సాయణాచార్య
సాయణుడు లేదా ఆచార్య సాయణ లేదా సాయణాచార్య (పద్నాలుగో శతాబ్దం, మరణం 1387 AD) వేదాలకు విస్తృతంగా రచనలు చేసిన వ్యాఖ్యాత .[1] సాయణాచార్యుడు అనేక గ్రంథాలను రచించాడు, కానీ అతని కీర్తికి వెన్నెముఖ వంటిది ఆయన చేసిన వేద వ్యాఖ్యానం. వీరికి పూర్వం ఎవరూ నాలుగు వేదాలకు వ్యాఖ్యానం చేయలేదు. అతను 24 సంవత్సరాలు (క్రీ.శ. 1364-1387) విజయనగర సామ్రాజ్యానికి వేద పండితులుగా ఉన్న సమయంలో ఈ రచనలు చేసాడు. ఆధునిక భారతదేశంలోని శ్రీ రామ్ శర్మ ఆచార్య అతని వ్యాఖ్యానాలకు ఆరాధకులుగా ఉన్నారు, శ్రీ అరబిందో, స్వామి దయానంద్ సరస్వతి వారికి పాక్షిక గుర్తింపు మాత్రమే ఇచ్చారు. అయితే ఒకే వ్యక్తి రచించిన అన్ని వేదాలకు ఇది ఏకైక వ్యాఖ్యానం కాబట్టి, యాస్కుడు రచనల తర్వాత, సాయణాచార్యుడు యొక్క వేద వ్యాఖ్యానం విశ్వవ్యాప్తంగా ఆమోదించబడింది.అతను వేదములో ముందు భాగమైన యజ్ఞ పద్ధతిపై వ్యాఖ్యానాలు చేసాడు, అందువల్ల ఈ వ్యాఖ్యానాలు ఆచారబద్ధమైనవి.
జీవిత చరిత్ర[మార్చు]
సాయణాచార్యుడు తన రచనలలో అతని పాత్ర గురించి ముఖ్యమైన వాస్తవాలను పేర్కొన్నాడు. అతను దక్షిణ భారతదేశ నివాసి. అతని తండ్రి పేరు మాయణాచార్య అని తల్లి పేరు శ్రీమతి అని పేర్కొన్నాడు. అతని గోత్రం భరద్వాజ. కృష్ణుడు యజుర్వేదంలోని తైత్తిరీయ శాఖకు శ్రోత్రియ అనుచరుడు. వారి పూర్వీకులు విజయనగర సామ్రాజ్య స్థాపకుడు హరిహర మహారాజా యొక్క ముఖ్య ఆధ్యాత్మిక గురువులు. సాయణాచార్యుడు విద్యారణ్యుడుకి స్వయానా తమ్ముడు. సాయణాచార్యుడు. ఇతని తన ముగ్గురు కుమారుల పేర్లను అలంకార సుధానిధి అనే తన గ్రంథంలో పేర్కొన్నాడు, ఇందులో తాను సంగీతంలో ప్రావీణ్యం కలిగి ఉన్నట్టు, గద్య-పద్యాలను చేయడంలో ప్రవీణుడు అని వేద శాస్త్ర ప్రావీణుడని పేర్కొన్నాడు. ఇతను రెండవ బుక్కరాయలు పాలనలో అమాత్యుడుగా పేర్కొన్నాడు.
