లు భావిస్తారు. సిముకాకు క్రీస్తుపూర్వం 1 వ శతాబ్దం తేదీని ఎపిగ్రాఫికలు ఆధారాలు గట్టిగా సూచిస్తున్నాయి: క్రీస్తుపూర్వం 70-60 నాటి నానేఘాటు శాసనంలో సిముకాను తండ్రి శాతకర్ణిగా పేర్కొన్నట్లు తెలుస్తోంది. ఇది కన్హా నాసికు గుహాశాసనం వెనుక ఉన్న పాలియోగ్రాఫికలు ఆధారంగా పరిగణించబడుతుంది. (బహుశా సిముకా సోదరుడు) గుహ 19 లో క్రీ.పూ 100-70 నాటిది.[6]

కాలం

[మార్చు]
The Naneghat inscription. Dated to 70-60 BCE, it mentions reigning king Satakarni I, his queen Naganika, and his probable father, the "illustrious"" Simuka.[7]

నానేఘాట్లోని శాతవాహన శాసనం లోని రాజుల జాబితాలో సిముకాను మొదటి రాజుగా పేర్కొన్నారు.[3] ఆంధ్ర రాజవంశం స్థాపకుడికి వివిధ పురాణకథనాలలో వేర్వేరు పేర్లు ఉన్నాయి: మత్స్య పురాణంలో శిశుకా, విష్ణు పురాణంలో సిప్రకా, వాయు పురాణంలో సింధుకా, బ్రహ్మ పురాణంలోని ఛెస్మాకా, కుందరికా ఖండాలోని శుద్రాక లేదా సురకా.[8] ఇవి సిముకా పదానికి ఏర్పడిన వికృతనామాలు అని విశ్వసిస్తున్నారు. ఇది వ్రాతప్రతులను తిరిగి తిరిగి కాఫీ చేసిన ఫలితంగా సంభవించిందని భావిస్తున్నారు.[9]

మొదటి ఆంధ్ర రాజు కణ్వ రాజు సుశర్మను (క్రీ.పూ. 40-30) పడగొట్టాడని మత్స్య, వాయు పురాణాలు పేర్కొన్నాయి. ఈ రాజును సిముకాగా గుర్తిస్తూ కొంతమంది పండితులు సిముకా పాలన క్రీ.పూ 30 లో ప్రారంభమైందని విశ్వసిస్తున్నారు. ఈ సిద్ధాంతానికి డి. సి. సిర్కారు, హెచ్. సి. రాయ్ చౌధురి వంటి పరిశోధకులు మద్ధతు ఇస్తున్నారు.[10] ఆంధ్రా రాజవంశం 450 సంవత్సరాలు పరిపాలించినట్లు మత్స్య పురాణం పేర్కొంది. 3 వ శతాబ్దం ప్రారంభం వరకు శాతవాహన పాలన కొనసాగిన విషయం తెలిసిందే. అందువలన శాతవాహన పాలన ప్రారంభం క్రీ.పూ 3 వ శతాబ్దం నాటిది. అదనంగా ఇండికా బై మెగాస్టీన్సు (క్రీస్తుపూర్వం 350 - 290) "అండారే" అనే శక్తివంతమైన తెగ గురించి ప్రస్తావించింది. దీని రాజు 1,00,000 పదాతిదళం, 2,000 అశ్వికదళం, 1,000 గజ సైన్యాన్ని నిర్వహించాడు. అండారేను ఆంధ్రాలుగా గుర్తించినట్లయితే ఇది క్రీస్తుపూర్వం 3 వ శతాబ్దం నుండి ప్రారంభమయ్యే శాతవాహన పాలనకు అదనపు సాక్ష్యంగా పరిగణించబడుతుంది. ఈ సిద్ధాంతం ఆధారంగా సిముకా మౌర్య చక్రవర్తి అశోకుడి (క్రీ.పూ. 304–232) తరువాత పాలకుడయ్యాడు. ఈ పరిశోధకుల అభిప్రాయం ఆధారంగా కన్వా పాలకుడు సుషర్మాను సిముకా వారసుడు పడగొట్టాడు. బ్రహ్మాండ పురాణం ఇలా చెబుతోంది: "నలుగురు కాన్వాలు 45 సంవత్సరాలు భూమిని పరిపాలిస్తారు; అప్పుడు (దానిని) తిరిగి ఆంధ్రలు పాలిస్తారు ". కాన్వాలు వారిని లొంగదీసుకునే ముందు శాతవాహనులు అధికారంలో ఉన్నారని ఇది సూచిస్తుంది; కన్వా పాలన చివరికి శాతవాహన రాజు చేత పడగొట్టబడింది. ఈ సిద్ధాంతానికి మద్దతు ఇచ్చే పరిశోధకులలో ఎ. ఎస్. ఆల్టేకరు, కె. పి. జయస్వాలు, వి. ఎ. స్మిత్, ఇతరులు ఉన్నారు.[10]

