సరస్వతీ రహస్యోపనిషత్తు
సరస్వతి-రహస్య ఉపనిషత్ , అంటే "జ్ఞాన దేవత యొక్క రహస్య జ్ఞానం", అనేది మధ్యయుగ కాలం నాటి సంస్కృత గ్రంథం. ఇది హిందూ మతంలోని ఉపనిషత్తులలో ఒకటి. ఈ గ్రంథం ఎనిమిది శాక్త ఉపనిషత్తులలో ఒకటిగా వర్గీకరించబడింది. ఇది కృష్ణ యజుర్వేదంలో పొందుపరచబడింది.
ఈ ఉపనిషత్తు శక్తి, బ్రహ్మ పదార్ధము సూత్రంగా కీర్తించడంతోపాటు భక్తి, వేదాంత పరిభాషల కలయికను విస్తృతంగా వివరిస్తుంది. ఈ గ్రంథం యొక్క అంతర్లీన తాత్విక ఆవరణ అద్వైత వేదాంతానికి అనుగుణంగా ఉంటుంది. హిందూ మతం యొక్క సరస్వతి దేవత సంప్రదాయాలకు ఈ గ్రంథం ముఖ్యమైనది.
చరిత్ర
[మార్చు]సరస్వతి-రహస్య ఉపనిషత్తు రచించిన రచయిత యొక్క శతాబ్దం తెలియదు. ఇది చివరి ఉపనిషత్తు, బహుశా మధ్యయుగ కాలం నాటిది. 12వ, 15వ శతాబ్దపు CE మధ్య కాలంలో ఇతర శాక్త ఉపనిషత్తుల మాదిరిగానే ఈ వచనం రచించబడి ఉండవచ్చు. సరస్వతి దేవతగా 2వ సహస్రాబ్ది BCE నుండి వేద సాహిత్యంలో గుర్తించవచ్చు. ఈ గ్రంథం యొక్క మాన్యుస్క్రిప్ట్‌లు సరస్వతీ ఉపనిషద్, సరస్వతీ రహస్యోపనిషద్, సరస్వత్యుపనిషద్ లేదా సరస్వతీరహస్యోపనిషద్ అనే పేర్లతో కూడా కనుగొనబడ్డాయి. తెలుగు భాషలో 108 ఉపనిషత్తుల వివరణలో , ఇది 106వ స్థానంలో ఉన్నది.
విషయ వివరణ
[మార్చు]ఇది రెండు అధ్యాయాలుగా కలిగి ఉంది. మొదటిది ఋగ్వేదంలో దేవి (సరస్వతి దేవత)లో కనిపించే ఋక్కుల శైలిలో నిర్మించబడింది, రెండవ భాగం శ్లోకాల రూపంలో ఉన్నది . మొదటిది భక్తి (భక్తితో కూడిన ఆరాధన)కి, రెండవది భక్తుడు ఇంకా దేవత మధ్య ఒక స్థిరమైన ప్రయాణాన్ని సూచిస్తుంది.
సరస్వతీ దేవికి ఆరాధనతో ఇది మొదలవుతుంది. కృష్ణ యజుర్వేదంలోని ఇతర ఉపనిషత్తులలో కూడా కనిపించే ఈ ఆశీర్వాదం "మమ్మల్ని రక్షించుము, మమ్ములను కాపాడుము" అన్న వాక్యాలతో ప్రారంభమవుతుంది. ఆమె సత్యం యొక్క సారాంశం, సార్వత్రిక సామ్రాజ్ఞి అని ప్రశంసించబడింది, ఆమె అన్ని విషయాలలో వ్యక్తమవుతుంది, మనస్సులను ఆత్మలను పోషిస్తుంది. అందుకు ఆమె ఆశీర్వాదం కోసం కీర్తించబడుచున్నది. ఆమెను జ్ఞానం యొక్క దేవత అని పిలుస్తారు, ప్రకాశవంతమైనది, తెలుపు రంగులో ప్రకాశవంతంగా ఉంటుంది, ఆమె అక్షరాలు, పదాలు, వాక్యాలు, అర్థం లేదా అవగాహనగా వ్యక్తమవుతుంది, తద్వారా మనిషి యొక్క ఆత్మను శుద్ధి చేస్తుంది ఇంకా సుసంపన్నం చేస్తుంది. సరస్వతి-రహస్య ఉపనిషత్ ప్రకారం, ప్రవహించే దేనికైనా, సంగీతం, కవిత్వం, గాత్రం, భాష, కళ, ఊహల దేవత. వచనంలోని 1వ అధ్యాయం, "ఓ దేవీ, నా అవగాహనను పెంచు", "సరస్వతీ! నన్ను నీలాగా మార్చు", "సరస్వతీ, మేము నీలో లీనమై ఉండగలము!"
రెండవ అధ్యాయంలో సరస్వతికి భక్తునికి మధ్య సంభాషణను అందిస్తుంది. ఇక్కడ, ఆమె బ్రహ్మకు శక్తి, ప్రేరణగా జ్ఞాన వనరుగా పేర్కొనబడింది, రెండోది వేదాలను రచించిన ఘనత ఆమెకు ఆపాదించబడినది. ఆ తర్వాత, ఆమెను మాయగా, మారని బ్రహ్మ స్వరూపంగా చూపిస్తున్నది. ఈ అధ్యాయంలోని పదహారు వచన శ్లోకాలు 13, 15–20, 23–28 ఇంకా 30–32 శ్లోకాలుగా అద్వైత వేదాంత గ్రంథమైన వాక్యసుధ లో పూర్తిగా సూచించబడ్డాయి.