14వ శతాబ్దియందు విజయనగర సామ్రాజ్యమేలిన బుక్క బూపతి తమ అమాత్యగురువగు మధవాచార్యులను వేదములపి భాష్యము వ్రాయుడని ప్రార్థించెను. మాధవాచార్యులు అందులకు సర్వథా సమర్ధుడగు కార్యాంతరవ్యగ్రు లగుటచేతనో, తన తమ్ముని అనుగ్రహింపవలె ననెడు అభిలాషచేతనో -ఈ కార్యమును నా తమ్ముడగు సాయణుని నియమింపు డని బుక్కమహీపతికి సలహా ఇచ్చెను. అప్పుడు బుక్కమహీపాలుడు నెల్లూరు ప్రాంతమున కంపన-సంగముల మంత్రిగా ఉన్న సాయణాచార్యులను పిలిపించి ఆకార్యమున నియోగించెను. సాయణులు తదాజ్ఞాను సారముగ భాష్యములను రచించి ఏతద్రనామూలకారణభూతులగు తమ జ్యేష్ఠసోదరులైన మాధవాచార్యుల నామధేయము కూడా పుష్పికలో చేర్చిరి. అందుచేతనే సాయణభాష్యములకు మాధవ భాష్యములనియు, మాధవాచార్యులే తురీయాశ్రయమున విద్యారణ్యులగుటచే విద్యారణ్య భాష్యములనియు లోక ప్రసిద్ధి.
సాయణాచార్యుడు 1. కృష్ణయజుర్వేదం తైత్తిరీయసంహితకును, 2. ఋగ్వేదం సంహితకు 3. సామవేదం సంహితకు 4. యజుర్వేదం కాణ్యసంహితకును 5. అథర్వణ వేదం సంహితకును భాష్యం రచించెను. శుక్లయజుర్వేదమునకు చెందిన బ్రాహ్మణములలో ప్రస్తుతము లభ్యమగు ఒకే ఒక బ్రాహ్మణము శతపథ బ్రాహ్మణం దానిపై చక్కని భాష్యమును రచించెను. ఇప్పుడు లభ్యమగు సామవేద బ్రాహ్మణము లెనిమిదింతిపైనను భాష్యములు రచించెను. సాయణాచార్యుడు తన వ్యాఖ్యానాలకు " మాధవీయ వేదార్థప్రకాశ " అని పేరు పెట్టారు.
భాష్యముల రచనా క్రమము[మార్చు]
సాయణాచార్యుడు తైత్తిరీయశాఖకు చెందినవాడు. అందుచే ప్రప్రథమముగా తైత్తిరీయశాఖావేదముపై భాష్యము వ్రాయుటా సహజము, కాని తాము ప్రప్రథమముగా ఈ శాఖకు చెందిన వేదముపై భాష్యము వ్రాయుటకు మరియొక ప్రధానకారణము కలదని ఆయన నిరూపించాడు. యాగానుష్ఠానమునకు అధ్వర్యుడు, హోత, ఉద్గాత, బ్రహ్మ అను నలుగురు ఋత్విక్కులుందురు. వారిలో అధ్వర్యుడు ప్రధానుడు. ఈతడే యజ్ఞ స్వరూపనిర్మాత యని ఋగ్వేదముకూడా చెబుతున్నది. ఈతడు యజుర్వేదసంహితామంత్రోపయోగము ద్వారా అధ్వర్యవము చేయుచు యోగస్వరూపమును నిష్పన్నము చేయును. యజ్ఞస్వరూపము నిష్పన్నమైన పిమ్మట ఋగ్వేద సామవేదముల స్తోత్రశస్త్రముల ద్వారా దానిని సర్వాంగ వృద్దము చేయును. కావున యజుర్వేదసంహితకు భాష్యము రచించిన పిదపనే ఋక్సామాలను రచించుట యుక్తియుక్తము. అందుచేతనే సాయణాచార్యుడు మొదట తైత్తిరీయసంహితకు భాష్యము వ్రాసి వెంటనే తైత్తిరీయ బ్రాహ్మణారణ్యములకు కూడా భాష్యము వ్రాసి ఆశాఖకు చెందిన వేద భాగములకు వ్యాఖ్యను పూర్తి చేసాడు.
