యశోధర్ముడు
| యశోధర్ముడు | |
|---|---|
 సా.శ.528 లో సొందని వద్ద జరిగిన యుద్ధంలో యశోధర్మను మిహిరకులకు చెందిన అల్చాను హ్యూణులను ఓడించుట. | |
| Maharaja of Malwa | |
| Reign | 515 - 545 CE |
| మతం | Hindu |
గుప్తలిపిలో శ్రీ యశోధర్మను" ("లార్డు యశోధర్మను") నాలుగవ వరుసలో యశోధర్మను - విష్ణువర్ధను మందుసూరు శిలాశాసనం.[1]యశోధర్మాను (గుప్తలిపి: యా- శో-ధ-ర్మ,, [1] (యశోధర్మను) (సా.శ.515-సా.శ.545) మధ్య భారతదేశంలో 6 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో. ఆయన ఆలికారా రాజవంశానికి చెందినవాడు.[2] సా.శ. 530-540 మాండ్సౌరు స్తంభ శాసనం ఆధారంగా ఆయన మధ్య భారత ఉపఖండంలో ఎక్కువ భాగం జయించాడు.[3]
చరిత్ర[మార్చు]
5 వ శతాబ్దం చివరినాటికి భారతదేశం హుణుల నుండి దాడికి గురైంది. యశోధర్మను, బహుశా గుప్తచక్రవర్తి నరసింహగుప్త సా.శ. 528 లో హ్యూణసైన్యాన్ని, వారి పాలకుడు మిహిరకులులను ఓడించి వారిని భారతదేశం నుండి తరిమికొట్టారు.[4] మసౌసరులో యశోధర్మను శాసనాలు మూడు కనుగొనబడ్డాయి. వీటిలో ఒకటి యశోధర్మను-విష్ణువర్ధన మాండ్సౌరు రాతి శాసనం సంవతు 589 (సా.శ. 532).
యశోధర్మను - విష్ణువర్ధను సంబంధిత మందసురు శిలాశాసనం (సా.శ.532)[మార్చు]
యశోధర్మను-విష్ణువర్ధన మాండ్సౌరు రాతి శాసనం సా.శ. 532 లో వ్రాయబడింది. యశోధర్మను పాలనలో దశాపురంలో (ఆధునిక మాండుసౌరు, తరచుగా మండసోరు అని కూడా పిలుస్తారు) దక్ష అనే వ్యక్తి బావిని నిర్మించడాన్ని నమోదు చేశాడు.[5] ఉత్తర, తూర్పు రాజ్యాల మీద స్థానిక పాలకుడు యశోధర్మను (బహుశా చాళుక్య పాలకుడు విష్ణువర్ధన) సాధించిన విజయాలను ఈ శాసనం పేర్కొంది. ఈ రాజ్యాలు మరింత పేర్కొనబడలేదు. అయినప్పటికీ యశోదర్మను ఉత్తరాన ఆల్కాను హన్సు లేదా హ్యూణుల చాలా భూభాగాలను ఆక్రమించాడని, ఆయన విజయాల తరువాత తూర్పున గుప్తసామ్రాజ్యానికి చెందిన చాలా భూభాగాలు ఆక్రమించాయని తెలుసు.[6][7] ఆ తేదీ తర్వాత మరో గుప్తశాసనం మాత్రమే కనుగొనబడింది. చివరి గుప్తచక్రవర్తి విష్ణుగుప్తుడు కోటివర్ష (పశ్చిమ బెంగాలు లోని బంగరు) ప్రాంతంలో భూమి మంజూరు చేసినట్లు ఇందులో పేర్కొనబడింది.[7] ఆల్కన్సు హ్యూణులకు వ్యతిరేకంగా సాధించిన విజయం యశోధర్మను మాండ్సౌరు స్తంభ శాసనంలో కూడా వివరించబడింది.[5]
"(ఎల్. 5.) - తిరిగి భూమి మీద విజయం సాధించిన అదే రాజు అద్భుతమైన విష్ణువర్ధన యుద్ధంలో విజయం సాధించినవాడు; ఆయన ద్వారా ఆలికారా వంశం-శిఖరాగ్రస్థాయిలో ప్రసిద్ధి చెంది గౌరవప్రదమైన స్థితికి చేరుకుంది. ఆయన శాంతియుత ప్రసంగాలు, యుద్ధం ద్వారా తూర్పులోని శక్తివంతమైన రాజులు, ఉత్తరాన చాలా మంది (రాజులు)ని సామతులను చేసుకున్నాడు. ఈ రెండవ పేరు "రాజులకు రాజు", " గొప్ప దైవం", ప్రపంచం ఆహ్లాదకరంగా ఉంటుంది (కాని) సాధించటం కష్టం అధికంగా ఉంటుంది."