సుధాకరు చటోపాధ్యాయ ఆధారంగా కణ్వ రాజుల తరువాత శాతవాహన పాలనను పునరుద్ధరించిన వ్యక్తి సిముకా, అందువలన 'రెండవ' శాతవాహన రాజవంశం స్థాపకుడు; పురాణరచయితలు ఆయన పేరును అసలు రాజవంశం స్థాపకుడిగా నిర్ణయించడంలో అయోమయం సృష్టించారు.[10] చార్లెసు హిగ్హాం అభిప్రాయం ఆధారంగా నాణెం సంబంధిత ఆధారాలు సిముకా పాలన క్రీ.పూ 120 కి కొంతకాలం ముందే ముగిసిందని సూచిస్తున్నాయి.[11] హిమాంషు ప్రభా రే కూడా సిముకాను క్రీస్తుపూర్వం 100 కి ముందు ఎప్పటి నాటిదో అని సూచించాడు.[12]

జీవితచరిత్ర

[మార్చు]

సిముకా గురించి ఖచ్ఛిత వివరాలు తెలియదు. జైన ఇతిహాసాల ఆధారంగా ఆయన జైన మతాన్ని స్వీకరించాడు; కానీ ఆయన జీవితపు చివరి సంవత్సరాలలో ఆయన నిరంకుశుడు అయ్యాడు. దాని కోసం ఆయన పదవీచ్యుతుడై చంపబడ్డాడు.[13] పురాణాల ఆధారంగా కన్వరాజవంశం చివరి రాజును ఆంధ్ర రాజవంశం మొదటి రాజు (లేదా శాతవాహన రాజవంశం) చంపి తరువాత ఆయన పాలనకు వచ్చాడు. పురాణాల ఆధారంగా: "ఆంధ్రా సిముకా కన్వాయనాలు, సుసర్మాన్ల మీద దాడి చేసి సుంగాల అవశేషాలను నాశనం చేసి ఈ భూమిని స్వాధీనం చేసుకున్నాడు." [14] ఆయనకు బలిపుచ్చా అని పేరు పెట్టబడింది కొన్ని గ్రంథాలు సూచిస్తున్నాయి.[15]

సిముకా తరువాత అతని సోదరుడు కన్హా, సామ్రాజ్యాన్ని పశ్చిమ దిశగా కనీసం నాసికు వరకు విస్తరించాడు.[5][10] మత్స్య పురాణం ఆధారంగా కృష్ణుడు (అంటే కన్హా) తరువాత మల్లకర్ణి వచ్చాడు. కాని ఇతర పురాణాల ఆధారంగా ఆయన తరువాత శాతకర్ణి వచ్చాడు. శాతకర్ణి నానేఘాటు గుహాశాసనం ఆయన కుటుంబ సభ్యులను జాబితా చేస్తుంది: ఇందులో సిముకా పేరు ప్రస్తావించబడింది. కాని కన్హా పేరు లేదు. దీని ఆధారంగా చరిత్రకారులు శాతకర్ణి సిముకా కొడుకు అని తేల్చి, కన్హా తరువాత వచ్చిన పాలకుడు సూచించారు.[10][16]

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ Burgess, Jas (1883). Report on the Elura Cave temples and the Brahmanical and Jaina Caves in Western India.
  2. ↑ Raychaudhuri 2006, p. 336.
  3. ↑ 3.0 3.1 James Burgess; Georg Bühler (1883). Report on the Elura Cave Temples and the Brahmanical and Jaina Caves in Western India. Trübner & Company. p. 69.
  4. ↑ Ajay Mitra Shastri (1998). The Sātavāhanas and the Western Kshatrapas: a historical framework. Dattsons. p. 42. ISBN 978-81-7192-031-0.
  5. ↑ 5.0 5.1 Upinder Singh (2008). A History of Ancient and Early Medieval India. Pearson Education India. pp. 381–384. ISBN 9788131711200.
  6. ↑ Empires: Perspectives from Archaeology and History by Susan E. Alcock p.168
  7. ↑ Carla M. Sinopoli 2001, p. 168.
  8. ↑ Fitzedward Hall, ed. (1868). The Vishnu Purana. Vol. IV. Translated by H. H. Wilson. Trübner & Co. pp. 194–202.
  9. ↑ Ajay Mitra Shastri (1998). The Sātavāhanas and the Western Kshatrapas: a historical framework. Dattsons. p. 42. ISBN 978-81-7192-031-0.
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 10.4 Sudhakar Chattopadhyaya (1974). Some Early Dynasties of South India. Motilal Banarsidass. pp. 17–56.
  11. ↑ Charles Higham (2009). Encyclopedia of Ancient Asian Civilizations. Infobase Publishing. p. 299. ISBN 9781438109961.
  12. ↑ Carla M. Sinopoli (2001). "On the edge of empire: form and substance in the Satavahana dynasty". In Susan E. Alcock (ed.). Empires: Perspectives from Archaeology and History. Cambridge University Press. pp. 166–168.
  13. ↑ Kambhampati Satyanarayana (1975). From stone age to feudalism. People's Publishing House. p. 111.
  14. ↑ Raychaudhuri, Hem Channdra (1923). Political history of ancient India, from the accession of Parikshit to the extinction of the Gupta dynasty. Calcutta, Univ. of Calcutta. p. 216.
  15. ↑ Thapar 2013, p. 296.
  16. ↑ Raychaudhuri 2006, p. 346.

వనరులు

[మార్చు]
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=శ్రీముఖుడు&oldid=3844357" నుండి వెలికితీశారు