సాయణాచార్యుడు గ్రంథాలు[మార్చు]
సాయణాచార్యుడు 'వేదభాష్యంకరుడు' కీర్తితో సత్కరించారు. కానీ వేద వ్యాఖ్యానాలతో పాటు, అతని పవిత్ర గ్రంథాల అధికారం కూడా ఉంది, వాటిలో చాలా ఇప్పటికీ ప్రచురించబడలేదు. ఈ గ్రంథాల పేర్లు- [2]
(1) సుభాషిత సుధానిధి - సుభాషితల అందమైన సమాహారం. ఇది కన్పన్ భూపాల్ కాలంలో రచించబడినందున, ఇది అతనికి అర్పించిన గ్రంథంగా కనిపిస్తుంది.
(2) ప్రాయశ్చిత్త సుధా నిధి - కర్మవిపాక్ అని కూడా పిలువబడే ఈ పుస్తకం మత గ్రంథాలలో ప్రాయశ్చిత్తానికి సంబంధించిన వివరాలను అందిస్తుంది.
(3) అలంకార సుధానిధి - కవ్య అలంకారాల యొక్క విభాగమిన ఈ పుస్తకం పది అధ్యాయాలుగా విభజించబడింది. ఈ పుస్తకంలోని దాదాపు అన్ని ఉదాహరణలు సాయణాచార్యుడు జీవిత చరిత్రకు సంబంధించినవి. ఇప్పటి వరకు ముగ్గురు ఉన్మేషాలు మాత్రమే లభించారు.
(4) పురుషార్థ సుధానిధి - ధర్మ, అర్థ, కామ, మోక్షం అనే నాలుగు పురుషార్థాలపై వివరించే ఈ వివరణాత్మక పురాణ శ్లోకాల సేకరణగా వ్రాయబడింది.
(5) ఆయుర్వేద సుధానిధి - ఆయుర్వేదానికి సంబంధించిన గ్రంథము.
(6) యజ్ఞ తంత్ర సుధానిధి - యజ్ఞానుష్ఠానానికి సంబంధించిన ఈ గ్రంథం రెండవ హరిహరుని కాలంలో రచించబడింది.
(7) ధాతు వృత్తి - పాణిని ధాతువుల యొక్క ఈ వివరణాత్మక వృత్తి.
(8) వేద భాష్య - ఇది ఒక పుస్తకం కాదు అనేక గ్రంథాలను సూచిస్తుంది. వేదాలలోని నాలుగు సంహితలు, కొన్ని బ్రాహ్మణులు కొన్ని అరణ్యకాలపై సాయణాచార్యుడు తన విప్లవాత్మక వ్యాఖ్యానాన్ని ప్రచురించాడు. అతను ఐదు సంహితలు, 13 బ్రాహ్మణ ఆరణ్యకాలపై తన వ్యాఖ్యానాలను రచించాడు, వాటి పేర్లు క్రింది విధంగా ఉన్నాయి-
- (ఎ) సంహిత పంచకము యొక్క వ్యాఖ్యానము-
- (1) తైత్తిరీయ సంహిత (కృష్ణయజుర్వేదం) (2) రిక్రి, (3) సామ, (4) కణ్వ (శుక్లయజుర్వేదం) (5) అథర్వ - ఈ వేద సంహితల వ్యాఖ్యానం సాయణాచార్యుని యొక్క ముఖ్యమైన కూర్పు.
- బి) బ్రాహ్మణ గ్రంథాల వ్యాఖ్యానము
- (1) తైత్తిరీయ బ్రాహ్మణము (2) తైత్తిరియ ఆరణ్యకము, (3) ఐతరేయ బ్రాహ్మణము (4) ఐతరేయ ఆరణ్యకము. ఎనిమిది సామవేద బ్రాహ్మణముల వ్యాఖ్యానం - (5) తాండ్య, (6) సంవిధానము, (8) అర్షేయ, (9) దేవతాశ్యాయ, (10) ఉపనిషత్ బ్రాహ్మణ, (11) సంహితోపనిషత్తు (12) వంశ బ్రాహ్మణ, (13) షట్పత్ బ్రాహ్మణ (శుక్లయజుర్వేదీయ).