—యశోధర్మను, విష్ణువర్ధన మాండ్సౌరు రాతి శాసనం[8]
యశోధర్మను మందసూరు స్థంభం శాసనం (సా.శ. 515-550)[మార్చు]
తన విజయానికి గుర్తుగా యశోధర్మను మాండ్సౌరు జిల్లాలోని సోందాని వద్ద జంట ఏకశిలా స్తంభాలను నిర్మించారు.[11][12] సోండాని శాసనం ఒక భాగంలో యశోధర్మను రాజు మిహిరకులను ఓడించినందుకు తనను తాను ప్రశంసించాడు:[13]
"ఆయన (యశోధర్మను) గౌరవించబడ్డాడు (ఆయన) తల అభినందన పూలదండలతో నిండింది.(ప్రసిద్ధ) రాజు మిహిరాకులా చేత కూడా ఆయన సత్కరించబడ్డాడు. తలవంచి నమస్కరించడం ద్వారా నొప్పి వచ్చింది (అతని) చేయి నమస్కారాలు అందిస్తూ చేతులు కూడా అలసి పోయాయి "[14]
భూభాగం[మార్చు]
మాండ్సౌరు స్తంభ శాసనం 5 వ పంక్తిలో యశోధర్మాను ఇప్పుడు (నది) లాహిత్య (బ్రహ్మపుత్ర నది) పరిసరాల నుండి "పశ్చిమ మహాసముద్రం" (పశ్చిమ హిందూ మహాసముద్రం) వరకు, హిమాలయాల నుండి పర్వత మహేంద్ర తన శత్రువులను ఓడించాడని.[3][10]
యశోధర్మాను హ్యూణులు, గుప్తుల నుండి విస్తారమైన భూభాగాలను స్వాధీనం చేసుకున్నాడు.[15] అయినప్పటికీ ఆయన స్వల్పకాలిక సామ్రాజ్యం సి.సా.శ. 530-540. విచ్ఛిన్నమైంది.[3]
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ 1.0 1.1 Fleet, John Faithfull (1960). Inscriptions Of The Early Gupta Kings And Their Successors. pp. 150–158.
- ↑ J. L. Jain (1994). Development and Structure of an Urban System. Mittal Publications. p. 30. ISBN 978-81-7099-552-4.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Foreign Influence on Ancient India by Krishna Chandra Sagar p.216
- ↑ Dani, Ahmad Hasan; Litvinovskiĭ, Boris Abramovich (1999). History of Civilizations of Central Asia: The crossroads of civilizations: A.D. 250 to 750 (in ఇంగ్లీష్). Motilal Banarsidass Publ. p. 175. ISBN 9788120815407.
- ↑ 5.0 5.1 Hans Bakker 50 years that changed India (Timeline)
- ↑ Historical Geography of Madhyapradesh from Early Records by P. K. Bhattacharyya p.200
- ↑ 7.0 7.1 Indian Esoteric Buddhism: Social History of the Tantric Movement by Ronald M. Davidson p.31
- ↑ Fleet, John F. Corpus Inscriptionum Indicarum: Inscriptions of the Early Guptas. Vol. III. Calcutta: Government of India, Central Publications Branch, 1888, 150sq.
- ↑ Salomon, Richard (1989). "New Inscriptional Evidence For The History Of The Aulikaras of Mandasor". Indo-Iranian Journal. 32 (1): 11. ISSN 0019-7246.
- ↑ 10.0 10.1 Corpus Inscriptionum Indicarum Vol 3 p.145
- ↑ Fleet, John F. Corpus Inscriptionum Indicarum: Inscriptions of the Early Guptas. Vol. III. Calcutta: Government of India, Central Publications Branch, 1888, 147-148
- ↑ "Mandasor Pillar Inscription of Yashodharman". Archived from the original on 12 సెప్టెంబరు 2006. Retrieved 4 డిసెంబరు 2019.
- ↑ Coin Cabinet of the Kunsthistorisches Museum Vienna [1] Archived 2019-11-01 at the Wayback Machine
- ↑ Punjab Monitor, April 2013 [2], from Fleet, John F. Corpus Inscriptionum Indicarum: Inscriptions of the Early Guptas. Vol. III. Calcutta: Government of India, Central Publications Branch, 1888, 147-148.
- ↑ Tribal Culture, Faith, History And Literature, Narayan Singh Rao, Mittal Publications, 2006 p.18