బుద్ధఘోషుడు

ఆచార్య బుద్ధఘోషుడు క్రీ.శ. 5 వ శతాబ్దికి చెందిన సుప్రసిద్ధ భారతీయ థేరవాద బౌద్ధ పండితుడు. పాళీ భాషా విద్వాంసుడు. దేశ విదేశీ పండితులచే థేరవాద సంప్రదాయంలో గొప్ప వ్యాఖ్యాతగా గుర్తించబడ్డాడు. బౌద్ధ పాళీ వాజ్మయంలో బహు గ్రంధ రచయితగా ప్రసిద్ధికెక్కాడు. జన్మతా భారతీయుడైన బుద్ధఘోషుడు సింహళ దేశానికి (శ్రీలంకకు) తరలిపోయి అక్కడి అనురాధాపురంలోని మహావిహారంలో బౌద్ధ ఆచార్యుడిగా స్థిరపడ్డాడు. అక్కడే ఉంటూ సింహళ భాషలో ఉన్న అట్టకథలను (Commentaries), జాతక కథలను పాళీ భాషలోనికి అనువదించాడు. ఇతని వ్యాఖ్యానాలలో సమంతపాసాదికా, సుమంగళ విలాసిని, జాతకట్టకథా ముఖ్యమైనవి. ఇతను రచించిన ‘విసుద్ధిమగ్గ‘ (Path of Purification) (సంస్కృతంలో ‘విశుద్ధిమార్గ’) అనే గ్రంథం త్రిపీటకాలను అవగతం చేసుకునేందుకు కీలకమైంది. బుద్ధుని విమోచన మార్గాన్ని సమగ్రంగా వివరించిన ఈ గ్రంధం థేరవాదంలో అత్యంత ప్రామాణిక బౌద్ధ గ్రంధంగా నిలిచింది. తన జీవిత చరమాంకంలో భారతదేశానికి తిరిగి పయనమై బౌద్ధగయ క్షేత్రంలో మరణించాడు.

ప్రధాన రచనలు-అనువాదాలు

Below is a listing of the fourteen commentaries on the Pāli Canon traditionally ascribed to Buddhaghosa, the Aṭṭhakathā:

Tipitaka			Buddhaghosa's Commentary
from the Vinaya Pitaka	Vinaya (general)		Samantapasadika
	Patimokkha		Kankhavitarani
from the Sutta Pitaka	Digha Nikaya		Sumangalavilasini
	Majjhima Nikaya		Papañcasudani
	Samyutta Nikaya		Saratthappakasini
	Anguttara Nikaya		Manorathapurani
	from the Khuddaka Nikaya	Khuddakapatha	Paramatthajotika (I)
		Dhammapada	Dhammapada-atthakatha
		Sutta Nipata	Paramatthajotika (II), Suttanipata-atthakatha
		Jataka	Jatakatthavannana, Jataka-atthakatha
from the Abhidhamma Pitaka	Dhammasangani		Atthasālinī
	Vibhanga		Sammohavinodani
	Dhatukatha		Pañcappakaranatthakatha
	Puggalapaññatti
	Kathavatthu
	Yamaka
	Patthana