వేద భాష్యాలు అన్నీ ఈయన ఒక్కరే రచించినవా అని కొందరు విమర్శకుల సందేహం. మైసూర్ శాసనం (క్రీ.శ. 1386) వైదిక మార్గ స్థాపకుడైన మహారాజాధిరాజ్ హరిహరుడు చతుర్వేద వ్యాఖ్యాత-ప్రచారకుడు నారాయణ్ వాయపయ్యజీ, నరహరి సోమయాజి, పండరి దీక్షిత్ అనే ముగ్గురు బ్రాహ్మణులను విద్యారణ్య శ్రీపాద స్వామికి అగ్రహారం ఇచ్చి గౌరవించాడని చూపిస్తుంది. ఈ శాసనం యొక్క సమయం విషయం రెండూ ముఖ్యమైనవి. ఇందులో లభించే "చతుర్వేద-భాష్య-ప్రవర్తక" అనే పదాలు ఈ ముగ్గురు బ్రాహ్మణులు వేదభాష్యాల సృష్టిలో విశేష కృషి చేశారనే విషయాన్ని సూచిస్తున్నాయి. ఈ పండితులు వేదాలను అధ్యయనం చేయడంలో సాయణాచార్యునికి సహాయం చేశారని, అందువల్ల విద్యారణ్య స్వామి వారికి ఆతిథ్యం-గౌరవించుట వీరు సాయణాచార్యుని వేద వ్యాఖ్యానాలకి సహాయ పడ్డారు అన్న ఊహని ధ్రువీకరిస్తుంది. ఇంత పెద్ద సంఖ్యలో వ్యాఖ్యానాలు రాయడం ఒక్క వ్యక్తికి సాధ్యం కాదు. తత్ఫలితంగా, సాయణాచార్యుడు ఈ విద్వాంసుల బృందానికి నాయకుడిగా ఉండి ఆనాటి ప్రముఖ పండితుల సహకారంతో మాత్రమే ఈ పని జరిపించి ఉండవచ్చును.
వేద వ్యాఖ్యానాల ప్రాముఖ్యత[మార్చు]
సాయణాచార్యుడుకి ముందే వేదాలు వివరించబడ్డాయి. కొన్ని కూడా అందుబాటులో ఉన్నాయి. అయితే, మొత్తం వేదంలోని వచన విషయాలపై ఇంత ఆలోచనాత్మకమైన వ్యాఖ్యానం ఇంతకు ముందు ప్రచురించబడలేదు. సాయణాచార్యుడు యొక్క ఈ వేద భాష్యం కచ్చితంగా యాగ ఆచారాలను దృష్టిలో ఉంచుకుని వ్రాయబడింది, అయితే అతను వేదాల యొక్క ఆధ్యాత్మిక అర్థం వైపు చూపలేదని దీని అర్థం కాదు. వేద మంత్రాల అర్థాన్ని మొదట బ్రాహ్మణ గ్రంథాలలో వివరించి, దాని ఆధారంగా నిఘంటులో పదాల అర్థాన్ని వివరించి, నిరుక్తంలో ఆ అర్థాలను వివరించే పని పూర్తయింది. నిరుక్తంలో కొన్ని మంత్రాల అర్థం మాత్రమే వివరించబడింది. ఇంత బృహత్తరమైన వేద గ్రంథం యొక్క అర్థం, ప్రాముఖ్యతను వెల్లడించిన ఘనత సాయణాచార్యుడుకి మాత్రమే చెందుతుంది. నేడు, వేదార్థ మీమాంస యొక్క కొత్త పద్ధతులు పుట్టి ఉండవచ్చు, కానీ వేదాల అర్థ మీమాంసలో పండితుల ప్రవేశం సాయణాచార్యుడు కృషి ఫలితంగా ఉంది.
మూలములు[మార్చు]
- ↑ "Sound and meaning of Veda".
- ↑ Vijayanagara Literature from book History of Andhras, p. 268f.