హయగ్రీవ స్వామి

హయగ్రీవ స్వామి
హయగ్రీవ స్వామి
	హయగ్రీవ స్వామి
	చదువుల యొక్క దేవుడు
సంస్కృత అనువాదం	Hayagrīva
అనుబంధం	విష్ణువు యెక్క అవతారం
మంత్రం	జ్ఞానానంద మయం దేవం నిర్మల స్ఫటికాకృతిమ్, ఆధారాం సర్వవిద్యానాం హయగ్రీవ ముపాస్మహే
భర్త / భార్య	లక్ష్మి

హిందూమతంలో, హయగ్రీవ స్వామీ ని కూడా విష్ణు అవతారముగా భావిస్తారు.^[1] హయగ్రీవున్ని జ్ఞానమునకు, వివేకమునకు, వాక్కుకు, బుద్ధికి, అన్ని విద్యలకు దేవుడుగా భావిస్తారు. హయగ్రీవ స్వామిని చదువుల యొక్క దేవుడుగా పూజిస్తారు.^{[ఆధారం చూపాలి]}

రూపం

హయగ్రీవుడు, హయశీర్షగా కూడా పిలవబడుతున్నాడు. హయము అనగా గుర్రము. హయశీర్షుడు అనగా గుర్రపు తల కలవాడు. తెల్లని తెలుపు మానవ శరీరం, గుర్రం (అశ్వము) యొక్క తల, నాలుగు చేతులు. శంఖము, చక్రము పై రెండు చేతులలో కలిగి యుండును. క్రింది కుడి వ్రేళ్ళు జ్ఞాన ముద్రలో అక్షరమాలను కలిగి యుంటాయి. ఏడమ చేతిలో పుస్తకము ఉంటుంది.

వివరములు

హయగ్రీవ సతీమణిని అయిన లక్ష్మిని మరిచి (మరిచినది బహుశః లక్ష్మి దేవి యొక్క ఒక అవతారము). భాద్రపదనెలలో వచ్చే శ్రావణ పూర్ణిమ హయగ్రీవ స్వామి అవతరించిన రోజు. హయగ్రీవ స్వామి వైష్ణవ సంప్రదాయంలో ప్రముఖ దేవుడు. ఉన్నత చదువు, లౌకిక విషయాలను అధ్యయనం ప్రారంభించినప్పుడు హయగ్రీవ స్వామిని తప్పక పూజించాలి. విద్యార్థులు హయగ్రీవ స్వామిని ప్రతి రోజు ద్యానించాలి.

In IAST
జ్ఞానానంద మయం దేవం నిర్మల స్ఫటికాకృతిమ్|
ఆధారాం సర్వవిద్యానాం హయగ్రీవ ముపాస్మహే ||

jñānānanda mayaṃ devaṃ nirmala sphaṭikākṛtiṃ
ādhāraṃ sarvavidyānaṃ hayagrīvaṃ upāsmahe

In Devanāgarī
ज्ञानानन्द मयं देवं निर्मल स्फटिकाकृतिं
आधारं सर्वविद्यानं हयग्रीवं उपास्महे

This verse is originally from the Pañcarātra Agamas but is now popularly prefixed to the Hayagriva Stotram of the 13th-century poet-philosopher Vedanta Desika. It is very popular among devotees of Hayagrīva.

అన్నవరం శ్రీ వీరవెంకట సత్యనారాయణ సన్నిదిలో, సత్యనారాయణ వ్రత కథ చెప్పే పండితులు పై మంత్రాన్ని చదివి కథ మెదలు పెడతారు.

హయగ్రీవ స్తోత్రము

హయగ్రీవ హయగ్రీవ హయగ్రీవేతి వాదినం |
నరం ముంచంతి పాపాని దరిద్రమివ యోషితః|| 1 ||

హయగ్రీవ హయగ్రీవ హయగ్రీవేతి యోపదేత్ |
తస్య నిస్సరతే వాణీ జహ్నుకన్యా ప్రవాహవత్|| 2 ||

హయగ్రీవ హయగ్రీవ హయగ్రీవేతి యోధ్వనిః |
వి శోభతే చ వైకుంఠ కవాటోద్ఘాటన ధ్వనిః|| 3 ||

ఫలశ్రుతి :
శ్లోకత్రయ మిదం దివ్యం హయగ్రీవ పదాంకితం |
వాదిరాజయత్రిప్రోక్తం పఠతాం సంపదాంప్రదం|| 4 ||